Το πρόβλημα των ανενεργών

Οι ανενεργοί είναι όσοι ανήκουν στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό της χώρας. Μπορεί να είναι είτε μη εισέτι ενεργοί, πχ ανήλικοι κάτω των 15 ή φοιτητές, είτε τέως ενεργοί, ήτοι οι απόμαχοι της βιοπάλης. Μπορεί να είναι μονίμως ανενεργοί, όπως συνταξιούχοι ή άεργοι, ή προσωρινά, όπως άνεργοι ή ασθενείς.

Οι ανενεργοί συνιστούν σε κάθε κοινωνία και σε κάθε εποχή οικονομικό πρόβλημα, για τον πολύ απλό λόγο ότι επιβιώνουν εξόδοις των ενεργών. Δεδομένου ότι οι ίδιοι δεν εργάζονται, ωστόσο πρέπει να καταναλώσουν πόρους για να επιζήσουν και να ζήσουν, έπεται ότι οι πόροι αυτοί παρέχονται από και διά μέσου της εργασίας των ενεργών. Πάντα έτσι ήταν και πάντα έτσι θα είναι: οι γονείς διατρέφουν τα τέκνα τους και τα τέκνα ή κάποιος ασφαλιστικός οργανισμός τους ηλικιωμένους γονείς κλπ. Το πρόβλημα της διατροφής των ανενεργών είναι πανταχού παρόν και τα πάντα πληρούν.

Από την διχοτομία ενεργών και ανενεργών προκύπτει διαισθητικά ότι σε κάθε κοινωνία και σε κάθε εποχή πρέπει να υφίσταται κάποιος ιδανικός λόγος Ενεργών/Ανενεργών, ήτοι κάποιο κλάσμα που να διασφαλίζη με τον βέλτιστο τρόπο ότι το οικονομικό πρόβλημα των ανενεργών αντιμετωπίζεται. Προφανώς, όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμητής, για παράδειγμα όσες περισσότερες γυναίκες εργάζονται, όσοι περισσότεροι μετανάστες εισέρχονται και όσα περισσότερα παιδιά γεννιούνται και κατόπιν ενηλικιώνονται, τόσο το καλύτερο. Και αντιστρόφως, όσο περισσότεροι οι συνταξιούχοι μιας χώρας, όσο περισσότεροι οι άνεργοι ή οι ασθενείς, τόσο το πρόβλημα επιτείνεται.

Αυτά όμως είναι πασίγνωστα, καίτοι δεν τα έχουμε συνεχώς προ οφθαλμών. Θα ήθελα όμως να κάνω μερικές ακόμη παρατηρήσεις σχετικά:

Όπως είπαμε, οι ανενεργοί παρουσιάζουν σημαντική ποικιλία, σε αντίθεση με τους ενεργούς. Ενώ δηλαδή οι ενεργοί είναι ενήλικες και υγιείς, οι ανενεργοί μπορεί να είναι ανήλικοι ή υπερήλικοι, υγιείς ή ασθενείς. Ας εξετάσουμε λίγο αυτές τις κατηγορίες εκ του σύνεγγυς:

Οι ανήλικοι ανενεργοί παρουσιάζουν την ιδιομορφία ότι, καίτοι εδώ και τώρα συνιστούν οικονομικό βάρος, αύριο θα αντικαταστήσουν τους ενεργούς. Συνεπώς, αποτελούν επένδυση για τον συνολικό πληθυσμό, ο οποίος έχει συμφέρον στην αναπαραγωγή του και, άρα, σε ένα στιβαρό ανήλικο πληθυσμό ανενεργών.

Οι ενήλικες ανενεργοί τώρα είναι δύο ειδών, είτε υγιείς είτε εν ευρεία εννοία ασθενείς. Οι υγιείς ανενεργοί με την σειρά τους αποτελούνται σχεδόν στο σύνολό τους από ανέργους, ανθρώπους δηλαδή που θέλουν να εργαστούν, αλλά δεν μπορούν. Η ανεργία συνιστά τρομακτικό οικονομικό πρόβλημα, διότι ο άνεργος εσθίει, καίτοι μη εργαζόμενος, την ώρα που θα έπρεπε να παράγη. Η απώλεια είναι λοιπόν διπλή: όχι μόνο στους πόρους που καταναλώνει, αλλά και στους πόρους που δεν δημιουργεί.

Οι ασθενείς ανενεργοί είναι και αυτοί δύο ειδών: αφενός μεν οι βραχυχρόνια, αφετέρου δε οι μακροχρόνια. Στην τελευταία αυτή περίπτωση πρέπει να υπαγάγουμε τους συμπολίτες μας της τέταρτης ηλικίας, εκεί πάνω από τα 75-80.

Στο μέλλον (φαίνεται ότι) ο πληθυσμός των ανενεργών θα αυξάνη, εξαιτίας του συνδυασμού διαφόρων παραγόντων, εκ των οποίων σημαντικώτεροι είναι η μείωση των γεννήσεων και η ιατρική πρόοδος. Η πρώτη συνεπάγεται ότι οι (καλοί!) ανήλικοι ανενεργοί μειώνονται, ενώ η δεύτερη ότι οι ενήλικοι ανενεργοί αυξάνονται. Ακόμη περισσότερο, η ιατρική πρόοδος έχει ως συνέπεια να αυξάνωνται κατά πολύ όσοι ανήκουν στην κατηγορία των μακροχρόνια ασθενών, άνθρωποι που εξαρτώνται για την κυριολεκτική επιβίωσή τους από συνεχή κατανάλωση φαρμακευτικών σκευασμάτων, ιατρικών εξετάσεων και άλλων υπηρεσιών. Εδώ υπάγονται υπερτασικοί, καρδιοπαθείς, διαβητικοί, νεφροπαθείς, καρκινοπαθείς κλπ. Κάθε νίκη κατά της ασθένειας, κάθε μετατροπή μιας θανατηφόρου ασθένειας σε απλώς μακροχρόνια, κάθε θεραπεία που διατηρεί στην κοινή μας γενετική δεξαμενή ελαττωματικά γονίδια που θα αναπαραχθούν δημιουργεί, δυστυχώς και αναπόφευκτα, πρόσθετα οικονομικά βάρη. Ιδίως πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι το κόστος των σύγχρονων ιατρικών υπηρεσιών είναι κατά κεφαλήν κατά πολύ υψηλότερο από παλαιότερα, με άλλα λόγια ότι το κατά κεφαλήν κόστος κάθε μακροχρόνιας θεραπείας αυξάνει συνεχώς. Το σύνολο των ατόμων που θα εξαρτώνται για την διατροφή τους από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό πρέπει να αναμείνουμε ότι θα βαίνη αυξανόμενο, τόσο σε απόλυτους, όσο και σε σχετικούς αριθμούς.

Όλοι οι ως άνω παράγοντες τανύουν στον μέγιστο βαθμό τις αντοχές της γηρασμένης κοινωνίας μας. Το δημογραφικό μας μανιτάρι, όπως φαίνεται εδώ, απέχει παρασάγγας από την υγιά δημογραφική πυραμίδα, ας πούμε της Αγκόλας. Το ασφαλιστικό σύστημα στενάζει υπό το βάρος δεκάδων δισεκατομμυρίων σε επιδοτήσεις, αλλά η υγεία του δεν αποκαθίσταται. Ούτε και μπορεί να αποκατασταθή έτσι.

Να δούμε και μερικά στατιστικά τώρα για την υπέροχη γαλανή πατρίδα μας:

Ο πληθυσμός 0-19 ετών ανέρχεται χονδρικά σε 1,05 εκ. οι 0-9 και και 1,07 οι 10-19, ήτοι ας υπολογίσουμε περίπου 2 εκ. ανηλίκους. Παρά το γεγονός ότι από τα 15 η εργασία των ανηλίκων είναι νόμιμη, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να την παραβλέψουμε και να υποθέσουμε ότι όλοι οι ανήλικοι ανήκουν στους ανενεργούς. Από τους συνταξιούχους τώρα, οι κυρίως υπερήλικες, ήτοι οι άνω των 70, ανέρχονται σε περίπου 1,6 εκ. άτομα. Ήδη παρατηρούμε ότι, ακόμη και αν δεν υπήρχε ανεργία, ασθένεια ή συντάξεις πριν από τα 70 (!), χονδρικά το 1/3 του πληθυσμού (3,6/11) θα έπρεπε να συντηρήται από τα υπόλοιπα 2/3. Αλλά τα πράγματα ασφαλώς είναι πολύ χειρότερα. Διότι οι συνταξιούχοι κυμαίνονται περί τα 2,6 εκ. κεφάλια, ενώ οι άνεργοι πάσης φύσεως περί τις 900.000. Και δεν μετρήσαμε ακόμα τους φοιτητές. Είναι εμφανές ότι πλέον ο ανενεργός πληθυσμός υπερβαίνει τον ενεργό.

Εδώ πλέον χρειάζεται αλλαγή παραδείγματος. Η περικοπή συντάξεων, η αύξηση των ορίων ηλικίας και λοιπά δυσάρεστα καταπολεμούν το σύμπτωμα και όχι την αιτία. Πολύ φοβάμαι ότι ακόμη και η αύξηση της μετανάστευσης ή πρόσθετη μέριμνα για το δημογραφικό επίσης δεν επιλύουν το πρόβλημα.

Αλλά δεν ξέρω ποια είναι η λύση.