Χάρτες της Ευρώπης: μια άλλη ματιά

Κατασκεύασα μερικούς χάρτες της Ευρώπης με αυτό εδώ το πολύ εύχρηστο εργαλείο. Ας κάνουμε και μερικά σχόλια:

Πολλές φορές όταν κοιτάζουμε ένα χάρτη, σκεφτόμαστε με όρους έκτασης των χωρών: συγκρίνουμε τις μικρές με τις μεγάλες και ανεπαίσθητα συνάγουμε τα συμπεράσματά μας, ειδικά για όσες χώρες το μόνο που ξέρουμε είναι η έκτασή τους. Όταν γνωρίζουμε και τον πληθυσμό μιας χώρας, καθώς και την γενική φήμη της, πλησιάζουμε σε μια καλύτερη εκτίμηση της ισχύος της, αλλά απέχουμε ακόμη.

Αποφασιστική σημασία όμως δεν έχει η έκταση καθ’ αυτήν ούτε ο πληθυσμός, αλλά το προϊόν που παράγεται από την συμπλοκή των δύο: το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, και μάλιστα στην ονομαστική του αξία, ώστε να διευκολύνωνται οι συγκρίσεις μεταξύ των χωρών. Μόνο το ΑΕΠ, δηλαδή ο πλούτος κάθε χώρας, αποτελεί καλό ενδείκτη της σχετικής ισχύος της: ισχυρές είναι οι πλούσιες χώρες, ενώ οι χώρες που δεν παράγουν δεν ακούγονται κιόλας. Σκληρό, αλλά να ακουστή.

Χρησιμοποιώντας σαν εργαλείο τον πλούτο συνεπώς, έχουμε ένα πρώτο κριτήριο για την επιρροή που ασκεί μια χώρα, για το πόσο σημαντική (ή ασήμαντη) είναι διεθνώς και γενικώτερα για την θέση της στην διεθνή κατάταξη ισχύος.

Διαβάζοντας κριτικά και συγκριτικά λοιπόν τον κατάλογο των χωρών κατά το ΑΕΠ τους, μαθαίνει κανείς πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Ότι, ας πούμε, το ΑΕΠ της Γερμανίας είναι μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της Βρετανίας κατά μια ολόκληρη Ολλανδία.

Ή ας πούμε:

Ο χάρτης αυτός αντιπαραθέτει την Γερμανία αφενός και αθροιστικά όλες τις χώρες νοτιανατολικά της αφετέρου, συν την Μπενελούξ. Η Γερμανία κερδάει.

Η Γερμανία αποτελεί τον γίγαντα της Μεσευρώπης. Αν στα δυτικά της η Γαλλία δορυφοροποιείται ταχέως μεν, διατηρεί όμως έναν ίδιον όγκο, που της επιτρέπει την δική της φωνή, στην Άγρια Ανατολή της δεν υπάρχει τίποτε ανάμεσα στον Όντερ και στην Ρωσσία. Μια γενιά μετά την Επανένωση, η Γερμανία διαθέτει πολιτικο-οικονομική ισχύ, για καλό ή για κακό, που δεν διέθετε ούτε το 1914 ούτε το 1939. Ο μόνος τρόπος να χάση τον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι να προσέξουν οι άλλες μεγάλες χώρες ότι τον έχει κερδίσει ήδη.

Ο χάρτης αυτός συγκρίνει το τουρκικό ΑΕΠ με το ΑΕΠ όλων των υπόλοιπων χωρών που σημειώνονται. Βασικά, απεικονίζεται το ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα.

Εκεί στα νοτιοανατολικά λοιπόν, η Τουρκία έχει αλλάξει κατηγορία εδώ και λίγα χρόνια, όπως έχουμε ξαναπεί. Ανήκει πλέον στις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, κοιτάζοντας στα μάτια την Ολλανδία. Καθεμιά από τις πρώην αυτοκρατορικές υπηκόους της είναι σήμερα νάνος μπροστά της. Η μεγαλύτερη από αυτές, το ένδοξο Γιουνανιστάν, παράγει πλέον 3,5 λιγώτερο πλούτο και η προοπτική δεν φαίνεται να αντιστρέφεται. Είναι δύσκολο να μην υποθέση κανείς ότι όλη αυτή η δυσαναλογία ισχύος δεν θα εκφραστή στην τουρκική βαλκανική διπλωματία.

Ο χάρτης αυτός συγκρίνει το ελληνικό ΑΕΠ με το ΑΕΠ των καθ’ ημάς Βαλκανίων αθροιστικά.

Αν εξαιρέσουμε όμως την Τουρκία, η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα δεν τα πήγε και πάρα πολύ άσχημα ιστορικά. Είχαμε βέβαια την γνωστή ιστορική κωλοφαρδία μετά το 1945, αλλά κινήσαμε καμπόσο και την χείρα μας μετά το 1989 (και μέχρι το 2008…), ώστε σήμερα ακόμη, αφού έχουμε απολέσει το 25% του ΑΕΠ μας λόγω κρίσης, η Ελλάς παραμένει ένας ισχυρός παίκτης στην γειτονιά μας. Αναλογιστήτε λίγο ότι 100 χρόνια πριν η Βουλγαρία ήταν, στα λόγια τουλάχιστον, ισχυρότερη από την Ελλάδα ή ότι η Σερβία ήταν ένας σαφώς ισότιμος σύμμαχος, ενώ σήμερα η Ελλάδα είναι (και θα είναι για πολλές δεκαετίες ακόμη…) μεγαλύτερη οικονομικά από αυτές τις δύο χώρες μαζί, συν όλες τις άλλες μικρές χώρες που είχαμε πάρει στην Αυτοκρατορία και τώρα περνούν την ώρα τους παίζοντας με δικέφαλους αετούς. Τα Βαλκάνια βρίσκονται σε βαθιά ιστορική παρακμή, αλλά εδώ υπάρχει μια στρατηγική ευκαιρία: αυτά τα 50 περίπου εκατομμύρια άνθρωποι (συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας), που συνιστούν τις οικειότερες πληθυσμιακές μας ομάδες ιστορικά και πολιτισμικά, πρέπει να γίνουν τον 21ο αιώνα ο “σιτοβολώνας” της Ελλάδας. Χρειαζόμαστε μια συνολική θεώρηση των Βαλκανίων, που θα διακρίνη στις χώρες αυτές τους καταναλωτές, τους τουρίστες, τους μετανάστες που θα χρειαστούμε στο εγγύτατο μέλλον. Drang nach Norden λοιπόν.

Ο χάρτης αυτός συγκρίνει το ελληνικό ΑΕΠ με το ΑΕΠ 25 άλλων ευρωπαϊκών χωρών σε διμερή βάση. Και κερδάμε.

Βλέπουμε πως στο χωριό η Ελλάδα παραμένει πρώτη. Μπορεί να βλέπουμε την πλάτη ακόμη και μικρών χωρών της ΒΔ Ευρώπης, όπως η Δανία ή η Νορβηγία, αλλά από τις πρώην ανατολικές μόνο η Πολωνία υπερέχει, κι αυτό λόγω πληθυσμού. Υπενθυμίζω, για να μην παρεξηγηθούμε, ότι η υπεροχή της Τουρκίας είναι πολύ μεγαλύτερη της δικής μας, αλλά η Ελλάδα έχει πολιτικά εργαλεία στην διάθεσή της που η Τουρκία δεν θα αποκτήση ποτέ: λέγε με Ευρωπαϊκή Ένωση.

Να συγκρίνουμε μάλιστα λίγο τα μεγέθη με τις γειτονικές μας χώρες, για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Ο λόγος των ΑΕΠ Ελλάδας/Αλβανίας είναι περίπου στο 16, Ελλάδας/ΠΓΔΜακεδονίας στο 20, Ελλάδας/Βουλγαρίας στο 4, Ελλάδας/Σερβίας στο 5. Επιτέλους, ας χαλαρώσουμε και ας εκμεταλλευτούμε την σπάνια ιστορική ευκαιρία και ας αφήσουμε τον στενοκέφαλο και αυτοκαταστροφικό εθνικισμό.

Ο χάρτης αυτός αντιστοιχεί ευρωπαϊκές χώρες με περίπου ισοδύναμα ΑΕΠ.

Βρίσκω αυτόν τον χάρτη εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Σε ό,τι μας αφορά καταρχάς, βλέπουμε ότι η Τσεχία μάς πιάνει σιγά σιγά (ακολουθεί κατά πόδας και η Ρουμανία) και σύντομα θα έχουμε τριπλή ισοβαθμία Ελλάδα – Πορτογαλία – Τσεχία. Πρόκειται για χώρες με παρόμοιο πληθυσμό μεν, αλλά η Τσεχία είναι αξιοθαύμαστη για όλη την απόσταση που κάλυψε μετά το 1989. Ή μάλλον διορθώνω αυτό που έγραψα: τα παιδιά μου θα μεγαλώσουν σε ένα κόσμο όπου θα ασθμαίνουμε πίσω από την Τσεχία. Γιατί τέτοιοι είμαστε.

Κατά τα λοιπά, το εντυπωσιακώτερο εύρημα του χάρτη είναι η ισοδυναμία Σλοβακίας – Ουκρανίας παρά το γεγονός ότι υπάρχουν 8 Ουκρανοί για κάθε Σλοβάκο, η δε Ουκρανία είναι 12 φορές μεγαλύτερη σε έκταση! Τέτοια φαινόμενα, μεταξύ δύο χωρών που μάλιστα συνορεύουν και ανήκουν στο ίδιο σλαβικό, χριστιανικό και πρώην κομμουνιστικό συνεχές (με πολύ διαφορετικό πολιτικό παρελθόν βέβαια πριν το 1945. Αλλά αυτό ήταν πριν 72 χρόνια τέλος πάντων!), σε κάνουν να σκέφτεσαι: Ο πλούτος των εθνών δεν είναι προκαθωρισμένος από την ιστορία ή την γεωγραφία, αλλά συσσωρεύεται και δαπανάται από πολιτικές αποφάσεις, που δύσκολα δεσμεύουν πάνω από μια γενιά.

Αλλά άφησα για τελευταίο τον καλύτερο χάρτη μου:

Αυτά δεν θα μας τα πάρουνε ποτέ. #μπα