Έχω γράψει στο παρελθόν ένα, δύο, τρία άρθρα περί φορολογίας. Θα ήθελα τώρα να τα συνοψίσω και να τα επαυξήσω σε μερικές θέσεις για την φορολογία. Διαβάστε τις με την προειδοποίηση ότι, ειδικά εδώ και όλως κατ’ εξαίρεσιν, δεν έχω πάντα δίκιο, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος.
Θέση πρώτη
Το αντικείμενο της φορολόγησης πρέπει να χαρακτηρίζεται από ανελαστικότητα, διότι έτσι ελαχιστοποιείται όχι μόνο η φοροαποφυγή, αλλά και η στρέβλωση λόγω υποκατατάστασης του φορολογούμενου αγαθού από άλλα: οι άνθρωποι εξακολουθούν να καταναλώνουν ακολουθώντας το ίδιο σχήμα, που εξ υποθέσεως μεγιστοποιεί την ωφέλειά τους, έστω και δυσανασχετώντας.
Θέση δεύτερη
Ένας στιβαρός φόρος ακινήτων είναι αναπόσπαστο μέρος της φορολογίας. Ο φόρος ακινήτων συλλαμβάνει πολλή από την φοροδιαφυγή που έλαθε, έχει εξαιρετικά ταμειακά αποτελέσματα, χαμηλό κόστος συλλογής και μηδενικό περιθώριο εκτίμησης από την φορολογική διοίκηση. Και το πιο σημαντικό ίσως, δεν στρεβλώνει τους παραγωγικούς συντελεστές της οικονομίας.
Θέση τρίτη
Φορολογητέα είναι κατά προτίμηση η κατανάλωση παρά το εισόδημα. Η φορολόγηση του εισοδήματος απαιτεί πολύπλοκες ρυθμίσεις και εκτεταμένη γραφειοκρατία, που τελικά κατακλύζει τα φορολογικά δικαστήρια.
Θέση τέταρτη
Το όλον φορολογικό σύστημα πρέπει να είναι ελαφρώς προοδευτικό. Λόγω φθίνουσας οριακής χρησιμότητας κάθε ευρώ στο ανώτατο φορολογικό κλιμάκιο σημαίνει μικρότερη ωφέλεια για τον κύριό του. Κάπου αλλού θα είναι πιο χρήσιμο.
Θέση πέμπτη
Το συνολικό φορολογικό έσοδο, ήτοι η συνολική φορολογική επιβάρυνση, δεν επιτρέπεται να υπερβή το 50% του ΑΕΠ. Ας αρκετούν σε αυτά οι κρατιστές, που άλλωστε καμία χώρα δεν εισπράττει (ακόμα).
Θέση έκτη
Φορολογικό κλιμάκιο άνω του 50% θεωρείται δημευτικό. Διότι τότε το φορολογούμενο στοιχείο ανήκει λιγώτερο στον πολίτη και περισσότερο στο κράτος.
Θέση έβδομη
Τα έσοδα από τέλη πρέπει να υπερβαίνουν τα φορολογικά έσοδα. Το τέλος χαρακτηρίζεται από ανταποδοτικότητα, διαφάνεια και αμεσότητα. Και στο κάτω κάτω, είναι πιο δίκαιο να πληρώνη ο χρήστης της υπηρεσίας παρά να επιβαρύνεται ο μη χρήστης.
Θέση όγδοη
Είναι θεμιτοί πρόσθετοι φόροι επί αγαθών που παράγουν αρνητικές εξωτερικότητες. Εκείνος που παράγει την αρνητική εξωτερικότητα, χωρίς να επωμίζεται το κόστος της, ουσιαστικά δωρεανίζεται εις βάρος των υπολοίπων.
Θέση ένατη
Οι φόροι κληρονομίας και δωρεών μεταξύ συγγενών πρέπει να είναι ήπιοι. Αντιλαμβάνομαι το ζήτημα διαγενεακής δικαιοσύνης και ισότητας που τίθεται, ωστόσο α) ζούμε σε ένα κόσμο όπου το ανθρώπινο κεφάλαιο γίνεται σιγά σιγά πιο σπουδαίο από το περιουσιακό, β) ο φόρος κληρονομίας υπολογίζεται και καταβάλλεται εις χρήμα, ακόμη και όταν η κληρονομία αποτελείται άλλα υλικά στοιχεία και (με συνέπεια ότι) γ) ο φόρος κληρονομίας μπορεί να καταστρέψη μια παραγωγική μονάδα. Σε κάθε περίπτωση, η φορολογική τους μεταχείριση πρέπει να είναι όμοια, γιατί δεν έχει καμία ουσιαστική σημασία αν η περιουσιακή μεταβίβαση έγινε προ ή μετά θάνατον.
Θέση δέκατη
Δεν πρέπει να φορολογήται όλη η κατανάλωση, παρά μόνο μια δέσμη αγαθών με τα εξής χαρακτηριστικά κατά το δυνατόν: αναγκαία για όλους, ανεξάρτητα, ανώτερα, εισαγόμενα. Έτσι διευκολύνεται ακόμη περισσότερο ο έλεγχος και η είσπραξη του φόρου, ενώ διασφαλίζεται και ο προοδευτικός του χαρακτήρας.
Θέση ενδέκατη
Αν φορολογήται το εισόδημα, πρέπει να υπάρχη ένα αφορολόγητο όριο και 2-3 κλιμάκια φόρου το πολύ. Ζητούμενο είναι η απλότητα και η προβλεψιμότητα, ενώ σημειωτέον ότι η ύπαρξη αφορολόγητου αντιφάσκει με τον ομοιόμορφο φόρο.
Η 4η και η 6η θέση είναι ενδεχομένως αντιφατικές. Τι κάνεις αν η ωφέλεια του κατόχου του στοιχείου είναι μικρότερη από αυτήν που θα προέκυπτε από άλλες χρήσεις ακόμη κι αν ο φορολογικός συντελεστής υπερβαίνει το 50%; Μία από τις δύο αρχές σου πρέπει να θυσιαστεί. Μαντεύω ποια και μάλλον διαφωνώ βέβαια.
Επίσης υποψιάζομαι ότι και η 7η θέση υπονομεύει την 4η. Το τέλος για να έχει νόημα πρέπει να περιορίζεται γεωγραφικά. Δεν μπορείς να πληρώνεις τέλη καθαριότητας για τον δήμο Καλαμάτας όταν μένεις στην Καβάλα. Θα έλεγα ότι μέχρι το επίπεδο της περιφέρειας είναι τέλος, μετά είναι φόρος. Αν όμως το εισόδημα μεταξύ των περιφερειών/νομών/δήμων διαφέρει σε μεγάλο βαθμό, αλλά εντός τους είναι σχετικά ομοιογενώς κατανεμημένο, η εξομάλυνση των εισοδηματικών διαφορών που επιτυγχάνει η προοδευτική φορολόγηση υποσκάπτεται.
Ε όχι και αντιφατικές, η έκτη είναι το όριο της τέταρτης. Ας είναι μικρότερη, τι να κάνουμε. Διαφορετικά, αν μέναμε σε αυτό μόνο, θα έπρεπε να θεωρούμε μη δημευτικό ακόμα και ένα κλιμάκιο π.χ. 98%.
Μα δεν περιορίζονται μόνο έτσι τα τέλη, πρβλ. αυτοκινητόδρομους.
Και πολύ λες κατά την γνώμη μου.
Ή μήπως μετατρέπεται σε πρόβλημα ύψους της προοδευτικής φορολογίας;
Σωστά μάντεψα ποιαν αρχή προκρίνεις εις βάρος της άλλης. Δεν είμαι σίγουρος ότι συμφωνώ. Αν η δικαιολογητική βάση της φορολογίας είναι οι διαφορές στις οριακές χρησιμότητες, δεν βλέπω γιατί θα έπρεπε ν’αλλάζει το κριτήριο μόλις περάσουμε το 50%. Και 100% να έφτανε, συνεπής με το κριτήριο σου θα ήταν ο συντελεστής. Αν πάλι μας λες ότι μετά το 50-50 αλλάζει το πράγμα, δεν είναι ξεκάθαρο γιατί να μην είναι και 49% ή 47%. Θέλω να πω το 50% μου φαίνεται ως ένα περίπου αυθαίρετο ψυχολογικό όριο, μια κοινωνική νόρμα αν θες, για να αισθάνεσαι κυρίως κύριος του εισοδήματος σου. Δεν μιλάμε για δικαιώματα ψήφου σε μιαν εταιρεία, οπότε το 50%+1 θα είχε πρακτικό νόημα.
Επίσης άλλο πράμα η συνολική φορολόγηση να παραμένει κάτω από το 50% κι άλλο να ισχύει το ίδιο όριο για την ατομική.
Επίτηδες τ’άφησα έξω αυτά γιατί η συζήτηση θα πάει μακρυά και δεν θέλω.
Την οποία την έχεις ήδη περιορίσει στο 50% και θες τα έσοδα από αυτή να είναι και μικρότερα από τα έσοδα από τα τέλη. Εσύ δεν την υποσκάπτεις, παίρνεις μπουλντόζα και “Ηλία, ρίχ’το”.
Η τρίτη και η τέταρτη κατά τη γνώμη μου αντιφάσκουν. Οι φτωχότεροι καταναλώνουν πολύ μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους (συνήθως όλο) συνεπώς η επιβάρυνση της κατανάλωσης γενικώς είναι regressive taxation.
Για τη φορολόγηση ακινήτων συμφωνώ απόλυτα, κατά τη γνώμη μου ο ΕΝΦΙΑ είναι ο δικαιότερος φόρος που έχει εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια. Η φοροδιαφυγή των ελεύθερων επαγγελματιών (που πιθανότατα είναι και η μεγαλύτερη σε όγκο) δεν πιάνεται με λοταρίες, ηλεκτρονικές συναλλαγές και λοιπά ημίμετρα, συνεπώς η φορολόγηση του κεφαλαίου που δημιουργήθηκε και δημιουργείται με τη φοροδιαφυγή είναι αναγκαία και κοινωνικά δίκαιη. Για τους φόρους κληρονομιάς συμφωνώ επίσης.
Για να συνδέσω την συζήτηση με την επικαιρότητα, οι προτάσεις της κυβέρνησης που έχουν διαρρεύσει δείχνουν μια άνευ προηγουμένου φοροεπιδρομή και αυξήσεις δαπανών. Το μόνο που μπορώ να πω (ως γνήσιος γερμανοτσολιάς) είναι “βάστα Μέρκελ”.
Θαλυς,
Η ποιοτική διαφορά της μετάβασης από το 49 στο 51 είναι εύδηλη: πριν κάτι ήταν δικό σου, τώρα δεν είναι. Ας βάλουμε αυτό το όριο, που έχει και ένα συμβολισμό. Εκείνα που είναι αυθαίρετα είναι τα άλλα: και γιατί το 70; αμ ποιο να βάλουμε; να βάλουμε το 80; και γιατί το 80; αμ ποιο να βάλουμε; κλπ κλπ
Όχι, δεν είναι μόνο ψυχολογικό, το εξήγησα. Πάρε και ένα παράδειγμα:
Έστω ότι γυρνάμε μερικούς αιώνες πίσω και οι φόροι καταβάλλονται εις είδος. Ο αγέρωχος Καλαβρυτινός ποιμήν με την φλογέρα του που υπάγεται στο φορολογικό κλιμάκιο <50% θα ανακαλύψει ότι έχει ένα οριακό πρόβατο που δεν του ανήκει.
Γιαυτό τα γράφω ως διαφορετικές θέσεις ρε μεγάλε!
Ούτως ή άλλως, δεν υπάρχει ούτε φορολογικό κλιμάκιο άνω του 50% ούτε συνολικό έσοδο άνω του 50%. Τον λόγο τελών προς φόρους θα ήθελα να τον μάθω.
Κυριάκο,
Όχι, γιατί στο 3 αναφέρομαι στο όλον φορολογικό σύστημα. Πράγματι, όσο φτωχότερος, τόσο καταναλωτικώτερος κανείς, αλλά η προοδευτικότητα αποκαθίσταται με τον αγαπημένο μας φόρο ακινήτων (συν όποιους άλλους φόρους περιουσίας). Είναι προφανώς θέμα σχεδιασμού και υπολογισμού, αλλά γίνεται.
Ένα άλλο συν που έχει η φορολόγηση της κατανάλωσης είναι ότι πλερώνουν και οι κακοί οι ξένοι. Που μπορεί να είναι και πλην βέβαια.
Γράψτε μου κι άλλα, μου αρέσουν αυτά.
Εντάξει, μπορεί εγώ να είμαι τυφλός, αλλά δεν έχουμε να κάνουμε με μετοχές εταιρείας. Ό,τι μένει μετά την φορολόγηση δικό σου είναι. Είτε είναι 1 στα 100 πρόβατα, είτε είναι 99 στα 100. Κι αν γνωρίζεις τον φορολογικό συντελεστή από πριν, τα 99 πρόβατα που έδωσες στον φοροσυλλέκτη δεν ήταν ποτέ δικά σου στην πραγματικότητα. Όπως δεν είναι ο ΦΠΑ που εισπράττεις κι αποδίδεις σε δεύτερο χρόνο. Δηλαδή ούτε ο ΦΠΑ μπορεί να ξεπεράσει το 50%; (Δεν πρέπει μάλλον, αλλ’αυτή είναι άλλη κουβέντα).
Νομίζεις ότι είναι δικό σου επειδή έχεις την αίσθηση του ελέγχου αν κατέχεις άνω του 50%. Μόνο που, όπως ξανάγραψα, τα πρόβατα δεν είναι μετοχές.
Η μία θέση περισσεύει τότε. Αν ο καθένας μας πληρώνει λιγότερο από 50%, εννοείται ότι το σύνολο είναι κάτω του 50%.
ΥΓ. Πρωταπριλιάτικο δεν έχει φέτος;
Κάτι ακόμα συμπληρωματικό. Κατά τη γνώμη μου η Ελλάδα πρέπει να έχει χαμηλή φορολογία εισοδήματος. Ο λόγος δεν είναι καθόλου ιδεολογικός αλλά εντελώς πρακτικός: τα ψηλά ποσοστά αυτοαπασχόλησης και το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων δημιουργούν μεγάλο αντικειμενικό πρόβλημα στη συλλογή του φόρου εισοδήματος, πρόβλημα που δεν έχει κάποια γνωστή αποτελεσματική λύση. Στο Αόρατο Ρήγμα του Δοξιάδη διάβασα πως σε όλο τον κόσμο οι αυτοαπασχολούμενοι αποκρύπτουν περίπου το μισό τους εισόδημα. Σε πρόσφατη μελέτη (http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2109500) διάβασα πως το αδήλωτο εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων για το 2009 στην Ελλάδα εκτιμάται στα 28 δις κατ’ ελάχιστο. Διάβασε το paper, έχει πολύ ενδιαφέρον η διαπίστωση πως οι Ελληνικές τράπεζες έχουν αλγορίθμους που εκτιμούν από το δηλωθέν το πραγματικό εισόδημα ανά κατηγορία επαγγέλματος.
Λέω λοιπόν πως με την τωρινή διάρθρωση της οικονομίας, η οποία δεν προβλέπεται να αλλάξει σύντομα, δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στα φορολογικά έσοδα από το εισόδημα και συνεπώς οποιοδήποτε σύστημα φορολογεί το εισόδημα με ψηλούς συντελεστές αναπόφευκτα θα στηρίζεται ανισομερώς στο κομμάτι της μεσαίας τάξης που δεν μπορεί να αποφύγει τη φορολόγηση. Η λύση είναι κατά τη γνώμη μου ένα μείγμα φορολογίας που θα στηρίζεται και στην περιουσία (νομίζω σ’ αυτό συμφωνούμε) αλλά και μια στροφή σε πιο “νεοφιλελεύθερο” προσανατολισμό, δηλαδή μικρότερο κράτος που να μπορεί να συντηρηθεί με λιγότερα φορολογικά έσοδα (μια που στέρεψαν και τα δανεικά). Όχι από ιδεολογία, από ανάγκη πρέπει να αποδεχτούμε πως τα φορολογικά έσοδα του κράτους θα είναι λίγα και να φροντίσουμε να πηγαίνουν εκεί που πιάνουν τόπο. Αυτό όμως δεν προβλέπεται να γίνει στην Ελλάδα στο κοντινό μέλλον. Συνεπώς, την έχουμε άσχημα.
Κι επειδή έχω κέφια σήμερα, πάρε κι αυτό Θανάση:
Έστω ότι με προσλαμβάνεις στο γραφείο για να σου βγάζω φωτοτυπίες. Η εργασία μου παράγει νέα αξία ύψους Κ. Πόση πρέπει να είναι η αμοιβή μου; Οικονομικά η απάντηση είναι μεταξύ 0 και Κ. Προφανώς αν με χρειάζεσαι πολύ περισσότερο απ’όσο σε χρειάζομαι εγώ θα είναι εγγύτερα στο Κ απ’ό,τι στο 0 και τανάπαλιν.
Με το δικό σου σκεπτικό η αμοιβή μου δεν θα έπρεπε ποτέ να είναι λιγότερη από Κ/2, γιατί τότε θα είναι “λιγότερο δική μου”. Δεν έχει σημασία που εδώ τα λεφτά τα παίρνεις εσύ ως εργοδότης μου κι όχι το κράτος. Και στις δύο περιπτώσεις είστε δρώντες που δεν συμμετέχετε άμεσα στην παραγωγική διαδικασία. Το πλεόνασμα Κ το δημιούργησα εγώ.
Υποψιάζομαι ότι στην περίπτωση αυτή δεν θα ήθελες να υπάρχει νόμος που θα ορίζει ότι δεν μπορείς να με αμοίψεις με λιγότερο από Κ/2. Αν και μπορεί να καταλήγαμε στο 50-50 γιατί είναι focal point στο οποίο μέχρι και οι χιμπατζήδες έχουν την τάση να καταλήγουν(αν δεν ήταν η εν λόγω μελέτη θύμα του σκανδάλου των μαγειρεμένων δεδομένω, δεν το’χω τσεκάρει). Το 50-50 αναδύεται ως μια νόρμα δίκαιης μοιρασιάς που δεν στηρίζεται στην λογική, μόνο σε ένα απροσδιόριστο κριτήριο.
Πρόσεξε δε ότι στην συζήτηση αυτή η άρρητη υπόθεση είναι ότι το Κ που παράγω δεν εξαρτάται από σένα. Στην πραγματικότητα όμως ξέρουμε ότι αυτό δεν ισχύει. Τα πλεονάσματα που παράγουμε είναι αλληλοεξαρτώμενα. Ακόμα κι αν δεν έχεις κοπιάσει άμεσα για να με βοηθήσεις να φωτοτυπήσω τα δικόγραφα, έμμεσα η εργασία σου με βοηθάει να έχω κι εγώ εργασία και να παράξω το Κ. Ομοίως το κράτος δεν φορολογεί μόνο γι’αναδιανεμητικούς λόγους. Ενδέχεται οι δημόσιες επενδύσεις που θα γίνουν αν καταβάλεις πάνω από 50% του εισοδήματος σου σε φόρους να σου αυξήσουν το εισόδημα αύριο αρκετά για ν’αποζημιωθείς για την “ζημία” που υπέστης.
Η αρχή της οριακής χρησιμότητας έχει λογική κι εσωτερική συνέπεια. Το 50-50 και τα αισθητηριακά κριτήρια δικαιοσύνης, παρότι υπάρχουν και σε άλλα είδη, δεν έχουν κάποια ξεκάθαρη λογική θεμελίωση. Αυτή είναι η ένσταση μου.
Δεν το είχα δει αυτό το σχόλιο.
Δεν έχει;;; (τρία ερωτηματικά!) Στην μία περίπτωση έχουμε σύμβαση, στην άλλη έχουμε τον χωροφύλακα.