Οικονομικα

Πραγματικός θησαυρός γνώσης

by

Από την ιστοσελίδα του Journal of Economic Perspectives: “Online issues of the Journal of Economic Perspectives published since 1999 are now publicly accessible at no charge, compliments of the American Economic Association. Φανταστικά νέα! Όπως δήλωσε και ο DeLong στο blog του: “The Greatest Improvement in Economics in My Lifetime”. Ο ρόλος του συγκεκριμένου journal … Read more Πραγματικός θησαυρός γνώσης

Περί των ηθικών αισθημάτων (VI.III.54)

by

Η μέριμνα για τη δική μας ευτυχία, μας συνιστά την αρετή της σύνεσης· η μέριμνα για την ευτυχία των άλλων ανθρώπων, τις αρετές της δικαιοσύνης και της ευεργεσίας – εκ των οποίων, η πρώτη μας συγκρατεί από το να βλάψουμε αυτή την ευτυχία, [ενώ] η άλλη μας προτρέπει να προάγουμε αυτή την ευτυχία [των άλλων ανθρώπων]. Ανεξάρτητα από οποιαδήποτε μέριμνα, είτε για το ποια είναι ή ποια θα έπρεπε να είναι, ή ποια – σε μια συγκεκριμένη κατάσταση – θα ήταν, τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, η πρώτη από τις τρεις αυτές αρετές αρχικά μας συνίσταται από τα εγωιστικά μας αισθήματα, οι άλλες δύο από καλοκάγαθα αισθήματά μας. Η μέριμνα για τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, όμως, έρχεται στη συνέχεια τόσο για να επιβάλλει και να κατευθύνει την πρακτική όλων αυτών των αρετών· και [δεν υπήρξε] κανένας άνθρωπος που, κατά τη διάρκεια, είτε ολόκληρης της ζωής του, ή ενός σημαντικού μέρους της, διέσχισε σταθερά και ομοιόμορφα στα μονοπάτια της σύνεσης, της δικαιοσύνης, ή της ορθής ευεργεσίας, του οποίου η συμπεριφορά δεν κατευθύνθηκε κατά κύριο λόγο από το ενδιαφέρον για τα συναισθήματα του υποθετικού αμερόληπτου θεατή, του σπουδαίου “επιστήθιου συγκατοίκου”*, του μεγάλου δικαστή και κριτή της συμπεριφοράς. Αν κατά τη διάρκεια της ημέρας έχουμε παρεκλίνει σε τίποτα κατά κάποιο τρόπο από τους κανόνες που αυτός [ο αμερόληπτος θεατής] μας καθορίζει· αν έχουμε είτε υπερβεί ή χαλαρώσει την λιτότητα μας· αν έχουμε είτε υπερβεί ή χαλαρώσει στη δουλειά μας· εάν, λόγω πάθους ή απροσεξίας, έχουμε πλήξει καθ’ οιονδήποτε τρόπο το συμφέρον ή την ευτυχία του γείτονά μας· αν έχουμε παραμελήσει μια απλή και καλή ευκαιρία για την προώθηση αυτού του συμφέροντος και ευτυχίας· είναι ο “συγκάτοικος” ο οποίος, όταν βραδιάσει, μας καλεί να λογαριάσουμε όλες αυτές τις παραλείψεις και τις παραβιάσεις, και οι επιπλήξεις του συχνά μας κάνουν να κοκκινίζουμε ενδόμυχα τόσο για την αφρωσύνη και την απροσεξία μας ως προς την δική μας ευτυχία, και για ακόμα μεγαλύτερη αδιαφορία και απροσεξία, ίσως, ως προς εκείνη των άλλων ανθρώπων. –Άνταμ Σμιθ, Θεωρία των Ηθικών Αισθημάτων, VI.III.54 (Μετάφραση δική μου)

Read moreΠερί των ηθικών αισθημάτων (VI.III.54)

Η λογική των κανόνων redux

by

Έχω προς το παρόν αποφύγει να σχολιάσω ιδιαίτερα την δημοσιονομική κρίση, το έλλειμα και το εξωτερικό χρέος της χώρα – που δύσκολα μπορεί κανείς να προσδιορίσει με ακρίβεια μιας και μόλις μάθαμε πως η Eurostat εκτίμησε στο 13,6% του ΑΕΠ της χώρας το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το 2009, αντί της πρώτης “εκτίμησης” στο 7,7%, ενώ το δημόσιο χρέος υπολογίζεται πλέον στο 115,1% του ΑΕΠ το 2009 (αυξημένο από το 99,2% του ΑΕΠ το 2008.)

Και αυτό γιατί πολλοί έχουν καταφέρει να περιγράψουν τις διάφορες πλευρές της κατάντιας μας καλύτερα απ΄όσο θα μπορούσα εγώ. Οι θεωρίες για το μερίδιο ευθύνης διαφορετικών κοινωνικών ομάδων/τάξεων, ομάδων ειδικών συμφερόντων, χρηματοοικονομικών οργανισμών, ιδιωτών, μέσων μαζικής ενημέρωσης, πολιτικών και κομμάτων δίνουν και παίρνουν. Ενώ λοιπόν μπορεί να μαλώνουμε για το ποιος φταίει τελικά, παρατηρώ πως έχει δημιουργηθεί ένα μεγαλύτερο κενό (ερωτηματικό) στα σενάρια για το τι μπορεί να γίνει μακροπρόθεσμα – αφότου δηλαδή με τον Α ή Β τρόπο (χρεωκοπία, έξοδος από την Ευρωζώνη, ΔΝΤ, παραγραφή χρέους, Δευτέρα Παρουσία, κ.ο.κ) ισορροπήσει κάπως η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Πέρα από την προοπτική της πεντατίας ή δεκαετίας, ποιος μπορεί να μας εγγυηθεί πως η ιστορία που ζούμε σήμερα δεν θα επαναληφθεί σε 30-40 χρόνια με θύτες και θύματα τα παιδιά μας;

Read moreΗ λογική των κανόνων redux

Το απάνθρωπο πρόσωπο της ζωϊκής εργασίας

by

Tο περιοδικό Discover δημοσίευσε πρόσφατα την είδηση ότι η Πολιτεία της Ουάσινγκτον σκέφτεται να επανεγκαταστήσει κάστορες σε περιοχές που παρουσιάζουν λειψυδρία. Αντί να κατασκευάσουν τεχνητά φράγματα με κόστος δισεκατομμυρίων δολλαρίων θέλουν να βασιστούν στη φτηνή εργασία των καστόρων, των οποίων τα φράγματα αφήνουν το νερό να περνάει σιγά-σιγά, ώστε το κόστος του έργου να πέσει σε λιγότερο από 1 εκατομμύριο δολλάρια. Μετά την εκχώρηση θέσεων εργασίας σε χαμηλά αμοιβόμενους εργάτες στις αναπτυσσόμενες χώρες και σε μετανάστες, οι αδίστακτοι καπιταλιστές αποφάσισαν να εκμεταλευτούν και την εργασία των συμπαθέστατων τρωκτικών για να εξαναγκάσουν την εργατική τάξη σε νέες υποχωρήσεις προκειμένου να μπορέσει να ανταγωνιστεί τη ζωϊκή εργασία.

Το πρόσωπο της εκμετάλευσης: Εργάτης-κάστορας και στο φράγμα μάστορας!

Όσοι από εσάς βρίσκετε εξωφρενικό το παραπάνω απόσπασμα αναρωτηθείτε αν θα φαινόταν το ίδιο εξωφρενικό αν στη θέση της λέξης “κάστορας” βάζαμε  τις λέξεις “Ινδονήσιος εργάτης” . Και αν όχι γιατί όχι? Κάποιοι ίσως σπεύσουν να διαπιστώσουν ότι ζώα και άνθρωποι διαφέρουν. Είναι όμως οι δυο περιπτώσεις διαφορετικές?

Read moreΤο απάνθρωπο πρόσωπο της ζωϊκής εργασίας

Το ιστορικό της χρηματοπιστωτικής κρίσης 2: Οι ευθύνες

by

Στο πρώτο μέρος εξήγησα πως μια σειρά αλλαγών στις χορηγήσεις στεγαστικών δανείων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οδήγησαν στην κρίση. Εδώ θα επιχειρήσω τό δύσκολο έργο της απόδοσης ευθυνών. Ελπίζω ότι το πρώτο μέρος θα θέσει τη βάση για μια νηφάλια συζήτηση βασισμένη σε στοιχεία αντί για μια προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων. Για αυτό και θα απέχω από  εκτεταμένη ανταλλαγή σχολίων με όσους επιλέξουν να αγνοήσουν τα γεγονότα που περιγράφονται στο πρώτο μέρος.

Μύθος 1: Μια άποψη διαδεδομένη  μεταξύ της λαϊκιστικής δεξιάς (π.χ. όσους παρακολουθούν Fox News) είναι ότι το Community Reinvestment Act που ψηφίστηκε το 1977(!) για να θέσει τέλος στην πρακτική κάποιων τραπεζών να μην χορηγούν σε φερέγγυους δανειολήπτες(!) δάνεια για αγορά κατοικίας σε περιοχές στις οποίες κατοικούν μειονότητες, ενθάρρυνε τα δάνεια υψηλού ρίσκου. Τα στοιχεία ωστόσο δείχνουν ότι ο νόμος  δεν είχε τέτοιο αποτέλεσμα, καθώς δεν απαιτούσε απαλλαγή του δανειολήπτη από τα κριτήρια φερεγγυότητας. Επιπλέον, ο νόμος αφορούσε τις τράπεζες και όχι τους subprime δανειστές οι οποίοι, όπως έδειξα στο πρώτο μέρος, ήταν η ρίζα του κακού.  Δεσμεύει βέβαια τις θυγατρικές τραπεζικών ομίλων, οι οποίες όμως ήταν μικρό ποσοστό του συνόλου των subprime δανειστών. Σύμφωνα με την πρόεδρο του FDIC Sheila Bair και με μελέτη του Federal Reserve, μόνο το 25% των subprime δανείστων και το 6% των subprime δανείων υπάγονταν στο νόμο. Τα δε ποσοστά επισφαλειών μεταξύ αυτών των δανείων είναι συγκρίσιμα με αυτά επί του συνόλου των subprime δανείων. Άρα τα subprime δάνεια δόθηκαν από ιδιώτες όχι διότι τους ανάγκασε το κράτος αλλά για κερδοσκοπικούς λόγους, ενώ αυτά που δόθηκαν σε μειονότητες δεν ευθυνονται περισσότερο από τα άλλα για την κρίση.  

Μύθος 2: Σχολίασε κάποιος σε προηγούμενο κείμενο ότι φταίνε οι  “κρατικά χρηματοδοτούμενες εταιρίες” Freddie Mac  και Fannie Mae “που αναλάμβαναν να ασφαλίζουν επισφαλή πακέτα στη δευτερογενή αγορά υποθηκών”.

Read moreΤο ιστορικό της χρηματοπιστωτικής κρίσης 2: Οι ευθύνες

Το ιστορικό της χρηματοπιστωτικής κρίσης 1: Η ακμή και η πτώση

by

Οι περισσότερες εξηγήσεις για την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση που κυκλοφορούν στην Ελληνική μπλογκόσφαιρα είναι εξαιρετικά επιφανειακές και πάσχουν από τεράστια δόση ιδεολογικής προκατάληψης. Θα επιχειρήσω λοιπόν μια απλουστεμένη περίληψη των γεγονότων που έλαβαν χώρα στον χρηματοπιστωτικό τομέα πριν την κρίση χωρίς να αναφερθώ στο ποιος φταίει, το οποίο θα επιχειρήσω στο δεύτερο μερος.

Ας υποθέσουμε ότι είστε στελέχη μιας τράπεζας. Ο νόμος σας επιτρέπει με τις καταθέσεις των πελατών σας να δίνετε στεγαστικά δάνεια μόνο σε άτομα με καλό ιστορικό (prime borrowers). Προκειμένου να αυξήσετε την κερδοφορία της τράπεζας, και έτσι και τα μπόνους σας, πολλά δάνεια τα πουλάτε στους οργανισμούς Freddie Mac και Fannie Mae για τους οποίους θα γραψω περισσότερα στο επόμενο μέρος. Αυτό σας επιτρέπει να πάρετε πίσω τα χρήματά σας για να δώσετε και άλλα δάνεια, κρατώντας για κάθε δάνειο προμήθεια για τις υπηρεσίες σας. Οι προμήθειες αυτές επιτρέπουν να αυξηθεί η κερδοφορία σας, αλλά όχι πολύ καθώς οι  οργανισμοί αγοράζουν μόνο δάνεια που πληρούν αυστηρές προϋποθέσεις (conforming loans). Π.χ. οι δανειολήπτες πρέπει να έχουν καλό ιστορικό, οι δανειακές τους υποχρεώσεις να μην υπερβαίνουν ένα ποσοστό του εισοδήματός τους, κ.ο.κ. Έτσι, η αγορά στην οποία μπορείτε να κινηθείτε είναι περιορισμένη και ο ανταγωνισμός με άλλες τράπεζες μεγάλος. 

Read moreΤο ιστορικό της χρηματοπιστωτικής κρίσης 1: Η ακμή και η πτώση

Απαραίτητη η στροφή προς “ευρωπαϊκές” εργασιακές πολιτικές στις ΗΠΑ;

by

O Paul Krugman έγραψε σε ένα πρόσφατο op-ed στους NYTimes κάποιες ενδιαφέρουσες σκέψεις για τις επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης στην οικονομία, την ανεργία που μαστίζει (για τα ιστορικά δεδομένα των ΗΠΑ) την χώρα και την ανάγκη άμεσων νέων μέτρων εργασιακής πολιτικής για την χώρα. Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια γρήγορη ματιά στα γραφόμενα με σχόλια και συνδέσμους που ο PK δεν παραθέτει στο αρχικό κείμενο αλλά και μια εικασία για τους πραγματικούς (πολιτικούς) λόγους που γράφτηκε το άρθρο.

Historical unemployment rate (16 years and over), 1948-2009, Source: U.S. Bureau of Labor Statistics

Ο συγγραφέας ξεκινά με μια σύγκριση της περίπτωσης των ΗΠΑ όπου σε σχέση με την έναρξη της κρίσης “το επίπεδο απασχόλησης (employment level) έχει πέσει κατά 5% και το ποσοστό ανεργίας (unemployment rate) έχει διπλασιαστεί” με την εμπειρία της Γερμανίας όπου “το επίπεδο απασχόλησης έχει πέσει μόνο μισή ποσοστιαία μονάδα και το ποσοστό ανεργίας είναι οριακά υψηλότερο από τα προ-κρίσης επίπεδα” (δείτε τα παρακάτω γραφήματα για την περίπτωση των ΗΠΑ).

Employed level, Number in thousands, (16 years and over), 1999-2009 Source: U.S. Bureau of Labor Statistics

Unemployment rate, %, (16 years and over), 1999-2009, Source: U.S. Bureau of Labor Statistics

Μπορεί μια άνοδος του ΑΕΠ στην Αμερική να συμβεί παράλληλα με μια τόσο άσχημη εικόνα στα επίπεδα απασχόλησης; Και γιατί η Γερμανία δεν παρουσιάζει παρόμοια κατάσταση; Ο PK εξηγεί πως ο κύριος λόγος είναι η μονομερής έμφαση σε πολιτικές μεγέθυνσης του ΑΕΠ:

Here in America, the philosophy behind jobs policy can be summarized as “if you grow it, they will come.” That is, we don’t really have a jobs policy: we have a G.D.P. policy. The theory is that by stimulating overall spending we can make G.D.P. grow faster, and this will induce companies to stop firing and resume hiring.

Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η εναλλακτική λύση προϋποθέτει έμφαση σε κυβερνητική πολιτική για την άμεση στήριξη της εργασίας από τον δημόσιο τομέα (“New-Deal-style employment programs”) κάτι που ίσως είναι πολιτικά αδύνατο στην παρούσα φάση. Διαφορετικά, οι πολιτικές θα μπορούσαν να στηρίξουν θέσεις εργασίας του ιδιωτικού τομέα (κάτι που έχουν κάνει οι Γερμανοί).

Read moreΑπαραίτητη η στροφή προς “ευρωπαϊκές” εργασιακές πολιτικές στις ΗΠΑ;