Τι μαθαμε απο την κριση? (και οι οικονομολογοι το γνωριζαν ηδη)

Το τραυμα της κρισης γινεται ολο και πιο βαθυ, οι γενιες που ζουνε την κατασταση σημερα θα μεινουν σημαδεμενες ισως για παντα. Μαζι με τις αναποφευκτα κακες αναμνησεις ελπιζω να μεινουν στο μυαλο μας και τα διδαγματα της κρισης, που θα βοηθησουν να εχουμε υψηλοτερης ποιοτητας δημοσιο διαλογο στο μελλον και ισως να αποφυγουμε παρομοιες καταστασεις.

Παραθετω τα κυρια διδαγματα που μου’ρχονται στο μυαλο, διδαγματα που ηταν γνωστα ακομα και σε προπτυχιακους φοιτητες οικονομικων αλλα για καποιο λογο ο δημοσιος διαλογος στην Ελλαδα συχνα αγνοουσε.

Διδαγμα 1ο: Το ΑΕΠ μετραει – η ανεργια μετραει
Στις μερες των παχιων αγελαδων αρκετοι Ελληνες προσπαθουσαν να μας πεισουν οτι το ΑΕΠ δεν ειναι δα το α και ω για την οικονομια μιας χωρας, καποιοι εφτασαν να λενε οτι δεν θα πρεπει να μας ενδιαφερει καθολου ή μαλιστα οτι χρειαζομαστε αποαναπτυξη! Φανταζομαι στην Ελλαδα του 2011 δεν χρειαζεται ιδιαιτερα ευρεια επιχειρηματολογια για να δειξει κανεις ποσο αστοχη ειναι η ιδεα της ασημαντοτητας του ΑΕΠ.

Ναι, φυσικα μετραει το ΑΕΠ. Η ανοδος του φερνει αυξημενους πορους για κρατος και πολιτες. Μια αποτομη πτωση του ΑΕΠ ριχνει τα εισοδηματα, ριχνει την καταναλωση, προκαλει ανοδο της ανεργιας. Οταν το ΑΕΠ πεφτει πολυ, εχουμε προβληματα σε σχεδον καθε νοικοκυριο, προβληματα που ξεκινανε απο τα οικονομικα και φτανουν σε συνεπειες ακομα και στις προσωπικες μας σχεσεις.
Αν μπορουσα να κοιταξω εναν και μονο εναν δεικτη υλικης ευημεριας για να περιγραψω την κατασταση σε μια κοινωνια, πιθανοτατα θα διαλεγα το ΑΕΠ. Κανενας αλλος δεικτης που ξερω δεν περιγραφει καλυτερα τους υλικους λογους ευτυχιας ή μιζεριας σε μια χωρα.

Παρομοιως μετραει και η επισημη ανεργια.

Read moreΤι μαθαμε απο την κριση? (και οι οικονομολογοι το γνωριζαν ηδη)

Ο μυθος της Ελλαδιτσας μεταξυ Σκυλλας και Χαρυβδης

Κατι δεν παει καλα με την ρητορικη των αδιεξοδων α λα Αλεξη Παπαχελα. Για μερικους η ελληνικη οικονομια ειναι ενας δυσμοιρος παιχτης μεταξυ των κακων αγορων και της ξιπασμενης Γερμανιας, που δεν την αφηνουν να χρεωθει οσο θελει. Διαφωνω. Η Ελλαδα δεν ειναι μπροστα σε αδιεξοδα που της επιβαλλουν αλλοι, η ελληνικη οικονομια (και κοινωνια) ειναι απλα αντιμετωπη με την αμειλικτη πραγματικοτητα και τον παλιοτερο ισως κανονα της χρηστης διαχειρισης: αν δεν αποταμιευεις στις ηλιολουστες ημερες του καλοκαιριου, δεν θα τα βγαλεις περα οταν χαλασει ο καιρος και ερθουν οι βροχες.

Read moreΟ μυθος της Ελλαδιτσας μεταξυ Σκυλλας και Χαρυβδης

Δημοκρατια δια αντιπροσωπων και η αξια των ειδημονων ή Γιατι τα Δημοψηφισματα ειναι για Σπανιες Περιπτωσεις

Ειναι θεμα ωριμοτητας του πολιτη να ξερει ποτε χρειαζεται η αμεση ψηφος του και ποτε οχι. Αν δεν θελουμε η δημοκρατια μας να κατανταει οχλοκρατια.

Ανθρωποι με απειρως καλυτερη νομικη γνωση απο μενα εγραψαν γιατι τα δημοψηφισματα για δημοσιονομικα ζητηματα δεν ειναι καλη ιδεα απο νομικης αποψεως. Απορει κανεις τι εκλαμψη σοφιας εκανε τον Συνταγματικο μας Νομοθετη να συμπεριλαβει ρητα τα δημοσιονομικα στα θεματα που δεν σηκωνουν δημοψηφισμα. Ισως ηξεραν ηδη τι θα παθαινε η Καλιφορνια που κανει δημοψηφισματα για φορολογικα ζητηματα – ξερετε κανονικο ανθρωπο που να ψηφιζει εθελοντικα να αυξηθουν οι φοροι του? Ε, ουτε στην Καλιφορνια υπαρχουν τετοιοι παλαβοι.

Στα ωραια νομικα επιχειρηματα θα ηθελα λοιπον να συμπληρωσω ενα κανονιστικο. Σε μια κοινωνια που θελει να λειτουργει καλα, τα δημοψηφισματα ή αλλες ακραιες μορφες αμεσοδημοκρατιας ειναι πυρηνικα οπλα προορισμενα για εξαιρετικοτατες περιπτωσεις.

Read moreΔημοκρατια δια αντιπροσωπων και η αξια των ειδημονων ή Γιατι τα Δημοψηφισματα ειναι για Σπανιες Περιπτωσεις

Γιατι καταρρεει η ελληνικη οικονομια και ποιος μπορει να σταματησει την πτωση?

Προσοχη: Αυτο το κειμενο δεν ειναι γραμμενο για να αρνηθει τα λαθη πολιτικης που εγιναν στην Ελλαδα επι δεκαετιες, ουτε για να προσφερει δικαιολογιες σε οσους αντιστεκονται στις απαραιτητες μεταρρυθμισεις για να γινει η Ελλαδα μια κανονικη, ευνομουμενη και δικαιη χωρα. Γραφω γιατι βλεπω πανευρωπαϊκα περρισευμα θυμικων και ηθικολογικων αντιδρασεων – αναζητουμε τους δρακους του παραμυθιου και ευκολες λυσεις που θα μας απαλλαξουν απο αυτους. Ταυτοχρονα εχουμε ελλειψη ψυχραιμης οικονομικης αναλυσης με στοιχειωδη γνωση των τοπικων ιδιομορφιων, ευαισθησια και ενδιαφερον για το ευρωπαϊκο Σχεδιο. Σε αυτο το κενο ευρωφιλης και αντικειμενικης αναλυσης θελω να βαλω ενα λιθαρακι.

Τα φωτα της δημοσιοτητας ειναι στραμμενα στην ελληνικη οικονομια χωρις ουσιαστικη διακοπη εδω και δυο χρονια πια. Καθε οικονομικος αναλυτης οπουδηποτε και να βρισκεται στον πλανητη εχει διαρκως ενα ματι στραμμενο προς μια γωνια της Νοτιανατολικης Μεσογειου οπου μια μικρη περιφερειακη οικονομια με 11 εκατομμυρια ψυχες απειλει να τιναξει την Ευρωπη στον αερα. Ας ειμαστε ξεκαθαροι, η Ελλαδα ξεκινησε την σημαντικοτερη υπαρξιακη κριση της ευρωζωνης που κινδυνευει να αποτελεσει την νεα “στιγμη Λεμαν” και να ξαναβυθισει ολοκληρη την Δυση στην υφεση.

Ειδικοι και λιγοτεροι ειδικοι κανουν αναλυσεις επι αναλυσεων για καθε πτυχη της ελληνικης οικονομιας και κοινωνιας. Καθε ατομο με προσβαση στο δημοσιο βημα αισθανεται οτι πρεπει να εκφρασει μια Γνωμη, απο σεβασμιους Οικονομολογους που δεν ηξεραν ως χτες να δειξουν την Ελλαδα στον χαρτη ως τον Δημαρχο Λονδινου και παλαβους που ψαχνουν απεγνωσμενα τα 15 λεπτα φημης τους.

Read moreΓιατι καταρρεει η ελληνικη οικονομια και ποιος μπορει να σταματησει την πτωση?

Δεν είμαι ο Έλληνας που έχεις συνηθίσει!

Όσοι διαβάζουν τα κείμενά μου γνωρίζουν ότι επανειλημμένα έχω ασκήσει αυστηρή κριτική σε κακές νοοτροπίες διαδεδομένες στην Ελλάδα, και στις πολιτικές επιλογές των Ελληνικών κυβερνήσεων του παρελθόντος.  Ωστόσο έχω κουραστεί όπου βρεθώ στο εξωτερικό να ακούω υποτιμητικά σχόλια συχνά εκφρασμένα με ιδιαίτερα αγενή τρόπο, όπως π.χ. με ερωτήσεις του τύπου “Γιατί δεν πετάνε οι Ευρωπαίοι την Ελλάδα έξω από το Ευρώ?”  Ακόμα περισσότερο με ενοχλεί η προσπάθεια από διάφορα Ευρωπαϊκά μέσα μαζικής ενημέρωσης να εμφανιστεί ο μέσος Έλληνας ως κηφήνας που τρώει και πίνει αραχτός σε μια παραλία και περιμένει από τους Γερμανούς να του πληρώσουν το λογαριασμό.  Με ενοχλεί όχι διότι είμαι Έλληνας, αλλά επειδή γνωρίζοντας το οικονομικό δράμα που βιώνουν εκατομμύρια συμπατριώτες μου ξέρω ότι η εικόνα αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.  Αλήθεια, ποιό είναι το κρίμα των Ελλήνων?

Αυτό που μας προσάπτουν, και προσάπτουμε και εμείς στους εαυτούς μας, είναι ότι επιτρέψαμε λόγω της απληστίας μας στην Ελληνική κυβέρνηση να συσσωρεύσει ένα υπερβολικά μεγάλο δημόσιο χρέος.  Τι σημαίνει ωστοσο “υπερβολικά μεγάλο?”  Αν σημαίνει τόσο μεγάλο ώστε να μη μπορούμε να το αποπληρώσουμε άμεσα τότε το ίδιο ισχύει για όλο το δυτικό κόσμο.  Χώρες όπως η Γερμανία, η Αγγλία, οι Η.Π.Α. και άλλες μπορεί μεν να έχουν  χαμηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με την Ελλάδα (μεταξύ 60% και 75% αντί για 140%) αλλά ούτε αυτές θα μπορούσαν να ξεπληρώσουν το χρέος τους σε ένα-δυο χρόνια αν καλούνταν να το πράξουν.  Αυτό που κάνουν όλες οι κυβερνήσεις είναι να μετακυλίουν το χρέος τους.

Read moreΔεν είμαι ο Έλληνας που έχεις συνηθίσει!

Η Ελλαδα δεν παραγει τιποτα, μερος 2 – Οι υπηρεσιες

Το παρον και το μελλον της ελληνικης οικονομιας βασιζεται στις υπηρεσιες. Εκει παραγεται ο πλουτος μας, εκει βρισκονται οι θεσεις εργασιας μας. Ας το παρουμε αποφαση και ας το κανουμε καλα.

Εγραφα παλιοτερα για την συγχυση που υπαρχει μεταξυ εμπορικου ελλειμματος και οικονομικης αδυναμιας. Στο μυαλο πολλων ενα εμπορικο ελλειμμα ειναι δειγμα μιας οικονομιας που δεν παει καλα, που δεν ειναι “ανταγωνιστικη”. Οπως εδειξα μια οικονομια καλλιστα μπορει να ειναι υγιης και παρολαυτα να εχει μεγαλα εμπορικα ελλειμματα. Αν υπαρχει καθαρη εισροη κεφαλαιων απο το εξωτερικο, τοτε το εμπορικο ελλειμμα ειναι απλα αναποφευκτο. Μαλιστα η εντονη οικονομικη μεγεθυνση συχνα ακολουθειται απο εμπορικα ελλειμματα.

Θα ηθελα να μιλησω τωρα λιγο πιο συγκεκριμενα για την Ελλαδα. Συνοδευτικα με την πλανη του εμπορικου ελλειμματος ακουγεται συχνα οτι η Ελλαδα εχει προβληματα γιατι δεν παραγει τιποτα και ουτε θα μπορεσει ποτε.

Η πλανη αυτη βασιζεται εν πολλοις στον φετιχισμο της φυσικης παραγωγης. Συμφωνα με τους περισσοτερους θεωρητικους της ελληνικης παραγωγικης αδυναμιας, χρησιμα αγαθα ειναι μονο αυτα που μπορεις να πιασεις με το χερι σου, ενα ωραιο μεγαλο βαρυ αυτοκινητο πχ. Η Ελλαδα δεν φτιαχνει αυτοκινητα, αρα ειμαστε καταδικασμενοι στην φτωχεια. Αυτη ειναι βεβαια μια μεγαλη πλανη. Στις δυτικες οικονομιες η συμμετοχη των (άυλων) υπηρεσιων στο ΑΕΠ εχει ξεπερασει προ πολλου την συμμετοχη της (υλικης) βιομηχανιας. Ο πλουτος μας εδω και δεκαετιες δεν παραγεται τοσο στα εργοστασια, αλλα στα γραφεια. Για την ακριβεια στην Ευρωπη περιπου 70% του ΑΕΠ παραγεται απο τις υπηρεσιες, ενω στις ΗΠΑ οι υπηρεσιες ευθυνονται για περιπου 77% του ΑΕΠ και 77,2% της απασχολησης.

Read moreΗ Ελλαδα δεν παραγει τιποτα, μερος 2 – Οι υπηρεσιες

Εκεί Που Τελειώνει Η Λογική Αρχίζει Ο Δήμαρχος, Director’s Cut

(Το αρχικό κείμενο δημοσιεύτηκε στο μπλογκ V for VALIS. Το Director’s Cut έχει επιπλέον δύο γκραν–γκινιόλ σκηνές στο τέλος που κόπηκαν από την εμπορική βερσιόν: Συνιστώμενη Βιβλιογραφία και Προτεινόμενη Λύση)

Κατά το διάστημα 2004 – 2009 μπήκα περίπου στο 1/3 των τότε ελληνικών Δήμων. Είδα από μέσα πώς λειτουργούν. Πιστεύω ότι ξέρω για τους Δήμους όσα δεν ξέρει ούτε ο Υπουργός Εσωτερικών, έχω υλικό να γράψω βιβλίο. Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να δώσω ένα εγχειρίδιο οδηγιών. Η αρχική μου σκέψη ήταν να το στείλω στην τρόικα, φοβάμαι όμως μην επηρεάσω την καταβολή της έκτης δόσης και δεν το θέλω. Πρώτα λίγοι ορισμοί, να ξέρουμε για ποιο πράγμα μιλάμε:

Δήμος = ύψιστη τιμή εντροπίας, προβλέπεται από τον Δεύτερο Θερμοδυναμικό Νόμο και αντικατοπτρίζει τη μέγιστη αταξία. Πλήρης αποδιοργάνωση των πάντων, η οποία δεν εμπεριέχει καμία πληροφορία και δεν επιτρέπει τη διατήρηση ζωής.

Δήμαρχος = ένας από τους Μεγάλους Παλαιούς, κατά βάση μια πανίσχυρη εξωδιαστατική οντότητα, ο οποίος ζει εξόριστος στον κόσμο μας, «στο βυθισμένο Γρ'φείο του κοιμάται κι ονειρεύεται (πως την αυγή παντρεύεται)», και περιμένει υπομονετικά να βρεθούν τα άστρα στη σωστή τους θέση για να επανεκλεγεί.

Read moreΕκεί Που Τελειώνει Η Λογική Αρχίζει Ο Δήμαρχος, Director’s Cut