Και εκεί που πάω να γράψω καμιά συνταγή, κανά ποδοσφαιρικό, κάτι πιο γκέι φιλικό προς τον αναγνώστη τέλος πάντων, οι εξελίξεις της γαποκυβέρνησης ουκ εώσι με καθεύδειν.
Σύμφωνα λοιπόν με το άρ. 44 παρ. 2 Σ:
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο Κανονισμός της Βουλής και νόμος για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής. Δεν εισάγονται κατά την ίδια περίοδο της Βουλής περισσότερες από δύο προτάσεις δημοψηφίσματος για νομοσχέδιο.
Προς εφαρμογή του ως άνω άρθρου δημοσιεύθηκε μόλις λίγες ημέρες πριν ο εκτελεστικός Ν. 4023/2011.
Έχουμε και λέμε λοιπόν δύο περιπτώσεις δημοψηφισμάτων: η περίπτωση του εδαφίου α’ για κρίσιμα εθνικά θέματα και η περίπτωση του εδαφίου β’ για ψηφισμένο νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά.
Επιτρέπεται άραγε η προκήρυξη δημοψηφίσματος με αντικείμενο την δανειακή σύμβαση της 27 Οκτωβρίου 2011;
Ας αρχίσουμε από την δεύτερη περίπτωση, περίπτωση που εισήχθη, σημειωτέον, από την σοσιαλιστική αναθεώρηση του 1986. Η δανειακή σύμβαση της 27ης Οκτωβρίου 2011, που προβλέπει και την κουρά των ελληνικών ομολόγων, δεν είναι ψηφισμένο νομοσχέδιο και, όπως πάνε τα πράγματα, ούτε πρόκειται να γίνη. Αλλά αυτά είναι πολιτικά κωλύματα. Το νομικό κώλυμα που αναφύεται εδώ είναι αν το σοβαρό κοινωνικό ζήτημα που αναμφισβήτητα ρυθμίζει ανήκει στα “δημοσιονομικά”.
Η έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής δεν μας διαφωτίζει ιδιαίτερα στο θέμα αυτό. Δημοσιονομικό δεν είναι βέβαια ένα ψηφισμένο νομοσχέδιο που απλώς προκαλεί δημοσιονομική επιβάρυνση, γιατί σχεδόν όλα προκαλούν.
Το άρ. 73 παρ. 2 Σ έρχεται αρωγός μας:
Νομοσχέδια που αναφέρονται οπωσδήποτε στην απονομή σύνταξης και στις προϋποθέσεις της υποβάλλονται μόνο από τον Υπουργό Οικονομικών…
…και όχι και από βουλευτές. Ο βουλευτής δεν δικαιούται να καταθέση πρόταση νόμου με περιεχόμενο την απονομή συντάξεως. Ο λόγος είναι προφανής: οι βουλευτές δεν θα έκαναν και τίποτε άλλο! Η κοινή αρχή που υπαγόρευσε το άρ. 73 παρ. 2 Σ και την εξαίρεση των δημοσιονομικών από τα υποκείμενα σε δημοψήφισμα νομοσχέδια του άρ. 44 παρ. 2 Σ είναι η δημοσιονομική πειθαρχία: όλοι θέλουν να παίρνουν συντάξεις από τα λεφτά των άλλων, κανείς όμως να αποδεχθή μέτρα επώδυνα για την τσέπη του. Με ξένα κόλλυβα όλοι είμαστε μάγκες.
[Τώρα βέβαια για το αν αυτός ο περιορισμός της δημοκρατικής αρχής είναι σύμφωνος με την αρχή της αναλογικότητας του άρ. 25 Σ, ω, εδώ διανοίγεται πεδίον παπατζολογίας λαμπρόν. Κοπιάστε με τα σκληρά νομικά του ο καθένας.]
Δημοσιονομικό είναι λοιπόν το κατά κύριο λόγο δημοσιονομικό νομοσχέδιο, όπως κατεξοχήν τα φορολογικά, εκείνο δηλαδή που αποσκοπεί πρωταρχικά στην τακτοποίηση των δημοσίων οικονομικών, ιδίως δε εκείνο που συνεπάγεται οικονομικές επιβαρύνσεις για τους φορολογουμένους. Αν όμως δεν είναι δημοσιονομικού ενδιαφέροντος αυτό το δημοψήφισμα, ένα δημοψήφισμα που συνέχεται αμέσως με τα κρατικά διαθέσιμα του κράτους, την κάλυψη μέσω δανεισμού του κρατικού ελλείμματος, την χρηματοδότηση και την βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους, την επιβίωση του τραπεζικού συστήματος και σε τελική ανάλυση με το ίδιο το νόμισμα της χώρας, τότε κανένα δημοψήφισμα δεν είναι δημοσιονομικού ενδιαφέροντος. Όπερ κάπως άτοπον.
Συνεπώς, μένει η δυνατότητα του πρώτου εδαφίου: κρίσιμο εθνικό θέμα. Θα ήμουν ο τελευταίος που θα υποστήριζε ότι δεν ζούμε ιστορικές στιγμές, που θα καθορίσουν το μέλλον της χώρας για δεακετίες, και ότι πράγματι είναι απολύτως κρίσιμο εθνικό θέμα η χρεωκοπία της χώρας. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι: τι δει αν το κρίσιμο εθνικό θέμα είναι ταυτοχρόνως και δημοσιονομικό;
Από την πρώτη στιγμή υποστήριξα ότι η εξαίρεση του δευτέρου εδαφίου περί δημοσιονομικών νομοσχεδίων καλύπτει και το πρώτο εδάφιο: η βάπτιση του δημοσιονομικού ζητήματος σε “κρίσιμο εθνικό θέμα” δεν κάνει το αντισυνταγματικό κρέας νηστίσιμο ψάρι, απλώς επιχειρεί να περιγράψη την απαγόρευση.
Προσάγω προς τούτο τα εξής επιχειρήματα: πρώτον, το γραμματικό. Στην Ελλάδα εθνικό θέμα σημαίνει μείζον ζήτημα εξωτερικής πολιτικής. Με την άποψη αυτή συντάσσεται και η ίδια η Αιτιολογική Έκθεση του σχεδίου νόμου στην σελ. 1. Δεύτερον, ιστορικό: την συγκεκριμένη εποχή κατάρτισης του Συντάγματος, ο συντακτικός νομοθέτης είχε υπόψιν του ως εθνικό θέμα κατεξοχήν το Κυπριακό και σε κάθε περίπτωση παρόμοια προβλήματα. Έτσι αναδεικνύεται και η δομή του άρ. 44 παρ. 2 Σ, που περιέχει μια περίπτωση δημοψηφίσματος για θέματα εξωτερικά στο πρώτο εδάφιο και μια για εσωτερικά στο δεύτερο. Τρίτον, συστηματικό: θα ήταν ασυνεπές ένας συντακτικός νομοθέτης που επιδεικνύει τόση δυσπιστία στον δημοσιονομικό λαϊκισμό να επιτρέψη εμμέσως ό,τι απαγορεύει αμέσως στα άρ. 44 παρ. 2 εδ. β’ και 73 παρ. 2 εδ. α’ Σ. Τέταρτον, ο δε μέγιστον, τελεολογικό: ο συντακτικός νομοθέτης αποφάσισε να ματαιώση την ανάθεση στο εκλογικό σώμα με δημοψηφισματικό μέσο των δύσκολων δημοσιονομικών αποφάσεων, και μάλιστα κατά τρόπο ενιαίο, τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο εδάφιο του άρ. 44 παρ. 2 Σ.
Όθεν συνάγεται η αντισυνταγματικότητα του σχεδιαζόμενου δημοψηφίσματος. Οι βουλευτές οφείλουν ευόρκως να απορρίψουν την συγκεκριμένη πρόταση. Πολλώ δε μάλλον που το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο του άρ. 100 Σ δεν δικαιούται να προβή σε παρόμοιο έλεγχο:
Συνιστάται Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο στο οποίο υπάγονται: […] β) Ο έλεγχος του κύρους και των αποτελεσμάτων [κσι άρα όχι των προϋποθέσεων προκηρύξεώς του!] δημοψηφίσματος που ενεργείται κατά το άρθρο 44 παράγραφος 2.
Σκληρό λοιπόν, αλλά να καταψηφιστή.
Εάν δεν μας προλάβουν οι εξελίξεις εδώ θα δεις, Αθανάσιε, αυτό που σου έγραφα και στο κείμενό σου για τους δικαστές: ορθή συνταγματική ερμηνεία θα είναι όποια προλάβει να χαρακτηρισθεί τοιαύτη. Σκληρό, αλλά να ερμηνευθεί…
Θανάση, δεν είναι και εθνικό το ζήτημα καθότι η αποδοχή της σύμβασης συνεπάγεται εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας? Τέλος πάντων, από ότι φαίνεται αντί για δημοψήφισμα μάλλον θα έχουμε εθνικές εκλογές.
δεν νομιζω να ειναι αντισυνταγματικο το δημοψηφισμα διοτι οπως αναφερει και ο κωστας μιλαμε για πραγματικη (αυτη τη φορα!) εκχωρηση εθνικης κυριαρχιας. αυτη η συμβαση θα μας δεσμευει τουλαχιστον 10 χρονια. για μενα ειναι αυτονοητο οτι θα επρεπε να γινει δημοψηφισμα. η μεγαλη πλειοψηφεια του κοσμου ΔΕΝ θελει αλλαγες και αντιδρα συνεχως σε οποιες σοβαρες αλλαγες προσπαθει να κανει η οποιαδηποτε κυβερνηση. πλεον εχουμε φτασει τα τελευταια χρονια οι κυβερνησεις να προσπαθουν να βρουν τροπο να φυγουν μετα απο 2 χρονια επειδη δεν αντεχουν το τεραστιο πολιτικο κοστος των μεταρρυθμισεων.
συμφωνα με τις δημοσκοπησεις η πλειοψηφεια ειναι εναντια στα μετρα και στη δανειακη συμβαση και υπερ ενος δημοψηφισματος. αν θελουμε να αυτοκαταστραφουμε εχουμε καθε δικαιωμα να το κανουμε. σκληρο αλλά να ακουστει.
Σωστός!
Αντιγράφω εδώ ένα σχόλιο του ΧαρΠαπ από το μπαζζ, μιας και δεν μας κάνει την χάρη να εμφανιστή στα μέρη μας:
Απαντήσεις αύριο.
Ο Σταύρος Τσακυράκης, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και εκλεκτός σχολιαστής μας, υποστηρίζει ότι δεν τίθεται θέμα συνταγματικότητας:
Λοιπόν, για να δούμε:
Μύρωνα,
γιαυτό βιάστηκα να γράψω την ανάρτηση χτες το απόγευμα, για να παρατάξω τους φαλαγγίτες μου στο πεδίο της νομικής μάχης!
Κώστα,
το αν συνιστά παραχώρηση εθνικής κυραρχίας ή όχι ενδιαφέρει για να κριθή αν η σχετική σύμβαση πρέπει να εγκριθή από την Βουλή με πλειοψηφία 151 ή 180 βουλευτών. Εδώ μιλάμε όμως για το αν είναι συνταγματικό ένα δημοψήφισμα που θα αφορά κατά πάσα πιθανότητα το αν πρέπει να εγκριθή η σύμβαση, ανεξαρτήτως του με ποια πλειοψηφία θα γίνη αυτό.
Χάρη,
Και στις δύο περιπτώσεις η Βουλή αποφασίζει, αυτό έλειπε δα. Η δημοψηφισματική πρωτοβουλία δεν έχει σχέση, θα μπορούσε να είναι λαϊκή ας πούμε. Και δεν κατάλαβα γιατί η πρωτοβουλία έχει συστηματική και τελεολογική αξία: τέτοια έχει ο συσχετισμός με άλλες διατάξεις του Συντάγματος που αναφέρω και η ανίχνευση της υποκείμενης αρχής, που επίσης αναφέρρω.
Ακριβώς γιαυτό απαγορεύεται! Αν α, τότε όχι β. Αλλά α και γ. Τότε β; Δεν νομίζω.
Πενιχρό ξεπενιχρό, το ιστορικό επιχείρημα ισχύει όμως. Δεν είναι το κέντρο βάρους της επιχειρηματολογίας, αλλά η αλήθεια παραμένει ότι κανείς δεν ωραματίστηκε τέτοιου είδους δημοψηφίσματα ως κρίσιμης εθνικής σημασίας.
Διώρθωσα τον σύνδεσμο. Η ΑιτΈκθ έχει σημασία γιατί δείχνει ότι η αντίληψη του νομοθέτη, συντακτικού και κοινού, έχει υπάρξει ενιαία και σταθερή καθ’ όλην την διάρκεια ισχύος του Σ: το πρώτο εδάφιο αφορά θέματα εθνικά, εξωτερικής πολιτικής, το δεύτερο εσωτερικά.
Η Κυβέρνηση δεν πηγαίνει σε κανένα δημοψήφισμα. Η Κυβέρνηση, για την ακρίβεια το Υπουργικό Συμβούλιο, προτείνει απλώς και η πρότασή του κρίνεται από την εθνική αντιπροσωπεία. Ανάμεσα στα θέματα που οφείλουν να κρίνουν οι βουλευτές, και μάλιστα ακριβώς επειδή δεν μπορεί να τα κρίνη το ΑΕΔ, είναι αν υπάρχει πράγματι κρίσιμο θέμα εθνικής σημασίας, αν το ζήτημα είναι δημοσιονομικό κ.λπ. Αν κρίνουν ότι η Κυβέρνηση πλανήθηκε ή επιχειρεί αν τους εξαπατήση ή να περιγράψη την συνταγματική απαγόρευση, οφείλουν κατά τον όρκο τους να καταψηφίσουν την παράνομη πρόταση.
Αγαπητέ Σταύρο,
αν και η δική σου θέση εκ των πραγμάτων δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη όσο θα ήθελα, φαίνεται ότι κρίνεις ότι, εφόσον το δημοψηφισματικό ερώτημα έχει προεχόντως πολιτικό χαρακτήρα, δεν βλάπτει αν έχει και δημοσιονομικό.
Το οφθαλμοφανές ζήτημα είναι βέβαια ποιος θα κρίνη ποιος χαρακτήρας προέχει. Εγώ λέω οι βουλευτές. Και αν κρίνουν αντίθετα με όσα πρεσβεύει η Κυβέρνηση, οφείλουν να καταψηφίσουν όχι από λόγους πολιτικούς, αλλά λόγω της συνταγματικής δέσμευσης. Ξανατονίζω ότι αυτού του είδους ο έλεγχος μπορεί να γίνη μόνο τώρα και μόνο από τους βουλευτές, που φυσικά δεν δικαιούνται να παραιτηθούν από αυτήν την εξουσία τους και απλώς να πιστέψουν την Κυβέρνηση ότι το θέμα είναι προεχόντως πολιτικό.
Επειδή όμως, όπως φαίνεται και από την απάντηση του Χάρη, το ζήτημα εντοπίζεται στα θέματα που είναι και δημοσιονομικά και πολιτικά/εθνικά, αναλογιστήτε την ακόλουθη περίπτωση:
Το 2007 ο Καραμανλής Β΄ ο Μικρός πέτυχε την διενέργεια εκλογών, επικαλούμενος μεταξύ άλλων τον δύσκολο προϋπολογισμό που τον ανέμενε. Αν ήταν λίγο πιο ευφάνταστος συνταγματικώς, θα μπορούσε απλώς να είχε προκηρύξει δημοψήφισμα; Το θέμα θα ήταν οπωσδήποτε δημοσιονομικό, το ερώτημα όμως βαθύτατα πολιτικό: “Επιθυμείτε την ψήφιση προϋπολογισμού που θα προβλέπη αύξηση φόρων και μείωση δαπανών, προκειμένου να αντιμετωπιστή η οικονομική κρίση;”. Και ένας προϋπολογισμός από τον οποίο θα εξηρτάτο η οικονομική επιβίωση της χώρας οπωσδήποτε συνιστά “εθνικό θέμα κρίσιμης σημασίας”.
Όλα εν τάξει συνταγματικώς;
Πλην της επιστημονικής και εν γένει της πνευματικής άσκησης πιστεύετε ότι έχουν την παραμικρή σημασία όλα αυτά; Αν πάρουμε να εξετάσουμε μια μια τις ψηφίδες αυτού του δράματος θα έχουμε να συζητάμε για μήνες και πιθανόν να καταλήξουμε σε κομψοτεχνήματα νοητικών κατασκευών. Θα μας έχει ξεφύγει όμως η συνολική εικόνα, που δεν είναι σε καμιά περίπτωση άθροισμα των μερών της.
Σε μια χώρα που κινείται στον αστερισμό των προτάσεων “ο Παπανδρέου αποφάσισε την διενέργεια δημοψηφίσματος” , “ο Σαμαράς δεν θα ψηφίσει το α ή το β νομοσχέδιο” ή ο “Καραμανλής έδωσε εντολή στον Σιούφα για την έκδοση διατάγματος κλεισίματος της βουλής” (φήμες λένε ότι δεν έγινε ακριβώς έτσι, “κλείστο το γαμημένο το μπουρδέλο” φέρεται να αναφώνησε ο άνδρας) έχει κάποιο νόημα, πλην του επιστημονικού ναρκισσισμού, η συζήτηση για την ερμηνεία των επί μέρους ενός κάποιου συντάγματος;
Έρμιππε,
η επιστημονική λογοσκιαμαχία είναι μία από τις μικρές χαρές που προσφέρει η νομική ζωή. Δεν περιμένω να συμμετάσχης με χαρά σε αυτήν, αλλά άκου αυτήν την σκέψη:
Η κυβερνητική πλειοψηφία είναι πλέον πολύ ισχνή, μόλις 2 βουλευτών, αν δεν έχω χάσει κάτι. Είναι πολύ πιθανόν με όσα ξέρουμε μέχρι τώρα αυτοί οι 152 να κληθούν να υπερψηφίσουν μια δημοψηφισματική πρόταση. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές εκτιμήσεις του καθενός, η πρόταξη του νομικού ζητήματος της αντισυνταγματικότητας δίνει σε άλλους την αφορμή, σε άλλους το πρόσχημα, σε άλλους την αιτιολογία να καταψηφίσουν ευπρόσωπα την πρόταση αυτή.
Ο έχων νουν και ώτα λοιπόν ακουέτω και θα βρη χρήσιμα και πρακτικά πράγματα στην ανάρτηση αυτή.
Αγαπητέ Αθανάσιε
Υπό διαφορετικές συνθήκες θα συμμετείχα με μεγάλη χαρά σε μια τέτοια συζήτηση. Να σου εξομολογηθώ ότι ένα απο τα πράγματα που στοιχειώνουν τα γεράματα μου ήταν και το ότι όταν ήταν καιρός δεν πήγα να σπουδάσουν νομική.
Τέλος πάντων όμως. Τρομάζω και μόνον με την σκέψη ότι θα υπάρχουν άνθρωποι που θα προφάσισθούν λόγους αντισυνταγματικότητας για να αρνηθούν την ψήφο τους στην βουλή. Τα βαθιά πολιτικά προβλήματα όπως αυτό που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν λύνονται με νομικούς ακροβατισμούς οι οποίοι εν προκειμένω θα ακουστούν ως υπεκφυγές και προσχήματα και θα καταστήσουν τους αρνησίες περισσότερο ευάλωτους σε κατηγορίες για αποστασίας και άλλα συνωμοσιολογικά.
Κακίστη υπηρεσία θα προσφέρουν στο έθνος αυτοί που θα αρνηθούν ακόμη και σε αυτήν την ύστατη ώρα να πουν φωναχτά αυτό που σκέφτονται και θα κρυφτούν πίσω από νομικά τερτίπια. Στο κάτω κάτω ποιός θα είναι αυτός που θα τους πιστέψει. Ότι ξαφνικά ερωτεύτηκαν τον νόμο και είναι έτοιμοι να θυσιαστούν για την διαφύλαξη της ακεραιότήτας του νομικού μας δογματισμού. Η Καιλή ας πούμε.
ερμιππε
το να τηρειται το Συνταγμα ειναι αρκετα σημαντικο ωστε να μην με νοιαζει ιδιαιτερα γιατι το τηρει ο καθε βο(υ)λευτης, φτανει να το τηρει.
@SG
Παρανόησες τους λόγους μου. Δεν μίλησα για εφαρμογή αλλά για επίκληση εφαρμογής μπροστά σε ένα ήδη υποψιασμένο κοινό. Επιπλέον να σημειώσω ότι η πολιτική δεν είναι ψηφιακή διαδικασία και στην αξιολόγηση των πράξεων που εκτυλίσσονται στην σκηνή μετράει εκτός από την ορθότητα και το κινούν αίτιο.
Αλλά τι λέω; Τώρα πια, όπως λέει και ο ποιητής, “είναι όλα αυτά τα πράγματα πολύ παλιά”.
Το ερώτημα “ναι ή όχι στο ευρώ” ας πούμε θα ήταν κατά την γνώμη μου νόμιμο: με δημοσιονομικές προεκτάσεις σοβαρότατες μεν, αλλά ευθέως πολιτικό ερώτημα, απτόμενο κρίσιμου εθνικού θέματος.
Αλλά, όπως πολύ σωστά λέει ο Έρμιππος, σήμερα είναι μια άλλη καινούργια, πολύ καινούργια μέρα.
Vasiki proypothesi gia ena sovaro kai nomimo dimopsifisma einai na syziti8oun PRIN KAN GINEI oi epiptoseis tous. Diladi oi politikoi na vgoun kai na poun ston kosmo ti 8a ginei an vgei to nai me oles tis proektaseis kai tis apofaseis se kyvernitiko epipedo kai ti 8a ginei an vgei to oxi.
Το θέμα ευτυχώς γεννήθηκε, έζησε και πέθανε ένα γρήγορο θάνατο, οπότε το προπέμπω στο χρονοντούλαπο της συνταγματικής φαντασίας.
Αλλά χρήσιμο είναι να αναφέρω ότι εκ των υστέρων έψαξα επιτροχάδην σε πεντέξι εγχειρίδια Συνταγματικού. Κανένα δεν αναφέρεται στο θέμα που μας απασχόλησε, τι δέον γενέσθαι δηλαδή αν το δημοσιονομικό ζήτημα είναι εν ταυτώ και κρίσιμο εθνικό. Η ειδική μονογραφία για τα δημοψηφίσματα του Δημητρόπουλου αντιπαρέρχεται το θέμα, χωρίς να το αγγίζη, λέγοντας συνοπτικά ότι κρίσιμο εθνικό θέμα μπορεί να είναι οποιοδήποτε αποφασίση σχετικώς η Βουλή, οικονομικό, κοινωνικό κ.λπ. Ο ίδιος συγγραφέας περιλαμβάνει ρητώς στα δημοσιονομικά νομοσχέδια τα φορολογικά, τα συνταξιοδοτικά, αλλά και τον προϋπολογισμό, αλλά δεν πραγματεύεται το ερώτημα αν τα ως άνω νομοσχέδια μπορούν να αποτελούν και κρίσιμο εθνικό θέμα ούτε τι θα συμβή στην περίπτωση αυτή.
Οπότε, καθόσόν με αφορά, θεωρώ το ζήτημα ακόμη ανοικτό και πρωτότυπο.