Κορτέσης κατά Ελλάδος Ι

Το ΕΔΔΑ εξέδωσε λίγες ημέρες πριν μια απόφαση υπέρ του Χριστόφορου Κορτέση, υπόδικου για συμμετοχή στην φιλανθρωπική οργάνωση τρομοκρατική οργάνωση πολιτική οργάνωση Επαναστατικός Αγώνας.

Στην υπόθεση Κορτέση κατά Ελλάδος λοιπόν (Ιουν 12) το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα του προσφυγόντος στη προσωπική του ελευθερία, διαπιστώνοντας δύο παραβάσεις: του άρ. 5 παρ. 1 εδ. γ΄ και του άρ. 5 παρ. 2 ΕΣΔΑ.

Θα γκρινιάξω χωριστά για την καθεμία, σε δύο απολαυστικές, για μένα τουλάχιστον, αναρτήσεις.

Ο προσφυγών συνελήφθη προσήχθη στην ΓΑΔΑ στις 02:30 την νύχτα της Παρασκευής προς Σάββατο 10 Απριλίου 2010. Η έκθεση συλλήψεώς του συνετάγη στις 02:20 της Κυριακής 11ης Απριλίου 2011, ήτοι μετά 24 ώρες.

Το πρώτο σημείο παράβασης εκ μέρους της Ελλάδας ήταν, σύμφωνα με την απόφαση, ότι ο προσφυγών κρατήθηκε από τις 02:30 της 10ης Απριλίου έως τις 02:20 της 11ης Απριλίου 2010 άνευ νομίμου αιτίας, χωρίς νομική βάση, χωρίς διάταξη που να επιτρέπη κάτι τέτοιο.

Από το σημείο εκείνο άρχισε να τρέχη η προθεσμία του άρ. 6 παρ. 2 Σ:

Όποιος συλλαμβάνεται για αυτόφωρο έγκλημα ή με ένταλμα προσάγεται στον αρμόδιο ανακριτή το αργότερο μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες από τη σύλληψη, αν όμως η σύλληψη έγινε έξω από την έδρα του ανακριτή, η προσαγωγή γίνεται μέσα στον απολύτως αναγκαίο χρόνο για τη μεταγωγή του. Ο ανακριτής οφείλει, μέσα σε τρεις ημέρες από την προσαγωγή, είτε να απολύσει τον συλληφθέντα είτε να εκδώσει ένταλμα φυλάκισης. Η προθεσμία αυτή παρατείνεται για δύο ημέρες, αν το ζητήσει αυτός που έχει προσαχθεί, ή σε περίπτωση ανώτερης βίας που βεβαιώνεται αμέσως με απόφαση του αρμόδιου δικαστικού συμβουλίου.

Παρομοίως, το άρ. 279 παρ. 1 ΚΠΔ προβλέπει:

Ο συλλαμβανόμενος επ’ αυτοφώρω ή με ένταλμα οδηγείται χωρίς αναβολή στον αρμόδιο εισαγγελέα το αργότερο μέσα σε 24 ώρες από την σύλληψή του.

Το λεπτό σημείο εδώ αφορά την έναρξη των ως άνω προθεσμιών: οι 24 ώρες αφετηριάζονται από την σύλληψη του κατηγορουμένου.

Αλλά τι ακριβώς είναι η σύλληψη; Πότε διενεργείται; Εννοούμε ως σύλληψη την υλική ενέργεια της δέσμευσης του υπόπτου ή μήπως κάτι άλλο;

Τι λόγος! Ο απλός τρόπος σκέψης μάς υποχρεώνει να αναγνωρίσουμε ότι, άπαξ και ένα αστυνομικό όργανο δη ένα μαλλιά να συμπεριφέρεται υπόπτως, τον μπουζουριάση και τον προωθήση στην ΓΑΔΑ για τα περαιτέρω, αυτονοήτως τον έχει συλλάβει! Θέλει δα και ρώτημα;

Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι λίγο πιο περίπλοκη.

Η σύλληψη είναι μια ανακριτική πράξη, που, όπως κάθε ανακριτική πράξη, ολοκληρώνεται με την σύνταξη, τα τα τα τάν!, της σχετικής εκθέσεως σύλληψης [ή έκθεσης συλλήψεως; :-)] κατ’ άρ. 148 επ. ΚΠΔ. Το λέει και το άρ. 241 ΚΠΔ:

Η ανάκριση γίνεται πάντοτε εγγράφως και χωρίς δημοσιότητα.

Σύλληψη λοιπόν έχουμε όταν γραφή και υπογραφή η έκθεση συλλήψεως, ενώ οι 24 ώρες μετρούν από το σημείο ακριβώς αυτό. Αυτά φαίνονται κάπως σχολαστικά, αλλά δεν στερούνται και πρακτικής χρησιμότητας: άλλο πράγμα είναι η σύλληψη ως υλική δέσμευση του κατηγορουμένου και άλλο η ανακριτική πράξη, η σχετική δηλαδή έκθεση. Την πρώτη μπορεί να διενεργήση οποιοσδήποτε στα αυτόφωρα εγκλήματα, την δεύτερη μόνο ανακριτικός υπάλληλος [άρα όχι ας πούμε αστυφύλακας ή ειδικός φρουρός].

Σημαντικώτερο όμως είναι άλλο: η υλική πράξη της δέσμευσης του υπόπτου δεν άγει κατ’ ανάγκην και υποχρεωτικά σε σύλληψη. Το γιατί ακολουθεί.

Τώρα, όταν η μία πράξη από την άλλη δεν απέχει πολύ, δεν τίθεται θέμα. Τι συμβαίνει όμως όταν, όπως εν προκειμένω, έχει παρέλθει μία ολόκληρη μέρα μεταξύ τους; Από ποιο χρονικό σημείο θα αρχίσουμε να μετράμε το 24ωρο; Και κυρίως, βάσει ποιας διάταξης αφαιρείται περιορίζεται η ελευθερία του υπόπτου;

Ας ακούσουμε τι λέει το Τμήμα σχετικά:

44.  La Cour a déjà eu à se prononcer sur des cas où la question de savoir à partir de quand commençait le point de départ de la période pendant laquelle le requérant était privé de sa liberté sans base légale faisait l’objet d’une controverse entre les parties. Un élément important à prendre en considération à ce titre est l’instant à partir duquel le requérant se trouve sous le contrôle des autorités. Il appartient au Gouvernement de fournir des explications sur ce qui s’est passé à partir de ce moment-là (Greanga c. Roumanie [GC], no 29226/03, §§ 86 et 94, 23 février 2012).

Ώστε κρίσιμο είναι το χρονικό εκείνο σημείο κατά το οποίο ο προσφυγών ευρίσκεται υπό τον έλεγχο των αρχών. Αυτή καταρχήν δεν είναι μια παράλογη σκέψη. Τα παράλογα έπονται.

Το Τμήμα μοιάζει να αγνοή εντελώς τον θεσμό της προσαγωγής προς εξακρίβωση στοιχείων, ένα θεσμό προσήκοντα στο Αστυνομικό Δίκαιο και κοινότατο σε όλες τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Για μία ακόμη φορά το Δικαστήριο [όσο και οι δικηγόροι του ελληνικού κράτους, καταπώς φαίνεται] επιδεικνύει παχυλή άγνοια περί το ισχύον ελληνικό δίκαιο. Προσοχή, το Τμήμα δεν μας καταδίκασε επειδή θεωρεί το ισχύον δίκαιο ή τον τρόπο ερμηνείας και εφαρμογής του αντίθετο προς την ΕΣΔΑ. Μας καταδίκασε επί παραβάσει του άρ. 5 παρ. 2 ΕΣΔΑ επειδή κατά την γνώμη του η κράτηση του προσφυγόντος δεν είχε νόμιμη βάση, επειδή τάχα δεν υπήρχε καν σχετική διάταξη νόμου που να επιτρέπη την κράτηση του προσφυγόντος το Σάββατο 10 Απριλίου 2010:

49.  La Cour estime dès lors qu’en l’espèce la privation de liberté qu’a subie le requérant jusqu’à son inculpation par le juge d’instruction n’avait pas de base légale en droit interne et qu’elle a donc enfreint l’arοιticle 5 § 1 c) de la Convention.

Αλήθεια; Πα ντε μπαζ λεγκάλ;

Σύμφωνα με το άρ. 74 παρ. 15 περ. θ΄ π.δ. 141/1991:

Ο αστυνομικός σκοπός, ως προς την τήρηση της τάξης και ασφάλειας έχει τα ακόλουθα. κυρίως, καθήκοντα: […]

θ. Οδηγεί στο αστυνομικό κατάστημα για εξέταση άτομα τα οποία στερούνται στοιχείων αποδεικτικών της ταυτότητάς τους ή τα οποία, εξαιτίας του τόπου, του χρόνου, των περιστάσεων και της συμπεριφοράς τους δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης, εγκληματικής ενέργειας. Τα προσαγόμενα στο αστυνομικό κατάστημα άτομα δέον όπως μη παραμένουν σ’ αυτό πέραν του χρόνου ο οποίος είναι απολύτως αναγκαίος για το σκοπό για τον οποίο προσήχθησαν.

Μήπως πρόκειται για κάποια αντιμνημονιακή ελληνική ιδιοτυπία; Μήπως είμαστε ανάδελφον αστυνομικά έθνος;

Όχι. Ιδού:

άρ. 13 επ. Gesetz zum Schutz der öffentlichen Sicherheit und Ordnung (SOG) του Αμβούργου
άρ. 35 επ. Polizeigesetz des Landes Nordrhein-Westfalen
άρ. 17 επ. Gesetz über die Aufgaben und Befugnisse der Bayerischen Staatlichen Polizei [Polizeiaufgabengesetz (PAG)]
άρ. 39 επ. Gesetz über die Bundespolizei

Από αυτούς τους αστυνομικούς νόμους συνάγεται ότι η αστυνομική κράτηση για εξακρίβωση στοιχείων διαρκεί έως και 12 ώρες, ενώ για τους άλλους λόγους που αναφέρονται μπορεί να διαρκέση μέχρι και την παρέλευση της επόμενης ημέρας από την κράτηση. Σας θυμίζει κάτι;

Να δούμε και στην Γαλλία:

La personne qui fait l’objet d’une vérification ne peut être retenue que pendant le temps strictement exigé par l’établissement de son identité. La rétention ne peut excéder quatre heures, ou huit heures à Mayotte, à compter du contrôle effectué en application de l’article 78-2 et le procureur de la République peut y mettre fin à tout moment.

Σεμνά σεμνά τέσσερις ώρες διαρκεί η κράτηση προς εξακρίβωση στοιχείων. Πριν την σύλληψη, χωρίς σύλληψη.

Ιδού λοιπόν ένα νόμιμο θεμέλιο. Μπορεί να διαφωνήση κανείς με τον θεσμό, μπορεί να τον κρίνη αντισυνταγματικό, αντι-ΕΣΔΑ ή ό,τι θέλει. Δεν δικαιούται όμως να αγνοή ότι υπάρχει.

Θα ήμουν ο ευτυχέστερος των θνητών αν το Τμήμα έκρινε ευθέως τον θεσμό της αστυνομικής κράτησης, διεγίγνωσκε ότι εν προκειμένω χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά και μας καταδίκαζε για την 24ωρη διάρκειά της. Έχω ήδη γράψει επικριτικά σχόλια κατά του θεσμού και κατά του τρόπου με τον οποίο εφαρμόζεται, ενώ έχω προτείνει και λύσεις.

Για όλα αυτά όμως σιωπά το Τμήμα. Κατ’ ακριβολογίαν, τα αγνοεί.

Η ανεπάρκεια του Τμήματος το οδηγεί σε κωμικές διατυπώσεις, όπως η εξής (παρ. 47):

Toutefois, ni le Gouvernement ni les autorités de poursuite n’expliquent comment le requérant s’est trouvé à une telle heure au siège de la GADA : ils ne précisent ni s’il s’est présenté lui-même pour se rendre, ni, s’il a été arrêté à l’extérieur de la GADA, à quelle heure et comment a eu lieu son arrestation.

Ωσάν να αμφισβήτησε κανείς ότι ο προσφυγών βρισκόταν στην ΓΑΔΑ και πριν τις 02:20 της 11 Απριλίου 2010 ή ότι είχε οδηγηθή εκεί παρά την θέλησή του από αστυνομικούς. Εκείνο το οποίο πραγματικά αμφισβητείται και εκείνο περί του οποίου η απόφαση σιωπά είναι το θέμα της αστυνομικής προσαγωγής: διαφωνεί με τον θεσμό το Τμήμα; θεωρεί ότι παραβιάζει την ΕΣΔΑ; θεωρεί ότι όσοι προσάγονται αυτομάτως θεωρούνται συλληφθέντες και, άρα, δεν μπορούν να αφεθούν ελεύθεροι με ένα “συγνώμη φιλαράκι, λάθος”, αλλά πρέπει να οδηγούνται σε κάθε περίπτωση ενώπιον του Εισαγγελέως;

Αν ναι, να μας τα πη αυτά και να μην υπεκφεύγη.

Τα πράγματα είναι αρκετά σαφή: αν η σύλληψη, όπως υποστηρίζει ο προσφυγών και το Τμήμα έγινε στις 02:30 της 10ης Απριλιου και όχι στις 02:20 της 11ης Απριλίου 2010, τότε έχει δίκιο ο προσφυγών, που ισχυρίζεται ότι οι αστυνομικοί βεβαίωσαν ψευδώς το δεύτερο και όχι το πρώτο. Είναι άραγε αυτή η θέση και του Τμήματος; Είπαν ψέματα οι αστυνομικοί;

Συνοψίζοντας, η πραγματική πορεία των γεγονότων είχε ως εξής:

Στις 02:30 της 10ης Απριλίου 2010 ο προσφυγών προσήχθη στην ΓΑΔΑ.
Στις 02:20 της 11ης Απριλίου 2010 ο προσφυγών συνελήφθη.
Στις 07:30 της 12ης Απριλίου ο προσφυγών απολογήθηκε, για την ακρίβεια αρνήθηκε να απολογηθή, και πάντως πληροφορήθηκε γραπτώς τις πράξεις οι οποίες του αποδίδονταν.
Στις 10:00 της 12ης Απριλίου 2010 ο προσφυγών παρουσιάστηκε ενώπιον του Εισαγγελέως για τα περαιτέρω.

Σύμφωνα με το άρ. 168 παρ. 1 in fine ΚΠΔ:

Η εικοσιτετράωρη προθεσμία διαρκεί όλη την επόμενη ημέρα μετά την έναρξή της.

Για να μετρήσουμε λοιπόν:

Ο προσφυγών συλλαμβάνεται στις 02:20 της 11ης Απριλίου. Πρέπει να παρουσιαστή στον Εισαγγελέα μέχρι τις 23:59 της 12ης Απριλίου. Παρουσιάζεται πριν τις 10:00 της 12ης.

Απλό δεν ήταν;