Περί ασέμνων, μέρος Α

Ή: Περί πορνογραφικής ελευθερίας.

Σύμφωνα με το άρ. 29 παρ. 1 Ν. 5060/1931:

Όστις, προς τον σκοπόν εμπορίας ή διανομής ή δημοσία εκθέσεως, παρασκευάζει, αποκτά, κατέχει, μεταφέρει, εισάγει εις το Κράτος ή εξάγει ή καθ΄οιονδήποτε τρόπον τίθησιν εις κυκλοφορίαν έγγραφα, έντυπα, συγγράμματα, σχέδια, εικόνας, ζωγραφίας, εμβλήματα, φωτογραφίας, κινηματογραφικάς ταινίας ή άλλα αντικείμενα άσεμνα, οιουδήποτε είδους, όστις μεταχειρίζεται οιονδήποτε μέσον δημοσιότητος προς διευκόλυνσιν της κυκλοφορίας των αυτών ασέμνων αντικειμένων τιμωρείται διά φυλακίσεως τουλάχιστον ενός μηνός και διά χρηματικής ποινής τουλάχιστον 30.000 μεταλλικών δραχμών. Εν υποτροπή δε διά φυλακίσεως τουλάχιστον 6 μηνών και διά χρηματικής ποινής τουλάχιστον 50.000 μεταλλικών δραχμών. Εάν όμως η καθ΄υποτροπήν πράξις ετελέσθη διά δημοσιεύματος εν εφημερίδι ή περιοδικώ, η χρηματική ποινή δεν δύναται να είναι ελάσσων των 200.000 μεταλλικών δραχμών. Εν προκειμένω εφαρμόζονται κατ΄αναλογίαν αι διατάξεις του άρ. 82 παρ. 4 του Ποινικού Κώδικος”.

(Η διάταξη αυτή διατηρήθηκε σε ισχύ με τον Ν. 2328/1995, ξέρετε τώρα, τον λεγόμενο τυποκτόνο νόμο Βενιζέλου.)

Μοιάζουν λίγο αστείες τέτοιες διατάξεις. Ξέρεις ότι υπάρχουν, αλλά παραξενεύεσαι βλέποντάς τις μπροστά σου (και πολύ περισσότερο, βλέποντάς τις εφαρμοζόμενες!). Λίγο νομικό απολίθωμα, λίγο νεοηθικιστική εμμονή, μπαίνουμε αισίως στο 2018 κυνηγώντας (στην θεωρία) τα άσεμνα.

Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ως άνω δαψιλής εγκληματοποίηση υπαγορεύεται από το Διεθνές Δίκαιο και αποτελεί διεθνή υποχρέωση της χώρας!!! [τριπλό θαυμαστικό σημείο!!!]

Πράγματι, σύμφωνα με την σχετική Σύμβαση της Γενεύης (1923), κυρωθείσα με τον Ν. 4311/1929, τα συμβαλλόμενα μέρη υποχρεούνται να καταστήσουν εγκληματική πράξη την διάδοση των ασέμνων, μάλιστα η ελληνική ποινική διάταξη αποτελεί βασικά μετάφραση του άρ. 1 της σύμβασης. [Αυτά για όσους ρυπαίνουν το νομικό μας περιβάλλον με την μουρμούρα για τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας]

Ο Έλλην νομοθέτης υπερθεμάτισε μάλιστα, προβλέποντας ειδική περίπτωση στο άρ. 8 ΠΚ:

Οι ελληνικοί ποινικοί νόμοι εφαρμόζονται σε ημεδαπούς και αλλοδαπούς, ανεξάρτητα από τους νόμους του τόπου της τέλεσης, για τις εξής πράξεις που τελέστηκαν στην αλλοδαπή: … ι) παράνομη κυκλοφορία και εμπόριο άσεμνων δημοσιευμάτων.

Το άρθρο αυτό εισάγει σε κάποιο βαθμό την λεγόμενη αρχή της παγκοσμίου δικαιοσύνης, ώστε να διασφαλίζεται ότι κάποιες πράξεις θα τιμωρούνται ακόμη και αν τελούνται από ημεδαπούς σε χώρα που δεν τις κολάζει ποινικώς ή από αλλοδαπούς στην αλλοδαπή. Έτσι λοιπόν, τα ελληνικά δικαστήρια διεκδικούν δικαιοδοσία σε τσόντες που πουλάνε αλλοδαποί στην αλλοδαπή. Και όποιος μπορεί να βγάλη νόημα, ας βγάλη.

Αλλά ποια είναι αυτά τα άσεμνα; Ο νομοθέτης μας έχει ευτυχώς προνοήσει και για αυτό. Σύμφωνα με το άρ. 30 Ν. 5060/1931:

Άσεμνα κατά τις περιπτώσεις του προηγούμενου άρθρου θεωρούνται τα χειρόγραφα, έντυπα εικόνες και λοιπά αντικείμενα, όταν, σύμφωνα με το κοινό αίσθημα, προσβάλλουν την αιδώ. Δεν θεωρούνται άσεμνα τα έργα τέχνης ή επιστήμης και ιδίως αυτά που ανήκουν στην πολιτιστική δημιουργία της ανθρωπότητας ή που συμβάλλουν στην προώθηση της ανθρώπινης γνώσης, εκτός από την περίπτωση όπου προσφέρονται προς πώληση, πωλούνται ή παρέχονται ειδικά, σε πρόσωπα ηλικίας κάτω των 18 ετών και για σκοπούς άλλους εκτός από τη σπουδή. Για το χαρακτηρισμό έργου ως ανήκοντος στις παραπάνω εξαιρέσεις ο εισαγγελέας μπορεί να προκαλέσει συμβουλευτική γνωμοδότηση πενταμελούς επιτροπής, την οποία διορίζει ο ίδιος από παιδαγωγούς, καθηγητές της Ανωτάτης Σχολής των Καλών Τεχνών και μέλη συλλόγων για την προστασία της παιδικής ηλικίας ή όπου δεν υπάρχουν τέτοια πρόσωπα, τριμελούς επιτροπής από παιδαγωγούς και λόγιους.

Πάρα πολύ θα ήθελα αλήθεια να συμμετάσχω σε αυτήν την επιτροπή, ως “λόγιος” ασφαλώς. Αλλά τουλάχιστον την επιτροπή την γλυτώσαμε. Την έννοια όμως των ασέμνων όχι ακόμη. Τουλάχιστον ο νόμος είχε την στοιχειώδη σοφία να επιτρέψη την εισαγωγή στην ερμηνεία του ασαφούς όρου των ασέμνων και των ηθικοκοινωνικών αντιλήψεων, που μεταλλάσσονται και επικρατούν κάθε φορά σε δεδομένη κοινωνία, μέσω της ρήτρας του “κοινού αισθήματος”: άσεμνο είναι κατ’ ουσίαν ό,τι θεωρούν οι πολλοί άσεμνο. Και επειδή τη σήμερον ημέρα πολύ ολίγα πράγματα θεωρούνται άσεμνα, ο νόμος έχει περιπέσει σε βαθεία νάρκη.

Αραιά και πού εφαρμόζεται βέβαια. Για παράδειγμα, ιδού μια καταδίκη που επεκύρωσε ο Άρειος Πάγος με την απόφαση ΑΠ 1210/1988:

Με την προσβαλλομένη απόφαση ο αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος για παράβαση του άρθρου 29 του ως άνω νόμου διότι την 2-10-1986 στη Λάρισα εξέθεσε σε δημόσιο χώρο πίνακα ζωγραφικής με παραστάσεις που κατά το κοινό αίσθημα προσβάλλουν την αιδώ. Στο αιτιολογικό της αποφάσεως εκθέτονται με πληρότητα τα πραγματικά περιστατικά βάσει των οποίων ο παραπάνω πίνακας κρίθηκε άσεμνος κατά την έννοια του άρθρου 30 ν. 5060/1931, καθώς και τα περιστατικά που συνιστούν τους εξ αντικειμένου και υποκειμένου όρους του εγκλήματος για το οποίο καταδικάστηκε ο αναιρεσείων. Ειδικώτερα αναφέρεται ότι η έκθεση του πίνακα έγινε με άλλους πίνακες ζωγραφικής του αναιρεσείοντος στην οδό Μαρίνου Αντύπα έξω από το δικαστικό μέγαρο, όπου είναι τόπος συγκεντρώσεως κάθε απόγευμα της μαθητικής νεολαίας της πόλεως, ότι στον πίνακα διαστάσεων 2,35 χ 2,25 απεικονίζονται γυμνή γυναίκα σκυμμένη και πίσω της γυμνός άνδρας με το μόριό του σε στύση, η γυναίκα πιάνει το μόριο, μπροστά στη γυναίκα υπάρχει μια καρδιά μαχαιρωμένη, η γυναίκα είναι έτοιμη να επικαθίσει στο πέος, το οποίο κατευθύνει με το χέρι της προς την έδρα της. Έτσι ώστε η όλη απεικόνιση της παράστασης να προκαλεί την σεξουαλική περιέργεια, διέγερση και φαντασία. Ότι ο εν λόγω πίνακας δεν είναι έργο τέχνης κατά την έννοια του άρθρου 30 εδ. β του ν. 5060 και προσβάλλει κατά το κοινό αίσθημα την αιδώ των νεαρών ιδίως ατόμων κάτω των 18 ετών, τα οποία συγκεντρώνονται στον παραπάνω υπαίθριο δημόσιο χώρο, προκαλώντας σε αυτά διέγερση της γενετήσιας επιθυμίας και τάση προς ενέργεια ασελγών πράξεων.

Πριν τριάντα χρόνια λοιπόν ήταν εγκληματική η διέγερση της γενετήσιας επιθυμίας μέσω χρωμάτων σε πίνακες και μάλιστα τα δικαστήρια έκριναν τι μετρούσε σαν έργο τέχνης και τι όχι.

Στην ίδια αυστηρή γραμμή της πάταξης των οφθαλμοπορνείων και η ΑΠ 1194/1987:

Το Τριμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης, που όπως από την προσβαλλόμενη απόφαση του προκύπτει, δέχθηκε ότι από την κατά τον αναφερόμενο χρόνο προβολή στον κινηματογράφο “Δ” Θεσσαλονίκης της περιγραφόμενης άσεμνης ταινίας δεν πραγματώθηκε το υπό των διατάξεων των πιο πάνω άρθρων 29 παρ. 1 και 30 Ν. 5060/1931 προβλεπόμενο και τιμωρούμενο έγκλημα, γιατί οι προσερχόμενοι για την παρακολόυθηση της θεατές εγνώριζαν τι θα παρακολουθήσουν γιατί ο κινηματογράφος αυτός στην πραγματικότητα λειτουργεί ως οφθαλμοπορνείο όπου εισέρχονται άτομα ιδιότυπης ηθικής υποστάσεως, τα οποία ειδοποιούνται για το τι θα παρακολουθήσουν με μια φωτογραφία, που έχει εκτεθεί, δηλωτική του αντικειμένου της κινηματογραφικής ταινίας και στη συνέχεια εκήρυξε αθώο τον κατηγορούμενο. Όμως έτσι, σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, σφαλερά ερμήνευσε και εφάρμοσε τις διατάξεις αυτές και κατά τον βάσιμο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε ΚΠΔ της κρινόμενης αιτήσεως του Εισαγγελέα Εφετών Θεσσαλονίκης για αναίρεσή της, πρέπει να αναιρεθεί.

Η νοοτροπία αυτή βέβαια επιμένει, όπως δείχνει η Εγκύκλιος 8/2007 του ΕισΑΠ Σανιδά:

Ενόψει τούτων παρακαλούμε να παραγγείλετε στους εισαγγελείς Πρωτοδικών της περιφερείας σας:
1) Να παρακολουθούν σε καθημερινή βάση την κυκλοφορία εφημερίδων και περιοδικών και, εφόσον μαζί με αυτά πωλούνται ταινίες με άσεμνο περιεχόμενο (CD με «πορνό» κ.λ.π.), να παραγγέλλουν την ενέργεια προκαταρκτικής εξετάσεως και εν συνεχεία να ασκούν δίωξη κατά παντός υπευθύνου για παράβαση του άρθρου 29 παρ. 1 Ν. 5060/1931.
2) Να παραγγέλλουν την κατάσχεση των ταινιών με άσεμνο περιεχόμενο (CD με πορνό κ.λ.π.), σε όλως δε εξαιρετικές περιπτώσεις, και ιδία όταν οι εφημερίδες και τα περιοδικά διαφημίζουν την πώληση των ως άνω προϊόντων, με δημοσίευση άσεμνων φωτογραφιών, άσεμνων τίτλων κ.λ.π., να παραγγέλλουν ακόμη και την κατάσχεση των εντύπων.

Οι Εισαγγελείς Πρωτοδικών βέβαια είχαν πιο σημαντικά πράγματα να κάνουν, όπως ας πούμε να διώκουν τους πραγματικούς και όχι τους φανταστικούς εγκληματίες.

Ας δούμε επίσης τους ορισμούς που δίνει η πιο πρόσφατη ΑΠ 427/2012:

Για τον προσδιορισμό της έννοιας του ασέμνου, νοείται ως αιδώς η σεμνότητα ή συστολή του ατόμου προς ό,τι ανάγεται στη σφαίρα της γενετήσιας ζωής σύμφωνα με το μέσο λαϊκό αίσθημα. Το θεσπιζόμενο με τις ανωτέρω διατάξεις, όπως ισχύουν μετά το ν. 2243/1994, πρόκειται για έγκλημα υπαλλακτικώς μικτό το οποίο τιμωρείται εκτός των άλλων περιπτώσεων και όταν ο δράστης θέτει σε κυκλοφορία με σκοπό δημόσια έκθεση τα παραπάνω άσεμνα αντικείμενα, που κατά το κοινό αίσθημα της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών προσβάλλει τη δημοσία αιδώ χωρίς να είναι αναγκαίο να προσβληθεί η αιδώς ενός ή περισσοτέρων προσώπων καθορισμένων ή όχι, αφού πρόκειται για έγκλημα αφηρημένης διακινδυνεύσεως και αρκεί ότι η εκάστοτε παράσταση και περιγραφή που αποτελεί το άσεμνο αντικείμενο μπορεί να προκαλέσει ντροπή σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων που θέλουν όλα να απαλλαγούν από αυτό από την ντροπή που αισθάνονται.

Τι είναι λοιπόν σταλήθεια άσεμνο; Και τι προσβάλλει την αιδώ; Και τι πρέπει να κάνουμε με όλα αυτά τον 21ο αιώνα;

Οι απαντήσεις στο επόμενο.