Η εθνοκάθαρση ενώπιον του Στρασβούργου

Για το Αρχιπέλαγος Σάγος μάλλον δεν έχετε ακούσει ποτέ στην ζωή σας. Αν προσέχετε το δελτίο των εξωτερικών ειδήσεων όμως ή αν είστε απλά στρατόκαυλοι σαν κι εμένα, ίσως έχετε ακουστά την Αεροπορική Βάση Διέγο Γκαρσία.

Το εν λόγω αρχιπέλαγος λοιπόν είναι ένα σμάρι βραχάκια πεταμένα στην μέση του Ινδικού Ωκεανού. Τα νησάκια δεν κατοικούνταν καν επί αιώνες, μέχρι να τα ανακαλύψουν οι κακοί δυτικοί αποικιοκράτες. Ακολούθως, εγκαταστάθηκαν εκεί διάφορες ράτσες μπασταρδεμένες, λίγο Ινδοί, λίγο Μαλαίσιοι, λίγο Αφρικανοί: οι Σαγοσίτες. Μίλησαν μια γλώσσα καθ’ ομοίωσίν τους, λίγο γαλλικά, λίγο τα δικά τους τα ιθαγενή.

Και η ζωή κυλούσε όπως κυλούσε πάντα η ζωή των ευγενών αγρίων: ψάρεμα, καρύδες, ραχάτι, ελονοσία.

Όλα αυτά μέχρι που οι κακοί δυτικοί αποικιοκράτες που λέγαμε, οι Άγγλοι ντε, αποφάσισαν ότι τα ξεχασμένα από τον Θεό νησάκια έχουν λέει στρατηγική σημασία σαν στρατιωτικές βάσεις: οι Αμερικανοί ήθελαν να εγκαταστήσουν εκεί την στρατηγική αεροπορία πυρηνικού βομβαρδισμού τους.

Για φανταστήτε την πικρή ειρωνία: πάνω στον επί γης παράδεισο, στις χώρες της ξεγνοιασιάς και της σχόλης, ο λευκός άνθρωπος έσπειρε υδρογονόβομβες.

Πριν σπείρη όμως, έπρεπε να οργώση. Έπρεπε δηλαδή να ξεκαθαρίση τα νησάκια από τους ευγενείς τους αγρίους και να τους μετακινήση κάπου πιο πολιτισμένα.

Εθνοκάθαρση το λένε αυτό.

Να θυμηθούμε πώς τα λέει το καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (άρ. 7):

1. For the purpose of this Statute, “crime against humanity” means any of the following acts when committed as part of a widespread or systematic attack directed against any civilian population, with knowledge of the attack: […] (d) Deportation or forcible transfer of population; […]

Deportation or forcible transfer of population” means forced displacement of the persons concerned by expulsion or other coercive acts from the area in which they are lawfully present, without grounds permitted under international law.

Πρωθυπουργός των αποικιοκρατών ήταν τότε ο, Εργατικός παρακαλώ, Χαρόλδος Βίλσων. Η Εργατική κυβέρνηση διέπραξε την εθνοκάθαρση, και πολύ ευχαρίστως μάλιστα. Οι ανάγκες του Ψυχρού Πολέμου ήταν απροσμάχητες. Οι ευγενείς άγριοι εξωρίστηκαν, ποιός στον Μαυρίκιο, ποιός στις Σεϋχέλλες, ποιός στην Αγγλία. Οι αποικιοκράτες ξερίζωσαν ένα ολόκληρο πληθυσμό, έστω 1000 ψυχών, από τις πατρογονικές τους εστίες. Κατέστρεψαν ένα μικρό πολιτισμό 200 ετών. Τους απαγορεύθηκε με ποινικές διαταξεις να επιστρέψουν στην γη των πατέρων τους. Η οποία, σημειωθήτω, ποτέ δεν τους ανήκε, ούτε ένα στρέμμα: ανήκε όλη στο Στέμμα [το γράφουμε με κεφαλαίο σ για να πιστέψουμε ότι είναι τάχα κάτι σημαντικό].

Τα επόμενα χρόνια η αγγλική κυβέρνηση έδωσε κάποιες αποζημιώσεις στους περισσότερους από τους εκτοπισθέντες, βάζοντάς τους να υπογράψουν ότι αποκηρύσσουν κάθε αξίωση επιστροφής τους. Οι εξόριστοι κίνησαν δικαστικές διαδικασίες, οι οποίες έληξαν με την ήττα τους το 2008 στα αγγλικά δικαστήρια. Πρωτοστάτης των Σαγοσιτών ήταν αυτός εδώ ο θυμωμένος κύριος:

Όλα αυτά τα φρικτά όμως ήταν καλώς καμωμένα, απεφάνθη το Στρασβουργοδικείο στην απόφαση Σαγοσίτες κατά Ηνωμένου Βασιλείου (Δεκ 12).

Δεν μπορεί βέβαια να μην προξενή έκπληξη το γεγονός ότι το ΕΔΔΑ στην περίπτωση αυτή λησμόνησε όλα τα συνήθη καλούδια που επικαλείται όταν θέλει να κάνη του κεφαλιού του: καμία μνεία ότι η ΕΣΔΑ είναι ένα “ζωντανό κείμενο”, καμία πρόθεση “εξελικτικής ερμηνείας”, αλλά στενή προσκόλληση στις περί αρμοδιότητας διατάξεις.

Η απόφαση αρκέστηκε στα τυπικά και στα εύκολα, κρίνοντας απαράδεκτη την αίτηση.

Να τα δούμε ένα ένα:

Πρώτον

1. Το ΗΒ είχε εξαιρέσει το Αρχιπέλαγος από την εφαρμογή της ΕΣΔΑ και παρέσχε το δικαίωμα ατομικής προσφυγής μόνο μετά την εξαίρεση αυτή. Άρα, το δικαστήριο δεν είναι κατά τόπον ή κατά χρόνον αρμόδιο.

Το ίδιο το ΕΔΔΑ βέβαια ήταν πολύ πιο, εμ, χαλαρό σε θέματα κατά τόπον αρμοδιότητας σε άλλες πρόσφατες υποθέσεις. Για παράδειγμα, στην απόφαση Ελ Μάσρι κατά ΠΓΔΜ (Δεκ 12) δέχθηκε ότι η καθ’ ης ακατονόμαστη χώρα υπείχε ευθύνη για παράβαση της ΕΣΔΑ που διαπράχθηκε εκτός εδάφους ισχύος της σύμβασης από πολίτες χώρας που δεν δεσμεύεται από την ΕΣΔΑ. Επρόκειτο συγκεκριμένα για βασανιστήρια που διεπράχθησαν από Αμερικανούς στο Αφγανιστάν. Στην περίπτωση εκείνη όμως το δικαστήριο, σε διηυρυμένη μάλιστα σύνθεση, δεν δυσκολεύθηκε να καταδικάση την ΠΓΔΜ, η οποία είχε παραδώσει τον Ελ Μάσρι στους βασανιστές του Αμερικανούς, καίτοι τόσο ο τόπος των βασανιστηρίων όσο και οι βασανιστές οι ίδιοι δεν καλύπτονται από την ΕΣΔΑ.

Το ίδιο ακριβώς έγινε και σε μία ακόμη πολύ σημαντική απόφαση, και μάλιστα βρετανικού ενδιαφέροντος: Al Skeini και λοιποί κατά ΗΒ (Ιουλ 11). Εκεί τόπος τελέσεως των ανθρωποκτονιών των Ιρακινών πολιτών ήταν το Ιράκ, και συγκεκριμένα η πόλη της Βασόρας. Μολοντούτο και παρά τις βρετανικές αντιρρήσεις, το ΕΔΔΑ δέχθηκε την δικαιοδοσία του και καταδίκασε την Αγγλία. Διαβάστε σχετικά την κατάληξη της μνημειώδους σύμφωνης γνώμης του Μαλτέζου δικαστή Βονέλου:

I confess to be quite unimpressed by the pleadings of the United Kingdom Government to the effect that exporting the European Convention on Human Rights to Chagos Iraq would have amounted to “human rights imperialism”. It ill behoves a State that imposed its military imperialism over another sovereign State without the frailest imprimatur from the international community, to resent the charge of having exported human rights imperialism to the vanquished enemy. It is like wearing with conceit your badge of international law banditry, but then recoiling in shock at being suspected of human rights promotion.

Personally, I would have respected better these virginal blushes of some statesmen had they worn them the other way round. Being bountiful with military imperialism but bashful of the stigma of human rights imperialism, sounds to me like not resisting sufficiently the urge to frequent the lower neighbourhoods of political inconstancy. For my part, I believe that those who export war ought to see to the parallel export of guarantees against the atrocities of war. And then, if necessary, bear with some fortitude the opprobrium of being labelled human rights imperialists.

I, for one, advertise my diversity. At my age, it may no longer be elegant to have dreams. But that of being branded in perpetuity a human rights imperialist, I acknowledge sounds to me particularly seductive.

Ειδικά σε σχέση με την χρονική αρμοδιότητα του δικαστηρίου, παραβλέφθηκε εντελώς το γεγονός ότι η παραβίαση των δικαιωμάτων των Σαγοσιτών είναι διαρκής και όχι στιγμιαία: κάθε ημέρα και κάθε ώρα καθένας από τους αιτούντες στερείται της πατρίδας του, του σπιτιού του, των ριζών του και της μνήμης του.

Δεύτερον

2. Πέραν τούτου, οι αιτούντες δεν είναι θύματα κάποιας παραβίασης υπό την έννοια της ΕΣΔΑ, είτε διότι έχουν ήδη αποζημιωθή είτε διότι συνειδητά δεν έλαβαν μέρος στις σχετικές δίκες.

Αυτό όμως αφορά προφανώς όσους συμβιβάστηκαν. Οι υπόλοιποι; Ο αγέρωχος Βαγκούλτος;

Αλλά εδώ τίθεται ένα πιο βαθύ και σοβαρό ζήτημα. Έστω λοιπόν ότι το ΗΒ είχε αποζημιώσει τους Σαγοσίτες. Άραγε θα αρκούσε αυτό; Ή μήπως μία τόσο σοβαρή παράβαση των συνταγματικών τους δικαιωμάτων, όπως είναι μια εθνοκάθαρση, καθαίρεται μόνο με μια restitutio in integrum; Τα φράγκα είναι το πρόβλημα εδώ ή ο ξεριζωμός; Ευνόητες οι απαντήσεις: μόνη η άρση της αδικίας in natura θα αποκαθιστούσε την συνταγματική τάξη της ΕΣΔΑ. Όπως δηλαδή ακριβώς έχει προβλέψει το ΕΔΔΑ σε αποφάσεις όπως η Fener Rum Patrikliği κατά Τουρκίας (υπόθεση του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου – Ιουν 10), όπου το ΕΔΔΑ διέταξε

que, dans les trois mois à compter du jour où le présent arrêt sera devenu définitif en vertu de l’article 44 § 2 de la Convention, l’Etat défendeur doit procéder à la réinscription du bien litigieux au nom du requérant dans le registre foncier.

Συνολικά, δύσκολα αποφεύγει κανείς την σκέψη ότι όλες αυτές οι νωθρολογίες που παριστάνουν το αιτιολογικό δικαστικής απόφασης δεν έχουν πολιτικό κίνητρο. Δύσκολα.

Αλήθεια, ποια θα ήταν άραγε η απόφαση αν την εθνοκάθαρση είχαν διαπράξει, ποιους να πω τώρα, ποιους να πω, όχι τους Κροάτες βέβαια, αυτοί είναι γεννημένοι αθώοι, α!, το βρήκα, οι Σέρβοι για παράδειγμα;