Δυο λογια περι θεωριας ψηφοδοτησης σε μαζικες εκλογικες διαδικασιες
Α, στο καλό! Ετσι κι αλλιώς, δεν θα λύσει η ψήφος μου το πρόβλημα της Ελλάδας. Επιλέγοντας κάτι που το πιστεύω, δεν κινδυνεύω τουλάχιστον να γίνω μονόχειρας.
Αποστολος Δοξιαδης στην Καθημερινη, περι του κινδυνου αυτοακρωτηριασμου κατοπιν διαπιστωσεως οτι απο ρεαλισμο/πραγματισμο ψηφισε το λαθος κομμα
Ας κοιταξουμε λιγο το ζητημα απο την σκοπια της πολιτικης θεωριας και θεωριας ψηφοδοτησης, δηλαδη πως ψηφιζει ενα ορθολογικο ατομο. Ενα απο τα πρωτα και πιο ενδιαφεροντα αποτελεσματα της θεωριας ειναι η στρατηγικη ψηφος, δηλαδη οτι οι εκλογεις που ενδιαφερονται για το αποτελεσμα των εκλογων και μονο*, δεν ψηφιζουν παντα το κομμα που προτιμουν.
Ξεκινω με το απλουστερο παραδειγμα, εκλογες μεταξυ δυο κομματων Α και Β με ενα απολυτως πλειοψηφικο συστημα (οποιος μαζεψει περισσοτερες ψηφους κυβερνα μονος του). Εστω οτι για μενα το κομμα Α συνδεεται με ευημερια/ποιοτητα ζωης ΠA και το κομμα Β συνδεεται αντιστοιχα με ευημερια ΠΒ. Οταν ψηφιζω, συγκρινω τις εκτιμησεις μου για το ΠA και ΠΒ και ορθολογικα διαλεγω το κομμα που μου υποσχεται την υψηλοτερη ευημερια.** Ασχετως τι ψηφιζουν οι αλλοι ανθρωποι, το καλυτερο που μπορω να κανω ειναι να ψηφισω το κομμα που προτιμω, ας υποθεσουμε οτι ειναι το Α γιατι ΠA > ΠΒ
Υποθεστε ομως τωρα οτι υπαρχει ενα τριτο κομμα, το Γ. Υποθεστε οτι το κομμα Γ ειναι το χειροτερο κομμα που μπορω να φανταστω για την ευημερια μου, αν εκλεγει η ζωη μου θα καταστραφει. Εχουμε τωρα ΠA > ΠΒ >> ΠΓ. Τι πρεπει να ψηφισω? Τα πραγματα περιπλεκονται και η βελτιστη ψηφος εξαρταται απο τις προτιμησεις των αλλων ψηφοφορων. Ας πουμε οτι ειμαστε συνολικα 5 ψηφοφοροι. Δυο απο αυτους ψηφιζουν μανιωδως Β και δυο ψηφιζουν Γ. Τι πρεπει να ψηφισω εγω? Ειναι προφανες οτι ακομα και ας μου αρεσει το κομμα Α ιδιαιτερως πολυ, μια ψηφος σε αυτο ειναι πεταμενη στα σκουπιδια. Ο,τι και να κανω, το κομμα Α δεν μπορει να κερδισει σε αυτες τις εκλογες. Αυτο που θα κανω λοιπον ειναι να ψηφισω στρατηγικα το Β, ενα κομμα που μου αρεσει λιγοτερο απο το Α, αλλα εχει ελπιδες να εκλεγει και ετσι να αποφυγω το τρισκαταρατο κομμα Γ.
Το παραδειγμα μπορει να ειναι απλο, αλλα η βασικη ενοραση που μας δινει διαπερναει τα περισσοτερα πολιτικα συστηματα του κοσμου. Οταν ενα εκλογικο συστημα εχει καποια χαρακτηριστικα πλειοψηφικοτητας, ενας ορθολογικος ψηφοφορος δεν ψηφιζει αυτο που πραγματικα θελει αλλα την λιγοτερο κακη εναλλακτικη που εχει σοβαρες πιθανοτητες να κερδισει (οπως εχουμε συζητησει και παλιοτερα).
Το ερωτημα που προκυπτει ομως απο την εφαρμογη της ορθολογικης θεωριας ψηφου ειναι γιατι να παει κανεις καν να ψηφισει. Οι σκεψεις που καναμε πιο πανω αναλυουν την επιλογη ενος ορθολογικου ατομου που βρισκεται μπροστα στην καλπη, με το δαχτυλο στην σκανδαλη που θα’λεγε και ο ΓΑΠ. Η επιλογη ομως του να σηκωθεις απο το κρεβατι σου, να βαλεις τα καλα σου και να πας στο εκλογικο κεντρο δεν ειναι ορθολογικη.*** Εστω οτι το συνολικο oφελος/ευημερια που περιμενεις να εχεις απο το κομμα Α αντιστοιχει σε 10 εκατομμυρια ευρω και απο το κομμα Β αντιστοιχει σε 6 εκατομμυρια (οταν μιλαω για οφελος εννοω οτιδηποτε υλικο ή αϋλο ενδιαφερον εχει κανεις. Προτιμω να πιστευω οτι δεν μιλαμε εδω για αυστηρα ατομικα συμφεροντα, πχ αυξηση μισθου, αλλα για το ποσο μας νοιαζει η αλλαγη που φερνει καθε κομμα στην χωρα.). Η διαφορα των κομματων για σενα ειναι λοιπον 4 εκατομμυρια ευρω. Αν η ψηφος σου κανει την διαφορα μεταξυ του κομματος Α και Β, τοτε κερδιζεις 4 εκατομμυρια, σημαντικο ποσο. Το προβλημα ειναι ομως οτι η ψηφος σου ουσιαστικα αποκλειται να κανει την διαφορα. Σκεπτομενοι απλοϊκα, η πιθανοτητα η ψηφος μας να κανει την διαφορα στις ελληνικες βουλευτικες εκλογες ειναι περιπου μια στα επτα εκατομμυρια (1 δια τον αριθμο των εκλογεων). Πιο πολυπλοκες αναλυσεις (η πιθανοτητα να ειναι κρισιμη [pivotal] η ψηφος σε μια ισορροπια Νας) δινουν ενα ακομα μικροτερο νουμερο. Σκεφτειτε το και αλλιως, ποσες εθνικες εκλογες στην ιστορια κριθηκαν απο την ψηφο ενος ατομου? Ετσι, το οφελος που εχει να περιμενει κανεις απο το να παει στο εκλογικο κεντρο και να ψηφισει ειναι η πιθανοτητα του να μετραει η ψηφος, επι του οφελους αν μετρησει η ψηφος. 1/7.000.000 Χ 4.000.000. Περιπου 50 ευρωλεπτα δηλαδη, μικροτερο οφελος απο το εισιτηριο του μετρο ή την βενζινη που θα καψεις για να πας στο εκλογικο κεντρο. Καταληγουμε οτι πιο χρησιμο ειναι να ψαχνεις για δεκαρες στην αμμο μιας παραλιας, παρα να πας να ψηφισεις.
Προλαμβανω τον σοφο και νομιμοφρονα αναγνωστη εδω και παραδεχομαι το προφανες. Οι ανθρωποι δεν ψηφιζουν σε εθνικες εκλογες επειδη η ψηφος ειναι χρησιμη, αλλα επειδη θεωρουν οτι ειναι το καθηκον τους ή επειδη θελουν να στειλουν ενα μηνυμα, οσο ασθενες και να ειναι, στους ταγους της πολιτειας. Η αναλυση που καναμε ομως πιο πανω δεν γινεται αυτοματα αχρηστη, ισα ισα, δειχνει κατι σημαντικο. Το να περιμενουμε πραγματικο αποτελεσμα απο την ψηφο μας δυσκολα μπορει να δικαιολογηθει ως ορθολογικη πραγματιστικη επιλογη σε τετοιες περιπτωσεις, κατι που κανει τις διαφορες στρατηγικες σκεψεις αχρηστες. Δεν θα αλλαξει η ψηφος ενος ατομου το αποτελεσμα των εκλογων. Ακομα και οσοι απο μας θελουν να δρουν στην ζωη τους με γνωμονα τον ορθολογισμο, μπορουν αφοβα να ψηφισουν με μόνο σκοπο να εκφρασουν τον εαυτο τους, την ευχη ή καταρα τους, την μουτζα ή το χειροκροτημα. Και αυτο σημαινει οτι δεν χρειαζεται να ψηφισουν το κακο κομμα Β για να γλυτωσουν απο το τρισκαταρατο Γ, οπως φαινεται να εκαναν πολλοι Ελληνες για χρονια. Μπορουμε να ψηφισουμε το κομμα της καρδιας μας – αν υπαρχει.
———————-
Οσο για τις δικες μου προτιμησεις, δεν με ενθουσιαζει ιδιαιτερα καποια επιλογη οποτε πρεπει να ξεκινησω και γω με την διαγραφη εναλλακτικων. Πριν καποια χρονια καναμε μια συγκριση μεταξυ Ν. Μπακογιαννη και Α. Σαμαρα , και δεν βλεπω να εχει αλλαξει κατι ιδιαιτερο, ισα ισα η ανευθυνοτητα της στασης του ΑΣ σε ολη την κριση μαλλον με εξεπληξε αρνητικα. Χ στην ΝΔ λοιπον. Χ και στο ΠΑΣΟΚ, ενα κομμα που ποτε δεν ξεπερασε τις λαϊκιστικες του καταβολες, που εν μεσω της χειροτερης κρισης στην προσφατη ιστορια μας ηταν κυβερνηση αλλα θα ηθελε να ειναι αντιπολιτευση. Διπλο και τριπλο Χ στα άκρα του ΛΑΟΣ και ΚΚΕ, τετραπλο Χ και αναθεμα στους ακομα πιο ακραιους σχηματισμους μισαλλοδοξιας, εθνικισμου και χαζομαρας που βρηκαν ευκαιρια να ξεμυτισουν. Περιφρονηση στην ανεμελη και παιδιαστικη ανευθυνοτητα ενος κομματος που δεν ντραπηκε να διαλεξει ονομα παρωδια (ακου συριζα). Τι μένει? Η ηπια αριστερα, που εχει καπως καλα ενστικτα αλλα επιμενει να μην μαθαινει οικονομικα και να διαφωνει με τον εαυτο της, και ο φτωχος πλην τιμιος φιλελευθερος χωρος, με τα σωστα ενστικτα, τις καλυτερες ιδεες αλλα ιδιαιτερα χαμηλη αποτελεσματικοτητα στο να πεισει τους Ελληνες.
*Υποθετω συνεπειοκρατια εδω περα.
**Δεν ειναι καθολου αναγκαιο οι εκτιμησεις Π να αφορουν μονο τα προσωπικα μας κερδη (υλικα ή μη), μπορουν καλιστα να αφορουν την κοινωνια που φανταζομαστε οτι θα προσπαθησει να δημιουργησει το καθε κομμα, την γενικη εικονα της χωρας κτλ
***Μην κανει καποιος αναγνωστης το λαθος να δωσει αξιολογικο περιεχομενο σε μια εντελως περιγραφικη διαπιστωση. Οτι κατι δεν ειναι ορθολογικο δεν σημαινει οτι το κατακρινω. Μια απο τις στιγμες που ημουν πραγματικα περηφανος για ανθρωπο μου ηταν οταν ο 93χρονος παππους μου σηκωθηκε απο το κρεββατι που ηταν κατακειτος για μηνες, πλυθηκε, εβαλε σακκακι και πηγε στο εκλογικο κεντρο να ασκησει το δημοκρατικο του καθηκον. Καναν μηνα πριν τον χασουμε.
Νομίζω ότι έκανες μια μάλλον στατική και ξενέρωτη προσέγγιση της “θεωρίας ψηφοδότησης” . Ο προτεινόμενος ορθολογισμός οδηγεί στη στασιμότητα και δεν ενθαρρύνει την αλλαγή. Τουλάχιστον εγώ προτιμώ να είμαι πιο ρομαντικός . Για σκέψου , για παράδειγμα , ποιος περίμενε την αλλαγή του 1981? Εάν όλοι λειτουργούσαν ως “ορθολογικοί” ψηφοδότες , αυτή δεν θα ερχόταν ποτέ.
Κατά τα λοιπά , μου αρέσει που έγινες συγκεκριμένος , γι’αυτό θα γίνω κι εγώ. Η αντίρρησή μου συνίσταται στο ότι δεν διέκρινες τα κόμματα ευθύνης από τα κόμματα λαϊκισμού και ανευθυνότητας ( “αντιμνημονιακά”). Στα τελευταία συμπεριλαμβάνω μοιραία και τη ΔΗΜΑΡ. Παρ’όλ’αυτά , το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ για λόγους ανέντιμου πρότερου βίου αλλά και αρνητικής προγνωστικής κρίσης δεν με καλύπτουν. Σκέφτομαι λοιπόν για πρώτη φορά να επενδύσω τις ελπίδες μου στη Δράση του Μάνου.
“Για σκέψου , για παράδειγμα , ποιος περίμενε την αλλαγή του 1981? Εάν όλοι λειτουργούσαν ως “ορθολογικοί” ψηφοδότες , αυτή δεν θα ερχόταν ποτέ.”
Αυτό το επιχείρημα το είπες για καλό ;:-)
symeon
ξενερωτη, ισως, η ορθολογικη θεωρια ειναι εξ ορισμου ξενερωτη. Αλλα μερικοι απο μας προτιμουμε να σκεφτομαστε σοβαρα ζητηματα ξενερωτοι (και για ολα τα υπολοιπα να κανουμε ο,τι μας κατεβει :) ).
Γιατι ομως λες την θεωρια στατικη δεν το καταλαβα.
αυτο δεν ειναι αληθεια, δεν ειπα ποτε οτι ορθολογικες προσδοκιες σημαινουν οτι τα κομματα θα παρουν σε αυτες τις εκλογες οσο πηραν στις προηγουμενες ξερω γω. Υπαρχει χωρος για πολλαπλες θεσεις ισορροπιας, μπορει απο κει που ολοι ψηφιζουν Χ να ψηφισουν ολοι ξαφνικα Υ. Το μονο που λεει η θεωρια με σιγουρια ειναι οτι η βελτιστη ψηφος για σενα εξαρταται αναγκαστικα και απο το τι νομιζεις οτι θα ψηφισουν οι αλλοι. Η “ειλικρινης” ψηφος δεν ειναι παντα η εξυπνοτερη.
αυτο το αφηνω για άλλο αρθρο (θανεβει αυριο μεθαυριο) και ισως θα επρεπε να λειπει το ολο υστερογραφο. Προτιμω να χωριζω ζητηματα ορθολογισμου και γεγονοτων απο ζητημα γνωμης.
Κατα τα αλλα συμφωνω και με τον Γιαννη.
Δεν έχω καταλάβει στη φόρμουλα αν αυτή η διαφορα ευημερείας αναφέρεται στη χώρα ή στο άτομο. Υποθέτω στο άτομο αλλά τα 4 εκ με μπερδεψαν.
Kαθώς όμως λες οτι συμπεριλαμβάνει και άυλα benefits κανείς μπορεί να πει η ευρωπαϊκη πορεία (ή μη) της χώρας μου αξία ανυπολόγιστη για μένα και επομένως μετά τη διαίρεση με τα 7 εκ σύμφωνα με τη φόρμουλα, μια χαρά ορθολογικά πάει και ψηφίζει σε αυτές τουλάχιστον τις εκλογές. Όχι?
ειναι ενα καπως μεγαλο ζητημα γιαυτο προσπαθουσα να το αποφυγω. Το ερωτημα ειναι σιγουρα ποσο αξιζει για σενα η εκλογη του καθε κοματος. Και η αξια εχει μαλλον συγκεκριμενο νοημα, εχει βασικα να κανει με αντισταθμισματα. Θα προτιμουσες να πας στο Παρισι ή να κερδισει το Χ κομμα ας πουμε? Να σου δωσουν Χ ευρω ή να κερδισει το κομμα? Φυσικα τα εκατομμυρια που εγραψα ηταν μεγαλη υπερβολη, απλα και μονο για να αποφυγω κριτικη οτι υποτιμω το διακυβευμα.
Ναι, για να προτιμήσω να πάω να ψηφίσω αντί να πάω στο Παρίσι (που μαλλον πιο φτηνό θα μου έβγαινε) σημαίνει οτι δίνω μεγαλύτερη αξία.
Το ερώτημα όμως παραμένει. Είναι αυτή ορθολογικη απόφαση?
Για να καταλήξουμε σε συμπέρασμα πρεπει να μου πεις πώς ποσοτικοποιούμε σε τάξη μεγέθους αυτή την προσδοκούμενη ευημέρια και όχι να καταλήξεις στο οτι να πάω να ψηφίσω είναι ανορθολογικό. Αν ο τρόπος ποσοτικοποίησης είναι unclear, πώς? Θέλω να πω αυτό είναι core της συλλογιστικής σου.
-Είδα βεβαια και παρόμοιες συλλογιστικές αλλού, που ίσως σε δικαιώνουνε αλλά δεν κάθισα να διαβάσω τα τεχνικά ..πολλές σελίδες:(
ps:Και η δική σου και αυτές όμως νομίζω οτι παραβλέπουν οτι στην ευημέρια συντελουν και το ποιά άλλα κόμματα μπαίνουνε στη βουλη , ειδικά δε που στις παρούσες συνθήκες και τα μικρα κόμματα που παλεύουνε να μπουν στη βουλή μπορεί να διαδραματίσουνε σημαντικό ρόλο σε μια κυβέρνηση συνεργασίας.
Επίσης έτσι μπορεί να γίνουνε ευρέως γνωστα και να αποκτήσουνε μεγαλύτερη δύναμη και έτσι επενδύω σε ένα μακροπρόθεσμο υψηλό δείκτη ευημέριάς μου. Aλλά και πάλι αυτό το σκεπτικό δεν μπορώ να κρίνω αν έιναι ορθολογικό ή μη αν δε ξέρω πώς να ποσοτικοποίησω την προσδοκούμενη ευημέρια.
Γιάννη, για την ακρίβεια , η αναφορά μου στην αλλαγή του 1981 δεν ενείχε αξιολογική κρίση. Απέβλεπε στο αναπάντεχο του πράγματος.
Παρ’όλ’αυτά , χωρίς φυσικά να επεκταθώ σε αξιολόγηση της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ ολ’αυτά τα χρόνια , περιορίζομαι να πω, μιας και με προκαλείς :-) ότι, κατά τη γνώμη μου , η διακυβέρνηση αυτή και ιδίως η αλλαγή του 1981 είχε αναμφισβήτητα ΚΑΙ θετικό πρόσημο ( π.χ. εμβάθυνση της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας και εμπέδωση αν όχι κατάκτηση των δημοκρατικών ελευθεριών των πολιτών ).
SG, εάν κατάλαβα καλά , σε περίπτωση που ψηφίσω κατ’εφαρμογή της δικής σου θεωρίας , θα ψηφίσω ΠΑΣΟΚ. Γιατί πρόκειται για μένα για τη δεύτερη καλύτερη /δεύτερη λιγότερη χείριστη επιλογή, μιας και η ψήφος στη δράση είναι πεταμένη στα σκουπίδια . Ή θα ψηφίσω δράση για να βγαλω το γούστο μου , αλλά με τη βεβαιότητα ότι ούτως ή άλλως η ψήφος μου θα πάει στα σκουπίδια – η Δράση δεν θα μπει στη βουλή. Εάν είναι έτσι , η συλλογιστική αυτή δεν απέχει και πολύ από αυτή του μπαμπά μου :-)
Χωρίς σε καμία περίπτωση να είμαι ειδικός , η αίσθησή μου είναι ότι στο επίκεντρο της θεωρίας σου θα μπορούσαμε να βάλουμε , αντί των μεμονωμένων πολιτών , τα προγράμματα των κομμάτων ή και ευρύτερα τις ιδέες και τάσεις που πάντα σε συνάρτηση με τα αιτήματα των καιρών ( την εκάστοτε συγκυρία ) συσπειρώνουν τα μεμονωμένα άτομα και γίνονται φορείς αλλαγής. Η πιθανότητα ασφαλώς ο κάθε μεμονωμένος εκλογέας να γίνει φορέας αλλαγής είναι στατιστικά ελάχιστη. Η υποβάθμιση όμως αυτής της συζήτησης στο επίπεδο του καθενός μεμονωμένου εκλογέα μοιάζει στα μάτια μου περισσότερο για άσκηση αριθμητικής παρά για ανάπτυξη πολιτικής θεωρίας. Εκεί ακριβώς βασιζόταν η κριτική μου περί στατικότητας.
Συμεών, αυτό που ο ΣΓ λέει είναι ότι η ψήφος σου είναι άχρηστη έτσι κι αλλιώς. Το να ψηφίσεις Δράση και να μη μπει η Δραση στη βουλή δεν πετάει την ψήφο σου στα σκουπίδια περισσότερο από το να ψηφίσεις ΠΑΣΟΚ. Το ΠΑΣΟΚ θα πάρει τον ίδιο αριθμό βουλευτών είτε το ψηφίσεις είτε όχι, και το ίδιο ισχύει και για τη Δραση, επειδή η ψήφος σου είναι αμελητέα σε σχέση με το σύνολο. Το μόνο κίνητρο να πάει κανείς να ψηφίσει είναι επειδή η συνείδησή του το επιβάλει, ακόμα και αν η ψήφος του είναι ανούσια. Αφού όμως ψηφίζει κανείς για λόγους συνείδησης, τότε το καλύτερο είναι να ψηφίσει αυτό που η συνείδησή του το επιβάλει.
Το λάθος Μάνου-Μπακογιάννη είναι ότι δεν τα βρήκανε, παρά την προγραμματική τους σύγκλιση, στα οικονομικά και έτσι θα διασπάσουν την φιλελεύθερη ψήφο.
Κώστα , συμφωνώ ότι η προγραμματική σύγκλιση Μάνου και Μπακογιάννη επέτρεπε την από κοινού κάθοδό τους στις εκλογές. Προσωπικά όμως, έχω ένα θέμα με την – έχουσα τρωθεί- αξιοπιστία της Μπακογιάννη. Και , κάθε που επιτίθεται στις δυνάμεις του δικομματισμού , αισθάνομαι ότι η κοροϊδία χτυπάει κόκκινο.
Ναι, συμφωνούμε απόλυτα!
Όσο για τους υποτακτικούς του μνημονίου, δυστυχώς βρίσκω των αντιστασιακό μπαξέ ακόμα χειρότερο. Μάλλον θα προτιμούσα “την τριτη οδό” προς τον “μνημονιασμό” αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να υπάρχει. Το λένε τώρα Σαμαράς και Βενιζέλος αλλά με μειωμένη αξιοπιστία.
Πάντως όπως με κάθε προτεκτοράτο περισσότερα κρίνονται για την Ελλάδα από τις Γαλλικές εκλογές παρά από τις Ελληνικές. Αυτό που με φοβίζει με τα μνημονιακά κόμματα είναι ότι παραείναι yes-men ρε παιδί μου.
Πάντως , εάν έχεις πρόβλημα με τους υποτακτικούς του μνημονίου , ο αντιστασιακός μπαξές έχει απ’όλα : από ανταρσύα μέχρι χρυσή αυγή. Η πρότασή μου είναι Ανεξάρτητοι Έλληνες , μιας και φοριέται πολύ αυτήν την Άνοιξη :-)
1.
Ορθολογική και ρομαντική ψήφος δεν αλληλοαποκλείονται.
Ο Σωτήρης λέει ότι θεωρείς ότι το χ κόμμα θα κάνει καλύτερη την ζωή σου.
Χωράει εδώ όλος ο ρομαντισμός του κόσμου, στο πώς θεωρείς καλύτερη την ζωή σου. Μπορεί εντελώς κυνικά (θα ψηφίσω το χ κόμμα που υποσχέθηκε ότι δεν θα αυξήσει την φορολογία στον κλάδο μου, παρόλο που θέλει να χτίσει στρατόπεδα συγκέντρωσης), μπορεί και εντελώς ρομαντικά (θεωρώ ότι θα γίνει καλύτερη η ζωή μου αν δεν γίνουν στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως λέει το κόμμα ψ, παρόλο που δεν με αγγίζει πορσωπικά το θέμα και οι άλλες θέσεις του ψ μου είναι αδιάφορες προσωπικά).
2.
Καλά έκανε ο Μάνος και δεν συμμάχησε με την Μητσοτάκη. Η Ν τόρα δεν είναι φιλελεύθερη – είναι ιδεολογικά ανερμάτιστη όπως ο ΓΑΠ. Ήταν το νο2 στην πιο γελοία κυβέρνηση της τελευταίας 20ετίας και – σε αντίθεση με τον γίγαντα τατούλη – τις όποιες διαφωνίες της δεν τις εξέφρασε ποτέ δημόσια (ίσως βέβαια ιδιώτικα, λες και είναι τα γκομενικά της..).
Δημιουργησε ένα προσωποπαγές κόμμα (από αυτά που αφθονούν στο βαλκανικό μας τσίρκο), οι ψηφοφόροι του οποιού είναι κατά βασή τα βαφτηστήρια (στην καλύτερη περίπτωση) του μητσοτακεϊκου και έχει μπλεχτεί το όνομα της με υποθέσεις διαφθοράς (δεν ξέρω σε ποιο βαθμό). Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του ancien regime.
3.
Ο Μάνος -που είναι ο πιο αντισυστημικός από όλους στην ελληνική πολιιτκή σκηνή- έκανε παλαιότερα το ολέθριο (κατά την γνώμη μου) λάθος να διαλύσει τους Ταύρους (αν θυμάμαι καλά είχαν πάρει κάπου 1-2%).
Δυστυχώς συμπεριφέρθηκε σαν ανώριμος ελ που τα θέλει όλα τώρα. Αν το είχε διατηρήσει, θα είχε τώρα ένα κόμμα με παράδοση 10 χρόνων, με σταθερές θέσεις και παρουσία και προβλέψεις που επαληθεύτηκαν, συν μια σταθερη σχέση με τον ψηφοφόρο και σήμερα θα έδρεπε τους καρπούς.
Αντί αυτού προτίμησε την ανυπαρξία, μετά αποτυχημένο one night stand με το ΠΑΣΟΚ που του στοιχίσε πάρα πάρα πολύ στο προφίλ και εν τέλει δημιουργία σχηματισμού που μόλις τώρα αρχιζει να γίνεται γνωστός, δηλ. τώρα αρχίζει, αντί να τώρα να απογειώνεται.