Περί νόμου νόμων

Πριν από λίγους μήνες ψηφίστηκε από την Βουλή των Ελλήνων ένας ακόμη νόμος, ο υπ’ αριθμ. 4048/2012, με τον νιου έιτζ τίτλο Ρυθμιστική Διακυβέρνηση: Αρχές, Διαδικασίες και Μέσα Καλής Νομοθέτησης. Ζωή νά ‘χουνε οι νόμοι μας.

Θεωρώ τον νόμο αυτό πολύ σημαντικό, όχι τόσο για τα πρακτικά αποτελέσματα που (δεν) θα έχη, όσο για λόγους δικαιοθεωρητικούς. Ο νόμος αυτός είναι ένας νόμος νόμων, ένας νόμος δευτέρου βαθμού, ένας μετάνομος: ρυθμίζει τις ρυθμίσεις, ορίζει πώς θα ορίζεται, παραγγέλλει τον τρόπο των παραγγελμάτων. Περιέχει ρυθμίσεις νομοτεχνικού, αλλά και ουσιαστικού χαρακτήρα: πώς πρέπει να καταρτίζωνται οι νόμοι, πώς να ελέγχεται η εφαρμογή τους, σε ποιο άρθρο να ορίζεται η έναρξη ισχύος τους και άλλα πολλά παρόμοια.

Είναι αυτό όμως άραγε ένα θεμιτό πεδίο νομοθέτησης; Υπερβαίνοντας την αρχική μου αυτόματη αντιπάθεια, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω τελικά. Η νομοθετική λειτουργία είναι η ύψιστη πολιτειακή λειτουργία και ως τέτοια πρέπει να ρυθμίζεται και η ίδια. Ακόμη και εγώ το έχω αποπειραθή!

Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Ιδού κάποιες σκέψεις:

Η πρώτη και προφανέστερη φυσικά είναι αν οι αρχές καλής νομοθέτησης τηρήθηκαν κατά την σύνταξη του ίδιου του νόμου! Πολύ αμφιβάλλω, ιδίως ενόψει της πολυλογίας του και της εξόφθαλμης μετάφρασης ξενικών όρων. Είναι εξάλλου αρκετά ειρωνικό ότι σε ένα νομοθέτημα που απαιτεί ως ένα από τα μέσα της “καλής νομοθέτησης” την απλούστευση (άρ. 10) περιέχονται όχι λίγες εξουσιοδοτικές διατάξεις, ίδρυση νέων γραφείων και υπηρεσιών κ.λπ. Καταπολέμηση της γραφειοκρατίας διά της γραφειοκρατικής οδού. Να και μερικοί χαρούμενοι και καλόβολοι γραφειοκράτες.

Η δεύτερη σκέψη αφορά την σχέση του νόμου αυτού με την μελλοντική νομοθεσία, την οποία φιλοδοξεί να διέπη. Η αρχή lex posterior legi priori derogat δεν μπορεί παρά να εξακολουθή ισχύουσα: ακόμη και ένας μετάνομος δεν έχει ανώτερη τυπική ισχύ από κάθε άλλο νόμο! Συνεπώς, τυχόν απόκλιση μελλοντικών νομοθετημάτων από τις αρχές του νόμου δεν μπορεί να εκλαμβάνεται ως δήθεν παράβασή του, αφού εξ επόψεως τυπικής ισχύος κείνται αμφότεροι στο αυτό επίπεδο. Στην πραγματικότητα, θα έχουμε απλά μια περίπτωση σιωπηρής κατάργησης του νόμου από τον μεταγενέστερο. Ο Ν. 4048/2012 δεν είναι παρά μια lex imperfecta, και ούτε θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο.

Με άλλα λόγια, μηδέν εις το πηλίκον.

Τρίτον, θεωρώ τα ελληνικά του καλού νομοθέτη του Ν. 4048/2012 κάπως τερατώδη, ειδικά αυτό το μεταφρασμένο “καλή νομοθέτηση” μου κάθεται στο στομάχι. Γιατί όχι απλώς ευνομία;

Σύμφωνα λοιπόν με το άρ. 1 παρ. 1:

Αντικείμενο του παρόντος νόμου είναι η βελτίωση της ρυθμιστικής διακυβέρνησης. Ως βελτίωση της ρυθμιστικής διακυβέρνησης νοείται η τήρηση των αρχών και η εφαρμογή των μέσων της καλής νομοθέτησης.

“Ρυθμιστική διακυβέρνηση” λοιπόν και “καλή νομοθέτηση” είναι τα δύο καινούργια νομοθετικά μας κοσκινάκια, και πού να τα κρεμάσουμε:

β. Καλή νομοθέτηση είναι η πολιτική και η διαμόρφωση αρχών και μέσων για τη βελτίωση της ποιότητας των ρυθμίσεων και των διαδικασιών παραγωγής τους.
γ. Ρυθμιστική διακυβέρνηση είναι η διαδικασία συντονισμού των δράσεων καλής νομοθέτησης, στις οποίες περιλαμβάνονται ο ρυθμιστικός προγραμματισμός και η τήρηση των αρχών αυτής κατά τη σύνταξη, θέσπιση και εφαρμογή των ρυθμίσεων, καθώς και η λήψη μέτρων πολιτικής για την προώθησή τους.

Στο άρ. 2 προβλέπονται τα εξής:

Αρχές της καλής νομοθέτησης
1. Η ποιότητα των ρυθμίσεων διασφαλίζεται με την τήρηση των αρχών καλής νομοθέτησης, όπως είναι ιδίως:
α. Η αναγκαιότητα.
β. Η αναλογικότητα (καταλληλότητα, εύλογη σχέση μέσου και σκοπού με υιοθέτηση του λιγότερο επαχθούς μέτρου).
γ. Η απλότητα και η σαφήνεια του περιεχομένου των ρυθμίσεων.
δ. Η αποφυγή αποκλινουσών από την κατά περίπτωση γενική πολιτική ή αντιφατικών ρυθμίσεων.
ε. Η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα με συνεκτίμηση τόσο των θεμελιούντων τη ρύθμιση των οικονομικών και άλλων στοιχείων, όσο και των συνεπειών της ρύθμισης.
στ. Η διαφάνεια.
ζ. Η επικουρικότητα και λογοδοσία με τον προσδιορισμό των αρμόδιων οργάνων εφαρμογής των ρυθμίσεων.
η. Η ασφάλεια δικαίου.
θ. Η προσβασιμότητα στις ρυθμίσεις και με ηλεκτρονικά μέσα.
ι. Η δυνατότητα υποβολής προτάσεων σχετικών με τις ρυθμίσεις κατά το στάδιο της κατάρτισης και της αξιολόγησης της εφαρμογής τους (ανοιχτή διαδικασία).
ια. Η ισότητα των φύλων.
ιβ. Η δημοκρατική νομιμοποίηση.
2. Οι αρχές της καλής νομοθέτησης εφαρμόζονται:
α. κατά την κατάρτιση και αξιολόγηση νόμων και κανονιστικών πράξεων,
β. κατά την απλούστευση, με την τροποποίηση ή κατάργηση διατάξεων, την αναμόρφωση και την κωδικοποίηση, καθώς και κατά την ενσωμάτωση του κοινοτικού δικαίου,
γ. κατά την κατάρτιση προτάσεων νόμου.

Καλά και άγια όλα αυτά, αλλά απλώς διακηρυκτικά. Και κάπως φλύαρα.

Το άρ. 5 προβλέπει ειδικώτερα τα εξής:

Μέσα της καλής νομοθέτησης
Μέσα της καλής νομοθέτησης είναι ιδίως η διαβούλευση, η ανάλυση συνεπειών ρυθμίσεων, η αιτιολογική έκθεση των νόμων, η απλούστευση, η κωδικοποίηση, η αναμόρφωση του δικαίου και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων εφαρμογής των ρυθμίσεων.

Αλλά ο νόμος στο άρ. 11 μάς ετοιμάζει και μια έκπληξη:

Αναμόρφωση δικαίου
1. Η αναμόρφωση αποσκοπεί στον περιορισμό της πολυνομίας, την επικαιροποίηση και αποκάθαρση της υφιστάμενης νομοθεσίας, κατά τρόπο ώστε οι εναπομένοντες κανόνες να είναι ορθοί, λειτουργικοί και περισσότερο εύληπτοι και προσιτοί.
2. Στην αναμόρφωση περιλαμβάνεται, κατά περίπτωση, η απλοποίηση, κατάργηση παρωχημένων διατάξεων και ένταξη σε ενιαίο κείμενο των νόμων, κανονιστικών διαταγμάτων και αποφάσεων, καθώς και η μετά την ένταξη κατάργησή τους ως αυτοτελών διατάξεων.

Ε, τι να πω τώρα, εμείς τα λέμε εδώ και χρόνια! Αναμόρφωση λοιπόν! :-Ρ