Δώδεκα χρόνια πριν η ελληνική κοινωνία συνταράχθηκε από την υπόθεση του Λεξικού Μπαμπινιώτη. Δικαιούται ο λεξικογράφος να καταγράφη την χρήση μιας λέξης που α) δεν είναι η κυριώτερη, αλλά είναι κάπως περιθωριακή, και β) θεωρείται προσβλητική από αυτούς στους οποίους απευθύνεται; Και ακόμη: επιτρέπεται να επικρατήση η πολιτική σκοπιμότητα του νεομακεδονικού ζητήματος της επιστημονικής αμεροληψίας; Και τέλος: δικαιούται το Μονομελές Πρωτοδικείο να αποφασίζη κατά την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων ποια βιβλία θα κυκλοφορούν και ποια όχι λόγω φερόμενης προσβολής της προσωπικότητας;
Όλα αυτά τα ερωτήματα απαντήθηκαν τότε, απαντήθηκαν ορθώς και το θέμα πέρασε στην ιστορία και στο συλλογικό υποσυνείδητο. Τελειωμένα πράγματα.
Τελειωμένα; Η κ. Αντιπρόεδρος έχει άλλη άποψη.
Πριν λίγες ημέρες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου, όχι το Ιδεοδικείο, το άλλο, έκρινε στην υπόθεση Aksu κατά Τουρκίας με οριακή πλειοψηφία 4-3 ότι δεν συνιστούν διάκριση εις βάρος των Αθίγγανων της Τουρκίας κάποια λήμματα σε ένα λεξικό, προοριζόμενο για παιδιά σχολικής ηλικίας, όπως:
“Gypsy” (çingene): (metaphorically) stingy.
“Gypsyness” (çingenelik) (metaphorically): stinginess, greediness.
“Becoming a Gypsy” (Çingeneleşmek): “displaying stingy behaviour”.
“Gypsy’s debt” (Çingene borcu): an unimportant debt.
“Gypsy plays Kurd dances” (Çingene çalar Kürt oynar): a place where there is a lot of commotion and noise.
“Gypsy tent” (Çingene çergesi) (metaphorically): a dirty and poor place.
“Gypsy wedding” (Çingene düğünü): a crowded and noisy meeting.
“Gypsy fight” (Çingene kavgası): verbal fight in which vulgar language is used.
“Gypsy money” (Çingene parası): coins.
“Gypsy pink” (Çingene pembesi): pink.
Κάτι τρέχει στα γύφτικα. Το λεξικό φωτογραφίζει την πραγματικότητα, δεν την αξιολογεί, δεν την λογοκρίνει, δεν την χειραγωγεί. Αυτό που λέγεται, αυτό καταγράφει. Και μετά το καμαρώνει σαν γύφτικό σκεπάρνι.
Η πλειοψηφία, έστω και με μια τραγική αιτιολόγηση, όπου δεν αναφέρεται καν η επιστημονική ελευθερία και η ελευθερία της έκφρασης, δεν διέγνωσε κάποια παραβίαση της ΕΣΔΑ. Την πλάκα έχει όμως η μειοψηφία, με την οποία συντάχθηκε και η Αντιπρόεδρος Françoise Tulkens. Επειδή η απόφαση ήταν οριακή και ενδεχομένως να κριθή και από Τμήμα Διηυρυμένης Σύνθεσης, ας την δούμε. Κατ’ αυτήν λοιπόν:
In a publication financed by the Ministry of Culture and intended for pupils, the national authorities had an obligation to take all measures to ensure respect for Roma identity and to avoid any stigmatisation.
Δεν μας ενδιαφέρει η αλήθεια, δεν θέλουμε την αλήθεια, εθνικόν το μη στιγματιστικόν. Πρέπει να υπάρχουν δυο λογιώ λεξικά: τα κανονικά, των ενηλίκων, που λένε την αλήθεια. Και τα αποστειρωμένα, των ανηλίκων, που, ακόμη και αν δεν συντάχθηκαν από το κράτος, αλλά απλώς δόθηκε κάποια σχετική επιδότηση, πρέπει να λένε χρήσιμα ψέματα. Για να διαμορφώσουν χρήσιμους ηλίθιους πολίτες ασφαλώς.
Πιο πολύ στενοχωριέμαι για την Tulkens, που της είχα μια συμπάθεια. Πλέον όμως κατέκτησε και αυτή επαξίως τον τίτλο της:
Αλλά αυτά συμβαίνουν όταν εκεί που κρεμούσαν οι καπεταναίοι τ’ άρματα, κρεμάν οι γύφτοι τα νταούλια.
Γιατί το συγκεκριμένο λεξικό δεν έγραψε “οπαδοί του Άρη” δίπλα στη λέξη σκουλήκια;
Για να μην προσβληθούν τα σκουλήκια;
Βγήκε και η απόφαση της Διηυρυμένης Σύνθεσης στην υπόθεση Aksu, η οποία επικυρώνει την απόφαση του Τμήματος με ψηφους 16 εναντι μιας, της αρμενικής.
Το κύριο πρόβλημα του συγκεκριμένου λήμματος είναι ότι ήταν το μοναδικό! Εάν, όπως αναφέρει και ο
μιλτ, υπήρχαν αντίστοιχες ερμηνείες στα λήμματα σκουλήκι, γύφτος, γριά, γαύρος, χανούμισσα,
παγούρι, φίδι, ίσως και κοτόπουλο, αλλά και αν υπήρχε το λήμμα βάζελος, πιστεύω ότι δεν θα υπήρχε
ντόρος, ή τουλάχιστον θα σταματούσε με την άμεση επίδειξη «ορίστε, καταγράφηκαν όλες οι
αντίστοιχες έννοιες».
Όσο για την τουρκική περίπτωση, ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η απόφαση αν αντί για «γύφτος»,
καταγράφονταν οι αρνητικές έννοιες της λέξης «Εβραίος»; Θα είχαμε ένα «αντισημιτικό» έντυπο ή όχι;
Εκείνη την εποχή, θυμάμαι το σχόλιο του προέδρου ενός συνδέσμου: «Εφόσον ο κ. Μπαμπινιώτης θέλει να καταγράψει την πραγματικότητα των γηπέδων, θα αρχίσουμε να φωνάζουμε κάθε Κυριακή “Είναι που***α του Μπαμπινιώτη η μάνα!”. Να δούμε σε πόσον καιρό θα καταγράψει και αυτήν την πραγματικότητα στο λεξικό του»
Πιθανόν να ήταν και αντίστροφη η απόφαση, κρινοντας από αυτά που βλέπω στο ζήτημα της άρνησης της γενοκτονίας.
Το θέμα εδώ είναι ότι δεν είναι δυνατόν να υπαγορεύη ένα δικαστήριο σε ένα επιστήμονα λεξικογράφο ή σε οποιονδήποτε τι θα γράψη στο λεξικό του. Όποιου δεν του αρέση, ας μην το αγοράση. Όποιος αισθάνεται προσβεβλημένος, ας πιη ξίδι.