Θέλουμε περισσότερες παράλιες (και δημοσιους χωρους γενικα);

Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα

Χρειαζόμαστε περισσότερες παραλίες. Για την ακρίβεια χρειαζόμαστε περισσότερο χώρο για ανθρώπους που λιάζονται, ξεκουράζονται, κολυμπούν ή κουτσομπολεύουν.

Αυτό τον Αύγουστο σε αρκετά παράλια της Ελλάδας είδαμε τον υψηλότερο αριθμό επισκεπτών στην ιστορία. Δύσκολα έβρισκες ακόμα και μια γωνίτσα στην παραλία να ξαπλώσεις, πόσο μάλλον αρκετό χώρο να αθληθείς ή κολυμπήσεις ξένοιαστος. Γιατί μπορεί μεν να δηλώνουμε υπερήφανα ότι έχουμε την μεγαλύτερη ακτογραμμή της Ευρώπης (όχι, η Νορβηγία των φιορδ κερδίζει). Ρωτήστε όμως ένα παραθεριστή στα πολυσύχναστα παράλια της χώρας, αισθάνεται άνετα να παριστάνει την σαρδέλλα μέσα στην κοσμοπλημμύρα;

Για τους κατοίκους Αττικής το φαινόμενο βέβαια δεν είναι τόσο καινούργιο, αλλά σε άλλα μέρη της Ελλάδας είναι συχνά πρωτόγνωρο. Και η δημόσια πολιτική σαν να χαράσσεται βάσει της ιδέας ότι το πρόβλημα του συνωστισμού σε δημόσιο χώρο είναι σπάνιο και παροδικό. Στην πραγματικότητα όσο η πανδημία υποχωρεί, θα δεχόμαστε ολοένα περισσότερους επισκέπτες. Η μόνη λύση για την έλλειψη χώρων είναι η δημιουργία νέων. Για αυτό θα χρειαστεί όμως πρώτα να εγκαταλείψουμε την ιδέα ότι οι παραλίες και λοιποί χώροι είναι ουρανοκατέβατοι, και πρέπει να μείνουν απαράλλαχτοι.

Η Ελλάδα το 2019, χρονιά ρεκόρ, δέχτηκε περίπου 34 εκατομμύρια τουρίστες. Αν θέλουμε η χώρα να προσφέρει πραγματική ευημερία στους περισσότερους πολίτες της, πρέπει να ετοιμαστούμε για τουρισμό στα 60-70 εκατομμύρια (αν όχι πιο κοντά στα 131 εκατομμύρια που είχε το 2019 η συγκριτικά μάλλον βαρετή Φλώριδα). Ο συνωστισμός στα όμορφα κομμάτια της χώρας μας θα επιδεινωθεί, βαριά.

Θα εκπλαγείτε ίσως αν παρατηρήσετε ποια είναι η σημερινή μας απόκριση στην ολοένα επιδεινούμενη σπανιότητα χώρου: ιδιωτικοποίηση! Δήμοι και κράτος δίνουν κάποια από τα ομορφότερα κομμάτια της χώρας σε ιδιώτες, που στιβάζουν σειρές επί σειρών ξαπλώστρες και επιβάλλουν ολοένα πιο πικρό αντίτιμο. Η αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης λύνεται δηλαδή με περιορισμό της ζήτησης, 50 ευρώ για το δικαίωμα να ξαπλώνεις σε μια γωνίτσα μιας δημοφιλούς παραλίας.

Φυσικά, ως οικονομολόγος, δεν αποστρέφομαι αυτομάτως την ιδιωτικοποίηση ή άνοδο τιμών. Όταν τα χέρια των ιδιωτών αυξάνουν την αξία ενός περιουσιακού στοιχείου, το έξυπνο είναι να επιτρέπουμε να το κάνουν, μοιράζοντας τα έσοδα σε ωφέλιμους σκοπούς. Αλλά δεν είναι σαφές ότι αυτό συμβαίνει σε κάθε παραλία που δίνεται σε ιδιώτες. Δεν χρειάζεται να είσαι 70 χρονών για να έχεις προσωπική εμπειρία παραλίας που καταστράφηκε επειδή δόθηκε σε ιδιώτες, γέμισε ξαπλώστρες και τα τόσο παράταιρα στο μαγικό παραθαλάσσιο τοπίο μεγάφωνα, να ουρλιάζουν αντιαισθητική μουσική του χειρότερου συρμού.

Παρομοίως η συνεχής άνοδος τιμών θέτει ζητήματα δημοκρατίας. Η Μύκονος ας γίνει όσο ακριβή μπορεί (κάτι πρέπει να πουλάμε… ακόμα και η Γερμανία δεν καταναλώνει όλες τις Πόρσε που φτιάχνει!), οι αττικές παραλίες όμως; Οι υγιείς δημοκρατίες, ακόμα και στην καπιταλιστικότερη εκδοχή, διατηρούν επαρκείς, όμορφους, δωρεάν δημόσιους χώρους για τους πολίτες. Από το Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης έως τα καταπληκτικά μουσεία της Ουάσιγκτων, η είσοδος είναι δωρεάν. Η περιχαράκωση κάθε περιοχής κάλλους είναι χαρακτηριστικό μπανανίας, όχι της Δύσης.

Τι προτείνω; Αντί για περιορισμό της ζήτησης, αύξηση της προσφοράς. Έχουμε μεγάλη ακτογραμμή, αλλά το μεγαλύτερο μέρος είναι ακατάλληλο για κολύμβηση/αναψυχή. Γιατί να μην επιτραπεί σε ιδιώτες να φτιάχνουν ελαφριές, περιβαλλοντικά ουδέτερες (π.χ. ξύλινες) εξέδρες, που θα μετατρέπουν τα ακατάλληλα βράχια σε μια ακόμη «παραλία»; Αυτή μάλιστα, είναι βελτίωση που αιτιολογεί ιδιωτικοποίηση. Γιατί όχι μικροί βραχίονες, εκεί που το επιτρέπει σοβαρή αισθητική και περιβαλλοντική μελέτη βέβαια, που να προκαλούν συσσώρευση άμμου;

Φυσικά το μεγάλο εμπόδιο σε ένα τέτοιο σχέδιο θα το φέρει ο Μέγας Υποκριτικός Ελληνικός Μαξιμαλισμός, αυτή η νοοτροπία που νομίζει ότι κόπτεται για την κοινωνία και τους αδύναμους, αλλά φέρει την βαθύτερη μορφή συντηρητισμού και καταλήγει τελικά να μας βλάπτει όλους, ειδικά «τον απλό άνθρωπο». «Μην πειράξουμε το περιβάλλον» λένε, για ένα περιβάλλον που έχουμε αλλάξει ήδη με 50 τρόπους. Σχεδόν κάθε παράλιο στην ελληνική επικράτεια, αν προσέξετε, έχει αλλοιωθεί ανεπανόρθωτα από την επέμβαση μας. Λιμάνια, δρόμοι και σπίτια έχουν χτιστεί μαζικά εκεί που παλιά ήταν παραλία. Ακόμα και σε νησάκια που θεωρούμε απομακρυσμένα και αμόλυντα, ή ακόμα περισσότερο εκεί, κακοσχεδιασμένοι δρόμοι κυριολεκτικά έχουν εξαφανίσει ομορφότατες παραλίες κάτω από κύματα ασφάλτου.

Ένα πρόγραμμα προσεκτικών επεμβάσεων στα παράλια μας λοιπόν, μπορεί πρακτικά να φέρει και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, όπως στην παραλία της Βαρκελώνης που σιδηρόδρομος και άσφαλτος έδωσαν την θέση τους στο διασημότερο ίσως παραλιακό μέτωπο ευρωπαϊκής μεγαλούπολης.

Τελικά αυτό που ζητάω είναι, όπως και γενικότερα με όλους τους δημόσιους χώρους της χώρας, να εγκαταλείψουμε την μοιρολατρία και την μιζέρια. Αντί να θεωρούμε την υπάρχουσα κατάσταση δεδομένη και να διαγκωνιζόμαστε ποιος θα πιάσει τα «φιλέτα», να  δούμε ακριβώς τι πόρους έχουμε, πώς μπορούμε να τους χειριστούμε ρεαλιστικά και ει δυνατόν να τους αυξήσουμε, με σκοπό το καλό όλων.