Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ισπανία σχετικά με το αποσχιστικό δημοψήφισμα της Καταλωνίας επαναφέρουν με εμφατικό τρόπο στον ευρωπαϊκό δημόσιο διάλογο ζητήματα που άπτονται της κρατικής κυριαρχίας και της εθνικής αυτοδιάθεσης. Η αμοιβαία οροθέτηση των δύο αυτών εννοιών υπό συνθήκες φιλελεύθερου δημοκρατικού πολιτεύματος γεννά διχογνωμίες και προκαλεί αντιδράσεις. Ως ίσως μη έδει.
Καταρχάς, από την μια μεριά διατυπώνεται το επιχείρημα των υποστηρικτών της κρατικής κυριαρχίας, οι οποίοι τονίζουν ότι το ισπανικό Σύνταγμα δεν προβλέπει τέτοιου είδους δημοψήφισμα, ότι η Ισπανία είναι ενιαίο και όχι ομοσπονδιακό κράτος, ότι η δημοψηφισματική πρωτοβουλία είναι εμφανώς αντισυνταγματική και ως τέτοια καταστέλλεται από την δικαστική λειτουργία και ότι, σε τελική ανάλυση, δικαίωμα ψήφου σε ένα τέτοιο πιθανό δημοψήφισμα θα έπρεπε να έχη κάθε Ισπανός πολίτης. Παράλληλα, επισείει εμμέσως, πλην σαφώς τον κίνδυνο γενικευμένης αστάθειας που θα μπορούσε να διαχυθή στην ευρωπαϊκή ήπειρο: αν τώρα οι Καταλανοί, αύριο οι Φλαμανδοί και μεθαύριο οι Βαυαροί ίσως.
Από την άλλη μεριά, ο καταλανικός εθνικισμός αντιλαμβάνεται κατά διαφορετικό τρόπο την εθνική κυριαρχία, ήτοι ως κυριαρχία του καταλανικού λαού να αποφασίζη δημοκρατικά για το μέλλον του εντός ή εκτός της Ισπανίας. Σχετικώς επικαλείται πειστικά τα πρόσφατα παραδείγματα του Μαυροβουνίου το 2006 και της Σκωτίας το 2014, προσθέτοντας ιστορικά, γεωγραφικά, πολιτιστικά και οικονομικά επιχειρήματα για να θεμελιώση το δικαίωμα των Καταλανών σε δημοψήφισμα (και ενδεχομένως απόσχιση): η Καταλωνία, με έκταση 32.000 τ.χλμ. και πληθυσμό 7,5 εκατομμυρίων, έχει ιστορικά σύνορα από το έτος 988, έχει δική της γλώσσα, είναι οικονομικά υγιής και έχει υποστή στο παρελθόν την καταπίεση του κεντρικού ισπανικού κράτους.
Προκειμένου να κρίνουμε την εν εξελίξει κρίση κατά το δυνατόν αντικειμενικά, χρειαζόμαστε μια ηθικοπολιτική θεωρία της αυτοδιάθεσης, μια θεωρία δηλαδή που να διακρίνη τα δίκαια από τα άδικα αιτήματα εθνικού αυτοκαθορισμού. Μια παρόμοια θεωρία πρέπει να μπορή να παράγη ομοιόμορφες και απροκατάληπτες λύσεις είτε ο λόγος είναι για την Καταλωνία είτε για την Κριμαία είτε για την Σκωτία είτε για το Κοσσυφοπέδιο.
Είναι αμέσως προφανές ότι το οποιοδήποτε αίτημα αυτοδιάθεσης συγκρούεται με την καθεστηκυία τάξη, με ένα ορισμένο στάτους κβο. Αυτή η καθεστηκυία τάξη σαρκώνεται στο αίτημα του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών ως έκφρασης της κρατικής κυριαρχίας τους, άλλως στο αξίωμα του αμετάβλητου των συνόρων. Από την άλλη μεριά, το αίτημα της αυτοδιάθεσης, ορθώς εκτιμώμενο, δεν αποτελεί παρά έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας ορισμένου εν τόπω και χρόνω λαού. Κρατική εναντίον λαϊκής κυριαρχίας λοιπόν: οι αντίπαλοι σε αυτόν τον αγώνα έχουν όνομα.
Μέχρι τώρα, ομνύοντας στο απαραβίαστο των συνόρων, σταθήκαμε επιμηθείς και όχι προμηθείς της ιστορικής εξέλιξης, καθώς εθνικιστές πάσης φύσεως και κοπής βρέθηκαν πρωταγωνιστές της ιστορικής δράσης (και των σφαγών ενίοτε). Καλύτερα συνεπώς να συζητούμε εκ των προτέρων, παρά να μετανοούμε εκ των υστέρων. Καλύτερα να ερευνώνται τα θέματα αυτά ανοιχτά, θαρραλέα, απροκατάληπτα και κατά το δυνατόν αντικειμενικά όσο δεν μυρίζουν ακόμη αίμα, παρά να αναλωνόμαστε σε νεκροψίες-νεκροτομές των παρωχημένων μας αντιλήψεων, όταν είναι πια πολύ αργά. Διότι δεν λησμονούμε ότι τα σύνορα υπάρχουν χάριν των ανθρώπων που τα υφίστανται και όχι, αντιστρόφως, οι άνθρωποι χάριν των συνόρων. Τα σύνορα δεν είναι ούτε αιώνια ούτε αμετάβλητα, για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν είναι ούτε αιώνιοι ούτε αμετάβλητοι οι λαοί που περιέχουν. Και μια σύγχρονη δημοκρατία (πρέπει να) μπορεί να διαχειρίζεται ακόμη και μια τέτοια δοκιμασία.
Ιδωμένο υπό αυτό το πρίσμα, νομίζω ότι το καταλανικό αίτημα είναι δίκαιο. Ο Ισπανός Πρωθυπουργός αναλώνεται σε τυπική και στενά νομική επιχειρηματολογία (ναι, το ξέρουμε ότι οι επαναστάσεις δεν προβλέπονται στην κείμενη νομοθεσία!), αντί να μιλήση με θάρρος επί της ουσίας: πόσα ενώνουν Ισπανούς και Καταλανούς μέσα στους αιώνες, πόσο έχουν αδιάλυτα συμπλακή οι δύο ταυτότητες και πόσο περιττός είναι ο καταλανικός μικρο-εθνικισμός εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δυσμενής σύγκριση με τον ομόλογό του Βρετανό Πρωθυπουργό στο σκωτικό δημοψήφισμα του 2014 είναι αποκαλυπτική. Από την άλλη μεριά, ποιος μπορεί να αρνηθή την φωνή σε ένα μικρό λαό, που έχει διαδηλώσει με επιμονή και πείσμα διαχρονικά το αίτημα του για ανεξαρτησία; Ποιος πιστεύει στα αλήθεια ότι η Ισπανική Χωροφυλακή μπορεί να καθυποτάξη ένα ολόκληρο έθνος; Ίσως οι Καταλανοί εθνικιστές είναι πλεονέκτες, ίσως είναι θερμοκέφαλοι, ίσως περιφρονούν τους συμπατριώτες τους Ισπανούς. Αλλά ας ακουστούν σε ένα ανοιχτό, έντιμο, εύδικο δημοψήφισμα.
Όπως κάνουμε στις φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Αχεμ, αχεμ, αχεμ………
Η ΕΕ είχε ταχθή υπέρ της παραμονής της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά το δημοψήφισμα του 2015, αλλά πλέον χάρες δεν έχει. Σε ένα πιθανό νέο δημοψήφισμα, που θα βασιστή στην διαφαινομένη νίκη του Σκωτικού Εθνικού Κόμματος στις πρόωρες εκλογές, η ευρωπαϊκή στάση δεν αποκλείεται να μην είναι ουδέτερη, τουλάχιστον όχι επισήμως. Ήδη η δέσμευση της Ισπανίας ότι δεν θα αντιταχθή σε μια ανεξάρτητη Σκωτία ως μέλος της ΕΕ προαναγγέλλει εξελίξεις δυσάρεστες για την βρετανική ενότητα.
Καποιοι εδω χαιρεκακα προεβλεπαν οτι επειδη η Βρεττανια ελανε το φοβερο αμαρτημα να φυγει απο την ΕΕ, θα οδηγειτο σε διαλυση, υποδαυλιζομενη μαλλιστα απο τους Ευρωπαιους και δη τους…..Ισπανους!
Και καποιος υπςνθυμιζε οτι στο σπιτι του κρεμασμενου δεν μιλανε για σκοινι, και καλα θα εκαναν Βρυξελλες και Μαδριτη να κοιταξουν τα δικα τους χαλια……
Οι φλεγματικοι Βρεττανοι παντως στο υψος τους: Aνακοινωση του Foreign Office: “The referendum is a matter for the Spanish government and people. We want to see Spanish law and the Spanish constitution respected and the rule of law upheld.”
Μα εγώ αναγνώρισα την ανωτερότητά της δικής τους στάσης ρητώς.
Κατά τα λοιπά, δεν ξέρουμε ούτε πώς θα καταλήξη η Καταλωνία ούτε πώς θα το εισπράξη η Σκωτία. Κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη.
Ο κόσμος δεν χρειάζεται μια ηθικοπολιτική θεωρία της αυτοδιάθεσης, χρειάζεται δύο. Μία για τις περιστάσεις που μας συμφέρει η διάσπαση και μία για τις περιστάσεις που δεν μας συμφέρει.
Γίνομαι κυνικός, το ξέρω :)
Ε όχι βέβαια, ακριβώς για να αποφύγουμε όλη αυτήν την μονομέρεια. Σήμερα έχουμε τους ίδιους ανθρώπους υπέρ του κουρδικού δημοψηφίσματος, αλλά κατά του καταλανικού. Δεν βγάζει νόημα αυτό.
Πως δεν βγάζει νόημα? Συμφέρον λέγεται. Κοντόφθαλμο θες? εγωιστικό θες? Συμφέρον πάντως. Και κινεί ένα μέρος του κόσμου μας.
Βρηκα λυση στο προβλημα της Καταλανιας κυριοι! Και μαλλιστα “ευρωπαικη” λυση, που ικανοποιει ολα τα καπριτσια των Καταλανων, και διατηρει την ενοτητα ακεραιοτητα της Ισπανιας! Ακουσατε ακουσατε!Θα εφαρμοσουμε στην Καταλανια την “ευρωπαικη” λυση που προτεινει ο χερ Αναγνωστοπουλος για την Κυπρο!
Εχουμε και λεμε:
Οι Καταλανοι ειναι το 16 % του ισπανικου πληθυσμου. Σχεδον οσος και ο νομιμος ιστορικος γηγενης τουρκοκυπριακος πληθυσμος, που ειναι 18 %. Υπαρχει πληρης αναλογια λοιπον.
Εδαφικο:
Για να πεισουμε τους Καταλανους να μεινουν, πρεπει να τους δωσουμε “τυρακι”. Στην Κυπρο κρινεται σσωστο να κρατησουν οι Τουρκοκυπριοι, δηλαδη το 18 % του πληθυσμου, το 29 % του εδαφους και πανω απο το 50 % της ακτογραμμης. Αλλωστε στα πλαισια της ΕΕ, οταν διασφαλιζονται οι 4 βασικες ελευθεριες, τι αξια εχουν τα εσωτερικα συνορα; Καμμια! Λοιπον, η Καταλανια θα μεγαλωσει: Θα εχει το 29 % του ισπανικου εδαφους, και το 50 % της ακτογραμμης. Αυτο σημαινει οτι θα προσαρτησει τις παρακειμενες στη Μεσογειο επαρχιες, δηλαδη τη Βαλενθια, τη Μουρθια, και μερος της Ανδαλουσιας μεχρι περιπου το Γιβραλταρ.
Συνταγματικο:
Η ομοσπονδιακή νομοθετική λειτουργία αποτελείται από δύο σώματα, την Ομοσπονδιακή Βουλή και την Γερουσία. Στην πρώτη η αντιπροσώπευση είναι αναλογική του πληθυσμού, στην δεύτερη όμως η Καταλανια θα εχει το 50 % των εδρων, οπερ πρακτικα σημαινει δικαιωμα σε ολα σχεδον τα ζητηματα, ιδιως της εξωτερικης πολιτικης.
Η Κεντρικη Κυβερνηση, θα αποψιλωθει απο αρμοδιοτητες, και οι ομοσπονδες Κυβερνησεις της Βαρκελωνης και της Μαδριτης θα αναλαβουν ολες σχεδον τις εξουσιες, πλην των θεματων εξωτερικης πολιτικης, αμυνας, ιθαγενειας, μετρων και σταθμων, και βαρειας εγκληματικοτητας. Ως ομοσπονδιακη πρωτευουσα θα επιλεγει μια πολη που θα ανηκει σε ολους, πχ η Σαραγοσα
Όλα αυτά φαινονται εκ πρωτης οψεως αδικα για τουςυπολοιπους Ισπανους, όμως όπως λενε αριστεροι και φιλελεδες για το Κυπριακο, «η υπερεκπροσωπηση της μειοψηφιας είναι αναγκαια για την ισορροπια ενός ομοσπονδιακου κρατους».
ΥΓ: Αν ο Ακιντσης γινει Πρεδρος της Ομοσπονδιακης Κυπρου, τοτε χρειαζομαστε κατι εξισου ριζοσπαστικο στην Ισπανια. Ο Φιλιππος θα εγκαταλειψει το θρονο, και Βασιλιας της Ισπανιας θα ανκηρυχθει ο Καρλος Πουιτζντεμόντ! Εγγυητης δε την νεας αυτης λυσης θα είναι η ΕΕ, και ο καραμαχιμος Ευρωστρατος!