Περί της αγοράς ενέργειας

Η αγορά ενέργειας είναι η αγορά με τις τεράστιες στρεβλώσεις, την διαφθορά και το κρυμμένο δυναμικό. Εκεί θα κριθούν πολλά.

Η λατρεμένη μας ΔΕΗ, η φορτωμένη 22.000 υπαλλήλους στην αρχή της κρίσης (την στιγμή που η αντίστοιχη πορτογαλική εταιρεία έχει 12.000 και η αντίστοιχη φιλλανδική μόλις 10.000), εξακολουθεί να δεσπόζη στην εγχώρια αγορά ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι η αγορά έχει τύποις απελευθερωθή με σειρά νομοθετημάτων (ήδη με τον Ν. 2773/1999 επί Ευ. Βενιζέλου), ο κλάδος της προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας παραμένει κρατικό μονοπώλιο (αναφερόμενο μερίδιο 98% για το 2013). Εις βλάβην των καταναλωτών φυσικά.

Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η πώληση της λεγόμενης μικρής ΔΕΗ (Ν. 4273/2014), με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στην μία ή στην άλλη συσκευασία, προκειμένου να ανοίξη πραγματικά η αγορά. Το ζήτημα δηλαδή δεν είναι απλώς εισπρακτικό, αλλά βαθύτατα μεταρρυθμιστικό και θεσμικό. Η διαιώνιση της παρούσας κατάστασης διαιωνίζει τον βρόχο της κρατικής ΔΕΗ επί της αγοράς ενέργειας. Από το μονοπώλιο ωφελείται μόνο ο μονοπωλητής.

Η ΔΕΗ αποτελεί όμως και σεσημασμένη και διαβόητη εστία διαφθοράς. Και το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στην συμμορία που λέγεται ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ, εκλεκτά μέλη της οποίας οδεύουν προς το εδώλιο του ΤριμΕφΚακ.

Υπάρχουν πολλά, πολλά ακόμα. Υπάρχει το εργοστάσιο φυσικού αερίου της Αλουμίνιον της Ελλάδος, που επιδοτείται ως τάχα ΑΠΕ (θεωρείται ΣΗΘΥΑ, ήτοι Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Αποδοτικότητας). Υπάρχει ο εθνικός προμηθευτής ενέργειας, που αγοράζει φτηνή ενέργεια από την ΔΕΗ και την μεταπωλεί σε αυτήν ακριβότερα. Υπάρχει ο εθνικός προμηθευτής που αντιδρά στην διασύνδεση των νήσων του Αιγαίου, ένα έργο πανάκριβο μεν (πάνω από 400 εκ. ευρώ είναι το κόστος μόνο για τις Κυκλάδες), αποσβέσιμο μέσα σε 4-5 χρόνια δε, με ετήσια ωφέλεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στο εξής (υπόψιν ότι οι καταναλωτές της χέρσου Ελλάδος επιδοτούμε την τιμή των νησιωτών μέσω της χρέωσης των λογαριασμών με τον παραπλανητικά εύηχο τίτλο “Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας’). Υπάρχουν φυσικά ακόμη οι κλέφτες των Ενέργκα και Χελλάς Πάουερ, που υπεξήρεσαν τον φόρο ακινήτων. Υπάρχουν πολλά πράγματα.

Και ο λόγος είναι πολύ απλός: η αγορά ενέργειας είναι τεράστια. Το μέγεθός της αυτήν την στιγμή κινείται ετησίως περί τα 6 δισ. ευρώ. Τα λεφτά είναι πολλά, οι προοπτικές ακόμη μεγαλύτερες, καθώς η κατανάλωση ενέργειας βαίνει μεν σταθεροποιούμενη τα τελευταία χρόνια (γύρω στο επίπεδο των 60 τεραβατωρών), διαχρονικά όμως αυξάνεται. Και θα αυξάνεται.

Ανάμεσα στις τεράστιες στρεβλώσεις του κρατικισμού στον τομέα της ενέργειας, είναι και το διάσημο άρ. 34 Ν. 2773/1999:

ΚΥΡΩΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΓΕΝ.Ο.Π./Δ.Ε.Η. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

1. Ιδρύεται νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με την επωνυμία “Οργανισμός Ασφάλισης Προσωπικού Δ.Ε.Η.” (Ο.Α.Π.-Δ.Ε.Η.), το οποίο έχει έδρα στην Αθήνα και σκοπό την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση του προσωπικού και των συνταξιούχων της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (Δ.Ε.Η.) […].

5. Το Δημόσιο θα μεταβιβάζει στον Ο.Α.Π.-Δ.Ε.Η. ποσοστό του προϊόντος από τη διάθεση μετοχών της Δ.Ε.Η. σε τρίτους, της τάξης του 20% για το πρώτο 25% του μετοχικού κεφαλαίου και της τάξης του 15% για το υπόλοιπο.

6. Πόροι του Ο.Α.Π.-Δ.Ε.Η. είναι αφ’ ενός μεν οι προβλεπόμενοι κατά την ισχύουσα νομοθεσία πόροι της Δ.Ε.Η. ως αφοπλιστικού φορέα του προσωπικού της, αφ’ ετέρου δε οι καταβολές του Κράτους που εγγράφονται στον εκάστοτε Κρατικό Προϋπολογισμό, όπως προβλέπεται στα άρθρα 5 και 6 της συμφωνίας που περιλαμβάνεται στην παράγραφο 12 του άρθρου αυτού, καθώς και τα ειδικότερα έσοδα που αναφέρονται στο άρθρο 8 της παραπάνω συμφωνίας. […]

12. Κυρώνεται η συμφωνία που υπεγράφη στις 30 Ιουλίου 1999 μεταξύ του Υπουργού Ανάπτυξης και της ΓΕΝ.Ο.Π.-Δ.Ε.Η., που προσυπέγραψε και απεδέχθη η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συνταξιούχων Δ.Ε.Η. και η οποία έχει ως εξής:

“Σήμερα, 30 Ιουλίου 1999, στην Αθήνα, μεταξύ του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Ευάγγελου Βενιζέλου που ενεργεί εν προκειμένω και εκ μέρους των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και της ΓΕΝ.Ο.Π. – Δ.Ε.Η. που εκπροσωπείται από τον Πρόεδρο του Δ.Σ. Ν. Εξαρχο, τον Γενικό Γραμματέα Α. Ματσαρίδη και τον Οργανωτικό Γραμματέα Ρ. Ρίζο, για την οριστική επίλυση του ασφαλιστικού ζητήματος της Δ.Ε.Η. και στη συνέχεια των όσων αναφέρονται στην εισηγητική έκθεση του ν. 2593/1998, συμφωνούνται τα εξής:

“1. Από τη λειτουργία του Ασφαλιστικού Φορέα της Δ.Ε.Η. βάσει του ν. 4491/1966 και ειδικότερα του άρθρου 7 παρ. 2 έχει σχηματιστεί περιουσία αυτού του φορέα ενσωματωμένη στην περιουσία της Δ.Ε.Η., η οποία είχε την πλήρη και αποκλειστική διαχείριση των πόρων του Φορέα στο πλαίσιο της κατά τις ανωτέρω διατάξεις ιδιότητάς της ως Ασφαλιστή του προσωπικού της (βλ. και την 98/96 απόφαση Δ.Σ./Δ.Ε.Η.).

2. Το Κράτος αναγνωρίζει πλήρως τις υποχρεώσεις της Δ.Ε.Η. προς τον ασφαλιστικό της φορέα, έναντι της προαναφερόμενης ενσωματωμένης περιουσίας, και υποκαθιστά τη Δ.Ε.Η. σε όλες τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις της προς τους εργαζομένους και συνταξιούχους της. Προς τούτο το Κράτος αναλαμβάνει την πλήρη κάλυψη, με τις αναγκαίες καταβολές, όπως προβλέπεται στην παράγραφο 6, όλων των αναγκών του νέου Ασφαλιστικού Φορέα Προσωπικού Δ.Ε.Η. (Ν.Π.Δ.Δ.), καθώς και των εν γένει υποχρεώσεών του.

Ειδικότερα οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνει εν προκειμένω το Κράτος αποτελούν αντιπαροχές έναντι της περιουσίας του Ασφαλιστικού Φορέα, κατά τα αναφερόμενα στην παρ 1, με την οποία περιουσία αυξάνεται η περιουσία της Δ.Ε.Η. και ουσιαστικά του Κράτους, ως ιδιοκτήτη της επιχείρησης. […]

6. Οι καταβολές του Κράτους (παρ. 2) συνιστούν πάγιο πόρο του Νέου Ασφαλιστικού Φορέα Προσωπικού Δ.Ε.Η. (Ν.Π.Δ.Δ.), ο οποίος θα αναφέρεται ιδιαίτερα στο οικείο άρθρο του καταστατικού του (Πόροι Φορέα). Οι καταβολές αυτές θα εγγράφονται στον εκάστοτε Κρατικό Προϋπολογισμό, στην εισηγητική έκθεση του οποίου θα γίνεται σημείωση ότι η εγγραφή αυτή γίνεται έναντι της κατά τα ανωτέρω περιουσίας (αντιπαροχή) του Φορέα. Πιο συγκεκριμένα: Στον εκάστοτε Κρατικά Προϋπολογισμό θα αναγράφεται το προϋπολογιζόμενο ποσό της διαφοράς εσόδων μείον παροχές, το οποίο θα χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση του φορέα. Για το ανωτέρω ποσό θα γίνεται στην εισηγητική έκθεση σημείωση, ότι γράφεται στον Κρατικό Προϋπολογισμό, έναντι της περιουσίας που αναφέρεται στην παράγραφο 1 του παρόντος σε συνάρτηση με τις Κεφαλαιακές και άλλες ενισχύσεις του Ν.Π.Δ.Δ. – ασφαλιστικού φορέα του προσωπικού της Δ.Ε.Η. […]

Με άλλα λόγια, ο Βενιζέλος έκλεισε (εκών; άκων; το κρίμα είναι δικό του) μια συμφωνία με τον εσωτερικό πασοκικό εχθρό: προκειμένου να προχωρήση η ίδρυση της ΡΑΕ, η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και η μετοχοποίηση της ΔΕΗ, εξαγόρασε την συναίνεση των συνδικαλιστών με χρυσάφι. Για να είμαστε δίκαιοι και να τα λέμε όλα, είχανε και οι εργαζόμενοι τα δίκια τους, δεδομένου ότι η ΔΕΗ, καίτοι τυπικά ανώνυμη εταιρεία, δεν κατέβαλε εργοδοτικές εισφορές από ιδρύσεώς της. Για τον λόγο αυτό, το ελληνικό κράτος ανέλαβε την υποχρέωση να πληρώνη αποζημίωση/λύτρα στην ΓΕΝΟΠ με ετήσια εισφορά στον κρατικό προϋπολογισμό της τάξης των 600-700 εκατομμυρίων ευρώ. Δεκαπέντε χρόνια μετά, τα λύτρα αυτά έχουν ανέλθει σε πάνω από 10 δισ. ευρώ. Σώνει.

Ένα άλλο θέμα που θα ήθελα να θίξω είναι το ζήτημα της υποεπένδυσης. Ο κύκλος παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας χαρακτηρίζεται από απηρχαιωμένες και εν πολλοίς απαξιωμένες επενδύσεις, από ρυπογόνο πρώτη ύλη, από υστέρηση επενδύσεων στις νέες τεχνολογίες. Κοντά σε αυτά, η ΔΕΗ βρίσκεται σε επισφαλή χρηματοοικονομική κατάσταση, έχοντας 5 δισ. ευρώ δανεισμού και 1,5 δισ. ευρώ ληξιπρόθεσμων οφειλών.

Ένα τεράστιο θέμα ακόμη είναι οι αλλεπάλληλες στρεβλώσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ως γνωστόν, ή μη γνωστόν, οι ΑΠΕ είναι ακριβές, οπωσδήποτε πιο ακριβές από τον πάμφθηνο, ταπεινό λιγνίτη. Επειδή όμως έπρεπε να πιάσουμε εθνικούς στόχους ΑΠΕ, το κράτος εισήγαγε τεράστιες επιδοτήσεις. Και όταν λέμε τεράστιες, εννοώ πραγματικά τεράστιες: η ΔΕΗ υποχρεώθηκε να αγοράζη 550 ευρώ την μεγαβατώρα ΑΠΕ, που εγχέεται προνομιακά στο σύστημα, αντί των 70 ευρώ της λιγνιτοπαραγωγής της. Μιλάμε για τερατώδη στρέβλωση. Όταν τα λεφτά στέρεψαν και όταν ο ειδικός λογαριασμός του πρώην άρ. 40 Ν. 2773/1999 άρχισε να μετρά ελλείμματα πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, την πρώτη κρατική στρέβλωση συμπλήρωσε δεύτερη: το κράτος με τον νεώτερο νόμο 4254/2014 επενέβη στις ιδιωτικές συμβάσεις μεταξύ ΔΕΗ και μικροπαραγωγών ΑΠΕ (έχετε προσέξει τα φωτοβολταϊκά στις στέγες των σπιτιών στα χωριά;), περιέκοψε το συμβατικώς συμφωνηθέν τίμημα και γενικώς αποφάσισε εκείνο ότι δεν ισχύουν όσα αποφάσισαν οι συμβαλλόμενοι. Ένα χάος και εκεί.

Βέβαια, πιο πιθανόν ο Χαϊκαλης να μάθη ορθογραφία παρά ο Σκουρλέτης να πουλήση την μικρή ΔΕΗ.