Στις 17 Φεβρουαρίου του 1600, κατά τη δύση του δεκάτου έκτου αιώνα, στην πλατεία του Campo de’ Fiori στη Ρώμη καιγόταν ως αιρετικό ένα απ’τα πιο ανήσυχα πνεύματα της εποχής του. Ο πρώτος απ’τους “ελευθεροσκεπτόμενους” άνδρες.
Για τον Τζορντάνο Μπρούνο δεν υπάρχουν αληθινές και ψεύτικες θρησκείες, αλλά θρησκείες που είτε προωθούν την ειρήνη είτε την απειλούν, και αυτό γιατί η απόλυτη αξία πηγάζει απ’την ειρήνη που υποτίθεται πρέπει να είναι ο πραγματικός σκοπός της θρησκείας: μια ιδέα που βρίσκει σύμφωνους και αρκετούς πιστούς.
Ο Μπρούνο κάηκε στην πυρά ως αμετανόητος αιρετικός, αλλά στις μέρες μας παίρνει την εκδίκησή του. Η σθεναρή αντίστασή του σε κάθε μορφής φονταμενταλισμό είτε πρόκειται για το Ευαγγέλιο είτε οποιοδήποτε άλλο «ιερό βιβλίο» είναι πιο επίκαιρή από ποτέ.
Ο ίδιος πίστευε πως ο μόνος τρόπος να νικηθεί ο θρησκευτικός φανατισμός είναι με την υποταγή της θρησκείας στο ίδιο το κράτος. Μετά τον θάνατό του αυτό επιτεύχθηκε- ακόμα και με αρνητικές προεκτάσεις- σε διάφορες περιόδους: στη γαλλική επανάσταση, στον Kulturkampf του Bismarck, στον φασισμό-ναζισμό, και φυσικά στον κομμουνισμό: την πιο θρησκευτική μορφή αντι-θρησκείας που όμως είχε μέσα της ένα σωρό «δόγματα» και «κυνήγι αιρετικών»!
Καλώς ή κακώς, η πολιτική κινείται βάσει λογικών που δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο αγνές απ’αυτές της εκκλησίας. Ο ίδιος ο Μπρούνο το ένιωσε στο πετσί του καθότι η δικαιολογία της διαπόμπευσής του ήταν στην αρχή πολιτική, και έπειτα θρησκευτική. Είναι αλήθεια πως οι θρησκείες γεννάνε βία, αλλά η εναλλακτική λύση σ’αυτές δεν είναι πάντα η πολιτική που μπορεί να είναι το ίδιο ή ακόμα πιο βίαια.
Τι μπορεί να γίνει λοιπόν στη μετα-μοντέρνα εποχή μας; Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας του Μπρούνο που θυμίζουν σκέψη 20ου (ίσως 21ου!) αιώνα. Η υποκειμενικότητα ενός άπειρου σύμπαντος όπου το μόνο κέντρο που μπορεί να οριστεί είναι το κέντρο του ίδιου του παρατηρητή θα έφερνε σε αμηχανία- τώρα όπως τότε- πολλούς πολέμιους του Ρελατιβισμού, μεταξύ άλλων και του σημερινού ποντίφηκα, παρ’όλες τις εκτεταμένες και αναγνωρισμένες ακαδημαϊκές του γνώσεις.
Ο κοσμολογικός υποκειμενισμός του Μπρούνο με τις προεκτάσεις του μεταξύ άλλων σε θέματα πολιτικά, ηθικά, και θρησκευτικά δύναται όμως να είναι το καλύτερο φάρμακο στη σημερινή κατακερματισμένη και πολυθεματική κοινωνία καθότι υπάρχει ένα σημείο που ο φιλόσοφος κάνει πίσω: στην λατρεία και αναζήτηση της αλήθειας που μόνο μια προσεκτική μελέτη της Φύσης μπορεί να μας προσφέρει ως κοινό πάτημα για τη λύση οποιουδήποτε ανθρώπινου προβληματισμού.
Ναι λοιπόν στο υποκειμενικό και διαφορετικό, αλλά με γνώμονα την αλήθεια!
Εντελώς off topic, αλλά, ως φανατικός ταξιδευτής, θα το γραψω. Στην εν λόγω πλατεία δύο πράγματα μπορεί να θαυμάσει κανείς: α)το ιδιαιτέρως επιβλητικό και μυστηριώδες άγαλμα του ανδρός του τίτλου και β) ένα αγαπημένο σαντουϊτσάδικο το όνομα του οποίου δε θα αναφέρω διότι η αΜ είναι τόσο δημοφιλής που μπορεί να μας την πέσουν οι ανταγωνιστές. Τα θυμάμαι αμφότερα με ρίγη συγκίνησης αλλά δίνω ελαφρύ προβάδισμα στο εδεσματοπωλείον λόγω του panino con la porchetta (ελπίζω να το γράφω σωστά γιατί τα ιταλικά μου είναι ολίγον άθλια)…