Πολιτική ωριμότητα και δημοκρατία α λα Ελληνικά

Το καλοκαίρι που βρισκόμουν στην Ελλάδα παρακολούθησα ολόκληρη, μη με ρωτήσετε γιατί, τη συζήτηση στη βουλή για τις μεταρρυθμίσεις που προωθούσε στη δημόσια διοίκηση ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Η στάση του ΣΥΡΙΖΑ, και συγκεκριμένα των Κωνσταντοπούλου και Λαφαζάνη, ήταν αρνητική. Αυτό που δεν κατάλαβα ήταν το γιατί. Και οι δύο παρέθεσαν κάποιους λόγους για τους οποίους, κατά την άποψή τους, η μεταρρύθμιση δεν θα έχει τα θεμιτά αποτελέσματα, αλλά παρά τις παραινέσεις του υπουργού δεν είχαν να αντιπροτείνουν κάτι. Ουσιαστικά παρέμειναν απολογητές του στατους κβο. Στην τελευταία του παρέμβαση ο Λαφαζάνης πρότεινε επιτέλους μια λύση η οποία συνοψίζεται ως, “να φύγετε εσείς για να έρθουμε εμείς”. Κατά την άποψή του το πρόβλημα δεν είναι θεσμικό, αλλά θέμα προσώπων. Οι κυβερνώντες είναι ανίκανοι ή δεν έχουν τη βούληση να λύσουν τα προβλήματα, και αν έρθουν οι του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα βελτιωθούν τα πράγματα. Τι διάολο, έχει η ριζοσπαστική αριστερά τέτοιο πλεονέκτημα στην προσέλκυση ικανών στελεχών?

Ο Λαφαζάνης ήξερε τι έκανε. Το κύριο σκεπτικό του Έλληνα ψηφοφόρου επί δεκαετίες κάθε φορά που καταψήφιζε μια κυβέρνηση ήταν, “ας δούμε και τους άλλους”.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο υπερ-μέγιστος, επικοινωνιακά, Ανδρέας Παπανδρέου έκανε τη λέξη “αλλαγή” προεκλογικό του σύνθημα, και ο υιός του που έχει έφεση στις απομιμήσεις όνομα του κόμματός του. Επειδή ακούω καμια φορά μέσω ίντερνετ, και πάλι μη με ρωτήσετε γιατί, μεταμεσονύκτιες ραδιοφωνικές εκπομπές, αυτές που παίρνει τηλέφωνο ο κάθε πικραμένος και λέει στο δημοσιογράφο το μακρύ του και το κοντό του, έχω την αίσθηση ότι το σκεπτικό αυτό δεν έχει αλλάξει. Απλώς τώρα οι “άλλοι” είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Όπως είπε σε μια εκπομπή κάποιος ακροατής, “…να δούμε και τον Τσίπρα. Το ένα δέκατο να κάνει από αυτά που λέει καλό θα είναι.” Το περίεργο είναι ότι η τόσο σοβαρή κρίση που περνάει η χώρα δεν ήταν αρκετή να προβληματίσει κάποιους για το αν τόσα χρόνια το κριτήριο επιλογής ψήφου ήταν λανθασμένο.

Επί δεκαετίες, το πολιτικό σκηνικό μπορεί να συνοψιστεί ως εξής. Η αντιπολίτευση τάζει λαγούς με πετραχήλια και αντιτίθεται σε κάθε προσπάθεια θεσμικής αλλαγής που θίγει κεκτημένα, ισχυριζόμενη ότι υπεύθυνη για κάθε κακό είναι η ανικανότητα της κυβέρνησης. Αν αλλάξουν τα πρόσωπα θα έρθουν καλύτερες μέρες χωρίς να χρειαστεί να θιγεί κανείς. Όταν η αντιπολίτευση γίνεται κυβέρνηση αν είναι υπεύθυνη δήθεν ανακαλύπτει ότι η κυβέρνηση παρέδωσε καμένη γη και έτσι δεν μπορεί να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της, αν είναι ανεύθυνη τις υλοποιεί εις βάρος της μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής και οικονομικής ευρωστίας της χώρας, όπως έγινε τη δεκατία του 1980. Είναι δε σειρά του πρώην κυβερνώντος και νυν αντιπολιτευόμενου κόμματος, με νέα ηγεσία, να εναντιωθεί σε οποιαδήποτε προσπάθεια θεσμικής αλλαγής μέχρις οι ψηφοφόροι να αποφασίσουν να δώσουν και σε αυτούς μια ευκαιρία. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ανωριμότητας είναι η συνεχής εναλλαγή προσώπων στην εξουσία με ελάχιστες βελτιώσεις στην καθημερινότητα των πολιτών. Γνωρίζοντας το πώς ψηφίζει ο κόσμος, η αντιπολίτευση δεν έχει κίνητρο να συνεργαστεί με την κυβέρνηση στην προώθηση ριζικών αλλαγών. Έτσι οι νόμοι που ψηφίζονται είτε αγγίζουν τα προβλήματα μόνο επιφανειακά είτε δεν εφαρμόζονται, ειδικά όταν θίγουν ομάδες που μπορούν να ασκήσουν πολιτική πίεση.

Η δημοκρατία είναι ένα ταμπού το οποίο ελάχιστοι είναι διατεθειμένοι να θίξουν. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι σε πολιτικά ανώριμες κοινωνίες η δημοκρατία αποτελεί τροχοπέδη, και συχνά ενισχύει τις πιο αντιδραστικές δυνάμεις. Η προσπάθεια των ΗΠΑ να απομακρύνουν το δικτάτορα Σανταμ και να εγκαθιδρύσουν μια δυτικού τύπου δημοκρατία στο Ιράκ έγινε μπούμεραγκ, για αυτό και στην περίπτωση του Ασαντ στη Συρία έχουν κρατήσει διαφορετική στάση. Σήμερα η Χιλή είναι η πιό ανεπτυγμένη οικονομικά δημοκρατία της Λατινικής Αμερικής, αλλά αυτό συνέβη επειδή η δικτατορία του Πινοσέτ επέβαλε σημαντικές θεσμικές αλλαγές και επέτρεψε να περάσει ένα χρονικό διάστημα ώστε να ευδοκιμήσουν. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην Ταιβάν με τον Τσιαγκ Και-Σεκ. Ασφαλώς και δεν υποστηρίζω ότι η Ελλάδα χρειάζεται δικτάτορα. Όμως κρίνω θετικά το γεγονός ότι ως μέλος της Ε.Ε. η Ελλάδα έχει αναλάβει υποχρεώσεις τις οποίες οποιαδήποτε κυβέρνηση οφείλει να υλοποιήσει. Ουσιαστικά, όποιος και αν αναλάβει θα έχει τα χέρια δεμένα, το πόσο σφιχτά εξαρτάται βέβαια, στο βαθμό που βούληση είναι να παραμείνει η Ελλάδα μέλος της Ε.Ε. και κυρίως της νομισματικής ένωσης. Βάσει αυτού, προσωπική μου άποψη είναι ότι ο ώριμος ψηφοφόρος πρέπει να σταθμίσει τα παρακάτω.

Α) Είναι υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ε.Ε. και κυρίως στο Ευρώ? Αν η απάντηση είναι ναι, η επιλογή του περιορίζεται στα εξής κόμματα: ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, και το Κίνημα Αλλαγής Δημοκρατών Σοσιαλιστών του ΓΑΠ. Για το ΣΥΡΙΖΑ δεν είμαι ακόμα σίγουρος. Αν η απάντηση είναι όχι δεν είναι ώριμος.

Β) Από αυτά τα κόμματα, ποιά στελέχη είναι τα πιό ικανά να περάσουν νομοθετικά και να εφαρμόσουν πρακτικά τις θεσμικές αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα? Είτε μας αρέσει είτε όχι, η θέση του πρωθυπουργού θα κριθεί μεταξύ δυο υποψηφίων, του Σαμαρά και του Τσίπρα. Αν και ο Σαμαράς δεν μου είναι ιδιαίτερα συμπαθής, συμφωνώ με την πλειοψηφία των ψηφοφόρων βάσει των δημοσκοπήσεων ότι ο Σαμαράς είναι ικανότερος. Από εκεί και πέρα, όλα τα κόμματα έχουν στελέχη περισσότερο και λιγότερο ικανά. Και αυτό σημαίνει ότι ίσως για πρώτη φορά είναι λιγότερο σημαντικό το τι κόμμα θα ψηφίσει κανείς από το ποιούς θα ψηφίσει. Άποψή μου είναι ότι καθένας θα πρέπει να κρίνει βάσει των υποψηφίων της περιφέρειάς του. Ποιοί υποψήφιοι είναι πιο πιθανό να συνεργαστούν με βουλευτές άλλων κομμάτων για την προώθηση ριζικών αλλαγών? Ποιοί είναι λιγότερο επιρρεπείς στη διαφθορά? Ποιοί έχουν καλό πολιτικό αισθητήριο, ορθή κρίση? Ποιοί έχουν βιογραφικό που δείχνει ότι μπορούν να παίρνουν και να υλοποιούν αποφάσεις, ότι είναι εργατικοί? Ποιοί είναι διατεθειμένοι να βάλουν σε δεύτερη μοίρα το πολιτικό κόστος και σε πρώτη το καλό της χώρας? Σε κάποιες περιφέρειες είναι πιθανό ο ψηφοφόρος να βρεί την απάντηση στο ψηφοδέλτιο της ΝΔ, σε άλλη του ΠΑΣΟΚ, σε άλλη στο Ποτάμι, δεν έχει σημασία. Να ψηφίσει τους ικανότερους όπου και αν ανήκουν, αυτή είναι η δική μου ελπίδα!