Κύπρος κατά Τουρκίας: η δικαίωση

Λίγες εβδομάδες πριν το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου εξέδωσε σε διηυρυμένη σύνθεση μια πραγματικά ιστορική απόφαση, μια από εκείνες τις αποφάσεις που θα διδάσκωνται στα πανεπιστήμια, θα τις υπολογίζουν οι πολιτικοί, αλλά, πάνω από όλα, θα πραγματώνουν την δικαιοσύνη.

Πρόκειται φυσικά για την απόφαση στην περιλάλητη υπόθεση Κύπρου κατά Τουρκίας.

Εν προκειμένω είχαμε κάτι ούτως ή άλλως σπάνιο, ήτοι μια διακρατική προσφυγή, με άλλα λόγια μια υπόθεση όπου ένα κράτος είχε εναγάγει ένα άλλο κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Για προφανείς λόγους διεθνών σχέσεων κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά σπάνιο. Η κυπριακή προσφυγή ασκήθηκε το μακρινό 1994, ενώ η απόφαση εκδόθηκε το 2001, διαπιστώνοντας πολλές παραβιάσεις εκ μέρους της Τουρκίας, επιφυλασσόμενη όμως ως προς το ζήτημα της ικανοποίησης:

Holds unanimously that the issue of the possible application of Article 41 of the Convention is not ready for decision and adjourns consideration thereof.

Το οποίο άρ. 41 της ΕΣΔΑ προβλέπει τα εξής:

Εάν το Δικαστήριο κρίνει ότι υπήρξε παραβίαση της Σύμβασης ή των Πρωτοκόλλων της και αν το εσωτερικό δίκαιο του Υψηλού Συμβαλλόμενου Μέρους δεν επιτρέπει παρά μόνο ατελή εξάλειψη των συνεπειών της παραβίασης αυτής, το Δικαστήριο χορηγεί, εφόσον είναι αναγκαίο, στον παθόντα δίκαιη ικανοποίηση (just satisfaction).

Ενώ το άρ. 46 συμπληρώνει:

1. Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να συμμορφώνονται προς τις οριστικές αποφάσεις του Δικαστηρίου επί των διαφορών στις οποίες είναι διάδικοι.2. Η οριστική απόφαση του Δικαστηρίου διαβιβάζεται στην Επιτροπή Υπουργών, η οποία εποπτεύει την εκτέλεση της εν λόγω απόφασης.

Μιας και η Τουρκία σαν Τουρκία που είναι εκώφευσε, η Κύπρος εκκίνησε την διαδικασία του άρ. 41 το 2007 (επιφυλασσόμενη μάλιστα για το ζήτημα των περιουσιών, το οποίο δεν καλύπτεται από την σχολιαζόμενη απόφαση και για το οποίο θα επανέλθη!).

Η απόφαση λοιπόν έθεσε και έταμε αρκετά ενδιαφέροντα ζητήματα, λίγο πολύ διαδικαστικού χαρακτήρα, ιδίως σχετικά με το ζήτημα της εφαρμογής ή μη του άρ. 41 ΕΣΔΑ στις διακρατικές προσφυγές και με το δικαίωμα της Κύπρου να εγείρη την αξίωσή της τόσα χρόνια μετά την πρώτη απόφαση του 2001. Αλλά δεν θα σταθώ σε αυτά τα λίγο βαρετά ζητηματάκια, όταν έχουμε ενώπιόν μας μια τόσο μείζονα νομολογιακή εξέλιξη προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής δικαιοσύνης.

Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ότι αρχικά η Κύπρος είχε ζητήσει 12.000 ευρώ κατά κεφαλήν καθενός εκ των 1.485 αγνοουμένων (για τους οποίους δεν έχουν επιδικαστή ακόμη αποζημιώσεις και οι οποίοι συνδέονται αποδεδειγμένα με τις τουρκικές θηριωδίες στην Κύπρο), σε συμφωνία με την απόφαση Βαρνάβα και λοιπών κατά Τουρκίας:

49. In their initial observations the Cypriot Government requested EUR 12,000 per missing person, this sum corresponding to the amount awarded by the Court in Varnava and Others v. Turkey. In the final version of their observations they abandoned this claim and, instead, requested the Court to award just satisfaction “at a standard rate in accordance with equitable principles”. In this respect, the Cypriot Government considered that the sum of 12,000 awarded in Varnava did not correspond to the considerably higher amounts awarded in other recent and legally similar cases. The just satisfaction amounts should be granted by the Court to the Cypriot Government, which then would distribute it among individual victims, that is, among family members of the missing persons.

Το δικαστήριο όμως πλειοδότησε:

58. In view of all the relevant circumstances of the case, and making its assessment on an equitable basis, the Court considers it reasonable to award the Cypriot Government aggregate sums of EUR 30,000,000 for non-pecuniary damage suffered by the surviving relatives of the missing persons, and EUR 60,000,000 for non-pecuniary damage suffered by the enclaved residents of Karpas peninsula, plus any tax that may be chargeable on these amounts. The aforementioned sums are to be distributed by the applicant Government to the individual victims of the violations found in the principal judgment under these two heads (see, mutatis mutandis, the judgment of the International Court of Justice in the case of Diallo (Compensation), cited above, loc.cit.).

30.000.000 ευρώ προς 1485 αγνοούμενους μάς κάνει πάνω από 20.000 κατά κεφαλήν. Με άλλα λόγια, το δικαστήριο σιωπηρά ανέτρεψε την νομολογία της Βαρνάβα ως προς αυτό το σημείο, αποδοκιμάζοντάς την κατά 20.202 – 12.000 / 12.000 = 68,35%.

Καταπέλτης είναι και η κατακλείδα του δικαστηρίου:

63. … it is clear that the respondent Government is, in any event, formally bound by the relevant terms of the main judgment. It is recalled in this connection that the Court has held that there had been a continuing violation of Article 1 of Protocol No. 1 by virtue of the fact that Greek-Cypriot owners of property in northern Cyprus are being denied access to and control, use and enjoyment of their property as well as any compensation for the interference with their property rights (section III, point 4 of the operative part of the principal judgment). It thus falls to the Committee of Ministers to ensure that this holding which is binding in accordance with the Convention, and which has not yet been complied with, is given full effect by the respondent Government. Such compliance could not, in the Court’s opinion, be consistent with any possible permission, participation, acquiescence or otherwise complicity in any unlawful sale or exploitation of Greek Cypriot homes and property in the northern part of Cyprus.

Το χωρίο αυτό βρίσκεται φυσικά σε πλήρη εναρμόνιση με την διάσημη απόφαση Όραμς (2009) του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου.

Γκέιμ όβερ, Τουρκία.

Αλλά όλα αυτά και τα άλλα δικονομικά δεν έχουν τόση σημασία.

Σημασία έχει και την ιστορία γράφει η πρώτη πρώτη πρόταση της σύμφωνης γνώμης που χάραξε η γενναία γραφίδα του Πορτογάλου δικαστή Πίντου Αλβουκέρκη (το καθαρό και έντιμο πνεύμα του οποίου είχαμε γνωρίσει ήδη στην απόφαση Βαλλιανάτου κατά Ελλάδος).

Μια πρόταση που την διάβασα με δάκρυα στα μάτια, στον σταυρό που σας κάνω:

1. The Cyprus v. Turkey (just satisfaction) case is the most important contribution to peace in Europe in the history of the European Court of Human Rights (“the Court”).

Η απόφαση αυτή δεν είναι ένα απλό λιθαράκι. Είναι πολύ περισσότερο ο λίθος ὃν ἀπεδοκίμασαν κείνοι που πράξαν το κακό, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας όμως. Και θα είναι λίθος προσκόμματος καὶ πέτρα σκανδάλου για αυτούς.

Και συνεχίζει ο εύψυχος δικαστής:

The message to member States of the Council of Europe is clear: those member States that wage war, invade or support foreign armed intervention in other member States must pay for their unlawful actions and the consequences of their actions, and the victims, their families and the States of their nationality have a vested and enforceable right to be duly and fully compensated by the responsible warring State. War and its tragic consequences are no longer tolerable in Europe and those member States that do not comply with this principle must be made judicially accountable for their actions, without prejudice to additional political consequences. […]

24. After all, there is punishment for unjust war and its tragic consequences in Europe. That punishment can be applied in inter-State cases before the Court, which is competent to determine punitive damages in particularly serious cases of human rights violations. That was the case here. The respondent State is responsible for the protracted search for the missing persons and the prolonged suffering and humiliation of Greek Cypriots ever since the invasion of Northern Cyprus, and has been deaf to the Committee of Ministers’ repeated calls for full implementation of the Court’s judgment concerning those violations. As Blackstone once put it, punitive damages are most needed in those cases where creators of grave nuisance do not remove that nuisance after the initial verdict against them.

Το ίδιο και οι υπόλοιποι δικαστές (πλην της θλιβερής Λακεδαιμόνιας Τουρκάλας φυσικά):

The present judgment heralds a new era in the enforcement of human rights upheld by the Court and marks an important step in ensuring respect for the rule of law in Europe. It is the first time in the Court’s history that the Court has made a specific judicial statement as to the import and effect of one of its judgments in the context of execution.
The Court’s statement, couched in strong and clear terms, is directed to a particular aspect of the execution process still pending before the Committee of Ministers. It is rendered all the more powerful, in what it signifies, by reason of the view expressed by the Court that, in the circumstances, such statement does, of itself, obviate the need to examine whether a formal declaratory judgment for the purposes of Article 46 of the Convention might be issued under Article 41. The Court has spoken: it remains for it to be heard.

Αχ, μπορούμε να μυκτηρίσουμε όσο θέλουμε την αφελή τους αισιοδοξία. Ποιοι νομίζουν ότι είναι αυτοί, διοπτροφόροι κύριοι και κυρίες με αστείες στολές, που θα σταματήσουνε τον πόλεμο. Κάπου μακριά στην Εσπερία, μέσα στην ζέστα τους και στην ανθρωπιά τους, παριστάνουν τους κριτές της τουρκικότητας. Σταματάνε τάχατες τον πόλεμο με λόγια γραμμένα στο χαρτί, οι γελοιωδέστατοι.

Καλύτερα όμως να αφιερώσουμε λίγες στιγμές αναστοχασμού σε αυτήν την ιστορική απόφαση. Γκρίνια από αύριο.