παραγωγικοτητα

Διάλογος για τα δομικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας

Οι χαμηλές αποδοχές μειώνουν ή αυξάνουν την ανεργία; Τι εννοεί κανείς με τον όρο ανταγωνιστικότητα; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης; Σε συνέχεια διαπιστώσεων του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού, αναδημοσιευση συνεντευξης (με μικρες αλλαγες) στην Ναυτεμπορικη

* Ποια είναι η δική σας τοποθέτηση στη συζήτηση περί σχέσης κατώτατου μισθού και ανταγωνιστικότητας;

Κατ’αρχάς, πρέπει να συζητήσουμε σε τι αναφέρεται η ανταγωνιστικότητα, γιατί στον δημόσιο διάλογο βλέπω να χρησιμοποιούν πολλοί τον όρο χωρίς να εξηγούν τι εννοούν με την έννοια και γιατί θα πρέπει αυτή να μας ενδιαφέρει.

Φαντάζομαι οι περισσότεροι αναφέρονται στη δυνατότητα της ελληνικής οικονομίας να παράγει προϊόντα που έχουν ζήτηση στο εξωτερικό. Φυσικά η ζήτηση ενός προϊόντος εξαρτάται από την τιμή του. Όταν οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν χαμηλότερο κόστος, μπορούν να προσφέρουν τα προϊόντα τους σε χαμηλότερη τιμή. Έτσι, στον βαθμό που οι κατώτατοι μισθοί επηρεάζουν το μισθολογικό κόστος των επιχειρήσεων, επηρεάζουν και την ανταγωνιστικότητά τους στο εξωτερικό.

Τώρα, το πραγματικό ερώτημα είναι πόσο πρέπει να μας νοιάζει η ζήτηση των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό. Δεν βλέπω κανέναν λόγο οι εξαγωγές να είναι αυτοσκοπός. Είναι χρήσιμες μόνο στον βαθμό που ανεβάζουν το βιοτικό μας επίπεδο, δηλαδή τη διαχρονική μας ικανότητα να καταναλώνουμε αγαθά, εγχώρια ή ξένα.

Εν τέλει, αυτό που θεωρώ ότι πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι η παραγωγικότητα. Πόσο παράγουμε ανά ώρα εργασίας. Αν παράγουμε πολύ, μπορούμε να καταναλώνουμε πολύ. Αν δεν παράγουμε, έχουμε ελλείψεις.

Φυσικά, αν οι ελληνικές εξαγωγές είναι πολύ χαμηλές, αυτό μπορεί να αποτελεί δείγμα χαμηλής παραγωγικότητας. Αλλά πάλι αυτό που πρέπει να επιδιώκουμε μακροπρόθεσμα είναι να βελτιώνουμε την παραγωγικότητά μας, όχι να ανεβάζουμε τεχνητά τις εξαγωγές. Υπό αυτήν την έννοια, οποιοδήποτε μέτρο αποσκοπεί απλώς στην αλλαγή των σχετικών τιμών εσωτερικού και εξωτερικού (π.χ. υποτίμηση ενός νομίσματος) δεν προσφέρει μακροπρόθεσμες λύσεις, παρά ένα μπάλωμα (βέβαια ενίοτε αναγκαίο).

Δεν λέω κάτι καινούριο εδώ – την προβληματική χρήση του όρου «ανταγωνιστικότητα» έχει τονίσει ο Πολ Κρούγκμαν ήδη από το 1996, στο Pop Internationalism.

Read more«Αυτοσκοπός δεν πρέπει να είναι οι εξαγωγές αλλά η παραγωγικότητα»

Δημοσιευτηκε σε λιγο βραχυτερη εκδοση στην Καθημερινη

Ειναι η πτωση της ελληνικης οικονομιας μια αδικαιολογητη καταρα ή φερνει απλα επιστροφη της Ελλαδας στην θεση που της αξιζει?

Υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση στην Ελλάδα οτι τα δεινά που περνά η χώρα δεν της αξίζουν. Είναι βασική ανθρωπιστική αρχή οτι (σχεδόν) κανεις δεν αξιζει να δεινοπαθεί και να βασανιζεται. Ειναι ομως αληθεια οτι η οικονομικη καταρρευση της Ελλαδας δεν ανταποκρινεται σε θεμελιωδη της οικονομιας; Φταίνε για τα προβλήματα μας απλά τα δημοσιονομικά λάθη δυο τριών κυβερνήσεων; Ή μήπως ευθύνονται οι ανεύθυνοι και ανάλγητοι χειρισμοί κάποιων ξένων; Ποιά είναι τελικά η θέση που δικαιούται η Ελλάδα -ή έστω η ελληνική οικονομία- στον κόσμο;

Read moreΠόση ευημερία δικαιούται η Ελλάδα;

Εδω και αρκετο καιρο, χαρη στο κυμα ομφαλοσκοπησης που εφερε η κριση, εχει γινει αγαπημενη στατιστικη στον δημοσιο διαλογο αυτη που λεει οτι οι Ελληνες δουλευουν περισσοτερο απο πολλους Ευρωπαιους. Λογικο ειναι ενα τετοιο μιμηδιο να διαδιδεται γρηγορα σε αρκετους Ελληνες, που διψανε να δειξουν οτι δεν φταιει η διαβοητη αλλα πολυαμφισβητουμενη μεσογειακη ραθυμια για τα οικονομικα μας προβληματα.

Πιο προσφατα και εν μερει ως απαντηση εχει αρχισει να κυκλοφορει το γεγονος οτι οι Ελλαδιτες μπορει να δουλευουν πολλες ωρες, αλλα δεν παραγουν πολλα σε αυτες τις ωρες. Οπως εχουμε εξηγησει και αναλυτικα παλιοτερα, η παραγωγικοτητα της εργασιας στην Ελλαδα ειναι απο τις χαμηλοτερες στην Δυση. Καποιοι σχολιαστες συναγουν απο αυτο το γεγονος οτι ισως τελικα φταιει η τεμπελια μας, δουλευουμε πολυ στα χαρτια, αλλα παλι τιποτα δεν κανουμε.

Η τεμπελια ειναι γενικα προβληματικη εννοια, δυσκολα μετριεται σε πολυπλοκα μη-ντετερμινιστικα οικονομικα περιβαλλοντα, οταν δεν ξερουμε τι ποσοστο ικανοτητων, τυχης ή σκληρης δουλειας χρειαζεται για ενα καλο αποτελεσμα. Σιγουρα, οσο πολυπλοκο και να ειναι το συστημα, οι επιλογες μας επηρεαζουν την παραγωγικοτητα μας. Αν δουλεψουμε περισσοτερο, πιθανοτατα θα παραξουμε περισσοτερο. Αυτο ομως που θελω να τονισω ειναι οτι δεν φταινε (νομιζω) τοσο οι καθμερινες μικρο-επιλογες των Ελληνων οσο οι μεγαλες πολιτικες επιλογες. Το θεμα δεν ειναι τοσο ποσους καφεδες πινει ο ιδιωτικος υπαλληλος Γιαννης Κανονικοπουλος στην δουλεια και ποση ωρα παιζει πασιεντζα, αλλα κατα ποσον εχουμε ενα περιβαλλον που η δουλεια του απο την μια αποδιδει το αποτελεσμα που επιδιωκει ο ιδιος, και απο την αλλη πιανει τοπο στην επιχειρηση, στην αγορα και στην κοινωνια.

Read moreΦταινε οι τεμπεληδες Ελληνες? Παραγωγικοτητα και αξιοκρατια

Αν υπαρχει ενα τραγουδι που μπορει να χαρακτηρισει την συμπεριφορα πολλων Ελληνων κατα την κριση ειναι το Wasn’t Me του Shaggy. Επι δεκαετιες ως ψηφοφοροι ανεχομασταν την συνεχη χρεωση του δημοσιου, ως συνταξιουχοι παιρναμε συνταξεις πολυ πανω απο τις εισφορες που πληρωναμε, οδηγουσαμε σε δρομους που ειχαν χρηματοδοτηθει με χρεος, ως δημοσιοι υπαλληλοι παιρναμε αυξησεις που δεν ειχαν καμμια αντιστοιχια με την παραγωγικοτητα μας. Αλλα οταν εφτασε η μερα της κρισης, αυτο που βγηκε ευκολα απο το στομα τοσων Ελληνων ηταν: Τι φταιω εγω? Δεν το κανα εγω!

Δεν θελω να συζητησω το ζητημα του χρεους εδω, αλλα να δειξω οτι η ιδια ανακλαστικη συμπεριφορα αποποιησης ευθυνης και ενστικτωδους αδιαφοριας για το κοινο καλο φαινεται να βασιλευει πολυ γενικοτερα. Με το που ζοριζονται, ψαχνουν τον ευκολο δρομο. Και αν τους μιλησεις για υποχρεωσεις? Δεν ημουν εγω, δεν φταιω εγω, να καει το Συμπαν, δεν ειναι δικο μου προβλημα.

Εχουμε επιχειρηματολογησει εκτενως γιατι τα κλειστα επαγγελματα πρεπει να ανοιξουν. Ακουγεται (αν και ειναι δυσκολο να βρεις αξιοπιστα στοιχεια με αυτο το κρατος) οτι ο αριθμος αδειων για φορτηγα δημοσιας χρησης εχει μεινει στο ιδιο επιπεδο επι δεκαετιες, παρα την αλματωδη αυξηση του ΑΕΠ και του μεταφορικου εργου. Δεν ειναι περιεργο οτι η τιμη της αδειας εχει εκτοξευθει, δηλωνοντας ευθεως το υψος των ολιγοπωλιακων κερδων που βγαζει ο κατοχος της. Ειναι λοιπον προφανες οτι η εισοδος νεων παικτων στην αγορα ειναι απαραιτητη, για να πεσουν οι τιμες και να εχουμε καλυτερες μεταφορικες υπηρεσιες.*

Στην διαδικασια για αυξηση των αδειων και απελευθερωση της αγορας οι ιδιοκτητες των φορτηγων αντιδρουν, συχνα με ακραιο και ακαλαισθητο τροπο. Δυστυχως μετα απο τοσα χρονια μεταρρυθμισεων στην Ελλαδα, δεν περιμενα κατι πολυ διαφορετικο. Αυτο που με απαγοητευσε ομως ειναι η συμπεριφορα πολλων πολιτων, που ζητουν απελευθερωση χωρις καμμια απολυτως προνοια για τα δικαιωματα των σημερινων ιδιοκτητων. Η ιδια αντικοινωνικη συμπεριφορα και ελλειψη ευαισθησιας για την οποια μπορει να κατηγορησει κανεις οσους εκβιαζουν ολη την χωρα για να διατηρησουν αδικα προνομια, φαινεται να εκδηλωνεται ενιοτε και απο τα εως τωρα θυματα της αναισθησιας.

Read moreΦορτηγα δημοσιας χρησης, αισθημα δικαιου και ατομικη ευθυνη

Μια παραδοσιακη ασχολια των Ελληνων ειναι να συγκρινουν τους μισθους και τα εισοδηματα τους με άλλες ευρωπαϊκες χωρες και να γκρινιαζουν για την “μεγαλη διαφορα”*. Με την ελευση του ευρω η συγκριση εγινε ακομα ευκολοτερη – και συχνοτερη θα ελεγα.

Κατι που φαινεται να ξεχνανε πολλοι ειναι οτι οι μισθοι και τα εισοδηματα πρεπει να παραγονται καπως. Ουτε η κυβερνηση, μητε ακομα περισσοτερο οι επιχειρησεις, μπορουν να πληρωνουν για καιρο υψηλοτερους μισθους απο αυτο που τελικα παραγουν οι εργαζομενοι.

Ειναι λοιπον πολυ σημαντικο να δουμε τι και ποσο παραγουν οι Ελληνες, για να συζητησουμε μετα ποιο επιπεδο μισθων θα ηταν δικαιο και πως μπορει να αυξηθει. Η απλη αληθεια ειναι οτι οι Ελληνες δεν παραγουν πολυ. Συχνα αυτο παρερμηνευεται στον δημοσιο διαλογο, σκοπιμως ή οχι, και προσφερονται στατιστικες περι εργατικοτητας των Ελληνων (οπως ωρες εργασιας ανα ετος) για να αποδειξουν το αντιθετο. Αφηνοντας στο πλαϊ ζητηματα μετρησης (το γεγονος οτι καποιοι Ελληνες δηλωνουν 50 ωρες εργασιας την εβδομαδα δεν σημαινει οτι οντως δουλευουν τοσο**) και κατανομης (ποιος δουλευει ποσο), δεν μεταφραζεται καθε εργατοωρα στην ιδια παραγωγη. Αν βαλετε τον Νικο Γκαλη να εκτελει βολες για μια ωρα, θα βαλει πιθανοτατα περισσοτερους ποντους απο μενα. Αυτο που πραγματικα μετραει λοιπον ειναι κυριως η παραγωγικοτητα, ορισμενη ως παραγωγη ανα ωρα εργασιας.

Η απλη και σκληρη αληθεια ειναι οτι η παραγωγικοτητα των Ελληνων ειναι χαμηλη, η δευτερη χαμηλοτερη στην ΕΕ15 μαλιστα. Συμφωνα με στοιχεια του ΟΟΣΑ και παιρνοντας την παραγωγικοτητα (ΑΕΠ ανα εργατο-ωρα) στις ΗΠΑ το 2008 ως μετρο συγκρισης, η Γερμανια εχει παραγωγικοτητα καπου στο 91%, η Γαλλια στο 96%, η Ισπανια στο 76% και η Ελλαδα μολις 58%. Για καθε ωρα δηλαδη που εργαζεται ενας κατοικος Ελλαδος, παραγει κατα μεσο ορο 42% λιγοτερο απο εναν Αμερικανο και 36% λιγοτερο απο εναν Γερμανο!

Read moreΠαραγωγικοτητα, εργατικοτητα και ο μυθος του κακου επιχειρηματια