δικαιωμα-ιδιοκτησιας

Ως πρώτη μέθοδος συνιστάται ο βομβαρδισμός.

Επειδή όμως σηκώνει πολλή σκόνη, θέλω να εξετάσω μία ακόμη μέθοδο: την καθ’ ύψος ανάπλαση. Η βασική της ιδέα είναι πολύ απλή και έξυπνη. Την εκθέτω δι’ ολίγων.

Αντιμετωπίζουμε στις πόλεις μας, και μάλιστα στην Αθήνα, ένα τεράστιο πρόβλημα: κατά τις δεκαετίες της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης κατασκευάστηκαν κτήρια πανάσχημα αισθητικά, χωρίς χώρους στάθμευσης και επαρκείς κοινόχρηστους χώρους, με χείριστη εκμετάλλευση των ακαλύπτων. Ωστόσο, παρουσιάζεται μια ευκαιρία: αυτά τα παγκοσμίως διάσημα για την αθλιότητά τους κτήρια, τα άβαφα, ασυντήρητα και ακαλαίσθητα, διάγουν ήδη την μέση ηλικία τους ή την έχουν περάσει κιόλας. Το απόθεμά τους πρέπει να ανανεωθή προτού πλησιάσουμε επικίνδυνα το όριο ζωής του φέροντος οργανισμού τους και αρχίσουν οι ένοικοι να κραυγάζουν πού ήταν το κράτος τόσα χρόνια. Ευτυχώς, πρέπει να τα σκοτώσουμε.

Μικρή παρένθεση: οι αρχιτέκτονες, όντες στο όριο του ακαταλογίστου σαν κλάδος, θεωρούν ότι κάποια, καμπόσα, αρκετά από αυτά τα κτήρια έχουν λέει αρχιτεκτονική αξία και αν κατεδαφιστούν θα χάση η Βενετιά τα βελόνια της. Μνημονεύουν δε λιβανιστί τα ονόματα των αγίων της αίρεσής τους, κάτι Μπάουχαους, κάτι Κορμπιζιέδες, κάτι Κωνσταντινίδηδες και Μπίρηδες και τέτοια. Μην δίνετε σημασία, εκτός αν θέλετε να δώσετε, οπότε εξερευνήστε αυτούς εδώ τους χάρτες.

Όπως αντιλαμβάνεστε, πρόκειται για πολύ μεγάλη επιχειρηματική και πολεοδομική ευκαιρία, εκεί στις δεκαετίες 2040 και εξής. Η τεράστια ζήτηση που θα δημιουργηθή στα ιστορικά κέντρα των πόλεων και πέριξ αυτών θα προσελκύση τεράστια κεφάλαια. Η εναλλακτική είναι βέβαια η πλήρης απαξίωση των υπαρχόντων οικοδομημάτων, η εγκατάλειψή τους από τους κυρίους τους, η άφεσή τους στους αστέγους και στα αδέσποτα. Το βλέπουμε εδώ και καιρό να συμβαίνη. Ωστόσο, αντί αυτής της ακραιφνώς ελληνοπρεπούς λύσης, καλό θα ήταν να προνοήσουμε κομματάκι. Ήτοι, να συντάξουμε θεσμούς που να ευνοούν την ιδιωτική επένδυση μεγάλων κεφαλαίων στην Δεύτερη Αστική Ανοικοδόμηση. Με την ελπίδα ασφαλώς να αναδειχθή ομορφότερη από την πρώτη.

Read moreΠερί αναπλάσεως παρηκμασμένων πόλεων

Διαβάζοντας την κωμικοτραγική πρόταση αναθεώρησης του Συντ. της Νέας Δημοκρατίας:

Κατά την ως τώρα ερμηνεία κι εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 17 παρ. 1 του Συντάγματος έχει γίνει δεκτό, ιδίως στο πλαίσιο της νομολογίας, ότι οι διατάξεις αυτές καλύπτουν την προστασία μόνον των εμπράγματων δικαιωμάτων.
α) Τούτο όμως έρχεται σε καταφανή αντίθεση προς τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου –κυρίως δε προς τις διατάξεις του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου αυτής- οι οποίες, όπως ερμηνεύονται κι εφαρμόζονται παγίως από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καλύπτουν την προστασία και των ενοχικών δικαιωμάτων.

Τι μας λένε λοιπόν οι κύριοι αναθεωρηταί στην πρότασή τους; Ότι το αρ. 17 Σ, που προστατεύει την ιδιοκτησία, προστατεύει μόνο τα εμπράγματα δικαιώματα (π.χ. κυριότητα, δουλεία, υποθήκη, ενέχυρο), όχι όμως και τα ενοχικά, όπως είναι τα κάθε είδους συμβατικά ή τα εξ αδικοπραξίας δικαιώματα. Και ότι μπορεί το σπίτι σου να είναι ασφαλές από απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση, δεν είναι όμως και η ενδοσυμβατική αξίωση που έχεις κατά του Δημοσίου: ένας οποιοσδήποτε νόμος μπορεί να χαρίση χρέη του Δημοσίου, να διαγράψη οφειλές του, να παραγράψη αξιώσεις κ.ο.κ.

Πολύ λογικά όλα αυτά. Τα φώναζαν οι καθηγητές μας χρόνια.

Εκτός από αυτό όμως, η αναθεωρητική πρόταση μας διδάσκει ότι η ως άνω περιοριστική ερμηνεία έχει γίνει δεκτή ιδίως στην νομολογία.

Αυτό είναι απολύτως ακριβές. Για το έτος 1996 όμως, που μπήκα εγώ στην Νομική.

Read moreΑναθεώρηση της ιδιοκτησίας;

Στον φίλο Α.Φ., για την καθαρή σκέψη.

(Πραγματικά, κάντε την ερώτηση του τίτλου σε κάποιον κρατιστή και ακούστε απαντήσεις!)

Έγραφα 7,5 χρόνια πριν (βρε πώς γεράσατε κι ασπρίσατε κλπ κλπ):

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (άρ. 21 παρ. 1 Ν. 3028/2002), όλα τα αρχαία κινητά που ανευρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας ανήκουν στο ελληνικό κράτος. Ως εδώ ας πούμε καλώς. Θα μπορούσε να αμφισβητηθῄ θεωρητικώς ο αποκλεισμός της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα αρχαία αντικείμενα, αλλά δεν θα ακολουθήσω εδώ αυτήν την γραμμή επιχειρηματολογίας.

Καιρός να το κάνω σήμερα όμως. Ειδικώτερα, με ενδιαφέρει το ζήτημα αν de lege ferenda είναι επιτρεπτή συνταγματικώς η ύπαρξη ιδιωτικών εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί αρχαιοτήτων, ιδίως δε του κατεξοχήν ιδιοκτησιακού δικαιώματος, της κυριότητας.

Η σχετικώτερη συνταγματική διάταξη είναι το άρ. 24 παρ. 6 Σ, που διαλαμβάνει τα εξής:

Τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος. Νόμος θα ορίσει τα αναγκαία για την πραγματοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά μέτρα της ιδιοκτησίας, καθώς και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών.

Η διάταξη αυτή προβλέπει την κρατική προστασία του ανθρωπογενούς πολιτισμικού περιβάλλοντος, εισάγοντας θετικό δικαίωμα προς κρατική δράση στον τομέα αυτό. Δεν προνοεί όμως σχετικά με το σε ποιον θα ανήκουν τα “μνημεία”, περιοριζόμενη να επιτρέπη την επιβολή περιορισμών στην επ’ αυτών ιδιωτική ιδιοκτησία, και μάλιστα μετ’ αποζημίωσιν. Πράγμα που λογικά σημαίνει ότι περιορίζεται, χωρίς να εξαφανίζεται, μόνο κάτι που υπάρχει: η επί των μνημείων ιδιωτική κυριότητα.

Read moreΕπιτρέπεται η ιδιωτική κυριότητα επί αρχαιοτήτων;

Πριν από λίγους μήνες είχα σχολιάσει εδώ την απόφαση Ζολώτας κατά Ελλάδος του ΕΔΔΑ. Η απόφαση εκείνη είχε πολύ σύντομα και νομοθετικό αντίκτυπο. Στα απόνερα εκείνου του ζητήματος όμως, που αφορούσε την σχέση του καταθέτη με την τράπεζα, έμεινε ανεπαρκώς σχολιασμένο το πολύ ενδιαφέρον ζήτημα της σχέσης τράπεζας και κράτους.

Αλλά τι σχέση έχει ένας καταθετικός λογαριασμός με το κράτος; Από πού κι ως πού; Πώς χωρεί τρίτος στους δύο;

Αμ δε.

Read moreΠερί των αδρανών καταθετικών λογαριασμών

Έξεστι τοις συναλλασσομένοις περιγράφειν αλλήλους, λέγαν κάποτε οι νόμοι των αείμνηστων χριστιανών ημών αυτοκρατόρων. Ius civile vigilantibus scriptum, λέγανε οι Ρωμαίοι ακόμη πιο παλιά.

Πριν λίγο καιρό όμως εκδόθηκε η απόφαση Ζολώτας κατά Ελλάδος (Ιαν 13), με την οποία η Ελλάδα καταδικάστηκε επί παραβιάσει του δικαιώματος ιδιοκτησίας του προσφεύγοντος.

Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης έχουν περίπου ως εξής:

Ο Ζολώτας, δικηγόρος στο επάγγελμα, είχε μια κατάθεση στην Γενική από το 1974. Μεταξύ 1981 και 2003, ήτοι επί πάνω από 20 χρόνια, δεν ασχολήθηκε καθόλου με την επίμαχη κατάθεση, π.χ. δεν ζήτησε ενημέρωση του βιβλιαρίου με τους τόκους ούτε έκανε κάποια κατάθεση ή ανάληψη. Η τράπεζα αντιθέτως προσέθετε τους νόμιμους τόκους. Όταν το 2003 θυμήθηκε τον επίμαχο λογαριασμό, η τράπεζα αρνήθηκε, λόγω παραγραφής, να του αποδώση το ποσόν. Το θέμα επιλύθηκε στα ημεδαπά δικαστήρια, όπου δικαιώθηκε η τράπεζα, σε τελευταίο βαθμό με την ΑΠ 50/2009.

Read moreIus civile non vigilantibus scriptum?

Σύμφωνα με τα άρ. 7 παρ. 3 και 17 παρ. 2 Συντάγματος

Η γενική δημευση απαγορεύεται. […] Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση.

Εξάλλου, σύμφωνα με το άρ. 1 παρ. 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ

Παν φυσικόν ή νομικόν πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθή της περιουσίας του, ειμή διά λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπομένους υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους.

Όλα αυτά είναι ωραία λόγια. Ωραία λόγια που ευδοκιμούν στα νομικά βιβλία, που εφαρμόζονται στις προφανείς και αυτονόητες περιπτώσεις, που δοκιμάζονται όμως και υποχωρούν όταν άλλες σκοπιμότητες πρυτανεύουν.

Μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα στην δίνη των πολιτικών παθών, των εγκλημάτων, των προσωπικών αντεκδικήσεων, της συνεργασίας με τον κατακτητή και του εμφυλίου πολέμου, κάποιες δεκάδες χιλιάδες συμπολιτών μας στερήθηκαν της ιδιοκτησίας τους. Με τα μέτρα της εποχής, δικαίως ή αδίκως. Ανάμεσά τους υπάρχουν δύο ομογενείς πληθυσμιακές ομάδες, με τα δικά τους ιδιαίτερα δημογραφικά χαρακτηριστικά.

Οι Τσάμηδες, περί τις 20.000 αλβανόφωνοι μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας. Χαρακτηρίστηκαν συλλογικά συνεργάτες του εχθρού, πλήρωσαν όλοι ανεξαιρέτως τα εγκλήματα μερικών από αυτούς και εκδιώχθηκαν κατά την διάρκεια εθνοκάθαρσης που διενήργησε ο ΕΔΕΣ.

Οι σλάβοι Μακεδόνες, οι σλαβόφωνοι της Δυτικής Μακεδονίας. Εδώ αναμίχθηκαν ο βρεφικός εθνικισμός τους με τον σταλινισμό, την αντίσταση στην συνεχή καταπίεση του ελληνικού κράτους, το όραμα για μια καλύτερη ζωή. Πλήρωσαν όλοι την μαζική συμμετοχή τους στον Εμφύλιο, ειδικά κατά το 1949, όταν πλέον αποτελούσαν την πλειοψηφία των μαχητών του ΔΣΕ.

Read moreΠερί Τσάμηδων και Σλαβομακεδόνων