Αντίο συμπόνια, αντίο φτώχεια;

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο ‘A Farewell to Alms: A Brief Economic History of the World’, από τον οικονομολόγο/ιστορικό Gregory Clark, καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια έχει προκαλέσει μέγα σούσουρο σε διάφορους οικονομικούς κύκλους

Ο κ. Clark λοιπόν ισχυρίζεται πως προσφέρει μια πολύ καλή εξήγηση για το τι οδήγησε στην Βιομηχανική Επανάσταση. Διάφοροι δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί δείχνουν ήδη εκστασιασμένοι με την εξήγηση του Clark…. o Clive Crook των Financial Times γράφει “… As absorbing, as memorable and as well written as Mr Diamond’s remarkable bestseller [σ.σ. αναφέρεται στο διάσημο πλέον Guns, Germs and Steel]. It deserves to be as widely read.” Ο George Akerlof, νομπελίστας οικονομολόγος γράφει “What caused the Industrial Revolution? Gregory Clark has a brilliant and fascinating explanation for this event which permanently changed the life of humankind after 100,000 years of stagnation.”

Ο Clark προσπαθεί να εξηγήσει τρία μεγάλα ερωτήματα της παγκόσμιας οικονομικής ιστορίας. Πρώτον, γιατί η λεγόμενη Μαλθουσιανή παγίδα διήρκησε τόσο πολύ. Γιατί δηλαδή από τουλάχιστον το 1000 π.Χ. μέχρι περίπου το 1800 μ.Χ. η τεχνολογική πρόοδος που βίωνε η ανθρωπότητα δεν μεταφραζόταν σε καλύτερη ποιότητα ζωής με αυξημένο κατά κεφαλήν εισόδημα – η ιστορία της παγίδας τείνει προς την εξήγηση της έλλειψης αυξημένου εισοδήματος εξ’ αιτίας της αύξησης του πληθυσμού.

The average person in the world of 1800 was no better off than the average person of 100,000 BC.

Δεύτερον, γιατί η έξοδος από την Μαλθουσιανή παγίδα γύρω στο 1800 με την έλευση της βιομηχανικής επανάστασης συνέβη στη Βρετανία;
Τρίτον, γιατί δεν ακολούθησαν αμέσως άλλες χώρες οδηγώντας τον κόσμο στην λεγόμενη Μεγάλη Απόκλιση (“Great Divergence”) κατά την οποία οι διαφορές στους ρυθμούς μεγέθυνσης που βίωσε η Ευρώπη σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη ήταν τεράστια.

Ας μην το καθυστερήσω άλλο λοιπόν… Ορίστε η παρουσίαση της μεγάλης αυτής ιδέας δια στόματος David Warsh:

So what’s the startling new idea? Nothing less than that “social evolution in England had a biological basis,” according to Clark — “that it was driven by the selective survival of types….” Does that sound like race to you? It does to me. Social Darwinism is just around the corner.

Γιατί λοιπόν η Βιομηχανική Επανάσταση έκανε τα πρώτα της βήματα στην Βρετανία;

Read moreΑντίο συμπόνια, αντίο φτώχεια;

Η Γενιά 700, μισθός επιφύλαξης (reservation wage) και ο θεσμός της οικογένειας

Με κίνητρο κάποιες πρόσφατες δημοσιεύσεις περί της μισθολογικής κατάστασης των νέων στην Ελλάδα (Μαρούτσης, Γενιτσαριώτη/Καρζής), ένα μικρό γενικότερο σχόλιο:

Η πλέον σαφής εικόνα που επικρατεί σήμερα στο ευρύτερο κοινωνικό χώρο και στα ΜΜΕ για το θέμα εκφράζεται από τον Ηλία Μαρούτση (η έμφαση δική μου):

Η σιωπηρή πλειονότητα των νέων Ελλήνων, της υπερ-εργασίας και της υπο-αμοιβής. Της υπερχρέωσης και της ανασφάλειας». Αυτή είναι η «γενιά 700», δηλαδή η γενιά που αμείβεται με λιγότερα από 700 ευρώ τον μήνα. Που έμαθε να ζει με το φάσμα της ανεργίας, που ακόμα συντηρείται από την οικογένεια και που κάνει δύο δουλειές για να ξεπληρώσει το «όνειρο» που νόμισε ότι μπορούσε να αγοράσει με δανεικά.

Η Κλάρα Γενιτσαριώτη στο άρθρο της “Η οικογένεια τους σώζει από τη φτώχεια…” γράφει:

Για να αντεπεξέλθει στις συνθήκες η γενιά μεταξύ 18 και 30 ετών χρειάζεται επιδότηση. Οπου δεν υπάρχει κάποιου είδους κρατική επιδότηση τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η ίδια η οικογένεια, η οποία συνεχίζει να προσφέρει την πρόνοιά της μέχρι και την ηλικία των 30 ετών [Σ.Σ. και λίγα λες]. Καλύπτοντας τα έξοδα διαμονής ή ακόμα και συνεισφέροντας στο εισόδημα των νέων η οικογένεια έχει επιφορτιστεί εξ ολοκλήρου, απουσία κάποιου άλλου αποτελεσματικού μηχανισμού, τον ρόλο της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής.

Αυτά και πολλά άλλα άρθρα των τελευταίων μηνών εκφράζουν με ακρίβεια την ισχύουσα γενική υπόθεση πως η Ελληνική οικογένεια λειτουργεί σήμερα ως σωσίβιο για τα παιδιά της. Νέους που, όπως συνήθως εικάζεται, υποφέρουν από κακούς εργοδότες, ή/και διεφθαρμένες αγορές από την μια πλευρά και έναν δημόσιο τομέα που πνίγει την ιδιωτική πρωτοβουλία στην Ελλάδα από την άλλη πλευρά – εξαρτάται από τον ποιον θα ρωτήσεις…

Ας αντιστρέψουμε όμως για λίγο αυτή την γενική υπόθεση.

Είναι δυνατόν η ελληνική οικογένεια, ή μάλλον ο θεσμός της ελληνικής οικογένειας, να είναι και η αιτία για την μισθολογική κατάσταση των νέων μας; Είναι δυνατόν δηλαδή, ο αλτρουϊσμός που δείχνει η Ελληνική οικογένεια στο συνάθροισμά του να μειώνει την κοινωνική μας ευημερία; Φοβάμαι ότι το ερώτημα μπορεί να αποτελεί επικίνδυνο έδαφος (κατά Πίνκερ) αλλά οι απρόσμενες επιπτώσεις ενός θεμελιώδους θεσμού αποτελούν παράλληλα γόνιμο έδαφος για συζήτηση.

Read moreΗ Γενιά 700, μισθός επιφύλαξης (reservation wage) και ο θεσμός της οικογένειας

Ειναι ο κομμουνισμος μια κακη ιδεα?

Μια μικρη σημειωση περι κεντρικου σχεδιασμου

Ειναι νομιζω εντυπωσιακο οτι υπαρχουν ακομα ανθρωποι σημερα, σχεδον μια εικοσαετια μετα την πτωση του Τειχους, που πιστευουν οτι ο κομμουνισμος μπορει να ειναι μια καλη ιδεα. Θα αφησω τα ποικιλα φιλοσοφικα επιχειρηματα κατα μερος (οπως ας πουμε οτι ειναι απαισιο να υποχρεωνεις ανθρωπους να δουλευουν με το ζορι, ειναι απαισια η ελλειψη ελευθερων εκλογων κτλ) και θα καταπιαστω με την απλη ερωτηση: μπορει ο κεντρικος σχεδιασμος να φερει καλο οικονομικο αποτελεσμα?

Απλοϊκα σκεπτομενος θα υπεθετε κανεις οτι ο κεντρικος σχεδιασμος ειναι τουλαχιστον το ιδιο καλος με τις ελευθερες αγορες. Εν τελει μπορει ενας παντοδυναμος δικτατορας απλα να αντιγραψει πληρως μια χωρα που εχει ελευθερες αγορες, να φτιαξει τα ιδια εργοστασια, εταιρειες, σπιτια κτλ και να τα βαλει σε λειτουργια. Και αφου μπορει να αντιγραψει, πιθανως θα βρει και κατι να καλυτερευσει, καθως προφανως οι ελευθερες αγορες δεν λειτουργουν τελεια, εχουν καποιες σπαταλες. Για παραδειγμα: γιατι να εχεις αγελαδες στην Βαυαρια αλλα η φετα να φτιαχνεται στην Αττικη? Βαλε τα εργοστασια φετας διπλα στις αγελαδες! Γιατι να εχεις τοσους ανθρωπους να μενουν στην κρυα και αφιλοξενη Γερμανια και να πηγαινουν ολη την ωρα στην Ισπανια διακοπες? Φερτους μονιμα στην Ισπανια!

Read moreΕιναι ο κομμουνισμος μια κακη ιδεα?

Τι λενε οι οικονομολογοι περι ΜΜΕ, ιστολογιων, πολιτισμικων συγκρουσεων…

Ο επιστημονικος ιμπεριαλισμος των οικονομολογων εξαπλωνεται ολο και περισσοτερο. Καλο ή κακο?

Αυτες τις μερες ετυχε να ειμαι σε ενα απο τα μεγαλα οικονομικα συνεδρια της χρονιας, αυτο της Econometric Society στο πανεπιστημιο Duke. Οπως παντα στα γενικης φυσεως οικονομικα συνεδρια μπορει να μην κερδιζω πολλα επαγγελματικα, αλλα κανω πολυ ενδιαφερουσες παρατηρησεις σχετικα με το μελλον της οικονομικης επιστημης. Θα συνοψισω εδω λιγη απο την δουλεια που παρουσιαστηκε, για να δειτε και σεις* που το πανε οι οικονομολογοι σημερα και ισως για τους αμυητους να δειτε και τι πραγματικα κανουν οι οικονομολογοι, ποσο ευρυ πεδιο μελετουν. Μερικοι το θεωρουν επιστημονικο ιμπεριαλισμο, εγω το θεωρω μια καλη αρχη, φτανει να μην παιρνουμε τα αποτελεσματα πολυ στα σοβαρα.

Προσθηκη: Γιατι οι φτωχες χωρες δεν τα πανε καλα στις εμπορικες διαπραγματευσεις

Γιατι οι φτωχες χωρες δεν καταφερνουν στις διαπραγματευσεις του Παγκοσμιου Οργανισμου Εμποριου να επιβαλλουν μειωση των δασμων στα προϊοντα (πχ αγροτικα) που εξαγουν στις πλουσιες χωρες? Δεδομενου του μεγαλου αριθμου τους θα ειχε νοημα να δημιουργησουν εναν μεγαλο συνασπισμο και να εχουν μεγαλη διαπραγματευτικη δυναμη, κιομως δεν φαινεται να συμβαινει αυτο. Παρουσιαστηκε ενα σχετικα πολυπλοκο πεηπερ με ομως απλο και κατανοητο αποτελεσμα περι των διεθνων σχεσεων και του εμποριου, απο τον Βρεταννοκυπριο Μπεν Ζησσιμο. Βρισκει λοιπον οτι το προβλημα ειναι ακριβως ο μεγαλος αριθμος των φτωχων χωρων που παραγουν παρομοια προϊοντα! Αν δεν αγορασει η ΕΕ καφε απο μια χωρα, θα αγορασει απο μια αλλη… Γενικο συμπερασμα, οταν υπαρχουν χωρες που παραγουν διαφορετικων ειδων προϊοντα, οι χωρες που παραγουν ενα προϊον που παραγεται και απο πολλες αλλες θα εχουν την χειροτερη στρατηγικη θεση (ακουγεται προφανες, αλλα ειναι πολυ δυσκολο να αποδειχτει μαθηματικα σε ενα σοβαρο μοντελο διεθνους εμποριου).

Πως οι εθνικες μνημες και παραδοσεις προκαλουν καταστροφικους πολεμους

Συμφωνα με την απλη ορθολογικη θεωρια παιγνιου, ενας καταστροφικος πολεμος σαν τον Β ΠΠ δεν συμβαινει ποτε. Οι συμμετεχοντες χανουν τοσα πολλα, που δεν εχει νοημα να φτασουν στον τελειωτικο πολεμο, καταλαβαινουν γρηγορα ποια ειναι η στρατηγικη τους θεση (το πολυ μετα απο λιγες μαχες) και διαπραγματευονται με βαση αυτην. Ενα ενδιαφερον πεηπερ ερευνητων απο το Γεηλ και το Georgetown (Social Memory and Evidence from the Past) ισχυριζεται οτι η βαση για τετοιας κλιμακας καταστροφες ειναι οι εθνικοι μυθοι, δηλαδη η προφορικη συνηθως παραδοση πληροφοριων απο γονεις σε παιδια, που κανει τα παιδια να μην εχουν τις σωστες πληροφοριες για το παιχνιδι και την στρατηγικη τους θεση.

Read moreΤι λενε οι οικονομολογοι περι ΜΜΕ, ιστολογιων, πολιτισμικων συγκρουσεων…

Τι Ελλαδα τι Γαλλια

Μια σημειωση περι του ελληνικου εισοδηματος – γιναμε επιτελους Ευρωπη?

Περιηγουμενος τις σελιδες του ΟΟΣΑ προσεξα οτι δεχτηκαν την αναθεωρηση του ελληνικου ΑΕΠ. Μια αρκετα περιεργη ειδηση ειναι οτι σε μοναδες αγοραστικης δυναμης το ελληνικο ΑΕΠ κατα κεφαλην ειναι πια με 29.578 δολλαρια πολυ υψηλοτερο της Πορτογαλιας (19.889), υψηλοτερο Ισπανιας και Ιταλιας και ελαχιστα πιο χαμηλα απο Γαλλια (30.266) και Γερμανια (30.777)! Δηλαση, σε περιπτωση που δεν το ξερατε, ανηκετε στους πλουσιοτερους λαους στον κοσμο.

Ειναι δυνατον, πιστευει κανεις οτι το μεσο εισοδημα ενος Ελληνα ειναι το ιδιο με ενος Γαλλου? Για καποιον που επισκεπτεται τις δυο χωρες αυτο νομιζω φαινεται πολυ απιθανο, οποτε παραθετω καποιες πιθανες εξηγησεις:

α) η αναθεωρηση του ελληνικου ΑΕΠ εγινε λανθασμενα

Αυτη η εξηγηση δεν με ικανοποιει γιατι η αναθεωρηση εγινε αποδεκτη απο ολους τους διεθνεις οργανισμους. Παρολο που ειναι σιγουρο οτι δεν θα κατσουν να εξετασουν εξαντλητικα την μεθοδο, επι της αρχης φαινεται οτι εγινε σωστα. Επισης οι δραστηριοτητες της παραοικονομιας που προστεθηκαν στο επισημο ΑΕΠ μας ειναι συμφωνα με την στατιστικη υπηρεσια λιγοτερο απο 1% του ΑΕΠ, αρα δεν ειναι απλα οτι μετραμε αυτα που δεν μετρουν οι αλλοι.

Read moreΤι Ελλαδα τι Γαλλια

Μην αδικειτε τα χρηματοοικονομικα!

Χρηματιστηρια και προβλεψεις ή πως το Βημα και ενας φυσικος δυσφημουν τα οικονομικα

Η προβλεψη ειναι πολυ δυσκολη, ειδικα οταν αφορα το μελλον!

Ετσι λεει τουλαχιστον το κλασικο αστειακι μεταξυ οικονομετρών και χρηματιστων. Ειναι διαβοητα δυσκολο να προγνωσεις το μελλον της οικονομιας, σε μερικες περιπτωσεις οπως στα χρηματοοικονομικα ειναι ισως θεωρητικα αδυνατο. Ο λογος δεν ειναι ομως η υπαναπτυξη της οικονομικης επιστημης οπως συχνα υποθετουν πολλοι, αλλα κατι που θα μπορουσα να ονομασω: η αρχη της αβεβαιοτητας στα χρηματοοικονομικα (γνωριζω οτι πολλοι φυσικοι θα τσαντιστουν, αλλα ας διαβασουν λιγες σειρες ακομα).

Μιλω βεβαια για την υποθεση των αποτελεσματικων αγορων (βλ. την κλασικη εργασια του E. Fama). Η ιδεα ειναι σχετικα απλη: σε εναν ανταγωνιστικο κοσμο οπως οι χρηματαγορες με πολλους παικτες που προσπαθουν να βγαλουν κερδος, καθε προφανης ευκαιρια να κερδισεις χρηματα αξιοποιειται σε δευτερολεπτα (μαλιστα λενε οτι γινεται σε κλασματα του δευτερολεπτου στις αγορες συναλλαγματος). Αυτο σημαινει οτι δεν υπαρχει τροπος να προβλεψεις την πορεια των τιμων αυριο με πληροφοριες που εχεις σημερα. Οτιδηποτε πληροφορια ειναι δημοσια γνωστη* σημερα, εχει ηδη ενσωματωθει στις τιμες! Κινηση στις τιμες μπορει να φερει λοιπον μονο μια νεα, αγνωστη εως σημερα στο κοινο πληροφορια και προφανως ειναι αδυνατο να προβλεψεις μια αγνωστη πληροφορια.

Read moreΜην αδικειτε τα χρηματοοικονομικα!