αρχη-της-βλαβης

Το οικολογικό επιχείρημα κατά της κρεοφαγίας δεν είναι το ισχυρότερο, αλλά είναι και έγκυρο και αληθές και πειστικό από μόνο του κιόλας.

Η βασική τριάδα του είναι η εξής:

1. Η δυτική κατανάλωση κρέατος δεν είναι επιβιώσιμη.

Μελετώντας την κατά κεφαλήν κρεοφαγία (και διατηρώντας μια μικρή επιφύλαξη για την αξιοπιστία των δεδομένων), διαπιστώνουμε (καμία έκπληξη!) ότι πολύ κρέας τρώνε οι πλούσιες χώρες, με πρωταθλήτριες την Ν. Ζηλανδία, την Δανία και το Λουξεμβούργο, που κινούνται πάνω από το όριο των 140 κιλών ετησίως. Αυτό σημαίνει κοντά στα 400 γραμμάρια (μικτού, δηλαδή και με κόκαλα, λίπη κλπ, αλλά και προοριζόμενου για κατοικίδια) κρέατος την ημέρα. Έλεος ρε φίλε.

Από την μια ντουζίνα χώρες που καταναλώνουν πάνω από 100 κιλά κρέατος ετησίως, όλες (πλην δύο καραϊβικών και της Μογγολίας! Κυνηγάνε ακόμα καβάλα στ’ άλογα οι ταμερλάνοι φαίνεται) ανήκουν σε ΕΕ και αγγλοσαξωνικό κόσμο. Το κρέας είναι ακριβό.

Εντύπωση προκαλεί επίσης η χαώδης διακύμανση, από τα 5 κιλά της υποηπείρου Ινδίας στα 52 της Κίνας στα 80 περίπου Ελλάδας και Γερμανίας μέχρι τα 125 των ΗΠΑ. Δεδομένου του τεράστιου περιθωρίου αύξησης της κρεοφαγίας που επαπειλείται σε μεγάλες πληθυσμιακά χώρες (: Ινδονησία 8 κιλά, Πακιστάν 12, Τουρκία 19), αντιλαμβάνεται κανείς ότι το κρέας δεν φτάνει για όλους. (και δεν εννοώ τα παρόντα επίπεδα παραγωγής του, αλλά και τα δυνητικά, βλ. υπό 3) Όσο πλουσιώτερη γίνεται μια χώρα, τόσο αυξάνει η κρεατική ζήτηση, αν δε μάλιστα οι νεοεισερχόμενοι στην λέσχη των ευμαρών θελήσουν να αντιγράψουν τα δυτικά επίπεδα κατανάλωσης κρέατος (πράγμα που συνιστά εύλογη υπόθεση), δημιουργείται πολύ σοβαρό οικολογικό πρόβλημα. Αν όλος ο πλανήτης έτρωγε όσο κρέας τρώμε εμείς, η κρεοφαγία θα αποκτούσε αίφνης πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Read moreΥπέρ της χορτοφαγίας ΙΙ: το οικολογικό επιχείρημα

Το δεύτερο θέμα περί αιμοδοσίας που θα ήθελα να σχολιάσω (εδώ το πρώτο) συνέχεται με τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων.

Ειδικώτερα, οι ομοφυλόφιλοι παγίως αποκλείονται από τις αιμοδοσίες, ως μέλη ομάδας υψηλού κινδύνου. Δεν κρίνονται ατομικά, αλλά αποκλειστικά και μόνο βάσει της γενετήσιας προτίμησής τους. Δεν συνιστά τάχα αυτό παρωχημένη διάκριση;

Το ζήτημα έταμε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην απόφαση Λεζέ (Απρ 2015):

Ο προσφυγών, Γάλλος πολίτης με το παράξενο όνομα Γοδεφρείδος Ελαφρύς, είχε αποκλειστή από αιμοδοσία, διότι δήλωσε ότι συνουσιαζόταν με άνδρες (ντουζ πουάν για την ελικρίνεια, θα μπορούσε και να λείψη βέβαια και να διευθετηθή πολύ απλά το ζήτημα. Για μισό λεπτό, πώς τολμά κρατική αρχή να ερωτά τέτοιο ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο; Τι κάνουν οι ακοίμητοι δεδομενολόγοι μας;)

Ακολούθως προσέφυγε στο οικείο διοικητικό δικαστήριο, το οποίο απηύθυνε στο ΔΕΕ το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

Υπό το πρίσμα του παραρτήματος III της οδηγίας 2004/33, συνιστά αυτό καθεαυτό το γεγονός ότι άνδρας είχε σεξουαλικές σχέσεις με άνδρα σεξουαλική συμπεριφορά συνεπαγόμενη κίνδυνο μεταδόσεως σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων που μπορούν να μεταδοθούν μέσω του αίματος και δικαιολογούσα τον οριστικό αποκλεισμό από την αιμοδοσία ατόμων με την ως άνω σεξουαλική συμπεριφορά, ή συνιστά απλώς και μόνο, και αναλόγως των συγκεκριμένων περιστάσεων της εκάστοτε περιπτώσεως, σεξουαλική συμπεριφορά συνεπαγόμενη κίνδυνο μεταδόσεως σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων που μπορούν να μεταδοθούν μέσω του αίματος και δικαιολογούσα τον προσωρινό αποκλεισμό από την αιμοδοσία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μετά την παύση της ενέχουσας κινδύνους συμπεριφοράς;

Read moreΠερί αιμοδοσίας ΙΙ

Τρία ζητήματα περί αιμοδοσίας υπάρχουν, θέλω να θίξω σήμερα εκείνο που είναι το πιο σοβαρό και ταυτόχρονα το πιο αποσιωπημένο.

Σύμφωνα με το άρ. 13 Ν. 3402/2005:

Όποιος προβαίνει σε συναλλαγή με οικονομικό όφελος, που αφορά το αίμα, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή μέχρι τριακόσιες χιλιάδες ευρώ, εκτός εάν προβλέπεται βαρύτερη ποινή από άλλη διάταξη.

[300.000 ευρώ; Καλά, ληγμένα παίρνει ο Έλλην νομοθέτης;]

Το άρ. 1 του ίδιου νόμου προβλέπει:

1. Η οργάνωση της αιμοδοσίας στην Ελλάδα βασίζεται στο θεσμό της εθελοντικής, μη αμειβόμενης προσφοράς αίματος.
2. Το προσφερόμενο αίμα διατίθεται δωρεάν.
3. Κάθε συναλλαγή, με οικονομικό όφελος, που αφορά το αίμα, απαγορεύεται.

Παρόμοια, σχεδόν επί λέξει, ήταν και η προϊσχύσασα διάταξη του άρ. 1 Ν. 1820/1988. Τα πράγματα όμως δεν ήταν πάντοτε έτσι: το άρ. 1 Ν.Δ. 4026/1959 ώριζε μεν ότι “Η οργάνωσις της αιμοδοσίας εν Ελλάδι στηρίζεται επί του θεσμού της εθελοντικής δωρεάν προσφοράς του αίματος”, ωστόσο πολύ σοφά συνέχιζε λέγοντας “Κατ’ εξαίρεσιν και εφ’ όσον το ούτω προσφερόμενον αίμα δεν επαρκεί διά την κάλυψιν των συνήθων ή εκτάκτων αναγκών επιτρέπεται και η επ’ αμοιβή προσφορά αυτού”.

Διαβάζουμε στην Αιτιολογική Έκθεση του νόμου:

Η σύγχρονη πρακτική μετάγγισης αίματος βασίζεται στις αρχές των εθελοντικών υπηρεσιών των δοτών, της ανωνυμίας τόσο του δότη όσο και του αποδέκτη, της γενναιοδωρίας του δότη και της έλλειψης κέρδους για τα κέντρα που εμπλέκονται στις υπηρεσίες μετάγγισης αίματος. Λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να παρέχονται σε όλους τους ενδεχόμενους δότες αίματος ή συστατικών αίματος εχέγγυα σχετικά με τον εμπιστευτικό χαρακτήρα κάθε πληροφορίας που αφορά την υγεία και που παρέχεται στο εγκεκριμένο προσωπικό με τα αποτελέσματα του ελέγχου της αιμοδοσίας τους, καθώς και με οποιαδήποτε στοιχεία μελλοντικής ανιχνευσιμότητας της αιμοδοσίας τους.
Η εθελοντική και μη αμειβόμενη αιμοδοσία θεωρείται παράγων ο οποίος μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη υψηλών προτύπων ασφαλείας για το αίμα και τα συστατικά του αίματος και, συνεπώς, στην προστασία της ανθρώπινης υγείας. Πρέπει να υποστηρίζονται οι προσπάθειες που καταβάλλει στον τομέα αυτό το Συμβούλιο της Ευρώπης και να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ενθάρρυνση της εθελοντικής και μη αμειβόμενης αιμοδοσίας, θεσπίζοντας κατάλληλα μέτρα και πρωτοβουλίες και εξασφαλίζοντας ότι οι δότες χαίρουν μεγαλύτερης δημόσιας αναγνώρισης, αυξάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο και την αυτάρκεια.

Καταρχάς, διακρίνουμε την εθελοντική από την μη αμειβόμενη αιμοδοσία. Το αντίθετο της εθελοντικής είναι η καταναγκαστική αιμοδοσία, η οποία προφανώς είναι αδιανόητη.

[Αδιανόητη; Έστω ότι ο Α αιμορραγεί ακατάσχετα. Έστω ότι μόνο ο παρακείμενος Β έχει την σπάνια ομάδα αίματος του Α Και έστω ότι ο Β αρνείται να δώση το αίμα του. Ο Β επιτίθεται διά παραλείψεως στον Α, διότι διαπράττει το έγκλημα της παραλείψεως λυτρώσεως από κινδύνου ζωής του άρ. 307 ΠΚ. Αν ο Γ διενεργήση αιμοληψία επί του Β υπέρ του Α, τριταμύνεται υπέρ του Α. Αχά.]

Εδώ μας απασχολεί το άλλο σκέλος της σύζευξης, το μη αμειβόμενο της αιμοδοσίας. Το σκέλος αυτό παρουσιάζεται ως αυτονόητο από την Αιτιολογική Έκθεση, και πράγματι είναι για πολλούς ανθρώπους, όσους ας πούμε βρίσκονται στην ίδια κατάσταση αναστοχαστικής ισορροπίας από την μέρα που γεννήθηκαν.

Το ζήτημα εμφανώς είναι συγγενές με το ζήτημα της αγοράς νεφρού, οπότε επιβάλλεται να παραπέμψω σε όσα ήδη έχουμε πει. Εδώ υπάρχει μάλιστα το πρόσθετο στοιχείο ότι ο αιμοδότης δεν υφίσταται μόνιμη βλάβη οποιουδήπτε είδους, η βλάβη μάλιστα την οποία υφίσταται είναι ολοφάνερα ελαφρά (και όχι επικίνδυνη ή βαρεία). Το αίμα, ως τμήμα του σώματός του, ανήκει στον ίδιο τον αιμοδότη, μετά τον αποχωρισμό του από τον οργανισμό του, και όχι ασφαλώς στον Υπουργό Υγείας. Ούτε τίθεται εδώ θέμα εκμετάλλευσης του αιμοδότη, όπως θεωρείται ότι τίθεται στην παράλληλη περίπτωση του νεφρού. Και από την άλλη μεριά του ζυγού, το διακύβευμα παραμένει τεράστιο: μια ανθρώπινη ζωή εν κινδύνω.

Read moreΠερί αιμοδοσίας Ι

Μετά την εισαγωγική ανάρτηση στο θέμα, θα σας ταράξω στην χορτοφαγία στο εξής. Όπως τα έχω στο μυαλό μου, υπάρχουν τρία επιχειρήματα υπέρ της χορτοφαγίας: το ηθικό, το οικολογικό και το διατροφικό.

Αρχίζουμε λοιπόν με το ηθικό επιχείρημα, που είναι και το σπουδαιότερο. Δηλαδή, ακόμη και αν δεν υπήρχαν τα άλλα δύο, αν ζούσαμε σε ένα κόσμο με πρακτικά απεριόριστους πόρους και ακόμη και αν η κρεοφαγία δεν επιβάρυνε σημαντικά την υγεία μας, και πάλι το ηθικό επιχείρημα θα επαρκούσε.

Πρώτα πρώτα όμως να ξεκαθαρίσουμε ποιος φέρει το βάρος αποδείξεως: εκείνος που τρώει δολοφονημένα ζώα ή εκείνος που δεν τα τρώει; Εκείνος που υποστηρίζει την καταστροφή αισθαντικών οργανισμών ή εκείνος που την καταδικάζει; Ο πράττων ή ο παραλείπων (χωρίς ιδιαίτερη προς πράξη υποχρέωση); Το πράγμα είναι προφανές: δικαιολόγηση απαιτεί και προϋποθέτει η βλάβη και όχι η έλλειψη βλάβης. Εκείνη που προκαλεί ηθική απορία είναι η πράξη, όχι η παράλειψη. Στο επιχειρηματολογικό βάρος πρέπει λοιπόν να ανταποκριθούν οι κρεοφάγοι.

Αλλά επειδή εκείνοι δεν μπορούν να πουν και πολλά, τι να πουν οι κακόμοιροι, ας δώσω τον λόγο στους χορτοφάγους. Η κρεοφαγία συνιστά αδιαμφισβήτητα μια βλάβη προς έτερον, ήτοι την θανάτωση ενός ζωντανού οργανισμού. Μια τέτοια βλάβη μπορεί σαφώς να δικαιολογήται με διάφορους τρόπους, ανάλογα όμως με την ηθική βαθμίδα στην οποία τοποθετούμε τους φίλους μας τα ζώα. Αυτήν την βαθμίδα πρέπει να εξερευνήσουμε πρώτα πρώτα.

Read moreΥπέρ της χορτοφαγίας Ι: το ηθικό επιχείρημα, μέρος Α΄

Στους φίλους ΔΑ και ΓΑ.

Οι χορτοφάγοι είναι λίγοι μεν, αλλά αυτό δεν αποτελεί επαρκή λόγο να μην διακρίνωνται σε ομάδες και ομαδώσεις που τσακώνονται μεταξύ τους, ωσάν τους φιλελέδες. Ων έστι άριθμός, τον οποίο επιχειρώ να παρουσιάσω:

Εν αρχή και καταχρηστικά μπορούμε να εντάξουμε τους ημιχορτοφάγους (που είναι το ίδιο με τους ημικρεωφάγους!): εκείνους δηλαδή που απλώς περιορίζουν την κατανάλωση κρέατος σε σχέση με τον νεοελληνικό μέσο όρο ή καταναλώνουν μόνο ένα είδος κρέατος ή νηστεύουν τακτικά. Υπάρχει εδώ, όπως είναι σαφές, ένα συνεχές αποχής από την σάρκα των έμβιων φίλων μας: κάποιος που καταναλώνει κρέας Χριστούγεννα και Πάσχα είναι υπό μια έννοια χορτοφάγος κατά ποσοστό 363/365, ήτοι 99,45%, που δεν είναι κι άσχημα. Ό,τι μπορεί ο καθένας.

Στην πραγματικότητα, σε κατάσταση ημιχορτοφαγίας με αυτήν την έννοια μεγάλωσαν οι παππούδες και οι πατεράδες μας, τρώγωντας κρέας καναδυό φορές τον μήνα. Αυτή είναι η λιτή μας μεσογειακή δίαιτα και η παράδοση της καθ’ ημάς Ανατολής, όχι τα μπέργκε και τα αργεντίνικα και τα σενιάν της γαστριμαργικής ευμάρειας. Η παχύσαρκη κρεωφαγία των επάλληλων προκοιλίων είναι έθιμο που μετρά δεν μετρά 40 χρόνια ζωής. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.

Read moreΠερί χορτοφαγίας ορολογικό

Με αφορμή την προ ημερών εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ζωηρή εκδήλωση του Ερευνητικού Ομίλου John Stuart Mill στην Νομική, όπου έλαμψαν διά της παρουσίας τους οι ομιλητές Αντώνης Καραμπατζός, Επ. Καθηγητής της Νομικής μας, και Κωνσταντίνος Καλλίρης, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας Δικαίου της Οξφόρδης, καταγράφω κάποιες σκέψεις, αξιοποιώντας όσα μας δίδαξαν οι καλοί φίλοι (χωρίς να συμφωνούν βέβαια απαραίτητα με όλα όσα γράφω, αυτοί χάνουν και ντροπή δικιά τους):

1.

Αρχής σοφίας, ξέρετε τι. Το θέμα μας είναι ο κηδεμονισμός, που κάτι παλιοχαρακτήρες τον λένε πατερναλισμό. Ο όρος αυτός έχει δύο κακά: είναι πρώτον ξενόγλωσσος και δεύτερον φαλλοκρατικός. Οπότε εγώ προτιμώ δυνατά κι ελληνικά να τον λέω κηδεμονισμό, που επιτρέπει και την χρήση όλης της οικογένειας λέξεων κηδεμών, κηδεμονεύω, κηδεμονευτικός, ακηδεμόνευτος κ.λπ.

Κηδεμόνας είναι λοιπόν κάποιος που παίρνει τις αποφάσεις (που δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε ή δεν ξέρουμε να πάρουμε εμείς) για λογαριασμό μας και πάντα για το καλό μας. Ο κηδεμονισμός συνεπώς 1) περιορίζει την ελευθερία μας, αλλά 2) πάντοτε επ’ αγαθώ: ο κηδεμών είναι αγαθόβουλος. Θυσιάζει ελευθερία για να κερδίση ευημερία. Προωθεί μια αντίληψη του αγαθού δαπάναις του ορθού. Αντιλαμβάνεται την ελευθερία και τις περί αγαθού αντιλήψεις ως ανταγωνιστικά προϊόντα σε ένα αλγεβρικό άθροισμα.

2.

Κηδεμονισμού υπάρχουν κάμποσες ποικιλίες. Σημειώνω εδώ την διάκριση ανάμεσα σε σκληρό και ήπιο κηδεμονισμό, όπου σκληρός και άτεγκτος είναι ο κηδεμών που μας υποκαθιστά κατά τας βουλάς του, ενώ ήπιος είναι ο κηδεμονισμός που συγχωρείται μόνο αφού διαγνωστή κάποιο γνωστικό ή βουλητικό ελάττωμα.

Μια άλλη σημαντική διάκριση είναι μεταξύ θετικού και αρνητικού κηδεμονισμού, όπου ο θετικός κηδεμονισμός εννοεί το αγαθό του κηδεμονευομένου ως προσθήκη, επαύξηση, βελτίωση κάποιου θετικού ιδιώματος, την στιγμή που αρνητικός είναι ο κηδεμονισμός όταν αποτρέπει, παρεμποδίζει, διακωλύει την επέλευση κάποιας βλάβης.

Ο κηδεμών πράττει επίσης αμέσως ή εμμέσως. Άμεσο κηδεμονισμό έχουμε όταν επιβάλλεται κάτι ευθέως στον κηδεμονευόμενο, ενώ έμμεσο όταν η επιταγή απευθύνεται σε τρίτο που έρχεται σε επαφή με τον κηδεμονευόμενο, τυπικά στον προμηθευτή κάποιου προϊόντος ή κάποιας υπηρεσίας.

Εδώ κυρίως ενδιαφέρει ο ήπιος και αρνητικός κηδεμονισμός, άμεσος και έμμεσος.

Read more9 συν 1 σκέψεις περί κηδεμονισμού

Πού θα πάη αυτό το πράγμα; Οι κοινωνίες γίνονται διαχρονικά όλο και πιο ανεκτικές, τα ήθη μαλακώνουν, καθένας κάνει ό,τι του καπνίση, homines effeminantur, που λέγαμε και στο σχολείο. Στο μέλλον τι θα επακολουθήση; Πού βρίσκεται το τέλσον της ιλαρής χώρας της Φιλελευθερίας;

Ιδού ένιοι ίπποι χλωροί λοιπόν και λοιπά τέρατα της Αποκαλύψεως, που με απασχολούν όταν μαγειρεύω, όταν περιμένω το τρόλεϊ και όταν πλήττω στα αυτόφωρα:

Read moreΤέλσον φιλελευθέρου αρούρης