οικονομικα

Διάφοροι οικονομολόγοι/blogger, έχοντας προεξοφλήσει το γεγονός πως ο Ομπάμα θα είναι ο νικητής στις αυριανές εκλογές, έχουν ήδη αρχίσει να κυκλοφορούν πιθανά σενάρια για την μορφή της οικονομικής πολιτικής μιας προεδρίας Ομπάμα. Παραθέτω παρακάτω κάποια σημεία που βρίσκω ενδιαφέροντα…

Ο Greg Mankiw, με αφορμή την δήλωση του James Galbraith (υιού του γνωστού Galbraith) πως “οι περισσότεροι οικονομολόγοι διδάσκουν ένα θεωρητικό πλαίσιο που έχει αποδειχθεί θεμελιακά άχρηστο” και πως ο JG είναι οικονομικός σύμβουλος του Ομπάμα, επισημαίνει το ενδεχόμενο σοβαρής διαμάχης μεταξύ ετερόδοξων και ορθόδοξων οικονομολόγων κατά την διάρκεια της προεδρίας Ομπάμα. Ο Λευκός Οίκος για πρώτη φορά στην ιστορία θα αποτελέσει πεδίο μάχης μεταξύ ορθόδοξων και ετερόδοξων οικονομολόγων.

One of the more telling things to look out for in the coming weeks (assuming the seemingly inevitable Obama victory) will be which economists get which jobs in the new adminstration. Will the important positions be filled with people like Austan Goolsbee and Jason Furman, who are essentially mainstream economists with slightly left of center political views, or with heterodox economists like [James] Galbraith who are deeply skeptical of the economics found in most textbooks? If the administration is filled with prominent members of both groups, the internal battles over the heart and soul of the new adminstration’s economic policy should prove fascinating to watch.

Ο Matthew Kahn, ορμώμενος από πρόσφατο άρθο του Bob Shiller στους NYTimes που κατηγορεί τους οικονομολόγους για κονφορμισμό λόγω έλλειψης επαγγελματικών κινήτρων για την κατάρριψη του λεγόμενου ‘conventional wisdom’, γράφει πως τα behavioral economics θα κυριαρχήσουν κατά την προεδρία Obama – αλλά κρούει και τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός πως οι πολιτικές προτάσεις που πηγάζουν από αυτή την οικονομική σχολή δεν αποτελούν πανάκεια:

Read moreΣενάρια περί οικονομικής πολιτικής της προεδρίας Ομπάμα

Πολλα εχουν γραφτει περι της κρισης που χτυπησε τον χρηματοπιστωτικο κλαδο των ΗΠΑ πριν περιπου εναν χρονο και φαινεται να φουντωνει συνεχως. Οι ανακριβειες πολλες, παγκοσμιως αριστερα και δεξια βρηκαν ευκαιρια να ξεσπαθωσουν για καθε ζητημα που ειχαν αφησει στο συρταρι. Στην Ελλαδα ως συνηθως η συζητηση ειναι πισω απο τις εξελιξεις και μακρια απο τα γεγονοτα. Καποιος ζηταει νεα κρατικοποιηση τραπεζων (χαρουμενο το νεο ετος 1980 κ. Αλαβανο), αλλος δηλωνει περηφανα οτι καμμια γνωστη μεγαλη τραπεζα δεν χτυπηθηκε (Bear Stearns, Lehman Brothers… αγνωστα ψιλικατζιδικα ειναι κ. Ανδριανοπουλε?). Δεν ειμαι ειδικος στον χρηματοοικονομικο κλαδο, αλλα θα δωσω μια συνοπτικη αναλυση βασισμενη στα στοιχεια που φαινεται να συγκλινουν οι διαφορες σοβαρες πηγες (ο ειδικευμενος χρηματοοικονομικος τυπος και οι ακαδημαϊκοι οικονομολογοι δηλαδη).

Πως ξεκινησε
Χαρη σε μια περιεργη συγκυρια ειχαμε τα τελευταια χρονια ιστορικα χαμηλα επιτοκια σε ολον τον πλανητη. Χονδρικα την ευθυνη μοιραζονται η βιομηχανικη εκρηξη της Κινας που μειωσε τον παγκοσμιο πληθωρισμο και κατα δευτερον η φουσκα της Νεας Οικονομιας το 2000-2001. Ο μεν χαμηλος πληθωρισμος σημαινε οτι οι Κεντρικες Τραπεζες μπορουσαν να ριξουν τα επιτοκια, η δε διατρηση της φουσκας σημαινει οτι η Ομ. Κεντρικη Τραπεζα των ΗΠΑ αναγκαστηκε να τα ριξει και γενικα να να ασκησει ενεργο επιτοκιακη πολιτικη ωστε να αποφυγει επιπτωσεις στην πραγματικη οικονομια.

Τι σημαινουν αυτα τα χαμηλα επιτοκια οι Ελληνες πρεπει να το ξερουν καλα: μαζικη ανοδο δανεισμου και μειωση της αποταμιευσης. Στις ΗΠΑ οπου το χρηματοπιστωτικο συστημα ειναι πολυ δυναμικο και ανταγωνιστικο, ειχαμε το φαινομενο του μαζικου δανεισμου με ολο και πιο ελαστικες προϋποθεσεις. Οι τραπεζες φαινεται να εγκλωβιστηκαν σε εναν αγωνα προς τον πατο, δανειζαν ατομα χωρις καμμια περιουσια ή εισοδημα! Το αποτελεσμα ειναι γνωστο ως Μακ Βιλλες (McMansions): μεσοαστοι εφτιαχναν εκτυφλωτικες βιλλες, οι φτωχοι αγοραζαν μεγαλες μονοκατοικιες κτλ

Οι τραπεζες πονταραν σε δυο πραγματα που θα τους διαφυλατταν απο τον κινδυνο που φερνει τετοια καλπαζουσα πιστωτικη επεκταση: την αυτοαγαπη και ορθολογισμο των πελατων τους και την λεγομενη securitization των δανειων.

Read moreΗ χρηματοοικονομικη θυελλα των ΗΠΑ και διεθνεις επιπτωσεις: μια μικρη αναλυση

Ο Πωλ Κρουγκμαν, τακτικος αρθρογραφος των ΝΥ Ταϊμς και στον ελευθερο του χρονο κορυφαιος ακαδημαϊκος οικονομολογος, μολις κερδισε το Βραβειο Νομπελ οικονομικων. Τωρα το σκεφτομαι και γω να αρχισω να γραφω μια στηλη για καποια τοπικη εφημεριδα, ισως κερδισω και γω ενα Νομπελ. Περα απο την πλακα, ο Κρουγκμαν ηταν σοβαρος υποψηφιος για το Νομπελ εδω και καιρο, αν και υπηρχε ο φοβος οτι λογω της εντονης αναμιξης του με τα πολιτικα τα τελευταια χρονια, δεν θα το κερδιζε.

Καθοριστικη ειναι η συμβολη του στην Νεα Θεωρια Εμποριου, την θεωρια που επιτελους εξηγει την υπαρξη πολεων και την δομη του εμποριου μεταξυ περιοχων και χωρων. Σε οποιοδηποτε οικονομικο συνεδριο που παρουσιαζονται εργασιες πανω στο εμποριο, το ονομα του Κρουγκμαν θα ακουστει πολλεεεες φορες. Κλασικο ειναι πια το βιβλιο του Geography and Trade. Η βασικη (και πρωτοποριακη για τον κλαδο του) ιδεα ηταν οτι οι οικονομιες κλιμακας ειναι ο βασικος λογος που οι χωρες εχουν εμποριο μεταξυ τους. Η παλιοτερη θεωρια ηθελε το εμποριο να ειναι αποτελεσμα εγγενων διαφορων, στον κοσμο του Ρικαρντιανου παραδειγματος η Πορτογαλια εξαγει οινο στην Αγγλια και η Αγγλια εξαγει μαλλινα προϊοντα, γιατι η γεωγραφια και το κλιμα της καθε χωρας τους σπρωχνουν να παραγουν αυτα τα προϊοντα.

Ο Κρουγκμαν παρατηρησε οτι ο κυριος ογκος του παγκοσμιου εμποριου δεν ειναι (ηταν*) μεταξυ διαφορετικων χωρών, πχ μεταξυ Βορρα-Νοτου αλλα μεταξυ Βορρα-Βορρα, δηλαδη βιομηχανικων χωρών με μικρες διαφορες μεταξυ τους!

Read moreΠωλ Κρουγκμαν, Νομπελ οικονομικων 2008

Ισως η πιο αστοχη κριτικη στην οικονομικη αλλα και σε αλλες επιστημες

Το εχω ακουσει τοσες πολλες φορες και ακομα δεν το εχω καταλαβει (η τελευταια φορα εδω). Οι οικονομολογοι λεει δεν κανουν καλα την δουλεια τους γιατι δεν επικεντρωνονται στον ανθρωπο. Επικεντρωνονται λεει στους αριθμους, στις αγορες, στα κερδη, αλλα οχι σε αυτο που μετραει πραγματικα, που ειναι ο Ανθρωπος.

Φοβαμαι οτι τις περισσοτερες φορες καποιος που λεει κατι τετοιο, απλα δεν εχει δει βιβλιο ή εργασια οικονομικης αναλυσης. Καθε βιβλιο ξεκιναει απο το ατομο και την συμπεριφορα του, καθε οικονομικη εργασια εχει ως απωτερο στοχο, κρυμμενο αναμεσα στις περιεργες λεξεις και την αλγεβρα, την βελτιωση της ζωης του ανθρωπου.

Το θεμα ειναι οτι πολλοι μπερδευουν λιγο τον επαγγελματικο κυνισμο και την τριβη με ενα αντικειμενο με την ελλειψη ενδιαφεροντος. Οι γιατροι ειναι διαβοητοι για το ποσο χαλαρα βλεπουν καποια πραγματα (ελα μωρε, μια επεμβασουλα ειναι). Και καλα κανουν, γιατι θελω οταν αποφασιζουν για θεματα ζωης ή θανατου να ειναι απολυτα ψυχραιμοι, οχι να κρατανε το νυστερι και να τρεμουν υπο το βαρος της ευθυνης τους.

Στο πρωτο μου εξαμηνο ενας καθηγητης μακροοικονομικων ειχε πει την ατακα που μπηκε στο κατευθειαν στο ετησιο λευκωμα μας:

Το 1861 στο Μαντσεστερ ειχαμε μια μεγαλη κριση που οδηγησε σε λιμο, οι ανθρωποι πεθαιναν της πεινας. Παρολαυτα η αγορα εργασιας ηταν σε ισορροπια!

Φανταζεστε πως φαινοταν αυτο σε εναν φρεσκο φοιτητη. Τι ισορροπια ρε ανθρωπε μου, οι κατοικοι πεθαιναν της πεινας! Αυτο που δεν καταλαβαιναμε ειναι οτι η λεξη ισορροπια δεν κρυβει καμμια αξιολογικη κριση, ειναι απλουστατα ορισμενη: προσφορα=ζητηση. Καθε λεξη που χρησιμοποιουν οι οικονομολογοι ειναι καλα ορισμενη και δεν φερει αξιολογικο ή ιδεολογικο βαρος. Αποτελεσματικοτητα*, παραγωγικοτητα, μεγεθυνση, αναπτυξη, απασχοληση, ανεργια, φτωχεια.

Οταν αναλυουμε ενα ζητημα, παιρνουμε καθε πτυχη του χωριστα την εξεταζουμε ψυχραιμα και δεν παιρνουμε μερος στις σχετικες ιδεολογικες διαμαχες. Ενα πεηπερ περι παγκοσμιοποιησης θα αναλυσει το ιδιο αντικειμενικα τα κερδη των εταιρειων, τους μισθους, την ανεργια κτλ Αυτο μπορει να φαινεται “αναλγητο”, “κυνικο” και “απανθρωπο” στους αμυητους. Αλλα ακριβως το ιδιο κανει καθε επιστημονας. Ο φυσικος σε ενα πεηπερ αναλυει τις ιδιοτητες της σχασης χωρις να γραψει και 50 παραγραφους για τα κακομοιρα τα παιδια στην Χιροσιμα. Οι γιατροι σε μια εργασια αναλυουν την φονικη δραση ενος ιου χαλαρα και ισως με καποιο θαυμασμο για την δυναμικοτητα του, χωρις να πολυσυζητησουν οτι ευθυνεται για εκατομμυρια χαμενες ζωες. Αλλα κανεις δεν κριτικαρει τους γιατρους για αναλγησια.

Read moreΗ επιστημη να κοιταει πανω απο ολα τον ανθρωπο!

Την ελληνικη γεωργια μην την κλαις, ευχησου της ομως εναν ανωδυνο και γρηγορο θανατο

Διαβαζω στην Ημερησια

μέσα στην τελευταία δεκαετία ο αγροτικός πληθυσμός από το 17% των απασχολουμένων στη χώρα έφθασε στο 10,9%

Δυο πραγματα μου κανουν εντυπωση. Οτι ακομα, εν ετει 2008, εχουμε σχεδον 11% των Ελληνων να ασχολουνται με εναν τοσο παναρχαιο και μη παραγωγικο κλαδο. Ακομα πιο εντυπωσιακο βεβαια οτι πριν λιγα χρονια το ποσοστο ηταν 17%! Σε καθε περιπτωση χαιρομαι για την μειωση, αλλα σιγουρα δεν ειναι αρκετη ακομα.

Μπορει να ρωτησει κανεις γιατι εχω τετοια αρνητικη γνωμη για την γεωργια. Η απαντηση ερχεται στο κειμενο

η συμβολή του αγροτικού τομέα στο Aκαθάριστο Eγχώριο Προϊόν μόλις που υπερβαίνει το 3%, όταν το 2004 ήταν στο 4,93%

10% των Ελληνων παραγουν ισα ισα 3% του ΑΕΠ μας! Δηλαδη οι γεωργοι ειναι γυρω στο 70% λιγοτερο παραγωγικοι απο τον μεσο Ελληνα!

Γενικα στην ΕΕ η γεωργια ειναι εξαιρετικα μη παραγωγικη. Και η Ελλαδα ειναι ακομα και για ευρωπαϊκα δεδομενα ακραια. Ο μεσος κληρος στις ΗΠΑ ειναι 1800 στρεμματα εναντι 186 της ΕΕ και μολις 43 στην Ελλαδα! Ο μονος τροπος να μεγαλωσει λιγο η μεση ιδιοκτησια και συνακολουθα η παραγωγικοτητα, ειναι να μειωθει δραστικα ο αριθμος των αγροτων.

Αν βεβαια αυτοι οι ανθρωποι ηταν ολιγαρκεις απο επιλογη, δηλαδη επελεγαν χαμηλα εισοδηματα με ανταλλαγμα τον φυσικο τροπο ζωης κατω απο τον ανοιχτο ουρανο, δεν θα ελεγα τιποτα. Αλλα τυχαινει καθε τρεις και λιγο πολλοι γεωργοι να κλεινουν δρομους και να αναστατωνουν τον κοσμο ζητωντας ενισχυση του εισοδηματος τους. Και φυσικα η κυβερνησεις μας, απο την εθνικη εως την ευρωπαϊκη (ΕΕ), ανταποκρινονται αμεσα.

Read moreΟ αναποφευκτος, καθυστερημενος θανατος της ελληνικης γεωργιας

Βλαπτικες συντεχνιες δεν υπαρχουν μονο απο την μερια των εργαζομενων αλλα και απο την μερια των εργοδοτων. Πρεπει να το κατανοησουν ολες οι κοινωνικες ομαδες, η ευημερια μας δεν μπορει να στηριζεται στην μαφιοζικη εκμεταλλευση ανθρωπων.

Κατι που μου κανει παντα εντυπωση στις ΗΠΑ ειναι το τρομερα χαμηλο κοστος του φαγητου στα φαστφουνταδικα. Τα Wendy’s ας πουμε (που πολυ συμπαθουσα στην Ελλαδα) προσφερουν ενα μενου 1000 θερμιδων με 4,5 δολλαρια! Αυτη η τιμη ειναι κυριολεκτικα η μιση απο την τιμη σε μια χωρα σαν την Γερμανια και αντιπροσωπευει ακομα μικροτερο ποσοστο του μεσου αμερικανικου μισθου απ’οτι ενος ευρωπαικου. Γενικα αυτες οι χαμηλες τιμες πρεπει να χαροποιουν ιδιαιτερα τους κοινωνικα ευαισθητους, γιατι επιτρεπουν ακομα και στις φτωχοτερες ομαδες να μπορουν να εχουν επαρκη διατροφη*, κατι που μην ξεχναμε οτι δεν ισχυε παντα ουτε καν ισχυει σημερα παντου.

Αναρωτιομουν ομως πως τα καταφερνουν τα φαστφουνταδικα να εχουν τοσο χαμηλες τιμες. Διαβασα λοιπον προσφατα μια απιστευτη ιστορια στον Εκονομιστ που νομιζει δινει ενα μερος της εξηγησης.

80% της χειμερινης παραγωγης ντοματας στις ΗΠΑ ερχεται απο την Φλωριδα. Οι εργαζομενοι στην βιομηχανια ντοματας -επι το πλειστον λατινοαμερικανοι μεταναστες- προσφατα ζητησαν αυξηση περιπου δυο σεντ ανα κιλο ντοματας που μαζευουν. Λεει ο Εκονομιστ:

The extra cent a pound is the first pay increase workers have received in 30 years. Even with it, a picker would have to fill 15 32-pound buckets an hour to earn Florida’s minimum wage of $6.79—a tall order in the broiling sun.

Ας το επαναλαβω, 30 χρονια χωρις αυξηση, οταν στην ιδια περιοδο το αμερικανικο ΑΕΠ περιπου διπλασιαστηκε! Με τον σημερινο μισθο πρεπει κανεις να γεμιζει εναν κουβα 15 κιλων ανα 4 λεπτα, για να βγαζει 4-5 ευρω! Και αν αναρωτιεστε πως συνεβη αυτο, ιδου η απαντηση:

the powerful Florida Tomato Growers Exchange, which represents 90% of the state’s producers held out. It threatened to fine anyone who paid the extra cent a whopping $100,000.

Με λιγα λογια το συνδικατο των εργοδοτων εχει φτιαξει ενα πολυ δυνατο μονοψωνιο, πληρωνει πολυ λιγο και απειλει και με προστιμα οποιον τολμα να σπαει τις συμφωνιες και να πληρωνει λιγο παραπανω.

Read moreΟι ντοματοκουβαλητες της Φλωριδας και το κοστος ενος μπεργκερ