Ο Πωλ Κρουγκμαν, τακτικος αρθρογραφος των ΝΥ Ταϊμς και στον ελευθερο του χρονο κορυφαιος ακαδημαϊκος οικονομολογος, μολις κερδισε το Βραβειο Νομπελ οικονομικων. Τωρα το σκεφτομαι και γω να αρχισω να γραφω μια στηλη για καποια τοπικη εφημεριδα, ισως κερδισω και γω ενα Νομπελ. Περα απο την πλακα, ο Κρουγκμαν ηταν σοβαρος υποψηφιος για το Νομπελ εδω και καιρο, αν και υπηρχε ο φοβος οτι λογω της εντονης αναμιξης του με τα πολιτικα τα τελευταια χρονια, δεν θα το κερδιζε.
Καθοριστικη ειναι η συμβολη του στην Νεα Θεωρια Εμποριου, την θεωρια που επιτελους εξηγει την υπαρξη πολεων και την δομη του εμποριου μεταξυ περιοχων και χωρων. Σε οποιοδηποτε οικονομικο συνεδριο που παρουσιαζονται εργασιες πανω στο εμποριο, το ονομα του Κρουγκμαν θα ακουστει πολλεεεες φορες. Κλασικο ειναι πια το βιβλιο του Geography and Trade. Η βασικη (και πρωτοποριακη για τον κλαδο του) ιδεα ηταν οτι οι οικονομιες κλιμακας ειναι ο βασικος λογος που οι χωρες εχουν εμποριο μεταξυ τους. Η παλιοτερη θεωρια ηθελε το εμποριο να ειναι αποτελεσμα εγγενων διαφορων, στον κοσμο του Ρικαρντιανου παραδειγματος η Πορτογαλια εξαγει οινο στην Αγγλια και η Αγγλια εξαγει μαλλινα προϊοντα, γιατι η γεωγραφια και το κλιμα της καθε χωρας τους σπρωχνουν να παραγουν αυτα τα προϊοντα.
Ο Κρουγκμαν παρατηρησε οτι ο κυριος ογκος του παγκοσμιου εμποριου δεν ειναι (ηταν*) μεταξυ διαφορετικων χωρών, πχ μεταξυ Βορρα-Νοτου αλλα μεταξυ Βορρα-Βορρα, δηλαδη βιομηχανικων χωρών με μικρες διαφορες μεταξυ τους! Δεν εχουμε λοιπον τοσο εμποριο μεταξυ αγροτικων και βιομηχανικων χωρων, αλλα εχουμε εμποριο μεταξυ βιομηχανικων χωρών που θα μπορουσαν καλλιστα να παραγουν το εισαγομενο προϊον μεσα στα συνορα τους. Γιατι λοιπον αγοραζουν οι ΗΠΑ τοσα γερμανικα αυτοκινητα? Η Γερμανια δεν εχει καποιον φυσικο λογο να παραγει αυτοκινητα, τα παραγει λογω των λεγομενων path dependencies, καποτε εξειδικευτηκε στην παραγωγη αυτοκινητων και απο κει και περα η αυξανομενη παραγωγη εφερνε αυξανομενα οφελη, αυξανομενη ποιοτητα και χαμηλοτερο κοστος (αυτο ονομαζεται οικονομια κλιμακας).
Αμεσο συμπερασμα που βγαινει απο αυτη την θεωρια ειναι οτι το παγκοσμιο εμποριο εχει πολλαπλες θεσεις ισορροπιας και οτι η ενεργη βιομηχανικη πολιτικη μπορει υπο προϋποθεσεις να αποφερει καρπους, μετατοπιζοντας το συστημα απο μια “κακη” ισορροπια σε μια πιο οφελιμη. Oταν μια χωρα κανει μια μεγαλη επενδυση σε εναν κλαδο, μπορει αυτος ο κλαδος να αποκτησει τις απαραιτητες οικονομιες κλιμακας, η αναπτυξη του να αυτοτροφοδοτειται και να φτασει σε διεθνη κυριαρχια. Γνωστα παραδειγματα τετοιας βιομηχανικης πολιτικης ειχαμε στην Ιαπωνια (ηλεκτρονικα), στην Κορεα (πχ τα ναυπηγεια της χωρας που ξεκινησαν απο το μηδεν το 1960 και εφτασαν σημερα να κατεχουν 40% της αγορας), στην Ταϊουαν (ημιαγωγους) αλλα ενιοτε και στην Ευρωπη (πχ η Airbus που με μαζικες επιδοτησεις καταφερε να σπασει την ισορροπια που η Boeing κυριαρχουσε στην αγορα).
Παρεκβαινω για να πω οτι θα προσεξατε βεβαια οτι ειπα οτι η βιομηχανικη πολιτικη πιανει “υπο προϋποθεσεις”, γιατι η πολιτικη τετοιου τυπου θελει οραματικους και ικανους ηγετες, πολυ καθαρη και αποτελεσματικη δημοσια γραφειοκρατια, μεγαλα κεφαλαια, μαζες εργατων, σημαντικη εσωτερικη αγορα, ανοιχτη προσβαση στις διεθνεις αγορες κτλ, κατι που απουσιαζει σιγουρα απο πολλες χωρες, οπως πχ την Ελλαδα.
Με οπλο την βασικη θεωρια ο Κρουγκμαν προχωραει να απαντησει πολλες ενδιαφερουσες ερωτησεις. Στο Globalization and the Inequality of Nations απανταει την βασικη ερωτηση, πως θα επηρεασει η παγκοσμιοποιηση, δηλαδη η συνεχης μειωση μεταφορικων κοστων και δασμων, την κατανομη βιομηχανιας και εισοδηματος μεταξυ χωρών. Οταν τα κοστη ειναι υψηλα εχουμε ομοιογενη βιομηχανια σε καθε χωρα, αλλα οταν πεφτουν αρχιζουμε να βλεπουμε εναν αυθορμητο σχηματισμο πυρηνων και περιφερειων, ο πληθυσμος και η βιομηχανια μαζευονται σε καποια κεντρα ενω σε αλλες περιοχες εχουμε χαμηλοτερη παραγωγη και εισοδηματα (οποιαδηποτε ομοιοτητα με την ευρωπαϊκη ιστορια και το βιομηχανικο κεντρο της Βορειοδυτικης Ευρωπης δεν ειναι καθολου συμπτωματικη). Το ενδιαφερον κομματι ερχεται οταν τα μεταφορικα κοστη πεφτουν ακομα περισσοτερο και ο πυρηνας χανει το πλεονεκτημα της τοποθεσιας. Τοτε τα εισοδηματα στον πυρηνα πεφτουν και ανεβαινουν στην περιφερεια (αυτο καλη ωρα ονομαζουμε συγκλιση στην ΕΕ).
Περα απο αυτην την δουλεια, ο Κρουγκμαν εχει κανει και πολυ ενδιαφερουσα δουλεια σε αλλους κλαδους, οπως την μακροχρονη υφεση στην Ιαπωνια την οποια απεδιδε σε ελλειψη ζητησης και ως απαντηση προτεινε την μαζικη εκτυπωση χρηματος απο την Κεντρικη Τραπεζα. Οι εξελιξεις στην χωρα μαλλον τον δικαιωσαν.
Τελος ο Κρουγκμαν εχει γραψει και πολυ ευκολοδιαβαστα, αλλα επιστημονικα αρτια βιβλια που επιτιθενται “στους αγαπημενους μυθους αριστερων και δεξιων”, μεταξυ αλλων το Age of Diminished Expectations που ηταν το πρωτο βιβλιο οικονομικων που διαβασα αλλα και το Pop Internationalism (που μεταξυ αλλων επιτιθεται σε οσους κακοποιουν την αναλυση του διεθνους εμποριου και χρησιμοποιουν ανακριβεις ορους οπως “ανταγωνιστικοτητα”).
Εν κατακλειδι, ο Κρουγκμαν εχει κανει εξαιρετικη ακαδημαϊκη δουλεια και εχει προσθετα το εξαιρετικα σπανιο χαρακτηριστικο να ειναι καλος εκλαϊκευτης της επιστημης του. Αξιος λοιπον για το Νομπελ και μακαρι να βρει καλους συνεχιστες.
*Και λεω ηταν, γιατι σημερα η Κινα αλλαζει τον κοσμο του εμποριου ταχυτατα.
Αυτό το τελευταίο είναι που μ’ανησυχεί βρε SG. Εντάξει για το timing δεν φταίνε οι άνθρωποι, τέτοιο καιρό βγαίνουν κάθε χρόνο τα Νόμπελ, έκατσε να είναι 20 μέρες πριν τις εκλογές στις ΗΠΑ.
Αλλά το ότι επέλεξαν έναν άνθρωπο που άσκησε δριμύ κατηγορώ κατά των επιλογών του Μπους μέσω προεκλογικής περιόδου δεν είναι κάπως… ταμπέλα «Ψηφίστε Ομπάμα»;
Μην καταντήσει το Νόμπελ Οικονομικών ένα έμμεσο πολιτικό βραβείο όπως το Ειρήνης…
Πρέπει να ομολογήσω ότι αυτό το άρθρο για το βραβείο Οικονομίας στη μνήμη του Α. Νομπέλ (δεν είναι “πραγματικό” Νομπέλ – ότι κι αν σημαίνει αυτό), είναι ότι πιο ενημερωτικό διάβασα για το συγκεκριμένο θέμα από Ελληνική πηγή.
Στις παρατηρήσεις μου τώρα, αγκχμ:
Το μοντέλο αυτό είναι ακόμα σημαντικό σε μεγάλο βαθμό και εξηγεί αρκετούς κλάδους της οικονομίας. Την εποχή που αναπτύχθηκε η οικονομία ήταν σε μεγάλο βαθμό αγροτική, εξορυκτική, εμπορική – άρα παράμετροι σχετικοί με την τοποθεσία: κλίμα, εδάφη, προσβασιμότητα ήταν καθοριστικοί. Σήμερα οι παράμετροι αυτοί μπορεί να άλλαξαν όνομα (εξειδίκευση, κουλτούρα, τεχνολογική υποδομή) αλλά συνεχίζουν να παράγουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για ορισμένες υπηρεσίες και προϊόντα έναντι άλλων (παράδειγμα το έντονο outsourcing σε πάρα πολλούς κλάδους).
Υποθέτω ότι αυτό που αλλάζει, είναι η πίστη μας ότι μπορούμε να επηρρεάσουμε πλέον αυτές τις παραμέτρους (σε αντίθεση με το κλίμα, το χώμα, την προσβασιμότητα – ακόμα και αυτές σε κάποιο βαθμό σήμερα)
Η πίστη λοιπόν ότι μπορούμε να επηρρεάσουμε αυτές τις νέες παραμέτρους που προσδίδουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, οδηγεί στις πολιτικές που περιγράφεις.
Δεν μπορώ να δεχθώ όμως τα περί οραματικών ηγετών και αποτελεσματικού κράτους γιατί εξηγούν το αποτέλεσμα εκ των υστέρων (δηλαδή αν αποτύχει το πείραμα έχουμε κάποιον για να κατηγορήσουμε…). Πώς ξέρεις όμως ότι ο ηγέτης σου είναι οραματικός εξαρχής (θυμηθείτε τις πατάτες που έκανε η ΕΕ, και η Γαλλία προσπαθώντας να ανταγωνιστεί σε διαφορετικές εποχές: το ίδιοτ το Internet, το Google, το ΜΙΤ κτλ).
Ενώ με βάση αυτή τη λογική τα πιο αποτελεσματικά κράτη θα ήταν και αυτά που παρεμβαίνουν συχνά στην οικονομία για να δημιουργούν νέες ευκαιρίες. Κάτι όμως που συνήθως αποφεύγουν συστηματικά (πρακτική στην οποία επιδίδονται με μανία τα αναποτελεσματικά κράτη).
Επιπλέον, η εποχή όπου αυτές οι πολιτικές ήταν σε έξαρση έχει περάσει και οι λόγοι για τους οποίους ήταν δημοφιλείς είχε να κάνει σε ισχυρό βαθμό με στρατηγικούς παρά οικονομικούς λόγους. Δεν ήταν δυνατόν η Ευρώπη να μην έχει μεγάλο κατασκευαστή αεροσκαφών. Η Ιαπωνία και η Κορέα ήταν τα αγαπημένα παιδιά της Δύσης και αντίβαρο στην τεράστια κομμουνιστική επέκταση στην Α.Ασία -Ρωσία, Β.Κορέα, Κίνα, Βιετνάμ, Καμπότζη. Έγιναν απολήπτες μεγάλων επιδοτήσεων και προνομίων τα οποία χρησιμοποίησαν για να στήσουν την οικονομία τους μάλλον αντιγράφοντας (και βελτιώνοντας) τα επιτυχημένα παραδείγματα της δύσης παρά ανακαλύπτοντας καινούργιους τομείς. Κάτι που δεν ισχύει με την ίδια ένταση σήμερα, οι στρατηγικοί κίνδυνοι έχουν περιοριστεί.
Τέλος, τα path dependencies που περιγράφεις δεν έχουν πάντα την απαρχή τους σε μεγάλες επενδύσεις, αλλά στην καταλυτική επίδραση μιας τεχνολογικής ανακάλυψης (η οποία δεν κατευθύνεται κεντρικά και σπάνια έχει μεγάλο κόστος) ή κάποιου προσωρινού αρχικού οφέλους. Παραδείγματα: Nokia, Ericsson / Hollywood – film industry/ Detroit – automotive industry.
Κενσαι οι πολιτικες Μπους στην οικονομια ειναι, κατα πολυ μεγαλη συναινεση αναμεσα στους οικονομολογους, πολυ κακες. Ακομα και για τον ΜκΚεην οι γνωμες των οικονομολογων ειναι πολυ κακες. Δεν εχουν λοιπον αναγκη να κανουν εναν Κρουγκμαν Νομπελιστα, οταν 35 αλλοι κορυφαιοι οικονομολογοι συμφωνουν ηδη.
Κατ’εμε το οτι πηρε ο Κρουγκμαν τωρα το Νομπελ ηταν παρα το γεγονος οτι εχει δυναμικη δημοσιογραφικη καρριερα, οχι χαρη σε αυτο. Πολλοι ακαδημαϊκοι ειναι δυσαρεστημενοι μαζι του, ειδικα οι καπως μεγαλυτεροι στην ηλικια (καλα ειναι δυνατον ατομο που παρατησε τα σοβαρα οικονομικα να παιρνει Νομπελ και εμεις που ξεσκιζομαστε στην δουλεια να μην εχουμε ελπιδα να το παρουμε?).
Το ταϊμινγκ ισως βοηθησε στο οτι εν μεσω τεραστιας χρηματοπιστωτικης κρισης ηθελαν να βρουν καποιον που να το αξιζει με κοινη αποδοχη και που να εχει δουλεψει σε κλαδο μακρια απο την κριση (να μην ξαναγινει γκαφα οπως με τους Μερτον/Σκοουλς)
JL
Ο Κρουγκμαν παει λιγο παραπερα, για να μιλησουμε λιγο διαισθητικα: δηλωνει οτι οι οικονομιες κλιμακας ειναι πολυ πιο σημαντικες απο αυτες τις εξωγενεις παραμετρους οπως το κλιμα. Και οι οικονομιες κλιμακας εχουν ενα περιεργο χαρακτηριστικο, ειναι δυσκολο να τις φτασεις (γιατι θες μεγαλη κλιμακα) αλλα αν τις αποκτησεις αυτοτροφοδοτουνται.
δεν το ξερεις, γιαυτο τυπικα θα προτεινα να μην γινονται πειραματα με ενεργη βιομηχανικη πολιτικη, ακριβως γιατι αποτυγχανει πολυ συχνα.
ο ακαδημαικος διαλογος στο θεμα ειναι ανοιχτος και πιθανως θα πεσει κιαλλο Νομπελ εδω περα, οταν μπορεσουμε τελικα να καταληξουμε αν πχ η πολιτικη της Κινας θα την φερει πανω απο καποιο επιπεδο αναπτυξης ή αν ο Εκονομιστ πχ εχει δικιο οταν λεει οτι για να γινεις πραγματικα πλουσια χωρα με πραγματικα δυνατες επιχειρησεις θες ανοιχτο ανταγωνισμο και πολυ δυνατους θεσμους, οχι προστατευτισμο και βιομηχανικη πολιτικη.
Παντως η Ιαπωνια που ειναι πλουσια χωρα, εχει στηριχτει σε μεγαλο βαθμο στην ενεργη βιομηχανικη πολιτικη, οπως και η Κορεα αλλωστε (βλεπε θαυμασια μελετη του Εκονομιστ)
αυτοι ηταν λογοι ισως να ανεχονται οι ΗΠΑ τετοια πολιτικη εκ μερους της Ιαπωνιας. Αλλα μπορει καλιστα να πει κανεις οτι αυτες οι πολιτικες υποχωρουν τωρα απλουστατα γιατι εκαναν την δουλεια τους! η Ιαπωνια και η Κορεα εφτασαν τις απαραιτητες οικονομιες κλιμακας και τωρα απολαμβανουν τα οφελη.
αληθες. Συχνα ειναι και εντελως ασυνδετα γεγονοτα που κατευθυνουν την προοδο, οπως καλυτερο απραδειγμα ειναι τα πληκτρολογια (γιατι εχουμε πληκτρολογια QWERTY αφου δεν χρησιμοποιουμε πια γραφομηχανες?)
Σημαντικότατο ερώτημα, θα συμφωνήσω με τον Economist βέβαια. Δεν θεωρώ ότι η βιομηχανική πολιτική αποτυγχάνει πάντα – εξάλλου έχεις αναφέρει ήδη παραδείγματα που αναμφισβήτητα είναι επιτυχής – απλά σκέφτομαι το γενικό opportunity cost μιας κοινωνίας που έχει να διαλέξει. Βέβαια μπορεί να αποδειχθεί ότι για κοινωνίες που δεν έχουν ισχυρούς θεσμούς και είναι στα πρώτα στάδια της οργάνωσης τους, μια στοχευμένη βιομηχανική πολιτική είναι πιο αποτελεσματική. Αλλά ίσως μετά να χρειάζεται χαλάρωση και απομάκρυνη του κράτους, όταν τα πράγματα έχουν σταθεροποιηθεί. Αλλά και πάλι ίσως όχι. Ίσως ο ρυθμός ανάπτυξης να είναι ακόμα πιο γρήγορος χωρίς παρεμβατισμό.
(π.χ. Ιρλανδία με μείωση φόρων στο 10-12% που έγινε πλέον η πλουσιότερη ουσιαστικά χώρα της Ευρώπης- αν και είχε τις πλάτες της Ε.Ε για υποδομές και γενικά δημιούργησε ισχυρό ευνοϊκό περιβάλλον για ξένες επενδύσεις).
Τόνους γιατί δεν βάζεις ;
Θα συμφωνήσω με τον JL
Νομίζω ότι ο ανταγωνισμός “προστατευμένη οικονομία για ανάπτυξη εσωτερικής βιομηχανίας” και το μοντέλο του Economist “ανοιχτές αγορές και ισχυροί θεσμοί” δεν είναι πάντα αντίθετα, και το καθένα είναι σωστό κατά περίπτωση. Όταν έχεις μια υπανάπτυκτη οικονομία, πολλές φορές είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις ισχυρούς θεσμούς ικανούς να διαχειριστούν έναν καπιταλισμό ανοιχτών συνόρων και τρελών ξένων επενδύσεων. Δείτε τι έπαθε η καημένη η Ρωσία αμέσως μετά τον κομμουνισμό.
Ένα επιπλέον επιχείρημα υπέρ μια αρχικής φάσης κλειστής αγοράς είναι και γιατί έτσι καλλιεργείται σε μακροχρόνια βάση περισσότερος διεθνής ανταγωνισμός. Αν όλες οι υπανάπτυκτες οικονομίες άνοιγαν απότομα τα σύνορά τους σε ξένες επενδύσεις, τότε απλά θα είχαμε τις ίδιες παγκόσμιες εταιρείες να αυξάνουν τους γεωγραφικούς τομείς δραστηριοποίησής τους. Με μια περίοδο κλειστών συνόρων για χτίσιμο εσωτερικής βιομηχανίας, μια χώρα μπορεί στο μέλλον να συμβάλλει με μεγαλύτερο ανταγωνισμό στο διεθνές σύστημα, όταν ανοίξει τα οικονομικά της σύνορα.
Εν τέλει, για τις υπανάπτυκτες χώρες νομίζω ότι η καλύτερη τακτική είναι ένας αρχικός προστατευτισμός για χτίσιμο υποδομών και εγχώριας βιομηχανίας, και μετά άνοιγμα και προσαρμογή της χώρας στον διεθνή ανταγωνισμό.
Καλός ο καπιταλισμός, αλλά θέλει προετοιμασία για να τον εισαγάγεις. Και πάντα πρέπει να εξετάζουμε την κάθε χώρα κατά περίπτωση. Οι γενικοποιήσεις σχεδόν πάντα χάνουν την ουσία τους μπροστά στις ειδικές κοινωνικές, εκπαιδευτικές και πολιτισμικές καταστάσεις σε κάθε χώρα.
JL
νομιζω οτι μοιαζει με την κλασικη ερωτηση αν προτιμας (απο την οικονομικη σκοπια) εναν δικτατορα ή μια δημοκρατια. Αν ο δικτατορας ειναι παντογνωστης και παναγαθος, μπορει να φερει καλυτερα αποτελεσματα απο την δημοκρατια, αν ειναι εστω και λιγο ανθρωπινα αδυναμος εχεις μαλλον μια καταστροφη.
Ενεργη βιομηχανικη πολιτικη θα προτεινα σε ελαχιστες περιπτωσεις (ισως σε μια χωρα με μια ισχυρη κυβερνηση, που εχει ορεξη να βαλει μερικους καλα εκπαιδευμενους οικονομολογους να εργαστουν για καμμια 10-20ρια χρονια σε μια ειδικη υπηρεσια). Αλλα σε αρκετες περισσοτερες περιπτωσεις, φαινεται να ειναι ωφελιμη για μια χωρα μια πολιτικη επιλεκτικου ανοιγματος αγορων κινεζικου τυπου (που υποχρεωνει τους ξενους επενδυτες να εχουν εγχωριους συνεταιρους), ετσι ωστε οι εγχωριες επιχειρησεις να αποκτουν επαρκη κεφαλαια και τεχνογνωσια ωστε να αντεξουν τον διεθνη ανταγωνισμο.
Αναλυτης
βλεπε Airbus! δεν ξερω αν η ΕΕ ωφεληθηκε, αλλα οι παγκοσμιοι πελατες των αεροπορικων βιομηχανιων ωφεληθηκαν σιγουρα απο την ενισχυση του ανταγωνισμου.
πολυ σωστα.
Bloared αφου σε ευχαριστησω για την παραγωγικοτατη συμμετοχη σου στον διαλογο σε παραπεμπω στην συζητηση για το μονοτονικο και ατονικο εδω
ηθελα καιρο να το σχολιασω. λες εδω:
“Περα απο αυτην την δουλεια, ο Κρουγκμαν εχει κανει και πολυ ενδιαφερουσα δουλεια σε αλλους κλαδους, οπως την μακροχρονη υφεση στην Ιαπωνια την οποια απεδιδε σε ελλειψη ζητησης και ως απαντηση προτεινε την μαζικη εκτυπωση χρηματος απο την Κεντρικη Τραπεζα. Οι εξελιξεις στην χωρα μαλλον τον δικαιωσαν.”
αυτο νομιζω δεν ειναι σωστο. ο μπερνανκε μιλαγε για τυπωμα χρηματος. ο φρηντμαν μιλαγε για τυπωμα χρηματος και αλλοι επισης. αλλα ο κρουγκμαν θεωρουσε και θεωρει ακομα οτι επειδη η ιαπωνια (και οι ΗΠΑ σημερα) ειναι σε Liquidity trap δεν ειναι σε καμια περιπτωση αρκετο το τυπωμα (δηλαδη η νομισματικη πολιτικη εξαντλησε τα περιθωρια) και οτι χρειαζεται μαζικο fiscal stimulus.
γιατι το λες αυτο? Ο ιδιος παντως λεει
the natural answer to Japan’s liquidity trap is a deliberate, announced policy of moderate inflation – and that monetary policy is ineffective precisely because the private sector expects the Bank of Japan to behave responsibly, so that current monetary expansion does not change expectations about future price levels
στο παρακατω κειμενο λεει:
“The traditional view that monetary policy will be ineffective in a liquidity trap, and that fiscal expansion, is the only way out must therefore be qualified: monetary policy will be effective after all if the central bank can credibly promise to be irresponsible, to seek a higher future price level.”
http://web.mit.edu/krugman/www/bpea_jp.pdf
στην πραξη ομως υποστηριζει και στο blog του οτι ενα fiscal stimulus ειναι απαραιτητο σε αυτες τις περιπτωσεις. για τις ΗΠΑ μαλιστα θεωρει το fiscal stimulus του ομπαμα το 2009 πολυ μικρο.
Η αποψη του φρηντμαν το 1997 για την ιαπωνια:
http://0055d26.netsolhost.com/friedman/pdfs/wsj/WSJ.12.17.1997.pdf
ναι αλλα στην Ιαπωνια το fiscal stimulus εγινε επι καμμια δεκαετια και το επιχειρημα του Κ ειναι οτι δεν εφτανε, λογω συγκεκριμενων προσδοκιων για αποπληθωρισμο.
νομιζω πως με μπερδεψες. εγω νομιζα οτι υπαρχουν 2 στρατοπεδα αναμεσα στους ειδικους.
ενα στρατοπεδο λεει οτι σε συνθηκες υφεσης και αποπληθωρισμου η νομισματικη πολιτικη δεν φτανει να βγαλει μια χωρα απο την κριση και οτι απαραιτητα χρειαζεται fiscal stimulus.
το αλλο στρατοπεδο λεει οτι μονο η νομισματικη πολιτικη μπορει να βγαλει μια χωρα απο την κριση και οτι η δημοσιονομικη πολιτικη πρεπει να ειναι ουδετερη.
υπαρχει βεβαια και ενα τριτο στρατοπεδο που λεει οτι το κρατος δεν πρεπει να παρεμβει με κανεναν τροπο ουτε με δημοσιονομικη αλλά ουτε με νομισματικη πολιτικη και να αφησουμε την αγορα να τα κανει ολα μονη της.
οποτε με βαση αυτον τον διαχωρισμο τον κρουγκμαν τον βαζω στην πρωτη κατηγορια. τον φρηνμταν στη δευτερη και κατι ακραιους αυστριακους στην τριτη. στο κειμενο μου δινεις την εντυπωση οτι βαζεις τον κρουγκμαν στη δευτερη.
κανενας συγχρονος οικονομολογος δεν νομιζω οτι μπαινει ετσι σε ενα ωραιο και καθαρο κουτακι σε τετοια θεματα, ουτε μπορει να εχει απλοϊκες θεσεις που να στηριζει για καθε προβλημα καθε χωρας στον πλανητη.
Καταρχας δεν ειναι θεμα πιστης αλλα θεμα στοιχειων και λογικων επιχειρηματων. Κοιταζοντας τα αυτα πρεπει να εισαι λιγο τρελος για να λες οτι στην Ιαπωνια του 2000 το προβλημα ηταν η ελλειψη δημοσιονομικου ερεθισματος. Η χωρα εχει μαζεψει χρεος καπου στο 200% του ΑΕΠ της, τι αλλο να κανουν!
Ο Κ ισχυριζεται οτι στην Ιαπωνια ολα αυτα τα εργαλεια, νομισματικη και δημοσιονομικη πολιτικη, ηταν αδυναμα επειδη η Ιαπωνια ειχε μπει σε αποπληθωρισμο και οι προσδοκιες των πολιτων ηταν αντιστοιχες για το μελλον. Αν περιμενεις οτι οι τιμες αυριο θα πεφτουν απο τα σημερινα επιπεδα, το ιδιο και μεθαυριο σε σχεση με αυριο, τοτε γιατι να αγορασεις οτιδηποτε? Περιμενεις απλα για τις καλυτερες τιμες στο μελλον.
Αυτο δεν εχει μεγαλη σχεση με το προβλημα της Ευρωπης τωρα, που ο Κ θεωρει οτι οφειλεται εν μερει στην υπερβολικη λιτοτητα (και παλι ειναι δυσκολο να διαφωνησεις οτι καποιο δικιο το χει, αν κοιταξεις τα στοιχεια).
Τον Κρουγκμαν γενικα θα τον χαρακτηριζα θαρραλεο εως περιπετειωδη. Δεν ειναι απαραιτητα ουτε της δημοσιονομικης ουτε της νομισματικης πολιτικης. Ειναι εκεινης που θεωρει οτι σημερα μπορει να δουλεψει, χωρις να λυπαται τις αγαπημενες πεποιθησεις ανθρωπων που δεν πολυκατανοουν την οικονομια αλλα παπαγαλισαν 5 θεσεις προπτυχιακου βιβλιου, αλλα και χωρις να πολυακουει και την αρχη της προνοητικοτητας. Νομιζω οτι αν τον καναν υπουργο Οικονομικων ή προεδρο της Φεντ, θα ακολουθουσε πιο συντηρητικη πολιτικη αποτι προτεινει οσο ειναι εξω απτον χορό.
“Νομιζω οτι αν τον καναν υπουργο Οικονομικων ή προεδρο της Φεντ”
Ο Θεός να φυλάει!
ισως να ηταν καπως απλοικος ο διαχωρισμος μου. ομως βλεποντας τα σχολια των οικονομολογων για την κατασταση στις ΗΠΑ κατεληξα σε αυτο το συμπερασμα. τουλαχιστον για καποιους οικονομολογους (και πολυ σοβαρους μαλιστα) αυτος ο διαχωρισμος ανταποκρινεται στην πραγματικοτητα.
σε καθε συγκεκριμενο ζητημα μπορει να δεις να σχηματιζονται δυο “στρατοπεδα”, αλλα δεν σημαινει οτι οποιος υποστηριζει την μια θεση θα την υποστηριζει τυφλα και οπουδηποτε αλλου προκυψει παρομοιο ζητημα. Ψυχραιμη αναλυση του καθε ζητηματος με τις ιδιαιτεροτητες του ειναι η συνταγη.
ναι συμφωνω μαζι σου. αυτο ειναι αυτονοητο. απλα εχω την εντυπωση οτι π.χ υπαρχουν οικονομολογοι που υποστηριζουν την παγιδα ρευστοτητας και αλλοι οχι. το αναφερει και ο κρουγκμαν στο λινκ που παρεθεσα πιο πανω. οσοι θεωρουν οτι η παγιδα ρευστοτητας υπαρχει, τοτε υποστηριζουν οτι η νομισματικη πολιτικη εξαντλησε ολα τα περιθωρια και οτι ειναι απαραιτητο το fiscal stimulus. υπαρχει ομως μια μεγαλη μεριδα οικονομολογων που δεν συμφωνει οτι εχει υπαρξει ποτε liquidity trap.
“υπαρχει ομως μια μεγαλη μεριδα οικονομολογων που δεν συμφωνει οτι εχει υπαρξει ποτε liquidity trap.”
Υπάρχει κανείς που να λέει ότι σήμερα οι ΗΠΑ δεν είναι σε liquidity trap? Προσοχή, liquidity trap ουσιαστικά είναι όταν μετρητά και ασφαλή ομόλογα είναι ουσιαστικά πλήρη υποκατάστατα (οι αποταμιευτές είναι αδιάφοροι μεταξύ του ενός και του άλλου).
κωστα δες π.χ εδω τον scott summer
http://www.themoneyillusion.com/?p=19246
υπαρχουν και αλλα ποστ απο τον ιδιο απλα αυτο ειναι ενα μικρο παραδειγμα.
να σου θυμισω και ενα paper της anna schwartz και του edward nelson της φεντ που σου ειχα ποσταρει πριν καποιο διαστημα που ελεγε ακριβως το ιδιο (το ειχαν γραψει το 2008)?? και ειναι και αλλοι οικονομολογοι που λενε οτι η νομισματικη πολιτικη ΜΟΝΗ ΤΗΣ μπορει να σωσει την οικονομια απο το αποπληθωρισμο. και το λενε και για την ιαπωνια και για τις ΗΠΑ.
Θάνο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν είμαστε σε liquidity trap. O Sumner ισχυρίζεται απλώς ότι η νομισματική πολιτική μπορεί να είναι αποτελεσματική και σε liquidity trap μέσω της καλλιέργειας κατάλληλων προσδοκιών. Άλλοι όμως, όπως ο Williamson, είναι σκεπτικοί. Εγώ μάλλον συμφωνώ με τον δεύτερο.
Και εδώ ο Williamson εξηγεί το liquidity trap.
τσεκαρε και αυτο το λινκ:
http://www.themoneyillusion.com/?p=6405&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed:+Themoneyillusion+(TheMoneyIllusion)
τσεκαρε επισης και το λινκ στον φρηντμαν πιο πανω.
κωστα νομιζω και εσυ με μπερδεψες. εγω απο οσα εχω διαβασει καταλαβαινω οτι μια μεγαλη διαφωνια μεταξυ των οικονομολογων τουλαχιστον μεχρι τη δεκαετια του 90 ηταν για το αν εχει υπαρξει ποτε ή αν ειναι δυνατη η παγιδα ρευστοτητας.
ορισμενοι οικονομολογοι θεωρουσαν οτι ειναι δυνατη, και οτι σε αυτη την περιπτωση η νομισματικη πολιτικη δεν μπορει να κανει κατι παραπανω και οτι ειναι αναγκαιο το fiscal stimulus.καποιοι λενε οτι αυτο συνεβη το 1930 αλλά και στην ιαπωνια του 90.
αλλοι λενε οτι δεν ισχυει αυτο, οτι η παγιδα ρευστοτητας δεν εχει υπαρξει ποτε και οτι η νομισματικη πολιτικη μπορει να κανει παρα πολλα για να βοηθησει μια οικονομια που εχει πεσει σε αποπληθωρισμο (π.χ QE) και οτι το fiscal stimulus δεν ειναι απαραιτητο.
βεβαια απο οτι διαβασα ο κρουγκμαν τη δεκαετια του 90 γραφει οτι ακομα και σε παγιδα ρευστοτητας μπορει να βοηθησει η νομισματικη πολιτικη. ομως ατομα οπως ο scott summer και αλλοι δεν πιστευουν οτι υπαρχει η παγιδα αυτη!!!. δες το τελευταιο λινκ που εχω ποσταρει. η anna schwartz και ο edward nelson το γραψανε ξεκαθαρα στο παλιο λινκ που σου ειχα ποσταρει. και νομιζω οτι ειναι και αλλοι κυριως απο τη σχολη του chicago. διορθωσε με αν ειμαι λαθος αλλα αυτη την εντυπωση εχω.
για να καταλαβεις τι ακριβως θελω να πω, σου ξαναστελνω ενα παλιο pdf που σου ειχα στειλει σε ενα αλλο ποστ πριν καποιο καιρο. διαβασε ειδικα απο τη σελιαδα 27 που αναφερονται συγκεκριμενα στην παγιδα ρευστοτητας
http://research.stlouisfed.org/wp/2007/2007-048.pdf
βεβαια τωρα που ξαναδιαβαζω το paper του νελσον και της schwartz βλεπω οτι κατηγορουν τον φρηντμαν οτι αλλαξε τη σταση του σε σχεση με τη δεκαετια του 90. τωρα πιστευει οτι η νομισματικη πολιτικη δεν μπορει να κανει πολλα πραγματα ενω τοτε ελεγε το αντιθετο ΠΑΡΟΛΟ που πιστευε στην παγιδα ρευστοτητας. ετσι μου λυνεται και η απορια για αυτο που εγραψε στο αρχικο κειμενο ο SG.
βεβαιως το γεγονος παραμενει οτι υπαρχουν οικονομολογοι που ετσι και αλλιως δεν δεχονται το liquidity trap.
Θάνο, νομίζω είναι θέμα ορισμού. Στο κείμενο που μου έστειλες οι Nelson και Schwartz λένε ότι σε liquidity trap η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εξ ορισμού το liquidity trap είναι όταν η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική. Παραδοσιακά είναι όταν το χρήμα (liquidity) είναι παγιδευμένο (trapped) στα αποταμιευτικά ιδρύματα, σε τραπεζικές θυρίδες, κ.ο.κ.. Για να κρατήσει κανείς χρήμα δεν ζητάει επιτόκιο επειδή το χρήμα χρησιμοποιείται στις συναλλαγές. Αντίθετα, για να κρατήσει ομόλογο ζητάει. Η διαφορά αντικατροπτίζει ότι το χρήμα είναι πιο σπάνιο από τα χρεώγραφα σε σχέση με τη ζήτηση για τα δυο. Όταν το επιτόκιο πέφτει στο μηδέν όμως το χρήμα παύει να είναι σπάνιο και έτσι η παραδοσιακή νομισματική πολιτική (η ΚΤ ανταλλάσσει χρήμα για ομόλογα) είναι αναποτελεσματική καθότι το επιπλέον χρήμα δεν έχει καμία χρησιμότητα. Σύμφωνα με την πιο σύγχρονη εκδοχή το ίδιο συμβαίνει όταν η ζήτηση για έντοκα χρεώγραφα αυξάνεται τόσο πολύ ώστε τα επιτόκια πέφτουν και γίνονται ίδια με τα επιτόκια που κερδίζει κανείς κρατώντας χρήμα (τώρα στις ΗΠΑ ίσο με το interest rate on reserves). Στην περίπτωση αυτή από τη μεριά του κοινού χρεώγραφα και χρήμα είναι το ίδιο σπάνια, και άρα αν η ΚΤ μειώσει τη σπανιότητα χρήματος σε σχέση με τα ομόλογα αγοράζοντας τα δεύτερα, οι ιδιώτες θα ανταλλάξουν το (πιο αύθονο) χρήμα για τα πιο σπάνια ομόλογα, αντιστρέφοντας την πράξη της ΚΤ. Διάβασε το δεύτερο κείμενο του Williamson για μια πιο σύγχρονη εκδοχή. Το ζήτημα είναι αν μη παραδοσιακές μορφές νομισματικής πολιτικής μπορούν να έχουν αποτέλεσμα όταν έχουμε liquidity trap. Ο Williamson λέει όχι αλλά προτείνει μια εναλλακτική στην παραδοσιακή Κευνσιανή συνταγή.
Μα οι οι Nelson και Schwartz το οριζουν νομιζω οπως το οριζαν οι παλιοι κευνσιανιστες και ο ιδιος ο κευνς. αλλά ασχετα απο αυτο θελω να τα πω περιληπτικα για να δω αν καταλαβα καλα:
υπηρχε ενας ορισμος για το liquidity trap απο τη δεκαετια του 30 μεχρι του 90. απο τη δεκαετια του 90 ομως, οικονομολογοι σαν τον κρουγκμαν εφτιαξαν εναν εν μερει νεο ορισμο της παγιδας ρευστοτητας. κανανε ας πουμε update στον όρισμο!! συμφωνα λοιπον με τα καινουργια δεδομενα η νομισματικη πολιτικη μπορει να επηρεασει σε παγιδα ρευστοτητας ενω με τον παλιο ορισμο δεν υπηρχε περιπτωση για κατι τετοιο. επισης υπαρχουν ορισμενοι οικονομολογοι σαν τον williamson(ή σαν και εσενα) που πιστευουν οτι ουτε τωρα μπορει να επηρεασει η νομισματικη πολιτικη (αρα ερχεσαι σε αντιθεση με τον κρουγκμαν της δεκαετιας του 90 και συμφωνεις πιο πολυ με τον τωρινο κρουγκμαν??). ελπιζω να καταλαβα καλα.
Θάνο, ας το εξηγήσω λίγο καλύτερα.
Η παγίδα ρευστότητας είναι όντως Κεϋνσιανή ιδέα. Παραδοσιακά είναι όταν η ΚΤ δε μπορεί να μειώσει περισσότερο τα επιτόκια μέσω open market operations, αγοράζοντας δηλαδή ομόλογα και προσφέροντας ως αντάλλαγμα ρευστό. Συνήθως αυτό συμβαίνει όταν τα επιτόκια είναι ήδη μηδενικά. Οι Κεϋνσιανοί ισχυρίζονταν ότι σε αυτήν την περίπτωση η νομισματική πολιτική καθίσταται αναποτελεσματική.
Από αυτή τη θέση υπάρχουν σήμερα δυο διαφοροποιήσεις. Η πρώτη αφορά στο τι συνιστά παγίδα ρευστότητας. Οι νέοι μονεταριστές, όπως ο Ουίλιαμσον, την ορίζουν ως κατάσταση στην οποία το χρήμα και τα ομόλογα είνα πλήρη υποκατάστατα, υπό την έννοια ότι το επιτόκιο που κερδίζει όποιος κρατάει χρήμα είναι το ίδιο με κάποιον που κρατάει ομόλογα. Ο ορισμός αυτός είναι πιο γενικός. Περιλαμβάνει την περίπτωση που το ομολογιακό επιτόκιο είναι μηδενικό, περιλαμβάνει όμως και τη σημερινή κατάσταση όπου το επιτόκιο είναι ίδιο με του χρήματος αλλά όχι μηδενικό επειδή η Φεντ πληρώνει 0.25% στα ρευστά που κρατάνε οι τράπεζες, το λεγόμενο Interest Rate On Reserves (IROR). Κατά τον Ουίλιαμσον, μπορεί έτσι να έχουμε παγίδα ρευστότητας ακόμα και με επιτόκιο ομολόγων 10%, εφόσον το IROR είναι επίσης 10%. Εδώ ο Ουίλιαμσον κατηγορεί τον Κρούγκμαν ότι δεν το καταλαβαίνει.
Η δεύτερη διαφοροποίηση είναι στο αν η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική σε μια τέτοια περίπτωση. Στα παραδοσιακό Κεϋνσιανό μοντέλο υπάρχει μόνο ένα ομόλογο. Επιπλέον, η νομισματική πολιτική επηρεάζει την οικονομική δραστηριότητα αποκλειστικά και μόνο καθορίζοντας το ύψος του επιτοκίου του ομολόγου, και άρα το κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις που το εκδίδουν. Αφού το επιτόκιο δε μπορεί να κατέβει, η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική.
Σε αντίθεση όμως με το μοντέλο, στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά ομόλογα διαφορετικής διάρκειας. Και μπορεί μεν τα επιτόκια στα βραχυπρόθεσμα ομόλογα να είναι ίδια με του χρήματος (μηδέν ή ίδια με το IROR), αλλά για τα μακρυπρόθεσμα, τα οποία συνήθως εκδίδουν οι επιχειρήσεις για να χρηματοδοτήσουν επενδυτικές δραστηριότητες, μπορεί να είναι πιο υψηλά. Κάποιοι λοιπόν ισχυρίζονται ότι ακόμα και σε παγίδα ρευστότητας η νομισματική πολιτική μπορεί να είναι αποτελεσματική αν η ΚΤ αρχίσει να αγοράζει μακροπρόθεσμα ομόλογα πουλώντας ρευστό ή βραχυπρόθεσμα ομόλογα, ώστε να μειώσει το επιτόκιο μακροπρόθεσμου δανεισμού. Αυτό προσπάθησε να κάνει η Φεντ με τα quantitative easing.
Ένας άλλος τρόπος είναι μέσω της διαμόρφωσης προσδοκιών (που το παραδοσιακό μοντέλο δεν έχει). Άυτή είναι η θέση τη Σάμνερ. Δηλαδή αν η ΚΤ στοχεύσει αύξηση του ΑΕΠ 5% και οι επιχειρήσεις την πιστέψουν τότε θα αρχίσουν να επενδύουν. Το παραδοσιακό Κεϋνσιανό μοντέλο δεν έχει μέσα προσδοκίες και άρα κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό.
Ο Ουίλιαμσον πάντως πιστεύει ότι καμία από τις δύο αυτές μεθόδους λειτουργούν. Στην πρώτη περίπτωση διότι από τη στιγμή που ο κόσμος ζητάει βραχυπρόθεσμα ομόλογα και όχι μακροπρόθεσμα, όσα μακρυπρόθεσμα ομόλογα και να αγοράσει η Φεντ οι ιδιώτες θα συνεχίσουν να της τα πουλάνε, εκδίδοντας και νέα αν χρειαστεί, είτε σε αντάλλαγμα για βραχπρόθεσμα είτε για μετρητά που θα παρακρατήσουν. Έτσι η ψαλίδα μεταξύ βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιτοκίων θα παραμείνει ίδια. Πράγματι, η Φεντ έχει σχεδόν στερέψει από βραχυπρόθεσμα ομόλογα αλλά δεν φαίνεται να έχει καταφέρει να μειώσει σημαντικά τα επιτόκια των μακροπροθεσμων ομολόγων. Το μόνο που ίσως έχει καταφέρει είναι να αυξήσει το χρηματιστήριο. Στη δεύτερη περίπτωση, για να έχει εγκυρότητα η δέσμευση της ΚΤ ο κόσμος πρέπει να πιστέψει ότι η ΚΤ πράγματι έχει τα εργαλεία για να πετύχει την αύξηση του ΑΕΠ που στοχεύει. Αν δεν τα έχει τότε ο κόσμος απλά δεν θα την πιστέψει. Προσωπικά δε νομίζω ότι τα έχει.
Κατά τον Ούλιαμσον το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετά βραχυπρόθεσμα ομόλογα στην αγορά για να ικανοποιήσουν τη ζήτηση. Όσο υπάρχει έλλειψη βραχυπρόθεσμων, τόσο ο κόσμος θα αρνείται να αγοράσει τα μακροπρόθεσμα ομόλογα. Αυτό που προτείνει λοιπόν είναι να εκδώσει το δημόσιο κι άλλα βραχυπρόθεσμα ομόλογα αυξάνοντας το δανεισμό τώρα, αλλά υποσχόμενο να τα αποσύρει στο μέλλον όταν η ζήτηση έχει επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα. Κάτι τέτοιο π.χ. θα μπορούσε να γίνει μέσω μιας προσωρινής φοροαπαλλαγής και μελλοντικής αύξησης έτσι ώστε η παρούσα αξία των φορολογικών εσόδων στο διηνεκές να παραμείνει ίδια. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Ουίλιαμσον προτείνει αύξηση του βραχυπρόθεσμου επιτοκίου (η αύξηση της προσφοράς τους ρίχνει την τιμή τους και αυξάνει το επιτόκιο), δηλαδή τελείως αντίθετο με το conventional wisdom.
Αυτά και συγνώμη που μακρηγόρησα. :)
ευχαριστω Κωστα. νομιζω οτι ειχα πιασει την γενικη ιδεα αλλά ολες αυτες τις σημαντικες λεπτομερειες που ανεφερες δεν τις γνωριζα!!
No problem, με ενέπνευσες να ανεβασω ένα σπασικλάδικο κείμενο πανω στο θέμα σύντομα.