Η αξια της ελευθεριας των ενοχλητικων

Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στην Ελευθερια του Τυπου

Μεγάλο πράγμα η ανοχή στο διαφορετικό και το ενοχλητικό, και βαθιά αντίθετη στα βασικά ένστικτα του ανθρώπου. Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα του 1980-90, πάντα αναρωτιόμουν πως γίνεται ανθρωπάρια που δολοφονούν συνειδητά συνανθρώπους τους να βρίσκουν βήμα στις νόμιμες εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, για να εκφράσουν ελεύθερα την δολοφονική (και ολιγοφρενή) κοσμοθεωρία τους.

Εντρυφώντας στην ελληνική πολιτική σκηνή, άρχισα να καταλαβαίνω ότι υπάρχουν ολόκληρα κόμματα που έχουν δηλωμένο στόχο την κατάλυση της ελληνικής δημοκρατίας, ότι υπάρχουν πολιτικοί ηγέτες που εύχονται καρκίνο στους αντιπάλους τους «και όλα τους τα σόγια». Όλους αυτούς τους ανθρώπους, λόγω και έργω εχθρούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας, δεν τους μαντρώσανε ούτε τους κυνήγησαν.  Έμειναν ελεύθεροι να προσβάλλουν εμάς και την αισθητική μας, να διαλύουν τις ειρηνικές δημόσιες συζητήσεις μας, να δέρνουν συμφοιτητές που τολμούσαν να έχουν άλλη άποψη, ακόμα και να εκλέγονται μέλη στον ναό της δημοκρατίας μας, το ελληνικό κοινοβούλιο.

Ομολογώ ότι σήμερα θαυμάζω αυτά τα οποία τότε δεν καταλάβαινα

και με έκαναν να ρωτάω με αγανάκτηση τον πατέρα μου για την απραξία που παρατηρούσα. Σέβομαι ιδιαίτερα τον αυτοέλεγχο της γενιάς πριν από εμάς, είμαι περήφανος για την αξιοπρεπή, ανθρωπιστική έως πεφωτισμένη παρακαταθήκη που μας άφησαν, σε αυτό τον τομέα έστω. Πολλά λάθη έκαναν, την ελευθερία λόγου και σκέψης την είχαν ψηλά.

Και εκεί που νομίζαμε ότι φτάσαμε στο τετριμμένο, η ελευθερία του λόγου είναι τόσο στερεωμένη πια που έχει γίνει βαρετή, να που έφτασε και στην Ελλάδα η μόδα της πολιτικής ορθότητας, πιθηκίζοντας και κακοχωνεμένη. Και με χαρακτηριστικά ελληνοβαλκανικό τρόπο ήρθαν οι κακογραμμένοι νόμοι, η γραφειοκρατία και η δικομανία να επιβαρύνουν όχι έναν, αλλά δύο στην σειρά σκεπτόμενους ειρηνικούς ανθρώπους, με πολυέξοδα και χρονοβόρα δικαστήρια, τον Χάιντς Ρίχτερ και τώρα την Σώτη Τριανταφύλλου.

Η γελοιότητα του θέματος ξεπερνάει την ανάγκη να μετράμε τα λόγια μας. Στην χώρα όπου αλωνίζει η Χρυσή Αυγή παρενοχλώντας μετανάστες, που δύο μέσου μεγέθους ομάδες ποδοσφαίρου προκαλούν ζημιές και φασαρία κλάσης μικρού εμφυλίου, θεωρούμε «υποκίνηση σε βία» να γράψει κανείς την άποψη του, ειρηνικά και όμορφα, σε ένα κομμάτι χαρτί! Ποιος πιστεύει πραγματικά ότι το πρόβλημα μας είναι άνθρωποι που έχουν δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να μελετήσουν και κατανοήσουν την ελληνική ιστορία ή την ελληνική ψυχή; Ποιόν εξυπηρετεί να (αυτο)λογοκρίνονται και να τιμωρούνται (η τελική αθώωση του δικαστηρίου δεν αναιρεί τον τιμωρητικό χαρακτήρα της ίδιας της διαδικασίας!) συγγραφείς και ιστορικοί που πολιτισμένα εκφράζουν κάποιες σκέψεις τους;

Ενόχλησε λένε η κ. Τριανταφύλλου. Μακάρι να ενόχλησε και μακάρι να ξεκινήσει συζητήσεις για περίπλοκα και σημαντικά ζητήματα. Αυτή είναι η δουλειά του δημόσια σκεπτόμενου ανθρώπου, να μας βάζει σε σκέψεις. Στην δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία έχουμε κερδίσει αυτή την μεγάλη κατάκτηση, έχουμε το δικαίωμα να ενοχλούμε, στα λόγια. Γιατί έτσι γλυτώνουμε την ανάγκη να έρθουμε στα χέρια. Δεν είμαστε άνθρωποι του Μεσαίωνα που προσβαλλόμαστε με το παραμικρό, αλλά συζητάμε με ανοιχτά μυαλά για τα πάντα.

Δεν σου αρέσει η γνώμη κάποιου; Προσπαθείς να τον μεταπείσεις, ή απλά σταμάτα να τον ακούς. Η φίμωση και η βία δεν είναι λύση στην δημοκρατία.

Δεν υπάρχουν όρια; Υπάρχουν, αλλά είναι όρια που πολύ δύσκολα ξεπερνιώνται (π.χ. αν φωνάξεις «φωτιά» σε ένα γεμάτο θέατρο) και που σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις θέλουμε να κρίνονται από δικαστήρια. Όταν αρχίζουν δικαστές να κρίνουν συστηματικά τι λέμε, πολύ γρήγορα κάθε περιορισμός και κανόνας που σκαρφιζόμαστε γυρίζει αυτεπίστροφος και μας χτυπάει στο κεφάλι. Ο ίδιος ο «αντιρατσιστικός» νόμος, με προφανή στόχο την βίαιη ακροδεξιά, δύο φορές χρησιμοποιείται εναντίον ειρηνικών ανθρώπων προερχόμενων από την αριστερά! Κατηγορούνται συγγραφείς που το πιο βίαιο πράγμα που μπορεί να έχουν προκαλέσει είναι αγανακτισμένο κίνηση φρυδιών από θεατή εκδήλωσης που βαρέθηκε να ακούει τις θεωρίες τους.

Ακριβώς επειδή μυωπικοί νόμοι και δικομανία μπορούν να καταλήξουν σε αναπάντεχα και ανεπιθύμητα αποτελέσματα, το κράτος πρέπει να είναι ανεκτικό, να δίνει δικαίωμα στους πολίτες ακόμα και να πράττουν με δυσάρεστο τρόπο.  Κι ας φαίνεται περίεργο, όπως στην δημοκρατία έχουμε δικαίωμα να βρίζουμε την δημοκρατία, έτσι ακόμα και ο «ρατσιστικός» λόγος (πρέπει να) είναι δικαίωμα μας. Όχι μόνο μιας γυναίκας με πλούσιο συγγραφικό έργο και φιλελεύθερες αντιρατσιστικές περγαμηνές, αλλά όλων μας.

Έχω δικαίωμα να λέω ότι υπερβολικά πολλοί Έλληνες είναι στενόμυαλοι και δικομανείς, έχετε δικαίωμα να πείτε ότι είμαι ένα αλαζονικό καθίκι με ανάγκη αγοράς ενός μεγάλου καθρέφτη για να δει τα δικά του λάθη. Δεν έχω δικαίωμα να σας λογοκρίνω όμως επειδή ενοχλήθηκα, και αρνούμαι σε οποιονδήποτε άλλο το δικαίωμα να καθορίζει τις δικές μου σκέψεις και πώς θα τις εκφράζω. Με βάση τέτοιες ελευθερίες προοδεύουμε ως κοινωνία και μπράβο μας. Αν δεν σας αρέσει, υπάρχει πάντα η Βόρεια Κορεά στην οποία είμαι βέβαιος θα ευτυχήσετε. Αν είσαστε φυσικά εσείς οι λογοκριτές και όχι οι λογοκρινόμενοι…