Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στο Βημα
Η Ελλάδα έχει κερδίσει φέτος στην Βραζιλία τα περισσότερα μετάλλια από τους Ολυμπιακούς της Αθήνας το 2004 και μετά. Το εντυπωσιακό είναι ότι οι αθλητές μας δούλεψαν, μετά από τόσα χρόνια ύφεσης και μείωσης των κρατικών δαπανών, επί το πλείστον μόνοι τους, αθόρυβα, δίχως ένα πανάκριβο “Σπίτι της Σκοποβολής” ή ιδιαίτερη κρατική αρωγή, ενίοτε και μακριά από την Ελλάδα. Χωρίς να εξάγουμε υπερβολικά γενικά συμπεράσματα απ’την σημαντική προσωπική επιτυχία μιας χούφτας Συνελλήνων, φαίνεται να έχουμε ένα εξαιρετικό παράδειγμα της νέας Ελλάδας που αναδύεται από τις στάχτες της κρίσης: εξωστρεφής, με αυτοπεποίθηση, αλλά αθόρυβη και μακριά απο τον κρατισμό του παρελθόντος.
Για τα ολυμπιακά κατορθώματα, όσο και τις άλλες, αθόρυβες, αλλά πολύ υπαρκτές, καθημερινές επιτυχίες των Ελλήνων, σημαντικό ρόλο παίζει το υλικό κληροδότημα των καλών εποχών προ κρίσης. Επηρεασμένοι από την μιζέρια της ύφεσης τείνουμε να το υποτιμούμε, αλλά οι φυσικές και πνευματικές υποδομές της χώρας παραμένουν σε υψηλά επίπεδα ανεπτυγμένης χώρας. Τα τελευταία χρόνια πληγώθηκε βαριά η άμεση δυνατότητα μας να παράγουμε εισόδημα (με σημαντικότερη απώλεια το τραπεζικό σύστημα), αλλά θεμελιώδεις παράγοντες, όπως οι φυσικές υποδομές και το ανθρώπινο κεφάλαιο που χτίστηκε επί δεκαετίες, ακόμα και με δανεικά, παραμένει σχεδόν αναλλοίωτο. Όπως θα έλεγαν στο Braveheart, μπορεί να χάσουμε τις κατασκευαστικές, αλλά δεν θα χάσουμε τους αυτοκινητόδρομους που έφτιαξαν.
Το αναπόφευκτο συμπέρασμα είναι πως τα θεμελιώδη της χώρας μας αντιστοιχούν πια σήμερα σε υψηλότερο εισόδημα από αυτό που (δεν) απολαμβάνουν οι κάτοικοι της.
Αφού λοιπόν οι (φυσικές και άυλες) υποδομές λίγο πολύ υπάρχουν, αυτό που μετράει μεσομακροπρόθεσμα είναι ο κόπος των Ελλήνων: η όρεξη που έχουμε για τίμια, σκληρή δουλειά, η εξωστρέφεια μας, η δυνατότητα να σκεφτόμαστε και να πράττουμε με παγκόσμια πρότυπα και μεγάλους χρονικούς ορίζοντες. Περιέργως, η κρίση έχει συντελέσει σημαντικά στο να προσεγγίσουμε τον σύγχρονο κόσμο, όσον αφορά την νοοτροπία μας. Η “φούσκα” μας έδωσε υποδομές και πόρους, η κρίση μας καθάρισε το μυαλό, μας δίδαξε πώς να εκτιμήσουμε τους πόρους και να μην τους σπαταλούμε. Σχηματικά, προ κρίσης, οι αθλητές έβλεπαν μικρά, μπορεί να βολευόνταν με μια κρατική χορηγία, μπορεί να ονειρεύονταν να πάρουν ένα μικρό κομματάκι από την σχετικά μεγάλη εγχώρια πίτα, τους αρκούσε να είναι πρώτοι στο ελληνικό χωριό. Με την κρίση, ο ελληνικός χώρος μίκρυνε, τα όνειρα μεγάλωσαν δια της βίας, οι αθλητές μας αναγκάστηκαν να γίνουν πρώτοι στις παγκόσμιες μητροπόλεις, γιατί απλούστατα η εγχώρια πίτα δεν φτάνει πια.
Ακόμα και η χιλιο-λοιδορούμενη μετανάστευση των Ελλήνων προς υγιέστερες ευρωπαϊκές οικονομίες, έχει κάνει και βαθύ καλό (κάτι που θέλει ολόκληρο άρθρο). Προ κρίσης, ο νοητός ορίζοντας δράσης των περισσότερων Αθηναίων σταματούσε κάπου στον Άγιο Στέφανο προς Βορρά, ίσως στις Κυκλάδες προς Νότο. Σήμερα στους νέους Έλληνες γίνεται όλο και πιο φυσικό να μελετούν ευκαιρίες στο Λονδίνο, στην Ζυρίχη ή το Πάλο Άλτο. Αυτοί οι άνθρωποι μοιάζουν λιγότερο με την γενιά μεταναστών του ’60 που αναζητούσε ψωμί στις γερμανικές φάμπρικες, και περισσότερο με καλοεκπαιδευμένους Βρετανούς του 1870, που αναζητούσαν ευκαιρίες σε κάθε γωνιά της παγκόσμιας αυτοκρατορίας, αντί να ανταγωνίζονται εξίσου καλοεκπαιδευμένα άτομα στο μικρό βροχερό πυκνοκατοικημένο νησί τους.
Για να ανέβει η οικονομία μας και να συναντήσει το δυναμικό μας, για να προσεγγίσει το (χαμηλό πια) εισόδημα μας τις (πλούσιες ακόμα) δυνατότητες μας, το στοίχημα είναι διπλό:
Από την μία να βελτιώσουμε τις βραχυπρόθεσμες συνθήκες στην χώρα, πριν παρακμάσουν τα μακροπρόθεσμα θεμελιώδη. Να καθαρίσουμε το πεδίο για να δράσουν και αναδειχτούν οι άριστοι, πριν προχωρήσει τόσο η κρίση που ξεχάσουν τι σημαίνει αριστεία. Να στήσουμε ταχύτατα ένα δίκαιο, αποτελεσματικό κράτος που να μην μπλέκεται στα πόδια των τίμιων πολιτών, πριν πάρουν όλοι τα πόδια τους να φύγουν — και μείνουν μόνο όσοι ξέρουν να «ελίσσονται».
Από την άλλη, όταν αρχίσει να βελτιώνεται η οικονομία, να μην ξεχάσουμε τα διδάγματα της κρίσης. Να μην γυρίσουμε ποτέ στην εσωστρέφεια και στην μιζέρια του κρατισμού. Ακόμα και όταν αποκτήσει η χώρα πόρους, να μην τους ρουφάει πάλι το κράτος για να τους κατανέμει με στενόμυαλα, λαϊκιστικά ή κομματικά κριτήρια, αλλά να τους αποδίδει πίσω στους πολίτες. Όχι άλλα Παλάτια στην Άμμο, αλλά χαμηλότερους φόρους για όλους.
Δυστυχώς, τόσο στο θέμα της καλλιέργειας, επιβράβευσης και αξιοποίησης της αριστείας, όσο στην λιτή, αποτελεσματική, σπαρτιάτικη διακυβέρνηση, υπάρχουν γωνιές στην κοινωνία που πεισματικά αρνούνται να δεχτούν το δίδαγμα της κρίσης (βλ. π.χ. αμετανόητους που υπονοούσαν ότι το κράτος υποχρεούται να χτίσει σύγχρονα σκοπευτήρια σε κάθε επαρχιακή πόλη!). Δυστυχέστερα, αυτά τα κοντόφθαλμα και αναχρονιστικά ένστικτα φαίνεται να κυριαρχούν συντριπτικά στην σημερινή διακυβέρνηση των Ελλήνων.
Λέτε:
“…τα θεμελιώδη της χώρας μας αντιστοιχούν πια σήμερα σε υψηλότερο εισόδημα από αυτό που (δεν) απολαμβάνουν οι κάτοικοι της…”
1. Ορθή διαπίστωση! Άν και δημιουργεί απορίες η καθυστέρηση ενός επιστήμονα στην εξαγωγή απλών και αυτονόητων συμπερασμάτων!
Τι περιμένατε δηλαδή? Να απωλέσει το ανθρώπινο κεφάλαιο μέσα σε 7 χρόνια λιτότητας και απαξίωσης που επιβλήθηκαν, τις ικανότητες, τις γνώσεις και τις δεξιότητες που έχει αποκτήσει?
Είπαμε! Είχαμε τεράστιες ποσοτικές απώλειες (brain drain), αλλά στην ποιοτική του διάσταση, το ελληνικό ανθρώπινο κεφάλαιο διατηρεί την αξία του!
2. Από την άλλη, σε επίπεδο προτάσεων δεν βλέπω να κομίζετε και τίποτε καινούργιο! Ανακύκλωση όλων αυτών που ακούμε τόσα χρόνια! Θεωρίες και ανέφικτες αοριστίες!
Υ.Γ. Γιατί θυμήθηκα το ΚΚΕ? Άριστο στον εντοπισμό προβλημάτων και στις διαπιστώσεις, χείριστο στις προτεινόμενες λύσεις!
Αυτό το συμπέρανες από τα μετάλλια σε 5 αγωνίσματα; Γιατί εγώ δεν βλέπω καμιά εξωστρέφεια, καμιά αυτοπεποίθηση, αντίθετα, βλέπω ύφεση, διαρκές και εκνευριστικό τέλμα παντού, βλέπω μείωση των εξαγωγών. Και επίσης, την Ουγγαρία, την Κροατία, το Ουζμπεκιστάν, το Ιράν, που συγκέντρωσαν περισσότερα μετάλλια από εμάς, δεν τα λες και οικονομικούς και πνευματικούς κολοσσούς.
Ποιες φυσικές υποδομές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα ανεπτυγμένης χώρας; Οι κατσικόδρομοι; Οι τριτοκοσμικοί σιδηρόδρομοι;Οι απαρχαιωμένες ή οι εγκαταλελειμμένες αθλητικές εγκαταστάσεις; Και σε ποια πνευματική υποδομή αναφέρεσαι; Βγάλαμε κανέναν νομπελίστα στα χρόνια της κρίσης και δεν έμαθα; Αναφέρεσαι στους χιλιάδες ριψάσπιδες συλλέκτες μεταπτυχιακών και διδακτορικών που την κάνουν για έξω καθώς δεν έχουν τ’αντερα να αντιπαλέψουν τον κρατισμό και να δημιουργήσουν εδώ; Εδώ κολλάει το εξής: “Αλλού τρως, αλλού πίνεις, αλλού πας και τονε δίνεις!” Στην Ελλάδα έχουμε μείνει οι μαλάκες οι άχρηστοι οι βισματίες και οι γόνοι. Και μακριά από μένα οποιαδήποτε υπόνοια υπανικτικής γραφής – γενικολογώ.
Ποιο υλικό κληροδότημα ρε Σωτήρη! Η Στεφανίδου προπονείται στην Αμερική, η Κορακάκη σε τεταρτοκοσμική παράγκα, οι δε κωπηλάτες και ο Γιαννιωτης δεν χρειάζονται υποδομές παρά μόνο ανοιχτή θάλασσα!
Μπορείς σε παρακαλώ να μου πεις πού τα εντοπίζεις τα παραπάνω; Εγώ γιατί βλέπω μόνο βούρκο;
Είσαι βέβαιος γι’ αυτό; Αν ρωτήσεις δέκα νοματαίους οι 8 θα σου εκθειάσουν τον Τσίπρα που τσάκισε δήθεν τη διαπλοκή! Ποια αλλαγή νοοτροπίας βλέπεις;
Διαφωνώ. Οι Έλληνες εδώ και χιλιετίες στα δύσκολα την κάνουν, μεταναστεύουν και δεν επιστρέφουν. Και ορδές Ελλήνων νέων προ κρίσης στα χρόνια της ψευτοευμάρειας συνέρρεαν στο εξωτερικό για σπουδές. Βγήκαν έξω, απέκτησαν εμπειρίες, βιώματα, όμως παρέμειναν άβουλοι στο να δημιουργήσουν κάτι χειροπιαστό στη χώρα τους, να ρισκάρουν το ξεκίνημα μιας δουλειάς, την υλοποίηση μιας ιδέας, με σκοπό την εξωστρέφεια, τη δημιουργία θέσεων εργασίας για να ωφελήσουν τους λιγότερο ικανούς συνομιλήκους τους με τη παροχή μιας πολύτιμης θέσης εργασίας. Αντ’ αυτού, στα δύσκολα έγιναν μετανάστες, ριψάσπιδες για μένα. Και δεν θεωρώ τη μετανάστευση εξωστρέφεια αλλά στρουθοκαμηλισμό. Όποιος έχει τα αρχίδια κάθεται εδώ, πουλάει το χωράφι στο χωριό, βγαίνει στη γύρα για δανεικά για να υλοποιήσει μια δημιουργική ιδέα που έψησε στο μυαλό του ύστερα από χιλιάδες ώρες σκέψης, αντιμάχεται το εχθρικό κράτος που τον αντιμετωπίζει εξ’ αρχής ως λαμόγιο φοροφυγά και ως πρόβατο προς άρμεγμα.
Σε όλα τα υπόλοιπα, συμφωνώ. Ή μάλλον διαφωνώ σε κάτι:στη χρήση του α΄ πληθυντικού. Αν παρομοιάσουμε την Ελλάδα με ένα καράβι και όλους εμάς με το πλήρωμα, δε νομίζω ότι η πορεία του καραβιού διαγράφεται από τη συνδρομή του πληρώματος αλλά ξεκάθαρα από τον κυβερνήτη. Βλέπω με πόση μαεστρία, πουστιά και σανοτροφή ο ανεκδιήγητος αλλά εξαιρετικά ταλαντούχος πρωθυπουργός μας περνάει ιδιωτικοποιήσεις, μεταρρυθμίσεις, μειώνει το κράτος χωρίς να ανοίγει μύτη. Με τα καπιταλ κοντρολς στέρησε 80 δις από την οικονομία όπως λέτε εσείς οι οικονομολόγοι, έφερε πάλι την ύφεση και παρά ταύτα, το σύνολο των Ελλήνων σήμερα του πιστώνει χτύπημα στη διαπλοκή και γέμισμα του δημόσιου ταμείου.
Κι αν εξετάσεις προσεκτικά την ιστορία των Ελλήνων θα δεις ότι οτιδήποτε λαμπρό δημιουργήθηκε ήταν προϊόν ατομικής έκλαμψης ή κωλοφαρδίας και όχι συλλογικής προσπάθειας.
Εδώ, μια εξαιρετικά αποκαλυπτική ανάρτηση του Tony Norfield με τον τίτλο “World Beaters”, όπου απομυθοποιούνται όλα τα περί ανατροπών και επιβεβαιώνεται το δόγμα επικράτησης των ισχυρών, τουλάχιστον για τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις! http://economicsofimperialism.blogspot.gr/2016/08/world-beaters.html.
Και φυσικά, στις χαμηλότερες θέσεις, “επιτρέπονται” αποκλίσεις και μικροεξαιρέσεις, οι οποίες δεν κάνουν τίποτε άλλο, παρά απλά να επιβεβαιώνουν την κανονικότητα και την διατήρηση του status quo!
Αυτά…