Μικρό γλωσσοζωγραφικό

Ως γνωστόν, ο Αλβρέχτος Ντύρερ δεν ήξερε ελληνικά.

Μικρό το κακό βέβαια, όταν έχεις ζωγραφίσει αριστουργήματα σαν κι αυτό:

Ωστόσο, πώς το ξέρουμε;

Ο πολυπαραγωγικώτατος Ντύρερ φιλοτέχνησε το 1526 και μια προσωπογραφία του Εράσμου εκ του φυσικού (μικρή παρένθεση εδώ: ο Ολλανδός φιλόλογος αναφέρεται ενίοτε ως Δεσιδέριος Έρασμος, που είναι η μετάφραση του ελληνικού ονόματός του στα λατινικά).

Σε αυτήν την πολύ γνωστή χαλκογραφία του (μέγας χαράκτης ο Ντύρερ), απεικονίζεται λοιπόν ο Έρασμος ο εκ Ροτερδάμου ορμώμενος. Ο οποίος βέβαια ήξερε ελληνικά (αν και ποτέ δεν θα του συγχωρέσουμε ότι τα πρόφερε σαν κακός ολλανδαράς, και όχι σαν καλός γερμαναράς, όπως ήταν ο Ιωάννης Ρευχλίνος).

Εδώ λοιπόν ο νυρεμβεργιανός ζωγράφος θέλησε να κάνη λίγη φιγούρα και να βάλη και μερικά ελληνικά στο έργο του. Προς τον σκοπό αυτό, μιας και, όπως είπαμε, δεν ήξερε ο ίδιος, αντέγραψε ένα μετάλλιο που είχε εκδοθή λίγα χρόνια πριν, το 1519. Αυτό εδώ:

Το μετάλλιο είναι έργο ενός γνωστού Φλαμανδού ζωγράφου της Αναγέννησης, του Κουεντίνου Μάσσυος, που όλοι τον θυμόμαστε για αυτόν εδώ τον αλησμόνητο πίνακα:

Τι συμβαίνει εδώ λοιπόν;

Η επιγραφή λέει, όπως βλέπετε, “Την κρείττω τα συγγράμματα δείξει”. Εννοείται εδώ ότι την καλύτερη μορφή του Εράσμου δεν θα την δήτε σε αυτήν την εικόνα, αλλά μέσα από τα πολύτιμα συγγράμματά του: αυτά περισώζουν το αληθές κάλλος της μορφής του. Η επιγραφή αυτή, όπως με βεβαίωσε ο χαλκέντερος ερευνητής Νίκος Σαραντάκος, δεν απαντά σε προαναγεννησιακά συμφραζόμενα, συνεπώς ανάγεται σε αυτό το μετάλλιο. Με λίγη τόλμη και φαντασία, μπορούμε να εικάσουμε ότι την υπαγόρευσε στον Μάσσυν ο ίδιος ο Έρασμος. Άλλωστε, του είχε κάνει την προσωπογραφία το 1517:

Να πω την αλήθεια, δεν μου φαίνεται και πολύ ταιριαστή η χρήση του συγκριτικού “κρείττω” εδώ πέρα. Κρείττων είναι συγκριτικός του αγαθός, ενώ εδώ, αφού ο λόγος είναι για μορφές, μάλλον τα συγκριτικά του καλού άρμοζαν. Εκτός από αυτό, ο κρείττων παραπέμπει συνήθως σε σωματική ρώμη και ισχύ και όχι σε πνευματική ανωτερότητα. Τέλος πάντων, δεν επιμένω.

Ο φίλος μας ο Ντύρερ λοιπόν παραλαμβάνει έτοιμη την επιγραφή από το μετάλλιο του Μάσσυος, αλλά, αν είναι δυνατόν, κάνει λάθος στην αντιγραφή. Δεν μπορώ να εξηγήσω αλλιώς το επένθετο Ε που παράχωσε ανάμεσα στα Δ και Ι. Τουλάχιστον πρόσεξε και αντέγραψε σωστά το δεύτερο ΕΙ στην κατάληξη.

[Από την άλλη βέβαια, έχει χωρίσει σωστά την λέξη ΣΥΓΓΡΑΜ ΜΑΤΑ. Δεδομένου ότι δεν χωρούσε η τομή ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΤΑ (και θα ήταν και στο μάτι δυσαρμονικώτερο), προτίμησε να χαράξη μεχρι το πρώτο Μ, αν και τον έπαιρνε και το δεύτερο Μ. Τι να πω, ίσως να είναι και τυχαίο].

Συμπέρασμα: και οι μεγάλοι κάνουν λάθη. Τι να πούμε και μεις οι μικροί.