Συνεχίζω εδώ λοιπόν από το προηγούμενο, με μερικές διευκρινίσεις και αντιρρήσεις.
Η πρώτη πρώτη συνέπεια του εκπαιδευτικού δελτίου είναι ότι έτσι αυξάνεται η ελευθερία επιλογής των γονέων. Αυτό είναι τόσο προφανές, που είναι σχεδόν κοινότοπο, αλλά και τόσο πολύτιμο, που πρέπει να εξαρθή: αντί της κρατικής υποχρέωσης φοίτησης σε ένα σχολείο που διάλεξαν άλλοι, η κάθε οικογένεια επιλέγει μόνη της τι θέλει για τα παιδιά της. Μάλιστα τονίζω ότι το είδος αυτό της αύξησης της ελευθερίας ανήκει στα πρακτικώς χρήσιμα: όταν παρέχουμε σε κάποιον 1000 επιλογές, πρακτικά εξαπολύουμε επίθεση κορεσμού κατά του χρόνου του και της υπολογιστικής του ισχύος. Ο μέσος άνθρωπος απολλύει την σφαίρα, κοινώς χάνει την μπάλα. Εδώ όμως, οι πρακτικές επιλογές, αυτές δηλαδή που βρίσκονται σε απόσταση 15-20 λεπτών, θα μετρούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Και αυτό ακριβώς ζητώ: 3-4 σχολεία, από τα οποία να διαλέγη κάθε γονιός με την ησυχία του το σχολείο των παιδιών του.
Ένα άλλο ζήτημα που δεν πρέπει να υποτιμάται είναι το εξής: αν θέλω να στείλω τον Γιαννάκη σε ιδιωτικό σχολείο, πρέπει να πληρώσω αν όχι διπλά, πάντως πολύ για την εκπαίδευσή του: μία φορά μέσω φόρων και μία μέσω των διδάκτρων. Αν είχα όμως στο χέρι τα περιπόθητα 3,5 χιλιάρικα, πιθανώς να συμπλήρωνα εξ ιδίων ό,τι περαιτέρω απαιτείται για ένα κορυφαίο ιδιωτικό σχολείο (ό,τι και αν σημαίνη αυτό). Με τον τρόπο αυτό, ανοίγονται για κάθε παιδάκι δρόμοι που πριν δεν υπήρχαν, ενώ αυξάνουν και οι συνολικές εκπαιδευτικές δαπάνες, άρα η επένδυση στην παιδεία.
Το πιο σημαντικό από όλα είναι όμως ο εκπαιδευτικός ανταγωνισμός. Υπό το ισχύον καθεστώς, οι πωλήσεις κάθε δημόσιου σχολείου είναι εξασφαλισμένες, ο ανταγωνισμός προς τα ομοχώρια ιδιωτικά είναι αθέμιτος λόγω της βρέξη-χιονίση κρατικής επιχορήγησης, οι μισθοί των εκπαιδευτικών αποσυνδέονται από την αξία, ελλείπουν τα κίνητρα αποδοτικότητας. Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν: το σχολείο πρέπει να προσελκύη μαθητές με την φήμη του, τις εγκαταστάσεις του, τις επιπλέον παροχές του, το καλό του όνομα, την αριστεία των καθηγητών του, το καλό όνομα των αποφοίτων του, την ισχυρή σχολική του ταυτότητα. Φανταστήτε ένα σχολείο που τάζει αυξήσεις για να μετεγγράψη καλούς καθηγητές, που εξειδικεύεται σε κάποιο άθλημα ή καλλιτεχνική δραστηριότητα (π.χ. χορός) με πρόσθετες ώρες διδασκαλίας, που επενδύει σε γυμναστήρια ή θεατρική σκηνή. Ευχής έργον εδώ θα ήταν το εκπαιδευτικό δελτίο να συνδυαστή με μια γενικώτερη εκπαιδευτική αποκέντρωση στο επίπεδο της σχολικής μονάδας: επιλογή βιβλίων, ώρες διδασκαλίας, οικονομική διαχείριση, όλα να επιτελούνται στο επίπεδο του σχολείου.