Η υπόθεση Σακκά κρύωσε σχετικά, αλλά, επειδή δεν αξιώθηκα να γράψω την γνώμη μου όταν κόχλαζε, την καταθέτω καθυστερημένη έστω και τώρα.
Καταρχάς, ο απεταξαμηνισμός: καλό είναι να μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα, να ακούμε και τις δύο γνώμες σε μια υπόθεση, να μην σκοτωνώμαστε ποιος θα προκάμη να πη το μακρύ του και το κοντό του στο τςιττερ. Την δικογραφία της υπόθεσης δεν την έχω διαβάσει, αλλά με αυτήν την επιφύλαξη έχω σχηματίσει την εξής γνώμη σε νομικό επίπεδο και με βάση τα πραγματικά περιστατικά που συνομολογούνται από όλους:
Τα κρίσιμα σημεία που προκάλεσαν αντιπαράθεση είναι εν προκειμένω τρία:
1. Καλώς διετάχθη νέα προσωρινή κράτηση του Σακκά μετά την παρέλευση του 18μήνου της αρχικής προσωρινής κράτησης;
Ο Σακκάς είχε συλληφθή τον Δεκ 2010 βγαίνοντας από μια αποθήκη οπλισμού, που αποδίδεται στην τρομοκρατική οργάνωση Συνωμοσία των Πυρήνων της Φωτιάς. Το δεκαοκτάμηνο της προσωρινής του κράτησης έληξε συνεπώς τον Ιουν 2012, οπότε κανονικά θα έπρεπε να απολυθή άνευ ετέρου, όπως ακριβώς έγινε με τον Μαζιώτη.
Εν τω μεταξύ όμως, του ασκήθηκε νέα ποινική δίωξη (η πρώτη ήταν για διακεκριμένη οπλοκατοχή, σε βαθμό κακουργήματος), αν κατάλαβα καλά για την συγκρότηση και ένταξη στην ΣΠΦ. Την νέα δίωξη συνώδευσε και νέα προσωρινή κράτηση, από Ιουν 12 έως Ιουν 13.
Η περίπτωση αυτή ρυθμίζεται ειδικά από το άρ. 288 παρ. 2 ΚΠΔ (τροποποίηση του 1996), που έχει ως εξής:
2. Από την επιβολή της προσωρινής κράτησης έως την έκδοση οριστικής απόφασης δεν μπορεί να διαταχθεί νέα προσωρινή κράτηση του ίδιου κατηγορουμένου για άλλη πράξη για την οποία, με βάση τα στοιχεία της δικογραφίας, ήταν δυνατό να ασκηθεί ποινική δίωξη ή να απαγγελθεί κατηγορία, ταυτόχρονα με την ποινική δίωξη συνεπεία της οποίας επιβλήθηκε η προηγούμενη προσωρινή κράτηση ή μέσα σε εύλογο διάστημα από αυτήν. Κατ’ εξαίρεση μπορεί να διαταχθεί νέα προσωρινή κράτηση για άλλη πράξη, αν η ποινική δίωξη γι’ αυτήν δεν μπορούσε να ασκηθεί παρά μόνο στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την πάροδο του χρονικού ορίου της διάρκειας της προηγούμενης προσωρινής κράτησης ή την τυχόν απόλυση του κρατουμένου. Στην περίπτωση αυτή η νέα προσωρινή κράτηση δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος και δεν παρατείνεται.
Η περίπτωση αυτή αφορά πραγματική συρροή εγκλημάτων (: περισσότερες πράξεις, περισσότερα εγκλήματα) και είναι καταρχάς απολύτως λογική: αν ο Σακκάς π.χ. στον 17ο μήνα της προσωρινής του κράτησης σκότωνε κάποιον συγκρατούμενό του, δεν θα είχε ασφαλώς την απαίτηση να αποφυλακιστή στους 18 μήνες.
Η οπλοκατοχή βέβαια με την τρομοκρατία συρρέουν και αληθώς και πραγματικώς (τουλάχιστον η συγκρότηση τρομοκρατικής οργάνωσης) και κατά τούτο η νέα προσωρινή κράτηση μοιάζει εν τάξει. Είναι όμως, για μένα που δεν ξέρω την δικογραφία, αμφίβολη η συνδρομή των λοιπών προϋποθέσεων, όπως να μην ήταν δυνατή η άσκηση ποινικής δίωξης για την τρομοκρατία ταυτόχρονα με την ποινική δίωξη για την οπλοκατοχή ή μέσα σε εύλογο διάστημα από αυτήν. Η Εισαγγελία μπορεί πάντα να ισχυριστή ότι η νέα ποινική δίωξη (που απαιτεί επαρκείς ενδείξεις ενοχής) έγινε δυνατή μόλις σε όψιμο στάδιο της διαδικασίας, όταν προσήχθη κάποιο μεταγενέστερο αποδεικτικό στοιχείο, όπως μια αστυνομική κατάθεση, που συνέδεε την αποθήκη με την ΣΠΦ. Δεν το γνωρίζω, αλλά θα μπορούσε να είναι ύποπτο το σημείο αυτό.
Υπόψιν ότι δεν εφαρμόζεται εδώ το άρ. 6 παρ. 4 Σ, το οποίο αναφέρεται σε κατ’ ιδέαν συρροή ή σε κατ’ εξακολούθησιν έγκλημα (που είναι περίπτωση πραγματικής ομοειδούς συρροής):
Νόμος ορίζει το ανώτατο όριο διάρκειας της προφυλάκισης, που δεν μπορεί να υπερβεί το ένα έτος στα κακουργήματα και τους έξι μήνες στα πλημμελήματα. Σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις τα ανώτατα αυτά όρια μπορούν να παραταθούν για έξι και τρεις μήνες, αντίστοιχα, με απόφαση του αρμόδιου δικαστικού συμβουλίου. Απαγορεύεται η υπέρβαση των ανώτατων ορίων της προφυλάκισης με τη διαδοχική επιβολή του μέτρου αυτού για επί μέρους πράξεις της ίδιας υπόθεσης.
Άρα, το προβληθέν επιχείρημα ότι ακριβώς για να αποφευχθούν περιπτώσεις τύπου Σακκά προστέθηκε το τελευταίο εδάφιο του άρ. 6 παρ. 4 Σ στην αναθεώρηση του 2001 δεν στέκει. Ο συνταγματικός νομοθέτης είχε κατά νου την άσκηση ποινικής δίωξης με δόσεις, π.χ. πρώτα για πέντε ληστείες και σε ένα χρόνο για άλλες πέντε, κι ας ήταν εξαρχής όλες γνωστές. Η περίπτωση Σακκά αφορά πραγματική συρροή δύο διαφορετικών εγκλημάτων, που σχετίζονται βέβαια κατά την ιστορική τους αιτία και τον χρόνο τέλεσης, προσβάλλουν όμως διαφορετικά έννομα αγαθά και συγκροτούνται διαφορετικά κατά τα αντικειμενικά τους στοιχεία (ίσως γιαυτό να μην έκανε απεργία πείνας στο 18μηνο ο Σακκάς).
Με επιφύλαξη λοιπόν, θα μπορούσα να δεχθώ ότι καλώς διατάχθηκε η νέα προσωρινή κράτηση μετά την παρέλευση του 18μήνου της παλιάς.
2. Καλώς παρετάθη η προσωρινή κράτηση του Σακκά μετά την παρέλευση συνολικά 30μήνου;
Ε όχι!
“Η νέα προσωρινή κράτηση δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος και δεν παρατείνεται” λέει ο Κώδικας και in claris interpretatio cessat. Το πράγμα είναι τόσο εξοργιστικό, που αρχικά δεν μπορούσα να το πιστέψω. Αλλά ήταν λάθος μου, δυστυχώς οι δικαστές του Συμβουλίου Εφετών παρέβησαν τον νόμο, απλά και ξάστερα. Όσα δικονομικά τεχνάσματα και παρατεχνάσματα κι αν έχη χρησιμοποιήσει η υπεράσπιση των κατηγορουμένων στην δίκη της ΣΠΦ για να παρελκύση την δίκη ή να κερδίση αναβολές, τίποτε, καμία σκοπιμότητα δεν δικαιολογούσε κάτι τέτοιο. Η προσωπική ελευθερία του Σακκά, που προστατεύεται από το άρ. 6 Σ και 5 ΕΣΔΑ, παραβιάστηκε.
Δεν είμαι βέβαιος όμως αν εφαρμόζεται αν προκειμένω το άρ. 326 ΠΚ:
Όποιος παραβαίνει μια από τις διατάξεις του άρ. 6 του Συντάγματος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών.
Γιατί το θέμα του 30μηνου δεν ρυθμίζεται στο άρ. 6 Σ, αλλά τα συνήθη όρια προσωρινής κράτησης, με κορυφαίο το 18μηνο. Το 30μηνο ρυθμίζεται, όπως είδαμε, στον ΚΠΔ. Χμ.
Η παράταση της προσωρινής κράτησης του Σακκά πέραν του 30μήνου ήταν παράνομη.
3. Καλώς επεβλήθη στον Σακκά εγγυοδοσία για την απόλυσή του από την φυλακή;
Στην ιστολογοσύνη πιο πολύ συζητήθηκε το ύψος της εγγύησης (30.000 ευρώ, αν δεν μειώθηκε), παρά το ίδιο το γεγονός ότι κάποιος που κρατείται παράνομα καλείται να πληρώση εγγύηση για να απολυθή. Ένα ένα λοιπόν:
Το ύψος της εγγύησης καταρχάς καθορίζεται, πλην άλλων παραγόντων, και από τις προσωπικές περιστάσεις του κρατουμένου, στις οποίες περιλαμβάνεται και το οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό του περιβάλλον. Κοινώς, αν οι δικαστές κρίνουν εύλογα ότι κάποιος άλλος θα προσδράμη να τα καταβάλη για λογαριασμό του Σακκά, τίποτε φίλοι του ας πούμε που ληστεύουν τράπεζες πού και πού, μπορούν να ορίσουν ένα παρόμοιο ποσό. Δήτε και εδώ τι λέει το Περιβαλλοντοδικείο αντ χοκ.
Το σκάνδαλο λοιπόν είναι το άλλο, το ότι απαιτήθηκε από τον Σακκά, καίτοι παρανόμως κρατούμενο, να προσκομίση τα ευρώπουλα για να ελευθερωθή. Λύτρα στην κυριολεξία δηλαδή. Θα ήταν θεμιτό να είχε συμβή το αντίστροφο, ήτοι να διαταχθή η απόλυσή του και να οριστή, μετά από αυτήν, ως περιοριστικός όρος η καταβολή της εγγυοδοσίας. Κρατώ μια μικρή επιφύλαξη μήπως όντως έγινε έτσι, αν και δεν το νομίζω. Όπως μεταδόθηκε η είδηση, ο περιοριστικός όρος της εγγυοδοσίας ήταν παράνομος.
Παράβαλε και την αυστηρή διατύπωση του άρ. 6 παρ. 3 Σ σε απολύτως ανάλογη περίπτωση:
Όταν περάσει άπρακτη καθεμία από τις δύο αυτές προθεσμίες, κάθε δεσμοφύλακας ή άλλος, είτε πολιτικός υπάλληλος είτε στρατιωτικός, στον οποίο έχει ανατεθεί η κράτηση εκείνου που έχει συλληφθεί, οφείλει να τον απολύσει αμέσως. Οι παραβάτες τιμωρούνται για παράνομη κατακράτηση και υποχρεούνται να επανορθώσουν κάθε ζημία που έγινε στον παθόντα και να τον ικανοποιήσουν για ηθική βλάβη με χρηματικό ποσό, όπως νόμος ορίζει.
Το σχετικό βούλευμα ΣυμβΕφΑθ 978/2013 δημοσιεύθηκε στην Ποινική Δικαιοσύνη 6/2013, σελ. 517, ακολουθώντας την εισαγγελική πρόταση Μωραϊτάκη. Ως προς το ερώτημα 1, μοιάζει αρκετά πειστικό, αν και δεν το διάβασα πολύ προσεκτικά. Το κρίσιμο σημείο για το ερώτημα 2 είναι το εξής, όλο κι όλο (σελ. 524):
Γιατί έχει σημασία το κριτήριο της “ίδας υπόθεσης”, που δεν υπάρχει στο άρ. 288 παρ. 2 ΚΠΔ, αλλά στο άρ. 6 παρ 4 Σ, εξηγεί στην μείζονα πρόταση το βούλευμα (σελ. 520, δεξιά στήλη):
Ουσιαστικά λοιπόν το Συμβούλιο επικαλείται το Σ για να … διευρύνη τα όρια της προσωρινής κράτησης του κατηγορουμένου. Αν μεν οι διαδοχικές πκ αφορούν την ίδια υπόθεση, τότε, λέει το Συμβούλιο, ισχύουν τα ανώτατα όρια των ως άνω άρθρων. Αν όμως όχι, και όλοι καταλαβαίνουμε πόσο μπορεί να ξεχειλώση η έννοι “ίδια υπόθεση”, δεν υπάρχει κανένα ανώτατο όριο στις διαδοχικές προσωρινές κρατήσεις.
Εδώ διαφωνώ έντονα με το Συμβούλιο στα εξής νομικά σημεία:
α. Το άρ. 288 παρ. 2 δεν αφορά μόνο πτυχές της ίδιας υπόθεσης σε πραγματική συρροή, αλλά κάθε κατηγορία σε πραγματική συρροή, της ίδιας υπόθεσης ή διαφορετικής. Το Συμβούλιο περιορίζει αντίθετα προς την τελεολογία του το άρ. 288 παρ. 2, που δεν γνωρίζει κανένα περιορισμό μεταξύ “ίδιας” και “μη ίδιας” υπόθεσης. Πρόκειται για εναρμονισμένη δήθεν με το Σ ερμηνεία εναντίον του κατηγορουμένου! Αλλά η αναφορά σε “ίδια υπόθεση” τέθηκε στο άρ. 6 παρ. 4 Σ για να περιορίση την αλόγιστη και καταχρηστική χρήση της πκ, όχι για να την διευκολύνη!
β. Ακόμη και αν η μείζων ήταν ορθή, η υπόθεση του Σακκά είναι δίχως αμφιβολία “ίδια”. Τα κριτήρια του ίδιου του Συμβουλίου, ήτοι “χωροχρονικά προσδιορισμένο συμβάν, δηλαδή η εγκληματική εκείνη συμπεριφορά που εμφανίζει μια φυσική ενότητα και είναι ενταγμένη σε ένα χωροχρονικά προσδιορισμένο εγκληματικό σχέδιο” εφαρμόζονται αβίαστα στην περίπτωση Σακκά.
Ξεκαθαριζω οτι δεν ειμαι νομικος, εχω ομως μια ερασιτεχνικη διαστροφη να διαβαζω νομους, αποφασεις, σκεπτικα κτλ. Υποθετω στους επαγγελματιες του χωρου ειναι κοινος τοπος το υπερβολικο των αντιδρασεων σε νομικες πραξεις απο ανθρωπους που συνηθεστατα δε γνωριζουν την τυφλα τους απο νομικη σκεψη (που ελαχιστα απεχει απο την κοινη λογικη), και αυτο ισχυει και στις δυο αναφερομενες περιπτωσεις.
Τουτων λεχθεντων, απο τη διατυπωση του 288 ΚΠΔ παρ.1 νομιζω οτι ειναι σαφες οτι η επιβολη οριου στην πκ αναφερεται μονο στην συρροη κατ’ ιδεαν ή στο κατ’ εξακολουθηση (και αυτο ακριβως λεει το βουλευμα). Δηλαδη δεν φαινεται να υπαρχει κανεναν οριο στη συνολικη διαρκεια, αν αυτη δεν αφορα τετοια εγκληματα. Υποθετω οτι σε διαφορετικη περιπτωση, ο Νομοθετης θα εκανε την παρ.2 288 ΠΚΔ ξεχωριστο αρθρο με την ιδια ακριβως διατυπωση. Τουτεστιν, αν την τελευταια εβδομαδα πριν απο τη ληξη καθε προφυλακισης ο πρ.κρατουμενος σκοτωνει εναν νεο συγκρατουμενο, η πκ μπορει να πηγαινει επ’ απειρον. Τωρα, το αν ειναι διαφορετικη πραξη που δεν αποτελει μερος του ιδιου αδικηματος, προφανως σηκωνει πολυ νερο και απο τις δυο πλευρες.
Just my two cents :-)
Παρόμοια περίπτωση με του Σακκά είναι και ο Ρουπακιάς ο οποίος κρατείται για σχεδόν 30 μήνες και θ’αφεθεί ελεύθερος εντός των ημερών.
Η φάμπρικα της υπέρβασης του συνταγματικού ορίου με διάφορα δικονομικά τερτίπια καθόλου δεν μ’αρέσει. Ακόμα κι αν ωφελημένος από την τήρηση των κανόνων δικαίου βγαίνει ένας καθ’ομολογία δολοφόνος.
Θα έλεγα τώρα και κάτι για όσους είχαν λυσσάξει με τον Σακκά κι έχουν καταπιεί την γλώσσα τους με την ουσιωδώς όμοια περίπτωση Ρουπακιά, αλλά δεν θέλω να συγχυστώ κι άλλο.
Καλά, ούτε που το ήξερα το θέμα αυτό. Πού τα ξετρυπώνεις όλα ρε φίλε.
Δημοσιεύτηκε σήμερα το βούλευμα του συμβουλίου εφετών. Πρακτικά τον στέλνουν για κατ’οίκον κράτηση. Μπορεί να βγει από το σπίτι μόνο για να πάει στο δικαστήριο κι έχει 24ωρη αστυνομική επιτήρηση.
Υπάρχει ένα θεματάκι εδώ με το κατά πόσον οι περιοριστικοί όροι είναι κομματάκι υπερβολικοί(το οποίο σημαίνει επαχθείς, απεχθείς, παράνομοι κι αντισυνταγματικοί που θα’λεγε κι η Ζωή). Απ’την άλλη δεν απαιτούν λύτρα όπως με τον Σακκά. Είναι μια πρόοδος.
Το ότι δεν είχες ακούσει τίποτα οφείλεται στο ότι οι επαγγελματίες των δικαιωμάτων έχουν καταπιεί την γλώσσα τους για προφανείς λόγους.
Επειδή άκουσα από πολλούς τη δήλωση “όσοι σκούζαν για Σακκά, με Ρουπακιά κατάπιαν τη γλώσσα τους”, ερωτώ το εξής (με κίνδυνο να φανώ ανόητος):
Πώς ομοιάζουν οι δύο περιπτώσεις (πέραν της επί 30μήνου κρατήσεως)? Από τη μία, Σακκάς κρατείται (ορθά) αρχικά για 18, εν συνεχεία για 12 επιπλέον μήνες, στο 30μηνο οπωσδήποτε πρέπει να απολυθεί (με περιοριστικούς όρους ή χωρίς – αδιάφορο), εντούτοις κρατείται περαιτέρω, για δύο – αν θυμάμαι καλά – μήνες, απεργία πείνας (όσο απήργησε βέβαια ο Σακκάς τότε τόσο απήργησα κι εγώ), χαμός, απόλυση με εγγύηση (άλλη υπέροχη ιστορία του “χώρου”)κλπ.
Από την άλλη, Ρουπακιάς αποφυλακίζεται ΠΡΙΝ την συμπλήρωση του 30μηνου, χωρίς εγγυοδοσία και με τον όρο του κατ’ οίκου περιορισμού (ομοίως και ο Σακκάς). Πού κάνω λάθος, και για ποιο λόγο έπρεπε να μιλάνε οι “επαγγελματίες των δικαιωμάτων”?
1. Για τον Σακκά ζητούσαν ορθώς απόλυση, για τον Ρουπακιά διαμαρτύρονται που απολύεται (που άργησε η δίκη, που δεν υπάρχει αίθουσα κλπ. Λες και με τον Σακκά δεν ίσχυαν όλα αυτά και άλλα τόσα για την καθυστέρηση).
2. Για τον Σακκά διαμαρτύρονταν για την εγγυοδοσία (τα βρήκε τελικά τα λεφτά), για τον Ρουπακιά κάνουν γαρ γαρ γαρ τον κατ’ οίκο περιορισμό.
3. Για τον Σακκά διαμαρτύρονταν για το 30μηνο (μάλλον άδικα), για τον Ρουπακιά το θεωρούσαν αυτονόητο.
Εγώ βλέπω δύο μέτρα και δύο σταθμά.
Πόθεν προκύπτει ότι ο Ρουπακιάς αποφυλακίζεται πριν το 30μηνο; Από τον Σεπτ 13 δεν κρατείται;