Καταρχάς παραθέτω απόσπασμα της αγόρευσης στην Βουλή στις 11Νοε12 του Υπουργού Αναπληρωτή επί των Εσωτερικών Χαραλάμπους Αθανασίου, ναι, του γνωστού:
Η αναθεώρηση του Συντάγματος θα ανοίξει όπου είναι. […]
Επιτρέψτε μου να διατυπώσω κάποιες σκέψεις με αφορμή την απομάκρυνση πολλών συναδέλφων μας από τα κόμματά τους όταν ψήφισαν το μεσοπρόθεσμο. Και πρέπει να πω επειδή πολύ το υποστηρίζουν –και πρέπει να το δούμε, το λέω ως προβληματισμό χωρίς καμία διάθεση να πάρω θέση αυτή τη στιγμή ή να μειώσω οποιονδήποτε- ότι η διάταξη του άρθρου 60 του Συντάγματος που λέει ότι οι Βουλευτές έχουν απεριόριστη ελεύθερη γνώμη μέχρι που πάει; Είναι χωρίς όρια; Ποια είναι τα όρια που διαγράφει το Σύνταγμα και περιορίζει αυτό το δικαίωμα; Είναι τα όρια του άρθρου 29 του Συντάγματος των οργανωμένων κομμάτων. Δεν είναι δυνατόν ένα κόμμα να παίρνει στα όριά του, στην κοινοβουλευτική του ομάδα αποφάσεις και να ανατρέπονται από μεμονωμένα άτομα τη στιγμή που είναι αποφάσεις καταστατικού με προγραμματισμό. Ούτε είναι σωστό αυτό που λέγεται «είμαι εκπρόσωπος του έθνους». Ναι, κύριε είσαι εκπρόσωπος και σε βγάζει ο λαός αλλά σε ένα πρόγραμμα που σε επιλέγει ως ικανότερο μεταξύ πολλών ικανών μόνο και μόνο για να εφαρμόσεις το συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, πιστεύω αυτά τα θέματα να τα δούμε στην αναθεώρηση του Συντάγματος γιατί δεν είναι δυνατόν να αλλοιώνονται έτσι οι πλειοψηφίες των κομμάτων.
Τάδε έλεξε Αθανασίου. Ο επίορκος δικαστής αγωνιστής συνδικαλιστής πρωταθλητής των αναδρομικών καταξιωμένος Αρεοπαγίτης επί τιμή πρότεινε, ούτε λίγο ούτε πολύ, από το βήμα της Βουλής την εισαγωγή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού σε συνταγματικό επίπεδο.
Βουλευτές, πίσω στο μαντρί σας! Για τον Αθανασίου το πολίτευμά μας δεν είναι αντιπροσωπευτικό, αλλά κομματικό. Δεν έχει φωνή κάθε βουλευτής, αλλά το κόμμα του αντ’ αυτού. Οι βουλευτές οφείλουν υπακοή στο κόμμα υπό την σημαία του οποίου εξελέγησαν και όχι στην συνείδησή τους.
Ας δούμε λίγο την νομική σκέψη του ανδρός:
Το άρ. 60 παρ. 1 Σ διαλαμβάνει:
Οι βουλευτές έχουν απεριόριστο το δικαίωμα της γνώμης και ψήφου κατά συνείδηση.
Επ’ αυτού προβληματίζεται ο Αθανασίου. Προβληματισθώμεν και ημείς:
Το πολίτευμά μας είναι η προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Κοινοβουλευτική σημαίνει, πρώτα και κύρια, ότι υπάρχει Βουλή. Συνεπώς, η δημοκρατία δεν είναι άμεση, αλλά έμμεση, ήτοι αντιπροσωπευτική. Κάποιοι αντιπροσωπεύονται, οι εκλογείς, και κάποιοι τους αντιπροσωπεύουν, οι βουλευτές.
Στον πυρήνα του αντιπροσωπευτικού συστήματος ανήκει η ελευθερία γνώμης του βουλευτή. Η εντολή του για παράδειγμα είναι ελεύθερη και όχι δεσμία. Ένα σύστημα επιτακτικής εντολής θα είχε όλα τα δογματικά και πρακτικά προβλήματα που είχα εκθέσει στην παραποεμπόμενη ανάρτηση. Δεν φανταζόμουν όμως ότι θα βρισκόταν βουλευτής που θα πρότεινε την εξάρτηση της εντολής όχι από τους εκλογείς του βουλευτή, αλλά από το κόμμα του…
Για να το πούμε ευθέως: Ένα σύστημα που θα εξαρτούσε την εγκυρότητα της ψήφου του βουλευτή ή που θα περιώριζε την ελεύθερη έκφραση της γνώμης του σύμφωνα με τις επιθυμίες του κόμματος θα κατέλυε τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Θα τον κατέλυε δε όχι προς την κατεύθυνση της αμεσοδημοκρατίας, αλλά προς την κατεύθυνση της κομματικής γραφειοκρατίας. Θα αντικαθιστούσε τους 300 παραστάτες του λαού με ένα μικρό αριθμό κομματικών ηγετών.
Αλλά δεν είναι απλώς αριθμητικό το ζήτημα. Το Σύνταγμα δεν καθορίζει τα της εσωτερικής λειτουργίας των κομμάτων. Κάθε κόμμα μπορεί αν θέλει να ορίζη τον επικεφαλής του με κλήρωση αντί εκλογής ή να προβλέπη και να αρκήται σε αυξημένες ή μειωμένες πλειοψηφίες κάθε είδους. Ή να αποδέχεται ως βούληση του κόμματος την οποιανδήποτε βούληση του επικεφαλής του. Συνεπώς, η ελευθερία της γνώμης του βουλευτή αντικαθίσταται όχι με την στοιχειωδώς δημοκρατική λειτουργία του κόμματος, αλλά με το πρόσταγμα του Ηγέτη του.
Χωρίς να είμαι βέβαιος ότι ο Αθανασίου θα προβληματιζόταν με την συνέπεια αυτή.
1) Το άρθρο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον.
2) Στην ομιλία του Αθανασίου, διακρίνω στοιχεία της θεωρίας, κατά την οποία η σύγχρονη δημοκρατία δεν είναι “αντιπροσωπευτική”, αλλά “κομματική-μαζική”. Κατά την άποψη αυτή, μεταξύ πολλών άλλων, η ελεύθερη εντολή αποκλείεται και ο βουλευτής δεσμεύεται από το κομματικό πρόγραμμα υπό το οποίο πολιτεύεται, ενώπιον των ψηφοφόρων του και όχι του έθνους συνολικά. Υπάρχει σύγκρουση του γράμματος άρθρων του Συντάγματος, η οποία αίρεται με κατάλληλη ερμηνευτική προσαρμογή.
3) Δεν ξέρω εάν πρόκειται περί μπαρουφολογίας και ομολογώ το ότι δε με απασχολεί ιδιαίτερα. Τη διδάχθηκα στη Νομική στην Αθήνα. Πάντως, τα διδακτικά εγχειρίδια των ΑΕΙ είναι γραμμένα όλα από πεφωτισμένους, ανιδιοτελείς και ακριβολόγους επιστήμονες και εγκρίνονται κατόποιν αυστηρής διαδικασίας, κατά τους υποστηρικτές του “δημόσιου-δημοκρατικού πανεπιστημίου”.
1. Ευχαριστώ, αλλά τώρα που το ξαναβλέπω μου φαίνεται προχειρογραμμένο, δεν έχει καλή δομή. Επιμένω στο συμπέρασμά του, αλλά ήθελε καλύτερη τεκμηρίωση.
2. Θα ήταν ενδιαφέρον αν υπήρχε ένα αντιπαράδειγμα από σύγχρονη δημοκρατία, εντολής δηλαδή που να μην είναι ελεύθερη, αλλά δεσμία ενώπιον του κόμματος. Δεν νομίζω ότι υπάρχει.
3. Έχει και μέτριους και καλούς και μερικούς για πέταμα. Πιο πολύ με στενοχωρούν όχι οι τελευταίοι, αλλά όσοι θα μπορούσαν να είχαν γράψει πολύ περισσότερα και να είχαν συνεισφέρει πολύ περισσότερο, αλλά δεν το έκαναν, για διάφορους λόγους.
Παραθέτω επιγραμματικώς στοιχεία της άποψης αυτής.
1) Η φύση των πραγμάτων, έχει δικαιοπαραγωγική λειτουργία. Συνεπώς, η συνταγματική-πολιτική πρακτική (ως φύση των πραγμάτων) της διαγραφής των διαφωνούντων βουλευτών, θέτει νέο ερμηνευτικό πλαίσιο, όσον αφορά τα άρθρα 51 παρ.2 και 60 Σ.
2) Τα προαναφερθέντα άρθρα, παραδοσιακά θέτουν την αντιπροσωπευτική αρχή (ίδρυση Συνέλευσης αντιπροσώπων κλπ). Ανανοηματοδοτούνται, όμως, πέραν από τη συνταγματική πρακτική, από τα άρθρα 1, 29 και 52 Σ και τις διατάξεις που ρυθμίζουν το δημοψήφισμα.
3) Κατά το ισχύον Σύνταγμα ισχύει η δεσμευτική εντολή, ως lex imperfecta. O βουλευτής δεσμεύεται από το κομματικό πρόγραμμα, που τίθεται προεκλογικά στην κρίση του (πάνσοφου όπως λένε) λαού. Το 60 Σ δεν καθιερώνει την ελεύθερη εντολή, αλλά το δικαίωμα διαφωνίας του βουλευτή. Σε περίπτωση που αυτή υπάρξει, ο βουλευτής διαγράφεται μεν από την κοινοβουλευτική ομάδα, διατηρώντας τη βουλευτική έδρα (για αυτό “imperfecta”).
4) Δεν έχω άποψη για τους λατινοαμερικανικούς πειραματισμούς. Στην Ευρώπη, πάντως, δε νομίζω ότι αμφισβητείται ο αντιπροσωπευτισμός.