Ως γνωστόν, στην Ελλάδα είμαστε 10 11 εκατομμύρια προπονητές. Και 11 εκατομμύρια συνταγματολόγοι. Ας πω λοιπόν και γω το μακρύ και το κοντό μου.
Σύμφωνα με το άρ. 38 Σ
1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απαλλάσσει από τα καθήκοντά της την Κυβέρνηση, αν αυτή παραιτηθεί, καθώς και αν η Βουλή αποσύρει την εμπιστοσύνη της κατά το άρθρο 84. Στις περιπτώσεις αυτές εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις των παραγράφων 2, 3 και 4 του άρθρου 37. Αν ο Πρωθυπουργός της παραιτούμενης Κυβέρνησης είναι αρχηγός ή εκπρόσωπος κόμματος που διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των βουλευτών, εφαρμόζεται αναλόγως η διάταξη του άρθρου 37 παράγραφος 3 εδάφιο γ’.
2. Αν ο Πρωθυπουργός παραιτηθεί, εκλείψει ή αδυνατεί για λόγους υγείας να ασκήσει τα καθήκοντά του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει Πρωθυπουργό αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος στο οποίο ανήκει ο απερχόμενος Πρωθυπουργός, εφόσον αυτό διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών.
Εδώ λοιπόν ρυθμίζονται δύο διαφορετικές περιπτώσεις με δύο διαφορετικούς τρόπους: παραίτηση της Κυβέρνησης στην πρώτη παράγραφο και παραίτηση Πρωθυπουργού στην δεύτερη παράγραφο.
Ας αρχίσουμε από την δεύτερη περίπτωση. Μετά την παραίτηση μόνου του Πρωθυπουργού, χωρίς την Κυβέρνησή του, η Βουλή έχει ήδη εκφράσει την δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της στην Κυβέρνηση. Η χώρα έχει Κυβέρνηση λοιπόν και χρειάζεται μόνο Πρωθυπουργό. Ακριβώς επειδή υπάρχει η δεδηλωμένη, τον νέο Πρωθυπουργό δεν τον προτείνει η Βουλή ως σώμα, αλλά η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος του Πρωθυπουργού [και αν ο Π. δεν ανήκε σε κανένα κόμμα, αλλά ήταν εξωκοινοβουλευτικός, όπως τώρα καληώρα;]. Αυτή ακριβώς ήταν η διαδικασία που ακολουθήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 1996 με την εκλογή Σημίτη από την ΚΟ του ΠΑΣΟΚ στην περίπυστη εκείνη τσουκάτειο ψηφοφορία.
Τις προηγούμενες μέρες όμως δεν έγινε αυτό. Άρα φαίνεται ότι ακολουθήθηκε η πρώτη περίπτωση, εκείνη της παραίτησης ολόκληρης της Κυβέρνησης μετά του Πρωθυπουργού. Άρα, έπρεπε όλα να γίνουν κατά την παραπομπή στην διαδικασία του άρ. 37 παρ. 2 και 3 Σ:
2. Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής.
3. Αν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει κι αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Κάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Αν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Βουλή.
Η παροχή διερευνητικών εντολών συνεπώς προϋποθέτει ότι κανένα κόμμα δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής. Στην προκειμένη περίπτωση όμως, η Κυβέρνηση είχε μόλις λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, αδιάφορο υπό ποιους πολιτικούς όρους, στις 04 Νοεμβρίου 2011. Άρα, ορθώς δεν ακολουθήθηκε η διαδικασία των διερευνητικών εντολών: να διερευνηθή τι, όταν έχει μόλις παρασχεθή ψήφος εμπιστοσύνης;
Όθεν συνάγεται ότι η αναλογική εφαρμογή που επιτάσσει το άρ. 38 παρ. 1 ως προς το άρ. 37 Σ, επί παραιτήσεως Πρωθυπουργού Κυβέρνησης που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής, αναφέρεται απευθείας στην σύγκληση του Συμβουλίου των Αρχηγών των κομμάτων. Σκοπός της συνάντησης αυτής είναι η επιβεβαίωση της “αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης” κατά το άρ. 37 Σ, όπου όμως η απαισιόδοξη διατύπωση αναφέρεται στο συνήθως συμβαίνον του άρ. 37, ήτοι στην αποτυχία όλων των προηγουμένων διερευνητικών εντολών. Εν πάση περιπτώσει, εν προκειμένω σκοπός του Συμβουλίου ήταν θετικά η συμφωνία επί Κυβέρνησης που θα έχη την δεδηλωμένη, όπερ και εγένετο. Με γεια μας.
Υπάρχει όμως, καταπώς φαίνεται, μια μικρή μαϊμουδιά. Οι παραιτήσεις της Κυβέρνησης και του Πρωθυπουργού προχρονολογήθηκαν. Φέρονται μεν να υπεβλήθησαν στις 09 Νοεμβρίου 2011, όπως προκύπτει από τα σχετικά π.δ. 107-108/2011, αλλά τίποτε σχετικό δεν αναφέρθηκε στην ειδησιογραφία της ημέρας εκείνης. Μάλιστα, στις 09 Νοεμβρίου 2011 ο ΓΑΠ συνεκάλεσε το Υπουργικό Συμβούλιο ως Πρωθυπουργός, ζήτησε μεν παραιτήσεις, αλλά δεν κοινοποιήθηκε ότι τις έλαβε και ακολούθως απηύθυνε διάγγελμα ως Πρωθυπουργός. Εμείς για παραίτηση δεν ακούσαμε πάντως. Και όχι μόνο αυτό, αλλά την ημέρα εκείνη, την ημέρα των μυστικών παραιτήσεων, συνεδρίασε κανονικά η Ολομέλεια της Βουλής, προσήλθαν οι τάχαμου παραιτηθέντες Υπουργοί, ασκήθηκε κοινοβουλευτικός έλεγχος και τα λοιπά και τα λοιπά.
Μπορεί βέβαια να παραιτήθηκαν και λίγο πριν τα μεσάνυχτα οι Υπουργοί, η Πολιτεία δεν κοιμάται ποτέ.
Την επομένη δε, 10 Νοεμβρίου 2011, ο ΓΑΠ προσήλθε στην δεύτερη συνάντηση υπό τον ΠτΔ ως Πρωθυπουργός, όχι ως αρχηγός του ΠΑΣΟΚ.
Αλλά η μέρα είναι ζεστή και ποιητική, ο ουρανός ένα γαλάζιο ανοιχτό και μεις καθόμαστε και ασχολούμαστε με συνταγματικές παρωνυχίδες.
Μην παραλείψετε να διαβάσετε και τα άρθρα του Χρυσόγονου και του Ολδβου, που παραπέμπω, γιατί από αυτά έκατσα και σκέφτηκα λίγο το ζήτημα.
poy einai to ar8ro toy Xrysogonou;
Τεμπέλη!
Μια που το έθιξες, έχω μια απορία: Το άρθρο 37 παρ. 2 ξεκινά με: «Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Βουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών.»*. Δηλαδή δεν έχει δικαίωμα ο αρχηγός του πρώτου κόμματος να ορίσει άλλον πρωθυπουργό;
* Από αυτά που θυμάμαι, αυτό εκφράζει την αρχή της δεδηλωμένης, σωστά;
Όχι και ναι. :-)
Θανάση, καταρχάς μπράβο για την εύρεση και ανάδειξη του κρίσιμου ΦΕΚ και την επ’ αυτού ανάλυσή σου για το τι έγινε — ή μάλλον για το τι έγινε σύμφωνα με την Προεδρία της Δημοκρατίας. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν με αυτό και σχεδόν κανείς μετά από το διορισμό του νέου Πρωθυπουργού.
Ωστόσο, το άρθρο σου αφήνει αναπάντητα κάποια ερωτήματα. Ας τα παρουσιάσω πρώτα, πριν ασχοληθούμε με τις απαντήσεις:
1) Δίνει το Σύνταγμα την εξουσία στον Πρωθυπουργό να *δηλώσει* μεν ότι παραιτείται (ή ότι προτίθεται να παραιτηθεί) μαζί με την Κυβέρνησή του (ώστε να πάμε στη διαδικασία της αναζήτησης δυνατότητας σχηματισμού νέας Κυβέρνησης), αλλά να αναβάλει *την επίσημη υποβολή* της παραίτησης αυτής μέχρι να ολοκληρωθεί, με αίσιο ή μη τρόπο, η διαβούλευση με τους αρχηγούς των άλλων κομμάτων;
Με αυτό το ερώτημα καταπιάστηκες εν μέρει, αλλά δεν ασχολήθηκες, νομίζω, με μια σχετική ένσταση που έχει διατυπωθεί. Η ένσταση αυτή λέει ότι δεν είναι το ίδιο για τους αρχηγούς των άλλων κομμάτων να πηγαίνουν σε διαβουλεύσεις μετά από βέβαιη, τυπικά γεγενημένη, παραίτηση με το να προσέρχονται σε τέτοιες χωρίς να είναι βέβαιο είτε το αν είτε το πότε θα παραιτηθεί. Επί αυτής της ένστασης δεν βλέπω να παίρνεις θέση, εκτός αν πρέπει από τη φράση σου “μικρή μαϊμουδιά” πρέπει να συνάγω ότι η ένσταση σε βρίσκει σύμφωνο, αλλά δεν το θεωρείς σπουδαίο ατόπημα.
2) Μετά από παραίτηση Κυβέρνησης που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής, το Σύνταγμα, με την παραπομπή από το άρθρο 38 παρ. 1 εδ. β στο 37 παρ. 3 εδ. γ, εννοεί ότι μπορεί να σχηματιστεί είτε κανονική Κυβέρνηση (για το υπόλοιπο της θητείας της παραιτηθείσας) είτε υπηρεσιακή (για διενέργεια εκλογών) ή μήπως εννοεί ότι *μόνο* υπηρεσιακή μπορεί να σχηματιστεί;
Αυτό το τελευταίο, ας πούμε, ισχυρίζεται ο Καθηγητής Κ. Χρυσόγονος:
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22788&subid=2&pubid=63543859
3) Δίνει το Σύνταγμα τη δυνατότητα διορισμού Πρωθυπουργού που *δεν είναι εκλεγμένος* στην παρούσα Βουλή — εκτός βέβαια από τη ρητή πρόβλεψη της υπηρεσιακής Κυβέρνησης για διενέργεια εκλογών με επικεφαλής έναν από τους Προέδρους των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων (στο τέλος του άρθρου 37 παρ. 3);
Μερικώς αρνητική απάντηση σε αυτό το τρίτο ερώτημα δίνει ο elawyer:
http://elawyer.blogspot.com/2011/11/blog-post_08.html
Λέει, δηλαδή, ο elawyer ότι επιτρέπεται ο εξωκοινοβουλευτικός Πρωθυπουργός, αλλά μόνο στην περίπτωση της 37 παρ. 3 εδ. γ και συγκεκριμένα “[α]ν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών […]”.
Αν βρίσκεις τα παραπάνω ερωτήματα ενδιαφέροντα και εντός του θέματος που άνοιξες, τα συζητάμε.
Οι πολίτες εκλέγουν Βουλευτές. Πρωθυπουργός μπορεί να είναι μετά όποιος επιλέγουν οι Βουλευτές, αν τα βρούνε.
Γιώργη,
νομίζω ότι ο Θανάσης έχει ήδη απαντήσει αρνητικά στη δήλωσή σου, μετά από προηγούμενη ερώτησή μου…
Συνοπτικά (διορθώστε με αν κάνω λάθος), Πρωθυπουργός μπορεί να είναι μόνο:
α) Αρχηγός κόμματος*
β) Επιλογή του Συμβουλίου των Αρχηγών*
γ) Ένας από τους Προέδρους των τριών ανωτάτων δικαστηρίων
δ) Επιλογή της Κ.Ο. του κυβερνώντος κόμματος για αντικατάσταση κωλυόμενου Πρωθυπουργού (Σημίτης 1996)
* Εάν ένα κόμμα εκπροσωπείται στη Βουλή, αλλά ο αρχηγός του δεν έχει εκλεγεί, ορίζεται ένας Βουλευτής του «κοινοβουλευτικός αρχηγός» ή συμβαίνει κάτι άλλο;
Δεν απάντησε αρνητικά, η ερώτησή σου ήταν διαφορετική. Θα μπορούσε κάλλιστα ο αρχηγός κόμματος να είναι ένας και ο πρωθυπουργός άλλος.
Αυτό δεν αλλάζει τη βασική φιλοσοφία που έγραψα πιο πριν: οι πολίτες εκλέγουν Βουλή. Η Βουλή μετά μπορεί να τους γράψει κανονικά με μόνο κίνδυνο τη μη επανεκλογή της (αθέτηση προεκλογικών υποσχέσεων).
Ξεχνάει λοιπόν ο μέσος Έλληνας (βλέποντας και την αποχή τα τελευταία χρόνια) ότι το μοναδικό και πραγματικό εργαλείο που έχει είναι να μην επανεκλέξει τους βουλευτές που δεν θέλει.
Χάρη,
Ο έπαινος ανήκει στον Ολδβου, όχι σε μένα, από εκείνον το είδα, δες και τον σύνδεσμο που έβαλα.
Από κάτι πράγματα που πιανόμαστε. Ο ίδιος Πρωθυπουργός έχει δηλώσει επίσης, σύμφωνα τουλάχιστον με την ερμηνεία της ΝΔ, ότι θα παραιτηθή στις 19 Ιαν 12, αλλά έχει αναβάλει την επίσημη υποβολή της παραίτησής του. Ναι, κιέπειτα;
Ακριβώς. Προχρονολογήσανε το διάταγμα και τελείωσε το θέμα. Έχει κανείς αντίθετη ενημέρωση ως προς τον ακριβή χρόνο της παραίτησης; Ότι δεν έλαβε χώρα ας πούμε στις 23:59;
Απαντώ στο άρθρο μου και διευκρινίζω: αφής στιγμής το άρ. 37 περιέχει την φράση “αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής”, έπεται ότι ο ΠτΔ πρέπει να εξαντλήση κάθε δυνατότητα σχηματισμού Κυβέρνησης, ακόμη και μετά την λήξη της διαδικασίας των διερευνητικών εντολών. Τι ρυθμιστής του πολιτεύματος θα ήταν άλλωστε! Εν προκειμένω, δεν επιβεβαιώθηκε η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, επιβεβαιώθηκε όμως το αντίθετο. Και η λύση αυτή είναι απολύτως συμφωνη με την τελεολογία του Σ: να εξαντλήται κάθε δυνατότητα σχηματισμού Κυβέρνησης πριν πάμε σε εκλογές.
Αυτό είναι ωραίο ερώτημα και βρίσκω υποστηρίξιμη και την αντίθετη άποψη, περισσότερο όμως την καταφατική. Όχι μόνο επειδή το ζήτημα κρίθηκε στον διορισμό Ζολώτα, άρα υπάρχει σχετική συνθήκη του πολιτεύματος, αλλά κυρίως επειδή η λύση αυτή συνάδει με την κυριαρχία του Κοινοβουλίου: αρχηγός είναι, ό,τι θέλει κάνει. Πρόβλημα ενδεχομένως θα υπήρχε αν ο ΠτΔ μπορούσε να διωρίση και τον κηπουρό του, φέρνοντας την Βουλή ενώπιον τετελεσμένων τύπου 1965-66 και εκβιάζοντας την ψήφο εμπιστοσύνης. Αλλά τώρα υποδεικνύεται από τα κόμματα, οπότε όλα καλά.
Γράφω και ένα άρθρο περί κοινοβουλευτισμού, όπου αντικρούονται οι σαχλαμάρες που κυκλοφορούν περί κοινοβουλευτικού πραξικοπήματος.
Θεόφιλε,
Άρα οποιοσδήποτε.
Επίσης οποιοσδήποτε, ακόμη και μη βουλευτής, κατά την κρατούσα άποψη.
Μιλάς για την περίπτωση εντολής σχηματισμού κυβέρνησης, όταν υπάρχει δηλαδή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, σωστά; Το πρώτο, αν θυμάμαι καλά διορίζεται ο αρχηγός της ΚΟ.