Νομικα, οικονομικα, φιλοσοφια, επιστημες
Dramatis personae:
Αμνός
Λύκος
Αμνωρός
Λυκωρός
Αμνός (βοσκοβελάζων ανέμελα):
Αχ, δεν είναι υπέροχα που ζούμε σε ένα δάσος δικαίου, όπου και το πιο μικρό και ανυπεράσπιστο αρνάκι μπορεί να βόσκη με απόλυτη ασφάλεια της ζωής, της ελευθερίας και της περιουσίας του;
Λύκος (γυμνώνων απειλητικά και τρίζων τα δόντια του):
Η φύση με έκανε ζώο αισθαντικό μεν, πλην όμως αρπακτικό και σαρκοφάγο. Σε λυπούμαι, φίλε Αμνέ, αλλά η φύσις με καλεί! Γίνε θύμα της πρωτεϊνικής μου όρεξης!
Μου λένε συχνά ότι είμαι οξύς και απότομος με τις αντίθετες απόψεις, όταν γράφω ας πούμε:
Τι να κάνω κι εγώ;
Αλλά για να σας δείξω λοιπόν πόσο ανεκτικός είμαι με τους φίλους μας τους παμφάγους, έκατσα και έγραψα την κάτωθι ανοιχτή επιστολή:
Γράφοντας και διαβάζοντας περί χορτοφαγίας συναντώ συχνά τους ίδιους κοινούς τόπους ενστάσεων, αντιρρήσεων, κατηγοριών, αλλά και παρεξηγήσεων εκ μέρους των φίλων στομαχοκέφαλων. Οπότε θα αφιερώσω ένα άρθρο για να συζητήσω λίγο μερικές από αυτές. Πράγμα που έχουμε ξαναπεί γενικά, απλώς τα μαζεύω λίγο εδώ.
1. Η κρεοφαγία ανήκει στην ανθρώπινη φύση.
Ω, πόσες και πόσες ατελείωτες φορές δεν έχω διαβάσει αυτό το επιχείρημα! Πόσες φορές, με την μία διατύπωση ή την άλλη, δεν δηλητηριάζει κάθε σοβαρή ηθική συζήτηση!
Θα μπορούσα να εκφέρω αντιρρήσεις στο οντικό επίπεδο. Θα μπορούσα να υποδείξω ότι οι άνθρωποι μασούν, δεν καταπίνουν. Ότι έχουν πολλούς τραπεζίτες, αλλά κάτι σχεδόν άχρηστους κυνόδοντες. Ότι το εντερικό τους σύστημα είναι πολύ πιο περίπλοκο από των σαρκοφάγων ζώων. Ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν τρώγοντας μόνο κρέας. Είναι σαφές βέβαια ότι φυσιολογικά οι άνθρωποι είναι παμφάγα ζώα, με περισσότερες προσαρμογές προς την χορτοφαγική παρά προς την κρεοφαγική πλευρά. Αυτό δεν αμφισβητείται και καταδικάζω τις υπερβολές από όπου και αν προέρχωνται.
Αλλά δεν είναι αυτή βασική αδυναμία του φυσιοκρατικού επιχειρήματος. Πρόκειται για γνωστή λογική πλάνη, που συνάγει το δέον από το ον, ως μη έδει. Σε πιο απλά λόγια, το γεγονός ότι τρώμε ή μπορούμε να φάμε κρέας ζώων δεν σημαίνει ότι επιβάλλεται ή ότι επιτρέπεται να το φάμε, όπως ακριβώς το γεγονός ότι μπορούμε να φάμε κρέας ανθρώπων δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται να το φάμε. Μεσολαβούν πολλά ηθικά βήματα ακόμα. Αφήστε την φύση λοιπόν ήσυχη.
Επικαλούνται κανονιστικώς την φύση άνθρωποι που γράφουν το επιχείρημα αυτό με πληκτρολόγιο σε ένα υπολογιστή που επικοινωνεί μέσω του διαδικτύου με άλλους υπολογιστές, χρησιμοποιώντας ηλεκτρικό ρεύμα, δεν περιγράφω άλλο.
Read moreΥπέρ της χορτοφαγίας ΙΙΙ: ενστάσεις και διευκρινίσεις
Στις 21 Δεκεμβρίου 2016, αυτής της δίσεκτης χρονιάς, πέθανε αιφνιδιαστικά, αναπάντεχα και άδικα στο χωράφι του ο διαδικτυακός φίλος Τάσος Καρκαντζέλης. Ο Τάσος, μηχανικός στο επάγγελμα, έχοντας δουλέψει πολλά χρόνια στον χώρο του τροφίμου, τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε επιδοθή με πάθος και επιστημοσύνη στην ωοπαραγωγή, έχοντας αφιερώσει ατελείωτες ώρες μελέτης, διαβασμάτων και φροντίδας στο έργο του, την Φάρμα Δοξάτου. Εκεί φιλοδοξούσε να δημιουργήση μια πρότυπη και επικερδή μονάδα ωοπαραγωγής, όπου η ποιότητα και ο σεβασμός στο περιβάλλον και στις όρνιθες θα συνδυάζονταν με την οικονομική αποδοτικότητα και την αξιοποίηση της εγκαταλελειμμένης και υποβαθμισμένης αγροτικής γης μας.
Δεν πρόλαβε. Δυστυχώς.
Είχα επικοινωνήσει με τον Τάσο δύο ή τρεις φορές, χωρίς να έχω την τύχη να τον συναντήσω προσωπικά. Πάντα πρόθυμος να λύση τις απορίες μου, απορίες ενός αδαούς. Θαύμαζα τις δημοσιεύσεις του, το πάθος του, την ελπίδα του, το όραμά του για την πρωτογενή παραγωγή.
Γράφω αυτό το κειμενάκι αξιοποιώντας πράγματα που μου έμαθε και ερεθίσματα που μου έδωσε. Βλέπω φυσικά τα πράγματα από την δική μου φιλοζωική οπτική γωνία, όπως ακριβώς και ο Τάσος από την δική του μεριά αγαπούσε τις “πριγκήπισσές” του. Ας είναι κάτι σαν ένας μικρός επικήδειος για τον ωραίο αγώνα του.
Μπορείτε να βοηθήσετε τα ορφανά παιδιά του, που το 2015 έχασαν την μητέρα τους και το 2016 τον πατέρα τους, μέσω της σχετικής ομάδας στο φατσαμπούκι “Οι φίλοι του Τάσου Καρκαντζέλη”. Υπάρχει τραπεζικός λογαριασμός στο όνομα της αδερφής του Ξανθής στην Πειραιώς με ΙΒΑΝ GR 7801710670006067138420221. Αξίζει τον κόπο.
Σας είχα υποσχεθή να αναπτύξω κάποια στιγμή πώς αντιλαμβάνομαι την ηθική κλιμάκωση των ειδών. Μπορούμε να βαθμολογήσουμε και εν συνεχεία να κατατάξουμε τα είδη ζωής σε μία κλίμακα, ονομαζομένη κλίμακα Θάλυς από τον ευρέτη της. Η κλίμακα αυτή βαθμονομείται από το μηδέν έως το άπειρο, ή τέλος πάντων συνεχίζεται και μετά το σημείο όπου βαθμολογείται ο άνθρωπος, για τον απλό λόγο ότι μπορούμε να φανταστούμε (και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε) ένα είδος ζωής με ιδιότητες τέτοιες που να συγκεντρώνη υψηλότερες βαθμολογίες από τον άνθρωπο.
Πάνω στην κλίμακα σημειώνονται διάφορα όρια, εκ των οποίων ενδιαφέρει ιδίως ο πήχυς εδωδιμότητας: κάθε είδος που τον υπερβαίνει δεν επιτρέπεται ηθικώς να χρησιμοποιηθή από τον άνθρωπο για λόγους γαστριμαργικούς. Άλλος τέτοιος πήχυς είναι π.χ. ο πήχυς πειραματισμού, ήτοι με ποια είδη ζωής επιτρέπεται να πειραματιστούμε και υπό ποιες προϋποθέσεις.
Η βαθμολόγηση τώρα διενεργείται επί τη βάσει κριτηρίων, στην εκτίμηση των οποίων, καθ’ όσον αφορά τις ανανθρώπινες μορφές ζωής, ιδιαίτερη σημασία έχει η συνδρομή της Ζωοηθολογίας. Μπορούμε να συζητήσουμε σχετικά με το ποια θα είναι τα κριτήρια αυτά, ποιο είναι το ηθικό βάρος καθενός και γιατί αποκλείεται το α ή το β και πιθανώς να υπάρξουν κάποιες επιμέρους διαφωνίες. Ωστόσο, λίγοι νομίζω θα διαφωνούσαν με ένα κατάλογο σημείων σαν τον ακόλουθο (όπου οι ιδιότητες δεν καταχωρίζονται κατ’ αξιολογική σειρά):
1. Νοημοσύνη,
2. Αυτοσυνειδησία,
3. Ικανότητα πόνου,
4. Συναίσθηση.
Το οικολογικό επιχείρημα κατά της κρεοφαγίας δεν είναι το ισχυρότερο, αλλά είναι και έγκυρο και αληθές και πειστικό από μόνο του κιόλας.
Η βασική τριάδα του είναι η εξής:
1. Η δυτική κατανάλωση κρέατος δεν είναι επιβιώσιμη.
Μελετώντας την κατά κεφαλήν κρεοφαγία (και διατηρώντας μια μικρή επιφύλαξη για την αξιοπιστία των δεδομένων), διαπιστώνουμε (καμία έκπληξη!) ότι πολύ κρέας τρώνε οι πλούσιες χώρες, με πρωταθλήτριες την Ν. Ζηλανδία, την Δανία και το Λουξεμβούργο, που κινούνται πάνω από το όριο των 140 κιλών ετησίως. Αυτό σημαίνει κοντά στα 400 γραμμάρια (μικτού, δηλαδή και με κόκαλα, λίπη κλπ, αλλά και προοριζόμενου για κατοικίδια) κρέατος την ημέρα. Έλεος ρε φίλε.
Από την μια ντουζίνα χώρες που καταναλώνουν πάνω από 100 κιλά κρέατος ετησίως, όλες (πλην δύο καραϊβικών και της Μογγολίας! Κυνηγάνε ακόμα καβάλα στ’ άλογα οι ταμερλάνοι φαίνεται) ανήκουν σε ΕΕ και αγγλοσαξωνικό κόσμο. Το κρέας είναι ακριβό.
Εντύπωση προκαλεί επίσης η χαώδης διακύμανση, από τα 5 κιλά της υποηπείρου Ινδίας στα 52 της Κίνας στα 80 περίπου Ελλάδας και Γερμανίας μέχρι τα 125 των ΗΠΑ. Δεδομένου του τεράστιου περιθωρίου αύξησης της κρεοφαγίας που επαπειλείται σε μεγάλες πληθυσμιακά χώρες (: Ινδονησία 8 κιλά, Πακιστάν 12, Τουρκία 19), αντιλαμβάνεται κανείς ότι το κρέας δεν φτάνει για όλους. (και δεν εννοώ τα παρόντα επίπεδα παραγωγής του, αλλά και τα δυνητικά, βλ. υπό 3) Όσο πλουσιώτερη γίνεται μια χώρα, τόσο αυξάνει η κρεατική ζήτηση, αν δε μάλιστα οι νεοεισερχόμενοι στην λέσχη των ευμαρών θελήσουν να αντιγράψουν τα δυτικά επίπεδα κατανάλωσης κρέατος (πράγμα που συνιστά εύλογη υπόθεση), δημιουργείται πολύ σοβαρό οικολογικό πρόβλημα. Αν όλος ο πλανήτης έτρωγε όσο κρέας τρώμε εμείς, η κρεοφαγία θα αποκτούσε αίφνης πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Παραθέτω τις σελ. 35-42 του Anarchy, State and Utopia σε δική μου μετάφραση.