Συμπληρώνονται φέτος 69 χρόνια από εκείνο το χειμωνιάτικο μεσημέρι της σφαγής των Καλαβρύτων. 69 χρόνια μετά τα συναισθήματα έχουν υποχωρήσει, οι Γερμανοί δεν μας φταίνε σε τίποτε (πλην ΑΝΕΞΕΛ και λοιπών ψεκασμένων), ο εθνικοσοσιαλισμός είναι ένας μακρινός εφιάλτης, όσο και αν ΧΑ καταβάλη φιλότιμες προσπάθειες για το αντίθετο. Τι μένει λοιπόν από την ενιαύσια τελετουργία, πλην της απόδοσης τιμής στους πατέρες μας;
Θα έλεγα η καταγραφή και η διάδοση της ιστορικής αλήθειας, χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Εθνικόν το αληθές. Υπάρχουν κάποιες ανακρίβειες που κυκλοφορούν ευρέως για τα γεγονότα εκείνων των τραγικών ημερών, μερικές άδολες, μερικές σκόπιμες, μερικές ασήμαντες. Στο παρόν δεν θα επιχειρήσω πλήρη εξιστόρηση των συμβάντων, πράγμα που υπερβαίνει τις δυνάμεις μου, θα προσπαθήσω όμως να διευκρινίσω μερικά σημεία. Και επειδή, ως γνωστόν, δάνειος η σοφία μου, ανατρέχω στον εξαντλητικό και πανέντιμο Hermann Frank Meyer, Από την Βιέννη στα Καλάβρυτα, Τα αιματηρά ίχνη της 117ης μεραρχίας καταδρομών στη Σερβία και την Ελλάδα, μτφρ. Γ. Μυλωνόπουλου, Εστία 2004.
Παρεμπιπτόντως, ο υπότιλος της ελληνικής μετάφρασης έχει νομίζω ένα σφάλμα: ως “Μεραρχία Καταδρομών” αποδόθηκε το πρωτότυπο “Jäger-Division”. Jäger όμως δεν είναι ο καταδρομέας, αλλά το ελαφρύ ή ορεινό πεζικό, το αντίστοιχο ας πούμε των δικών μας ευζώνων. Αν δεν κάνω λάθος δηλαδή.
Για να δούμε λοιπόν τι νομίζουμε ότι έγινε και τι πράγματι έγινε.
Οι Γερμανοί ωργάνωσαν και εξετέλεσαν την Unternehmen Kalawrita καθαρά ως τρομοκρατική επίθεση, χωρίς να προκληθούν. Ειδικώτερα, δεν συνιστούσε απάντηση στην καταστροφή του λόχου Σόμπερ. Κατά πάσα πιθανότητα επεδίωκαν να λυγίσουν το αγωνιστικό φρόνημα των Ελλήνων καταστρέφοντας μια ιστορική πόλη σαν τα Καλάβρυτα.
Λάθος. Η “Επιχείρηση Καλάβρυτα” αποτελούσε τυπική γερμανική επιχείρηση εξιλασμού (“Sühnemaßnahmen”), στρεφόμενη κατά του αμάχου πληθυσμού περιοχής όπου παρατηρείτο δραστηριότητα ανταρτών (“Banden”, θυμίζει κάτι; Σημαίνει “συμμορίες”). Η διαταγή της όλης επιχείρησης υπεγράφη μετά την καταστροφή του λόχου Σόμπερ (Hauptmann Hans Schober) από δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Μάχη της Κερπινής στις 17 Οκτ 1943 και συγκεκριμένα στις 25 Νοε 1943 σε επίπεδο Μεραρχίας και την 01 Δεκ 1943 σε επίπεδο Συντάγματος, ενώ η ίδια η εκτέλεση διετάχθη μέσῳ ασυρμάτου το απόγευμα της 08 Δεκ 1943, λίγες ώρες μετά την ανακάλυψη της τύχης των αιχμαλώτων.
(Σημειώνω ότι, είτε το θεωρούμε δίκαιο είτε όχι, το ισχύον διεθνές δίκαιο της εποχής θεωρείτο ότι επέτρεπε την επιβολή αντιποίνων στον άμαχο πληθυσμό και ακριβώς το ίδιο έπραξαν και οι Σύμμαχοι στην κατεχόμενη Γερμανία στις αρχές του 45 ως απάντηση στην οργάνωση Werwolf. Αυτά για να θυμώμαστε ότι την ιστορία την γράφουν οι νικητές).
Οι Γερμανοί δεν θέλησαν σε καμία στιγμή να διαπραγματευτούν την απελευθέρωση των αιχμαλώτων του λόχου Σόμπερ.
Μάλλον αληθές. Οι Γερμανοί απλώς απαίτησαν μέσω Ελλήνων απεσταλμένων (βασικά ενός ιερέα, του Κ. Χρόνη) την απελευθέρωση χωρίς αντάλλαγμα, διότι ηρνούντο να διαπραγματευτούν, για τον πολύ απλό λόγο ότι διαπραγματεύεσαι με ένα νόμιμο εχθρό και όχι με παράνομους εγκληματίες, όπως θεωρούσαν τον ΕΛΑΣ. Οι 77 αιχμάλωτοι του Σόμπερ εκτελέστηκαν μετά σχεδόν δύο μήνες αιχμαλωσίας για τον επίσης πολύ απλό λόγο ότι ένας ανταρτικός στρατός μετακινείται συνεχώς, δεν έχει στρατόπεδα αιχμαλώτων ούτε επιμελητεία και, εφόσον οι Γερμανοί δεν διαπραγματεύονταν, πράγμα που θα επιθυμούσε ο ΕΛΑΣ, οι αιχμάλωτοι τούς ήταν απλώς άχρηστοι αλλά και οχληροί. Ούτε ελεύθερους μπορούσαν να αφήσουν αυτούς για την αιχμαλωσία των οποίων είχαν χύσει αίμα. Η τραγωδία γεννάται από την συμπλοκή εκατέρωθεν απλοτήτων…
Η διαταγή εκτέλεσης των Γερμανών αιχμαλώτων του λόχου Σόμπερ δεν δόθηκε από τον ΕΛΑΣ και ειδικώτερα δεν δόθηκε από τον Σμήναρχο Δ. Μίχο.
Μάλλον ψευδές, αν και το σημείο αυτό είναι σκοτεινό. Φαίνεται πως υπήρξε διαταγή του Αρχηγείου απευθείας στην φρουρά των αιχμαλώτων για την εκτέλεση. Ο Μίχος ήταν ο Καπετάνιος της 3ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και η ψυχή της Αντίστασης σε όλη την Πελοπόννησο. Είναι μάλλον απίθανο ότι δεν διέταξε ή τουλάχιστον δεν έλαβε γνώση της εκτέλεσης. Αμέσως υπεύθυνος πάντως δεν ήταν ο επικεφαλής της φρουράς των αιχμαλώτων Λγός (ΠΒ) Σωτήριος Θεοδωρακόπουλος ή «Κριαράς», ο οποίος αρνήθηκε να εκτελέση την διαταγή του Αρχηγείου. Ο Άγγλος σύνδεσμος Άντριους είχε γνώση, δεν είναι όμως πιθανό ότι μπορούσε να επηρεάση την κατάσταση. Οι αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν στου Μαγέρου, πάνω από το Μάζι, το βράδυ της 07 Δεκ 1943. Μόνο τρεις επέζησαν.
Κάποιος Αυστριακός στρατιώτης άνοιξε την πόρτα του φλεγόμενου Δημοτικού Σχολείου για να σωθούν οι εγκλωβισμένες γυναίκες. Ο στρατιώτης αυτός στην συνέχεια εκτελέστηκε για την απειθαρχία του από τους ίδιους τους Γερμανούς. Παραλλαγή: ο στρατιώτης ήταν Αλσατός και επέζησε του πολέμου.
Ψευδέστατο. Οι Γερμανοί εκτελούσαν παντού άνδρες και κατά συντριπτικό κανόνα εξαιρούσαν τα παιδιά και τους γέρους, όπως έγινε και στα Καλάβρυτα. Η ιστορία με τον εγκλωβισμό στο φλεγόμενο Δημοτικό Σχολείο είναι μια κλασσική ιστορία ψυχολογίας του τρομοκρατημένου πλήθους, κατανοητή από την τραγικότητα των στιγμών, αν δεν είναι απλή μυθιστορηματική αντιγραφή της φρίκης της Οραντούρ συρ Γκλαν. Μεταπολεμικά εμφανίστηκε μάλιστα και ένας απίθανος Αλσατός, ονόματι Ζαν Λιρώ, και διεκδίκησε για τον εαυτό του την τιμή. Τίποτα τέτοιο δεν συνέβη.
Οι εκτελεσθέντες νεκροί υπερέβησαν τους χίλιους.
Ψευδές. Σήμερα γνωρίζουμε σχεδόν ακριβώς πόσοι ήταν οι νεκροί, οπότε δεν χρειάζεται να αναπαράγουμε κάποιες μεταπολεμικές υπερβολές. Οι νεκροί (μόνο των Καλαβρύτων) ήταν περί τους πεντακόσιους. Οι νεκροί της όλης επιχείρησης πλησίασαν τους εφτακόσιους. Αιωνία τους η μνήμη.
Κύριος υπεύθυνος της σφαγής ήταν κάποιος Τένερ.
Error in persona: Νταίνερτ (Döhnert) και όχι Τένερ ονομαζόταν ο μεταφραστής των Γερμανών κατά την διάρκεια της επιχείρησης. Πρόκειται για το πρόσωπο που περισσότερο εντυπώθηκε στην μνήμη όσων επέζησαν, ήταν όμως ένας απλός Δεκανέας, ανήκε δε στον λόχο Σόμπερ. Για να αποδώσουμε τα Καίσαρος Κάισαρι η ιεραρχία εκείνη την αποφράδα ημέρα είχε ως εξής:
Πτχος Χέλμουτ Φέλμυ, διοικητής του 68ου Σώματος Στρατού (General der Flieger Hellmuth Felmy)
Υπγος Καρλ φον λε Σουίρ, διοικητής της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών [Ορεινού Πεζικού] (Generalmajor Karl von le Suire)
Ανχης Γιούλιους Βαίλφινγκερ, διοικητής του 749 Συντάγματος (Oberstleutnant Julius Wölfinger)
Τχης Χανς Εμπερσμπέργκερ, διοικητής του Ι/749 Τάγματος (Major Hans Ebersberger)
Υπγός Βίλλιμπαλντ Ακαμπχούμπερ (Oberleutnant Willibald Akamphuber)
Δνέας Κόνραντ Νταίνερτ (Obergefreiter Konrad Döhnert)
Κανείς δεν πλήρωσε.
Σχεδόν απολύτως αληθές. Σχεδόν κανείς και σχεδόν καθόλου. Ο Φέλμυ καταδικάστηκε στην Νυρεμβέργη, στην λεγόμενη δίκη των στρατηγών της ΝΑ Ευρώπης, και εξέτισε τρία χρόνια στην φυλακή για μια πράξη που in concreto δεν διέταξε και δεν γνώριζε, είχε όμως διατάξει γενικώς παρόμοια «μέτρα εξιλασμού». Ο Λε Σουίρ πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών το 1955 και κηδεύτηκε στην γενέτειρά του στην Βαυαρία (πού αλλού…) με πλήρεις στρατιωτικές τιμές. Ο Εμπερσμπέργκερ πέθανε στο Ανατολικό Μέτωπο. Ο Ακαμπχούμπερ πέθανε στην Αυστρία το 1972 σε ηλικία 67 ετών. Ο Νταίνερτ πέθανε στην Αυστρία το 1979 σε ηλικία 64 ετών.
Μεθιστολόγηση αυτού εδώ του άρθρου, που δημοσιεύθηκε σαν σήμερα 6 χρόνια πριν, με κάποιες αλλαγές.
Επειδή δεν βλέπω κίνηση, να σας υπαγορεύσω λίγο τις ερωτήσεις και τα σχόλια που πρέπει να μου κάνετε:
-Καταρχάς, ποιος είναι αυτός ο Μάγερ και πώς τολμά να αμφισβητή το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων; Είναι τυχαίο ότι είναι Γερμανός;
-Τι αυθεντία έχει ένας Γερμανός μπροστά στις μαρτυρίες που έχουμε από χαροκαμένες μάνες και ορφανά παιδιά;
-Τι σημασία έχει αν οι νεκροί ήταν 500 ή 1300; Στους αριθμούς θα κολλάμε τώρα; Τι κρύβει αυτή η αμφισβήτηση;
-Γιατί τόση αναφορά στον λόχο Σόμπερ; Μήπως για να ωραιοποιηθούν και να δικαιολογηθούν οι πράξεις των βαρβάρων κατακτητών; Σε ξεσκεπάσαμε!
-Δεν υπάρχει μία ιστορική αλήθεια, αυτό είναι ψέμα.
-Και πού το ξέρω εγώ ότι δεν υπήρξαν και άλλοι νεκροί, που δεν τους ξέρουμε ακόμα; Πώς αποδεικνύεται δηλαδή ότι δεν υπήρξαν κι άλλοι; Δεν αποδεικνύεται! Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι νεκροί είναι ακόμα άγνωστοι.
-Είναι τυχαίο ότι τα ίδια ακριβώς λέει και η Χρυσή Αυγή; Ε; Ποιος ρίχνει νερό στο μύλο των ναζιστών; Ποιες είναι οι υπόγειες διαδρομές που συνδέουν τους νεοφιλελέδες με τους νεοναζιστές; Γιατί αρχίζουν και οι δύο από νεο-;
-Είναι τυχαίο ότι το άρθρο αυτό δημοσιεύεται ανήμερα της επετείου του ολοκαυτώματος; Δεν είναι αυτό τρολάρισμα; Δεν είναι ασέβεια; Τόσες μέρες έχει ο χρόνος!
-Είναι τυχαίο ότι το άρθρο δημοσιεύεται ακριβώς τις ημέρες που εκταμιεύθηκε η δόση της τριμερούς και που διαλύονται οι Ανεξάρτητοι Έλληνες; Μήπως υπάρχει γενικευμένη προσπάθεια να χτυπηθή ο πατριωτισμός των Ελλήνων;
“Οι Γερμανοί εκτελούσαν παντού άνδρες και κατά συντριπτικό κανόνα εξαιρούσαν τα παιδιά και τους γέρους, όπως έγινε και στα Καλάβρυτα.”
Απ’ τον συντριπτικό κανόνα εξαίρεσης παιδιών και γέρων, εξαιρείται η σφαγή στην Κλεισούρα στις 5 Απριλίου 1944. Εκτελέστηκαν αποκλειστικά γυναίκες, παιδιά και γέροι, σύνολο 270 κάτοικοι. Οι μάχιμοι άνδρες είχαν διαφύγει ειδοποιημένοι. Μέχρι πριν λίγα χρόνια ζούσε στο Νυμφαίο μια επιζήσασα του μακελειού, η γυναίκα του μοναδικού καφετζή/κουρέα πριν γίνει θέρετρο το χωριό.
Υπάρχουν πολλά κρυμμένα μυστικά στην ιστορία αυτή, τα διέρχεται εξαντλητικά ο Δορδανάς, στο “αίμα των αθώων” (2007).
Για το ότι οι Γερμανοί δεν εκτελούσαν γέρους και παιδιά -προσθέτω και ανάπηρους- έχω προσωπική μαρτυρία παππού, ο οποίος, αυτός και ο πατέρας του, γλίτωσαν ο πρώτος ως παιδί και ο δεύτερος παριστάνοντας επιτυχημένα τον τυφλό (είναι μια ωραία ιστορία).
Άρα, δεν ήταν εγκληματίες πολέμου; Ήταν.
Οι νεκροί ήταν 700 αντί 1000; Και; Ας πούμε ότι ήταν 100άδες για να είμαστε όλοι μέσα.
Ο ΕΛΑΣ δεν είχε σταθερή επιμελητεία και αυτό δικαιολογεί τη μη διαπραγμάτευση; Η στεγνή τεχνικότητα αυτού του επιχειρήματος και γενικότερα του επιχειρήματος περί “συμπλοκής εκατέρωθεν απλοτήτων” είναι αστεία. Είναι αληθής, μεν, αλλά τόσο τεχνική που είναι αστεία.
Ξέρω τι θα πεις. Αυτός ήταν ο σκοπός του άρθρου. Να επισημάνει μερικές αναληθείς ιστορικές λεπτομέρειες. Δεν έχει κάτι κακό αυτό. Αλλά είναι τόσο “λεπτομέρειες”…
Έλα, πέτυχες μόνο μία από τις ερωτήσεις που περίμενα, αυτήν:
Οι ανταρτικοί στρατοί επιδίδονται παντού και πάντα πολύ περισσότερο από τους τακτικούς στρατούς στην εκτέλεση αιχμαλώτων για λόγους που έχουν να κάνουν και με την χαμηλότερη πειθαρχία ή την ανηλεή φύση των πολέμων όπου συμμετέχουν Ένας ακόμη παράγοντας που υποτιμάται όμως είναι και ο εξής πολύ απλός: δεν έχουν τι να τους κάνουν! Τι να τους ταΐσουν, ποιος να τους φυλάξη, πώς να τους μετακινήσουν κ.λπ.
Παρατηρώ επίσης ότι οι Jaeger μεταφράστηκαν κατά λέξη ως Κυνηγοί στην έκδοση της ΔΙΣ/ΓΕΣ “Η επιχείρηση Καλάβρυτα“. Που είναι μια δόκιμη απόδοση, το σημαντικό πάντως είναι ότι δεν επρόκειτο για καταδρομείς.
The Second World War in Yugoslavia saw a brutal struggle between the armed forces of the Third Reich and the communist-led Partisans. Despite that, the two sides negotiated prisoner exchanges virtually from the beginning of the war. Under extraordinary circumstances, these early contacts evolved into a formal exchange agreement, centered on the creation of a neutral zone, possibly the only such in occupied Europe, where prisoners were regularly swapped until late April 1945, saving several thousand lives.[4]
ΠΗΓΗ:
4.^ Gaj Trifković, “Making Deals with the Enemy: Partisan-German Contacts and Prisoner Exchanges in Yugoslavia, 1941-1945” in: Global War Studies 01/2013; 10(2):6-37.
https://en.wikipedia.org/wiki/Prisoner_exchange