Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα
Ζούμε περίεργες εποχές. Στις αγορές υπάρχει αναβρασμός. Οι επίσημες χρηματαγορές χτυπάνε συνεχώς ρεκόρ: Dow Jones, Dax κτλ είναι σε ιστορικά ύψιστα επίπεδα, η πανδημία σαν να μην συνέβη ποτέ. Αλλά στις μικρότερες και ανεπίσημες αγορές γίνονται ακόμα πιο περίεργα πράγματα.
Η Gamestop είναι μια εταιρεία που δεν ήξερε σχεδόν κανείς εκτός ΗΠΑ, μέχρι που κοινότητες «επενδυτών» (ή τζογαδόρων) την στόχευσαν, εκτοξεύοντας την τιμή 20 φορές. Όχι επειδή την θεωρούν καλή επιχείρηση που θα φέρει κέρδη, αλλά απλά για να φουσκώσουν την τιμή (και να τιμωρήσουν λέει τις κακές τράπεζες που πόνταρα ότι θα πέσει)! Στα τέλη Φεβρουαρίου το πάρτυ τελείωσε, η τιμή έπεσε περίπου εκεί που ήταν πριν το όλο πανηγύρι. Αλλά όχι για πολύ. Σύντομα άρχισε πάλι το φούσκωμα, και τώρα η μετοχή παλινδρομεί με βίαιες μεταβολές της τάξης του 10% πάνω ή κάτω ημερησίως.
Αυτό που συμβαίνει στην Gamestop είναι η κρυπτονομισματοποίηση πραγματικών αγορών. Στα κρυπτονομίσματα η τακτική φουσκώματος ξεφουσκώματος (pump and dump) είναι γνωστή εδώ και χρόνια. Στο ευρύ κοινό έγινε γνωστή στο μεγάλο φούσκωμα του 2017, και βέβαια τώρα ακόμα πιο ευρέως, με το bitcoin να έχει ανέβει από τις 3000 δολλάρια στα 63000 σε δύο χρόνια.
Η παλιά σοφία των χρηματοοικονομικών λέει «αν σου δίνει συμβουλές για μετοχές ο μπαρμπέρης σου, είναι ώρα να πουλήσεις». Αυτή την στιγμή απλόχερα συμβουλή μας δίνουν μπαρμπέρηδες σε όλο τον πλανήτη, από Τζακάρτα έως Καλαμπάκα, δάσκαλοι, άτομα που ασχολούνται με τα οικιακά, influencers στο ινσταγκραμ. Σημαίνει αυτό ότι θα καταρρεύσουν αυτές οι αγορές; Ποιος ξέρει.
Το πρόβλημα όταν τα περιουσιακά στοιχεία αποσυνδέονται εντελώς από την θεμελιώδη αξία τους και γίνονται μιμίδια, είναι ότι κανείς δεν ξέρει πως θα συμπεριφερθεί η διάδοση τους. Σαν ιός που επεκτείνεται για χρόνια; Σαν πανδημία που καταστρέφει τα πάντα και λήγει σε λίγους μήνες; Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα και όποιος μπλέκει με αυτές τις αγορές κινδυνεύει, είτε είναι πιστός στις μαγικές τους ιδιότητες είτε όχι (θυμηθείτε τον Κεϋνς που κάηκε προσπαθώντας να στοιχηματίσει ενάντια σε φούσκες, και έβγαλε το απόφθευγμα “the markets can remain irrational longer than you can remain solvent”).
Το μόνο που ξέρουμε με σιγουριά, είναι ότι αντίθετα με τις «πραγματικές» χρηματαγορές, στην φούσκα των κρυπτονομισμάτων και λοιπών μιμιδίων δεν γίνεται να κερδίσουν όλοι. Πρόκειται για ένα κλασικό παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, για να κερδίσει κάποιος, χάνει κάποιος άλλος. Είναι αυτό που σε παλιότερες εποχές λέγανε πυραμίδα, ή σχέδιο «Πόνζι» στον αγγλόφωνο κόσμο. Και αν προσπαθεί κάποιος να σας πείσει ότι δεν είναι πυραμίδα, όσο πιο πειστικός είναι, τόσο περισσότερο να σας θυμίζει τον ίδιο τον Κάρλο Πόνζι. Έναν Ιταλό που κατέκλεψε τις ΗΠΑ, αλλά ήταν τόσο χαρισματικός, που αθωώθηκε δύο φορές από ενόρκους για τις απάτες του (που φυσικά ξέρουμε ότι έκανε). Ακόμα και βρισκόμενος καταδικασμένος στην φυλακή, δεχόταν επιστολές από επενδυτές που είχε κοροϊδέψει. Με εκκλήσεις και παρακάλια να τους ελευθερώσει από το βάρος λίγων χρημάτων ακόμα.
Ας το ξεκαθαρίσουμε: η κλασική φύση του χρηματιστήριου δεν είναι αυτή, δεν είναι όλες οι αγορές πυραμίδες! Η εταιρεία που μπαίνει στο χρηματιστήριο έχει ένα πλάνο και μια υπόσχεση. Χρηματοδοτείται από τους μετόχους, για να χρησιμοποιήσει τα χρήματα κάπου σε παραγωγή προϊόντων, που θα πουλήσει και θα επιστρέψει τα κέρδη ως μερίσματα. Το χρηματιστήριο έχει εξόχως παραγωγική χρήση, ο θεσμός της σύγχρονης επιχείρησης δεν είναι νοητός χωρίς μετοχές και μετόχους.
Ακόμα και το λεγόμενο «σορτάρισμα» μετοχών (πώληση μετοχών που δεν έχεις, υπολογίζοντας ότι θα πέσει η τιμή) έχει την χρήση του, κιας μην άρεσε στους τζογαδόρους της Gamestop. Αν έχεις την πληροφορία ότι μια μετοχή είναι υπερτιμημένη, πρέπει να μπορείς να ποντάρεις εναντίον της. Η αγορά συγκεράζει τότε όλες τις πληροφορίες και η τιμή είναι όσο γίνεται πιο κοντά στην πραγματική, θεμελιώδη αξία της μετοχής.
Στα κρυπτονομίσματα δεν υπάρχει τέτοια παραγωγική διαδικασία. Κάποιος το εκδίδει, εμείς το αγοράζουμε, αυτός πάει στις Μπαχάμες, εμείς ψάχνουμε το επόμενο κορόιδο να ξεπουλήσουμε πριν είναι αργά.
Ακόμα και αν η τεχνολογία του blockchain βρει μεγάλη χρησιμότητα στο μέλλον (μεγάλο αν), τα ίδια τα κρυπτονομίσματα που σας προτείνει ο μπαρμπέρης σας, είναι σχεδόν πάντα μια απλή, παραδοσιακή πυραμίδα με τεχνοφιλικό κέλυφος. Κάποιοι θα βγάλουν ίσως λεφτά, αλλά σίγουρα και κάποιοι θα χάσουν. Για να ξέρετε σε ποιο ρόλο θα καταλήξετε, προλετάριος ή προύχοντας σε αυτές τις αγορές των μιμιδίων, διαβάστε λίγο Κάρολο. Όχι Μαρξ, Πόνζι.