Να ρωτήσουμε την κοινωνία;
Σωτήρης Γεωργανάς, Αν. Καθηγητής Οικονομικών στο City University Λονδίνου – επισκέπτης καθ. στο New York University
Αντώνης Καραμπατζός, Επ. Καθηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών
Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στην Καθημερινη
Ο τραπεζικός δανεισμός βαρύνει περίπου τον μισό εργαζόμενο πληθυσμό της Ελλάδoς. Σύμφωνα με σχετικές εκτιμήσεις, τα μη εξυπηρετούμενα τραπεζικά δάνεια –τα επονομαζόμενα και «κόκκινα»– ανέρχονται αυτή τη στιγμή στο 35%, ήτοι σε 75 δισ. ευρώ (σχετ. «Καθημερινή», 22.1.14 και 2.3.14). Οι προβολές δείχνουν ότι μέχρι τα τέλη του 2014 ενδεχομένως θα ξεπεράσουν τα 85 δισ. ευρώ (40% του συνόλου των δανείων), ενώ από το μέσον περίπου του 2015 αναμένεται μία σταδιακή αποκλιμάκωση.
Η εικόνα αυτή ασφαλώς δεν είναι ενθαρρυντική. Πολλοί δανειολήπτες δεν αντέχουν άλλο την πίεση των οφειλών και εγκαταλείπουν την προσπάθεια τήρησης των δανειακών τους υποχρεώσεων, με αποτέλεσμα η τρύπα των κόκκινων δανείων να μεγαλώνει όλο και περισσότερο. Είναι αλήθεια δε ότι τα περισσότερα από τα μη εξυπηρετούμενα σήμερα δάνεια δόθηκαν μετά την είσοδό μας στην ΟΝΕ, μία περίοδο κατά την οποία τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού, λόγω της σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά αλλά και της υπέρμετρης διεθνούς ρευστότητας, εξασφάλιζαν μια πρωτόγνωρη –για τα ελληνικά δεδομένα– ευκολία πρόσβασης σε φθηνό χρήμα. Τράπεζες και δανειολήπτες χόρεψαν μαζί ένα τάνγκο ανεμελιάς και απληστίας. Η αφειδής χορήγηση δανείων βαρύνει σαφώς και τους δύο χορευτές, άλλοτε ισομερώς άλλοτε όχι· φαίνεται, πάντως, ότι αμφότεροι είχαν πιστέψει ότι τα ατομικά εισοδήματα, οι τιμές των ακινήτων και εν γένει η ελληνική οικονομία δεν κινδύνευαν από κάποια σοβαρή πτώση ή ύφεση.
Η εντυπωσιακή διάψευση των προσδοκιών αυτών δημιουργεί πλέον ένα σοβαρότατο πρόβλημα. Ορισμένοι δανειολήπτες έχουν πειστικά επιχειρήματα να αξιώνουν από τις τράπεζες να αναλάβουν και εκείνες ένα τμήμα του κινδύνου της μεταβολής των συνθηκών· τούτο ισχύει κυρίως για κάποια καταναλωτικά δάνεια που χορηγήθηκαν αφειδώς και κατά τρόπο «μη υπεύθυνο» από τα πιστωτικά ιδρύματα, καθώς και για ορισμένες κατηγορίες επιχειρηματικών δανείων που είχαν συνδεθεί –εν γνώσει της δανειοδότριας τράπεζας– με συγκεκριμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες, οι οποίες δέχθηκαν καίριο πλήγμα από την εγχώρια οικονομική κρίση (όπως λ.χ. η κτηματαγορά).
Πέρα όμως από τις περιπτώσεις πραγματικής αδυναμίας όπου πρέπει κατ’ αρχήν να ελαφρύνεται η θέση του δανειολήπτη, μία γενικότερη διαγραφή δανειακών χρεών, μία μορφή «σεισάχθειας», είτε μέσω της δικαστικής οδού είτε με κεντρική νομοθετική παρέμβαση, θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη.
Εν πρώτοις, θα αύξανε άμεσα τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (μέσω ΤΧΣ), με συνέπεια την επιβάρυνση της χώρας με πρόσθετες δανειακές οφειλές. Ακόμα και αν βρούμε πρόθυμους προς τούτο δανειστές, γεννάται εδώ ένα κρίσιμο ερώτημα: θέλουμε πράγματι να μετακυλίσουμε στο σύνολο των ελλήνων φορολογουμένων, αλλά και των επομένων γενεών, την ασυνέπεια ενός τμήματος των δανειοληπτών; Θέλουμε να πληρώσουν τα κόκκινα δάνεια οι συνεπείς δανειολήπτες ή ακόμη και εκείνοι οι πολίτες που δεν έχουν δανειστεί ποτέ στη ζωή τους; Να πληρώσουν τη νύφη και πάλι οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι μέσω μιας νέας μείωσης μισθών και συντάξεων; Μήπως, περαιτέρω, είμαστε πρόθυμοι να δεχθούμε ένα «κούρεμα» στις τραπεζικές καταθέσεις όλων μας, προκειμένου να καλυφθούν οι τρύπες από μία διαγραφή δανειακών επισφαλειών; Αυτά τα ερωτήματα πρέπει να τεθούν ανοιχτά στον δημόσιο διάλογο· η κοινωνία η ίδια πρέπει να δώσει τις απαντήσεις: επιθυμεί εν τέλει μία κοινωνικοποίηση περαιτέρω δανειακών επισφαλειών, περισσότερων δηλαδή από αυτές που ήδη καλύπτει;
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να ληφθεί υπόψη το σοβαρότερο ίσως επιχείρημα εναντίον μιας αβασάνιστης, γενικής διαγραφής χρεών: ο περίφημος «ηθικός κίνδυνος» (moral hazard) που συνδέεται με μία τέτοια ενέργεια ευθείας υπονόμευσης της αρχής της πιστής τήρησης των συμφωνιών (pacta sunt servanda). Συγκεκριμένα, πρόκειται για τον κίνδυνο διαφθοράς των οφειλετών, οι οποίοι θα αναλαμβάνουν ευκολότερα συμβατικές υποχρεώσεις, εφόσον γνωρίζουν ότι μπορούν να απαλλαγούν από αυτές σε περίπτωση που η παροχή τους καταστεί απλώς επαχθέστερη. Οι δε τράπεζες, από την πλευρά τους, ορθολογικά σκεπτόμενες και αναμένοντας τον ηθικό κίνδυνο, θα εμφανίζονται όλο και πιο απρόθυμες να προχωρήσουν στη χορήγηση νέων δανείων. Όπως μία έξυπνη ασφαλιστική εταιρεία δεν θα πωλούσε ασφάλεια πυρός σε ένα εστιατόριο του Δον Κορλεόνε, έτσι και οι τράπεζες δεν θα έδιναν καθόλου δάνεια αν ακόμη και ο πιο ανεύθυνος δανειζόμενος είχε πρόσβαση σε ενα δικαστικό σύστημα που ακυρώνει τα χρέη με την πρώτη δυσχέρεια εκπλήρωσης.
Δυστυχώς σε κάποιες περιπτώσεις τα ελληνικά δικαστήρια φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα αυτού του επιχειρήματος. Την ώρα δε που η ελληνική οικονομία υποφέρει από καταστροφική έλλειψη ρευστότητας (ίσως το βασικότερο αίτιο της σημερινής ύφεσης), η άκριτη ενίοτε δικαστική διαγραφή χρεών οδηγεί τις τράπεζες σε ακόμη αυστηρότερη περικοπή του δανεισμού και περαιτέρω στραγγαλισμό της αγοράς, ο οποίος και πλήττει σοβαρότατα κάθε πολίτη της χώρας, δανειζόμενο ή μη.
Τέλος, ο ηθικός κίνδυνος έχει και μία ακόμη διάσταση: Εν γένει, οι αστοχίες στις συναλλακτικές μας αποφάσεις συνδέονται με ένα σημαντικό, παράπλευρο όφελος, εκείνο του «μαθήματος μέσα από το πάθημα», το οποίο όμως χάνεται, όταν το κράτος επεμβαίνει πατερναλιστικά, για να διορθώσει μία άστοχη επιλογή μας. Τέτοιου είδους μαθησιακές εμπειρίες, μέσω των οποίων μαθαίνουμε να υφιστάμεθα τις συνέπειες των εσφαλμένων επιλογών μας και να μη τις μετακυλίουμε στο κράτος και το κοινωνικό σύνολο, μας καθιστούν πιο υπεύθυνους πολίτες και πιο συνετούς συναλλασσομένους (στον βαθμό βεβαίως που τα εν λόγω μεμονωμένα σφάλματα δεν έχουν καταστροφικές συνέπειες για την περιουσιακή μας σφαίρα)· εν τέλει, πατάμε σταθερότερα στο έδαφος, ζυγίζοντας προσεκτικά τις αποφάσεις που καθημερινά λαμβάνουμε, από τις πιο απλές καταναλωτικές μέχρι την ψήφο μας. Αντιθέτως, ένας διαρκώς κηδεμονευόμενος πολίτης, τον οποίο προστατεύει σε κάθε του βήμα ένα κράτος-πανόπτης, μετατρέπεται τελικά σε ένα άβουλο, ανελεύθερο όργανο, εκτεθειμένο στις εκάστοτε ορέξεις του προστάτη-κηδεμόνα του, που μπορεί κάποια στιγμή να του υποδείξει ακόμη και πώς να ψηφίζει, προκειμένου να τον προστατεύσει από την τάχα «ανώριμη» κρίση του. Προφανώς δεν μπορεί αυτό να είναι το ιδανικό μας σε μία σύγχρονη, ανοιχτή κοινωνία.
To moral hazard έχει νόημα σε μικρές κλίμακες. Αν έχουν κάνει στάση πληρωμών 40% των δανείων, αυτό αφορά ίσως και 20% του πληθυσμού. Δεν μπορούν 4 τράπεζες να κάνουν μάθημα ηθικής σε 2εκ Έλληνες.
Επίσης, πότε πήρε δάνειο το ΜΕΓΚΑ τελευταία φορά; Θα μιλήσετε σοβαρά στους Ελληνες για Moral hazard; Ποιός θα το κάνει; Με τι moral standing;
Moral hazard δεν σημαίνει αυτό που νομίζεις. Στα οικονομικά έχει συγκεκριμένη έννοια την οποία το κείμενο εξηγεί. Αν τράπεζες και δανειολήπτες ξέρουν ότι σε περίπτωση που πολλά δάνεια δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν το κράτος, δηλαδή οι φορολογούμενοι, θα καλύψουν τη διαφορά τότε θα έχουν κίνητρο στο μέλλον να πάρουν ακόμα περισσότερο ρίσκο. Moral δεν σημαίνει εδώ “ηθική” όπως η λέξη χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη.
Θα διαφωνησω με πολλα απο αυτα που γραφεις.
Καταρχην θεωρεις οτι ολος αυτος ο τραπεζικος δανεισμος ηταν απλα μια φουσκα με υπευθυνες και τις 2 πλευρες(τραπεζες και δανειοληπτες). Ομως τα τελευταια 2 χρονια (ισως και παραπανω) η Ελλαδα υποφερει απο χαμηλο πληθωρισμο και εδω και ενα χρονο απο αποπληθωρισμο σε μεγαλο βαθμο εξαιτιας της ΕΚΤ!! αυτο απο μονο του δεν χειροτερευει την κατασταση των τραπεζων και των δανειοληπτων??? Δηλαδη πιστευω οτι ειναι πιθανον οτι σε ενα πιο σταθερο νομισματικο περιβαλλον τα κοκκινα δανεια να ηταν χαμηλοτερα.
Ας υποθεσουμε ομως οτι εστω και σε καποιο βαθμο για διαφορους λογους ειχαμε οντως μεγαλη φουσκα. Δεν πρεπει και η τραπεζα σαν μια ιδιωτικη επιχειρηση να αναλαβει το κοστος των επιλογων της?? γιατι βλεπεις ηθικο κινδυνο μονο απο την πλευρα του δανειοληπτη αλλά οχι της τραπεζας? Θα μου πεις βεβαια οτι η καταρρευση μιας τραπεζας μπορει να εχει συνεπειες για ολη την οικονομια και βεβαια θα συμφωνησω με αυτο αλλά οι ελληνικες τραπεζες δανειστηκαν παρα πολλα λεφτα μεσω Εκτ, μεσω ELA, πηραν κρατικες εγγυησεις, ανακεφαλαιοποιηθηκαν με 50 δις ευρω, το κρατος εγγυαται καταθεσεις κτλ αλλά παρολαυτα πολλες ελληνικες τραπεζες ειναι σε τραγικη κατασταση. Δεν υπαρχει λοιπον ηθικος κινδυνος για τις τραπεζες?? Επισης μιλας για ευνοικο κρατικο πατερναλισμο προς τους δανειοληπτες επειδη τα δικαστηρια διαγραφουν χρεη αλλά δεν μιλας για τον ευνοικο κρατικο παρεμβατισμο του κρατους προς τις τραπεζες. Τι θα γινοταν αν ειχαμε ενα πληρως ελευθερο συστημα?? Τα δανεια θα ειχαν διαγραφει οχι επειδη το κρατος θα το επεβαλλε αλλά επειδη αυτο θα εκαναν οι τραπεζες απο μονες τους.
Για μενα η διαγραφη δανειων σε συνδυασμο με μια πιο χαλαρη νιμισματικη πολιτικη ειναι η σωστη ΗΘΙΚΗ λυση με βαση τα μετριοπαθη φιλελευθερα πιστευω μου.
Θάνο, μην προσωποποιείς τις τράπεζες. Όταν λέμε ότι τράπεζες διασώθηκαν, αυτό που διασώθηκε είναι τα λεφτά των καταθετών. Οι ιδιοκτήτες τις τράπεζας, οι μέτοχοι δηλαδή, πλήρωσαν το κόστος των αποφάσεών τους, αφού λόγω της επανακεφαλαιοποίησης η συμμετοχή τους μειώθηκε (υπέρ του κράτους) και αντίστοιχα μειώθηκε και η τιμή των μετοχών. Οσοι ήταν μέτοχοι όταν ξεκίνησε η κρίση έχασαν τα μαλιοκέφαλά τους.
Ναι Κωστα το γνωριζω αυτο αλλά το κρατος ψηφισε αρκετες ευνοικες ρυθμισεις για τους μετοχους. Επισης θα επρεπε να πληρωσουν οι subordinated bondholders (ισως κατι να εγινε εκει αλλά δεν ειμαι σιγουρος), οι senior bondholders και οι καταθετες πανω απο 100.000 ευρω.Επισης θα επρεπε να απο κτησει τη διοικηση το κρατος. Με προσωρινη εκαιρεση τη eurobank ομωε τελικα δεν εγινε αυτο παρολο που το κρατος στις αλλες 3 μεγαλες εβαλε σχεδο το 90%. Τσεκαρε και αυτα τα 2 κειμενα:
http://www.capital.gr/jArticle.asp?id=1995300
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.oikonomia&id=32957
Ναι Κωστα το γνωριζω αυτο αλλά το κρατος ψηφισε αρκετες ευνοικες ρυθμισεις για τους μετοχους. Επισης θα επρεπε να πληρωσουν οι subordinated bondholders (ισως κατι να εγινε εκει αλλά δεν ειμαι σιγουρος), οι senior bondholders και οι καταθετες πανω απο 100.000 ευρω.Επισης θα επρεπε να αποκτησει τη διοικηση το κρατος. Με προσωρινη εξαιρεση τη eurobank ομως τελικα δεν εγινε αυτο παρολο που το κρατος στις αλλες 3 μεγαλες εβαλε σχεδον το 90%. Τσεκαρε και αυτα τα 2 κειμενα:
http://www.capital.gr/jArticle.asp?id=1995300
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.oikonomia&id=32957
Θάνο, ενδιαφέροντα και ευχαριστώ. Σε κάποια ζητήματα συμφωνώ (π.χ. τις προνομιούχες μετοχές). Σε άλλα όμως διαφωνώ. Δεν είναι το ίδιο πράγμα να δίνεις αφερέγγυα δάνεια σε ιδιώτες με το να την πατήσεις επειδή ένα κράτος μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης, άκουσον-άκουσον, χρεοκώπησε. Ε, δεν είναι ίδιες οι ευθύνες. Συνέπεια αυτού, δεύτερον, δεν είμαι σίγουρος ότι το να βάλουμε στο τιμόνη της τράπεζας κάποιον καρεκλοκένταυρο διορισμένο από την κυβέρνηση είναι καλύτερο από το να αφήσουμε τη διοίκηση σε άτομα που γνωρίζουν την τράπεζα.
“Μήπως, περαιτέρω, είμαστε πρόθυμοι να δεχθούμε ένα «κούρεμα» στις τραπεζικές καταθέσεις όλων μας, προκειμένου να καλυφθούν οι τρύπες από μία διαγραφή δανειακών επισφαλειών;”
Αν μιλαμε για τις ανασφαλιστες καταθεσεις πανω απο 100.000 ευρω ασφαλως και ναι!! Πουθενα δεν υπαρχει γραμμενο οτι το κρατος πρεπει να εγγυαται το συνολο των τραπεζικων καταθεσεων.
Εγώ πάντως αυτό που βλέπω μέσα από την δουλειά μου και την έστω μικρή ενασχόλησή με το Αστικό είναι ότι έχει γίνει ο κακός χαμός. Όσοι είναι συνεπείς μέχρι τώρα νιώθουν τα κορόιδα της υπόθεσης. Οι τράπεζες δεν τους κάνουν καμία διευκόλυνση, κι ας είναι εκείνοι οι συνεπείς πελάτες, γιατί έχουν να ασχοληθούν με τους κακοπληρωτές. Οι δε κακοπληρωτές δεν περιλαμβάνουν βέβαια μόνο ανέργους κ.λπ., αλλά φυσικά σε μεγάλο βαθμό και απλούς μπαταξήδες, που βρήκαν την ευκαιρία και την αφορμή τώρα να μην αποδώσουν τις δόσεις τους.
[Ούτε κανείς υποχρέωσε τον δανειολήπτη να πάρη το δάνειο σε ελβ. φράγκο, έτσι;]
Στους τελευταίους, Βασίλη, περιλαμβάνονται βεβαιότατα και επιχειρηματικά δάνεια. Μια γενική ιδεοληπτική τάση διαγραφής χρεών θα είχε ως αποτέλεσμα να διαγραφούν και πάμπολλα από τα χρέη των καναλιών και των κομμάτων. Να υποθέσω ότι αυτό επιδιώκεις;
Δεν πρέπει να υποτιμούμε εδώ τον πολιτικό, κομματικό και ιδεολογικό παράγοντα. Πολλοί δεν πληρώνουν όχι επειδή αντικειμενικά δεν έχουν, αλλά επειδή δεν θέλουν: “σιγά μην πληρώσω τις τράπεζες που μας χρεωκόπησαν”, “να τα πάρουν από το Μέγκα”, “δεν μου φτάνουν οι φόροι, θα πληρώνω και το δάνειο αποπάνω;”.
Θα προτιμούσα ένα σύστημα (ή μάλλον αφού το σύστημα που προτιμώ δεν πρόκειται να το δω λόγω ακριβώς της αδράνειας σκέψης και υιοθέτησης ριζοσπαστικά διαφορετικών μορφών που είναι πολύ πιο βιώσιμες από το χρηματοπιστωτικό ανοσιούργημα του σήμερα), θα προτιμούσα λοιπόν ένα σύστημα στο οποίο οι τράπεζες, από μόνες τους θα αναλάμβαναν το ρίσκο κάθε επένδυσης προς τους δανειζόμενους, όπως και κάθε άλλος επενδυτής αναλαμβάνει τα ρίσκα των επενδύσεών του – αν χάσει έχασε, κανείς δεν τον αποζημιώνει! Πέραν αυτών λοιπόν, πτώχευση και κλείσιμο – ψυχρά. Και ο κόσμος να αποφασίσει μόνος του αν θέλει να καταθέτει, πού να καταθέτει, και οι τράπεζες και οι διάφοροι δήθεν επιστημονικοφανείς μαρκετίστες που δημιουργούν «προϊόντα» να σκέφτονται πολλαπλά πριν καν διανοηθούν να υποθέσουν ότι έχουν στο μυαλό τους έναν νέο προϊόν για πρόταση!
Ούτε κοινωνικοποίηση των δανείων, ούτε όμως και επιβολές ανόητων «ηθικών κανόνων» σε μια ρευστή πραγματικότητα. Από εκεί και πέρα, άμα θέλει κάποια τράπεζα, τότε να «κοινωνικοποιηθεί», να υπόκειται στον έλεγχο και την διοίκηση του συνόλου της κοινωνίας και όχι μιας τυχαίας κυβερνήσεως «φιλελεύθερα ολιγαρχικής» και καθόλου δημοκρατικής.
Λύσεις υπάρχουν πολλές, αλλά θέλουν ανθρώπους με όραμα και όχι μόνο τεχνοκρατικές αναλύσεις!
Εεεεε, δεν ξέρω αν το συνειδητοποιείς, αλλά το ίδιο λένε και οι συγγραφείς: η Τράπεζα να χάνη, όταν χάνη, λόγω της αφερεγγυότητας του συμβαλλομένου που επέλεξε. Όχι επειδή έτσι είπε ένας νόμος ή ένα δικαστήριο, δηλαδή με διαγραφή χρεών που δεν είναι ανείσπρακτα.
Σχετικά με το θέμα των ρυθμίσεων των δανείων και γενικώς του τι συμβαίνει στον τραπεζικό χώρο υποτίθεται ότι υπάρχει εδώ και χρόνια ένα εποπτικό πλαίσιο. Μάλιστα από τον προηγούμενο Οκτώβριο, αυτό έχει αποφασιστεί να ενοποιηθεί υπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Single Supervisory Mechanism – SSM). Ο βασικός κανόνας είναι πλέον ο κανονισμός 575/2013 . Σε γενικές γραμμές το πλαίσιο θέτει απαιτήσεις σε κεφάλαια και προβλέψεις ανάλογα και με τις επιδόσεις των δανείων. Όταν τα δάνεια ρυθμίζονται ή παύουν να εξυπηρετούνται, τότε οι τράπεζες καλούνται να έχουν μεγαλύτερα κεφαλαιακά αποθέματα. Όπως είναι φτιαγμένοι οι κανόνες, οι τράπεζες έχουν μέσω του πλαισίου αυτού το κίνητρο να δίνουν δάνεια χαμηλού κινδύνου και να ρυθμίζουν τα δάνεια με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται εξυγίανση της ικανότητας αποπληρωμής του πελάτη. Επίσης, υπάρχει το κίνητρο να ρυθμίζονται τα δάνεια εγκαίρως, πριν αυτά θεωρηθούν «μη εξυπηρετούμενα». Οι τράπεζες πρέπει να μεγιστοποιήσουν την απόδοση αλλά και να ελαχιστοποιήσουν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (δυο περίπου αντίθετες τάσεις). Έχοντας αυτά τα κίνητρα και δεδομένου ότι οι ρυθμίσεις γίνονται βάσει υποδειγμάτων σε εξατομικευμένο επίπεδο (τόσο στη λιανική όσο και στην επιχειρηματική τραπεζική) υποτίθεται ότι οι τράπεζες της Ευρώπης και της Ελλάδας θα προχωρήσουν μόνες στους στις κατάλληλες ρυθμίσεις έναντι των πελατών τους (με ενδεχόμενη χρεο-διαγραφή μέρους των τόκων ή του κεφαλαίου).
Δεν γνωρίζω αν το συγκεκριμένο μοντέλο θα προχωρήσει απολύτως ικανοποιητικά. Θεωρώ πάντως, ότι υπάρχει ένα πλαίσιο που αποτρέπει τις τράπεζες από το να συγχωρεί μπαταξήδες και τις ενθαρρύνει να πάρουν όσα από τα χρήματά τους μπορούν βάσει των δυνατοτήτων του πελάτη. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ πιο λογικό να προωθούνται τέτοιου είδους ρυθμίσεις, παρά αυστηροί γενικοί κανόνες προς τις τράπεζες οι οποίοι μπορεί να έχουν δυσάρεστα αποτελέσματα λόγω αδυναμίας εκτίμησης των μακρο-οικονομικών συνεπειών.
Εγώ δεν είμαι υπέρ καμίας ρύθμισης για τα κόκκινα δάνεια (νόμος Κατσέλη), όπως η διαγραφή χρεών. Έστω ότι δεν υπήρχε αυτή η ρύθμιση, το μόνο που θα μπορούσε να κάνει η τράπεζα θα ήταν να ρευστοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη, δηλαδή κυρίως τα ακίνητα του. Στο διεθνή τύπο δημοσιεύονται κατά καιρούς άρθρα, που δείχνουν ότι οι ελληνικές τράπεζες πίεσαν να θεσμοθετηθεί η προσωρινή απαγόρευση των πλειστηριασμών γιατί δεν μπορούσαν να αντέξουν από τη συνεχή μείωση της εμπορικής αξίας των ακινήτων, καθώς θα ήταν αναγκασμένες να εγγράψουν νέες ζημιές στα βιβλία τους.
Για τα κόκκινα δάνεια ευθύνη έχουν κυρίως οι τράπεζες. Οι μπαταχτσήδες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν σε κάθε κοινωνία. Δεν μπορούμε να αποδίδουμε τον ηθικό κίνδυνο μόνο στον οφειλέτη και μάλιστα με το επιχείρημα ότι τυχόν απαλλαγή από το χρέος του θα σήμαινε κοινωνικοποίηση της ζημιάς.
Η διάσωση των τραπεζών από το κράτος αποτελεί πολιτική επιλογή και όχι δεδομένο. Και όσο κι αν κυριαρχεί η κινδυνολογία για τις χαμένες καταθέσεις, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι η κεντρική παρέμβαση διάσωσης προβληματικών τραπεζών θα λύσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα δημιουργήσει. Πώς θα μπορέσουν οι τράπεζες που χαροπαλεύουν με α κριτήρια της Βασιλείας ΙΙ να υιοθετήσουν το πιο αυστηρό θεσμικό πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ;
Η “ηθική” καπιταλιστική λύση είναι η πτώχευση των αφερέγγυων τραπεζών ή η ανακεφαλαιοποίηση τους εξ ιδίων κεφαλαίων. Αργά ή γρήγορα τα προβλήματα των τραπεζών θα φανούν εκ νέου, ιδίως όταν θα προσπαθούν να ρευστοποιούν ακίνητα οφειλετών σε πολύ χαμηλές αξίες.
Όσον αφορά το ενδεχόμενη κούρεμα των καταθέσεων, η αναδρομική φορολόγηση αποτελεί ουσιαστικά κούρεμα τους και συμβαίνει εδώ και 4 χρόνια.
Σχετικά με το θέμα των ρυθμίσεων των δανείων και γενικώς του τι συμβαίνει στον τραπεζικό χώρο υποτίθεται ότι υπάρχει εδώ και χρόνια ένα εποπτικό πλαίσιο. Μάλιστα από τον προηγούμενο Οκτώβριο, αυτό έχει αποφασιστεί να ενοποιηθεί υπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Single Supervisory Mechanism – SSM). Ο βασικός κανόνας είναι πλέον ο κανονισμός 575/2013 . Σε γενικές γραμμές το πλαίσιο θέτει απαιτήσεις σε κεφάλαια και προβλέψεις ανάλογα και με τις επιδόσεις των δανείων. Όταν τα δάνεια ρυθμίζονται ή παύουν να εξυπηρετούνται, τότε οι τράπεζες καλούνται να έχουν μεγαλύτερα κεφαλαιακά αποθέματα. Όπως είναι φτιαγμένοι οι κανόνες, οι τράπεζες έχουν μέσω του πλαισίου αυτού το κίνητρο να δίνουν δάνεια χαμηλού κινδύνου και να ρυθμίζουν τα δάνεια με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται εξυγίανση της ικανότητας αποπληρωμής του πελάτη. Επίσης, υπάρχει το κίνητρο να ρυθμίζονται τα δάνεια εγκαίρως, πριν αυτά θεωρηθούν «μη εξυπηρετούμενα». Οι τράπεζες πρέπει να μεγιστοποιήσουν την απόδοση αλλά και να ελαχιστοποιήσουν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (δυο περίπου αντίθετες τάσεις). Έχοντας αυτά τα κίνητρα και δεδομένου ότι οι ρυθμίσεις γίνονται βάσει υποδειγμάτων σε εξατομικευμένο επίπεδο (τόσο στη λιανική όσο και στην επιχειρηματική τραπεζική) υποτίθεται ότι οι τράπεζες της Ευρώπης και της Ελλάδας θα προχωρήσουν μόνες στους στις κατάλληλες ρυθμίσεις έναντι των πελατών τους (με ενδεχόμενη χρεο-διαγραφή μέρους των τόκων ή του κεφαλαίου).
Δεν γνωρίζω αν το συγκεκριμένο μοντέλο θα προχωρήσει απολύτως ικανοποιητικά. Θεωρώ πάντως, ότι υπάρχει ένα πλαίσιο που αποτρέπει τις τράπεζες από το να συγχωρεί μπαταξήδες και τις ενθαρρύνει να πάρουν όσα από τα χρήματά τους μπορούν βάσει των δυνατοτήτων του πελάτη. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ πιο λογικό να προωθούνται τέτοιου είδους ρυθμίσεις, παρά αυστηροί γενικοί κανόνες προς τις τράπεζες οι οποίοι μπορεί να έχουν δυσάρεστα αποτελέσματα λόγω αδυναμίας εκτίμησης των μακρο-οικονομικών συνεπειών.
Σύμφωνοι , όταν σκάει το δάνειο να παίρνει τη χασούρα η τράπεζα αλλά να χάνει και το σπίτι (πχ) ο δανειολήπτης. Ετσι δεν είναι το σωστό Ντάρθιιρ ;
Ρε παιδιά, μισό λέπτό. Όπως απαντώ και στο Θάνο πιο πάνω, όταν λέμε ότι τράπεζες διασώθηκαν, αυτό που διασώθηκε είναι τα λεφτά των καταθετών και οι θέσεις εργασίας των εργαζομένων. Οι ιδιοκτήτες της τράπεζας, οι μέτοχοι δηλαδή, πλήρωσαν το κόστος των αποφάσεών τους, αφού λόγω της επανακεφαλαιοποίησης η συμμετοχή τους μειώθηκε (υπέρ του κράτους) και αντίστοιχα μειώθηκε και η τιμή των μετοχών.
Π.χ. τέλη του 2008 η μετοχή της Eurobank ήταν κοντά στα 60 ευρώ. Σήμερα έκλεισε νομίζω 0.37. Ο Λάτσης, με 45% συμμετοχή περίπου έχει χάσει δισεκατομμύρια. Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι περίπου 6 δις έχασε μόνο από το κούρεμα των κρατικών ομολόγων του Ελληνικού δημσίου, έτσι?
Το ερώτημα είναι αν θα πρέπει οι τράπεζες αυτές να χρεοκωπήσουν και νομικά, που σημαίνει να χάσουν τα λεφτά τους οι καταθέτες, και τη δουλιά τους οι υπάλληλοι. Ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω τι παραπάνω θα κερδίσουμε από μια τέτοια έκβαση.
Εκτός και αν κάποιοι ισχυρίζονται ότι όλα αυτά πρέπει να γίνουν για να φοβηθεί ο απλός καταθέτης και να αρχίσει να ελέγχει την ποιότητα των δανείων που δίνει η τράπεζά του, ώστε να μειωθεί το moral hazard. Μα αν μπορούσε ο απλός καταθέτης να το κάνει έτσι εύκολα δεν θα είχε ανάγκη την τράπεζα, θα δάνειζε ο ίδιος κατευθείαν. Ας είμαστε σοβαροί! Αυτό που θα συμβεί αν οι καταθέτες χάσουν την εμπιστοσύνη τους στις τράπεζες είναι να ξαναγυρίσουμε στις εποχές που ο κόσμος έκρυβε τα λεφτά του κάτω από το στρώμα τη στιγμή που υγιείς επιχειρήσεις δυσκολεύονταν να βρουν δανειακά κεφάλαια, και που κάθε φορά που κυκλοφορούσε κάποια φήμη για την τάδε ή δείνα τράπεζα ο κόσμος έτρεχε να αποσύρει τις καταθέσεις με αποτέλεσμα και υγιείς τράπεζες να κινδυνεύουν.
Αυτό που χρειάζεται είναι καλύτερη εποπτία από τις ρυθμιστικές αρχές, κατά την άποψή μου να αναλάβει το ρόλο αυτό η ΕΚΤ, και μεγαλύτερη κεφαλαιακή επάρκεια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, κακά τα ψέματα, μια χαρά δάνεια έδιναν οι δικές μας τράπεζες (όχι σαν τις Ισπανικές και τις Ιρλανδικές). Αν δεν είχε χρεοκωπήσει το Ελληνικό δημόσιο τα περισσότερα δάνεια θα εξυπηρετούνταν. Και τη χρεοκωπία του Ελληνικού δημοσίου λίγοι την περίμεναν.
Καταρχας να τονισω οτι δεν το γραψα μονος μου το κειμενο. Αν και του σκοτωσαν λιγο τονομα του Αντωνη :)
Βασιλη
και γω δεν καταλαβαινω τι λες περι μοραλ χαζαρντ.
Ουτε βεβαια εχω ιδεα τι σχεση εχει το Μεγκα με το ζητημα. Αυτο το πεταμα της μπαλας στα αποδυτηρια ρε παιδι μου…
θανο
οντως. Αλλα ξερουμε οτι τετοια πραγματα συμβαινουν. Εδω τοσος κοσμος πηρε δανεια με κυμαινομενο επιτοκιο, ειναι τρομερα τυχεροι που δεν ανεβηκαν τα επιτοκια, οπως αναμενονταν να γινει και θα γινοταν χωρις κριση!
κατι που ομως ο απλος πολιτης δεν φαινεται να καταλαβαινει. Εγω καταρχας νομιζω πρεπει να καταλαβει ο κοσμος τα trade off, γιατι φαινεται να τα αγνοουν. Και μετα θα συζητησουμε τι πρεπει να γινει, δεδομενων αυτων των ζητηματων.
Κατα τα αλλα ωραια τα λετε με τον Κωστα, και γω δεν ειμαι 100% σιγουρος τι επρεπε να γινει με τις ανακεφαλαιοποιησεις, αλλα ειμαι τρομακτικα σκεπτικος με την ιδεα ναχουμε δημοσια διοικηση τραπεζων.
Θαναση
ακριβως. Δεν μπορει να ξερει καποιος την Ελλαδα και να μην δεχεται οτι πολυς κοσμος παει να κερδισει απτην υποθεση, ενω δεν εχει πραγματικη αναγκη.
Χρηστο
Κατσε βρε, θα μπορουσε η τραπεζα να κανει διακανονισμο μονη της με τον πελατη, οπως γινεται ηδη. αλλα να κρινει με βαση λογικα στοιχεια, οχι τις ακτιβιστικες προκαταληψεις ενος δικαστηριου που δεν καθεται καν να μαθει 5 πραγματα πριν κρινει.
δεν καταλαβα. Παει καποιος και παιρνει δανειο με δοση στο 80% του εισοδηματος του, δηλωνοντας ψευδη στοιχεια. Ερχεται η κριση και το δικαστηριο του την χαριζει. Ποιος φταιει?
Τρομακτικα ακαταλληλη η στιγμη εφαρμογης ολων αυτων των αυστηροτερων κριτηριων, κατ’εμε.
Δεν μπορει το κρατος να βαζει το 85-90% των χρηματων σε μια τραπεζα και παρολαυτα να μενει ιδιωτικη. Μα που εχει ξαναγινει αυτο?? Αν το προβλημα ειναι να μην μπει το ελληνικο κρατος στη διοικηση τοτε μπορουν να μπουν τεχνοκρατες απο την τροικα ή τον ESM και επισης να τους δωσουμε τις μετοχες να τις πουλησουν οποτε αυτοι θελουν. Οχι αυτο που γινεται τωρα που ακομα και την eurobank που την κρατικοποιησαμε θα την πουλησουμε με ζημια του φορολογουμενου!! Επισης οπως ειπα δεν ειναι το θεμα μονο η διοικηση. Ειναι και το θεμα των warrants και των μελλοντικων κερδων. Επισης ειναι και το θεμα οτι οι ομολογιουχοι αλλά και οι ανασφαλιστοι καταθετες δεν εχουν χασει λεφτα. Πολλες οι αδικιες στην ελληνικη ανακεφαλαιοποιηση.
Επισης δεν καταλαβαινω Κωστα το γιατι ηταν κατι μη αναμενομενο η πτωχευση του Ελληνικου κρατους. Το παραξενο ηταν οτι οι αγορες μας δανειζαν με επιτοκιο Γερμανιας οταν μπηκαμε στο Ευρω παρολο που ειχαμε και τοτε χιλια προβληματα. Δεν ηταν παραξενη η Ελληνικη πτωχευση. Για καποιους ηταν αναμενομενη τουλαχιστον απο το 2009. Ο Economist εχει γραψει οτι πρεπει να αναδιαρθρωθει το χρεος και της Ιρλανδιας και της Πορτογαλιας. Ισως και αλλοι να ακολουθησουν στη συνεχεια. Κακως τα κρατικα ομολογα θεωρουνται σχεδον 100% ασφαλη!! Ο λογος που δεν εχουν γινει και αλλες αναδιαρθρωσεις ειναι οτι ο Βορρας (αλλά και η Γαλλια) προσπαθει να προστατεψει τα συμφεροντα των μεγαλοτραπεζων του.
Επισης SG δεν καταλαβαινω γιατι δεν δινεις μεγαλυτερη προσοχη στην αποτυχια της νομισματικης πολιτικης της Ευρωζωνης. Το θεωρεις κατι φυσιολογικο και δεν καταλαβαινω γιατι.
γιατι οχι? Ειναι σαν να λες δεν μπορει να ειμαι μετοχος 80% στην Αππλ αλλα να βαζω τον Τζομπς CEO.
ε το 2009 δεν φτανει, ηταν ηδη αργα. Καποιοι γκρινιαζαμε περι χρεους απο τοτε που γεννηθηκαμε. Αλλα αυτο δεν σημαινει οτι ξεραμε ποτε και πως θα συμβει το μοιραιο.
εχω βριστει με ατομα απο το ΔΝΤ και την ΕΚΤ περισσοτερο αποτι με γαυρους :)
Το θεμα βεβαια ειναι για ποιον θεωρεις αποτυχημενη την πολιτικη της ΕΚΤ? Για την Γερμανια, συμφωνα με τους στοχους της γερμανικης κυβερνησης (αν και οχι απαραιτητα το καλο της χωρας), μια χαρα τα παει η ΕΚΤ.
Να προσθέσω ότι η πολιτική της ΕΚΤ προσαρμόζεται αργά. Αρχικά δεν έχει όλα τα όπλα που έχει η FED διαθέσιμα λόγω του καταστατικού της χάρτη. Κι αν μιλάμε για αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών, πρέπει να θέτουμε ορίζοντα πενταετίας τουλάχιστον(η δεκαετία μπορεί να είναι πιο ρεαλιστικό όριο).
Επιπλέον είναι ένας οργανισμός με εξαιρετικά μεγάλα εκτελεστικά σώματα και ασαφείς αρμοδιότητες των μελών τους. Η εξασφάλιση πλειοψηφίας για καινοτόμες αποφάσεις είναι πολύ δύσκολη υπόθεση. Ένα σημαίνον μέλος με αμφίθυμη στάση αρκεί για να θέσει εμπόδια σχεδόν ανυπέρβλητα(βλέπε περίπτωση Τρισέ).
Ακόμα κι αν ξεπεραστούν όλα αυτά τα ζητήματα όμως, η ΕΚΤ παραμένει υπόλογη στα δικαστήρια των μελών της Ευρωζώνης, με πιο σημαντικό το γερμανικό συνταγματικό. Αρκεί ένας Γερμανός πολίτης να διαφωνήσει και οι αποφάσεις της ΕΚΤ, στην πράξη, δεν θα μπορούν να εφαρμοστούν μέχρι να δώσουν(αν δώσουν) οι Γερμανοί δικαστές την έγκριση τους.
Με άλλα λόγια, η ΕΚΤ έχει κάνει σοβαρά λάθη από την σκοπιά της προάσπισης των συμφερόντων της ένωσης και των κρατών μελών της. Θα έπρεπε να τα συζητήσουμε αυτά τα λάθη και να διορθώσουμε ό,τι χρειάζεται για να μην επαναληφθούν. Στην πράξη όμως και για σχετικά κοντινά χρονικά διαστήματα, νομίζω ότι είναι καλύτερο να θεωρούμε την πολιτική της δεδομένη και να μην σπαταλάμε χρόνο για το πώς θα έπρεπε να είναι. Όχι γιατί είναι απαραίτητα σωστή, αλλά γιατί δεν αλλάζει.
“Στην πράξη όμως και για σχετικά κοντινά χρονικά διαστήματα, νομίζω ότι είναι καλύτερο να θεωρούμε την πολιτική της δεδομένη και να μην σπαταλάμε χρόνο για το πώς θα έπρεπε να είναι. Όχι γιατί είναι απαραίτητα σωστή, αλλά γιατί δεν αλλάζει.”
Αυτο ειναι μια σημαντικη παρατηρηση. Υπαρχει το εξης προβλημα: H ευρωζωνη δεν ειναι σε καμια περιπτωση αυτο που λεμε optimum currency area. Αυτο σημαινει οτι για να επιβιωσει, περα απο τις αλλαγες που πρεπει να κανουν μεμονωμενα τα κρατη, πρεπει αμεσα να παμε σε μεγαλυτερη νομισματικη, τραπεζικη και πολιτικη ενωση. Αν δεν γινει αυτο τοτε το καλυτερο θα ειναι ολα τα μελη του ευρω να γυρισουν ταυτοχρονα στα εθνικα τους νομισματα. Αν δεν γινει τιποτα απο τα 2 τοτε αυτο σημαινει οτι ΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΙΖΕΡΙΑΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΟ!! Αν ακομα και η Ελλαδα μπορει σε ενα διαφορετικο συστημα να μειωσει την ανεργια εστω και 2 με 3 μοναδες ΑΜΕΣΑ γιατι να μην το κανει?? Μας επεισαν ομως οτι η συμφορα που εχουν παθει οι μισες χωρες της ευρωζωνης ηταν αναποφευκτη και οτι ηταν το μοιραιο αποτελεσμα των προηγουμενων λαθων, οτι το νομισμα δεν φταιει σε τιποτα και οτι οι…. καλοκαρδοι βορειοι ειναι εδω και καλα για να μας βοηθησουν αν ακουσουμε τις εντολες τους. Ενα παραμυθι δηλαδη που εξυπηρετει πληρως τις πολιτικες σκοπιμοτητες των βορειων. Απαραιτητες βεβαιως οι φιλελευθερες αλλαγες αλλά απαραιτητο επισης και το κουρεμα του χρεους, η απευθειας ανακεφαλαιοποιηση απο τον ESM, η κοινη εγγυηση καταθεσεων, η πιο χαλαρη νομισματικη πολιτικη κτλπ κτλπ. Η Ελλαδα τα τελευταια 50 χρονια ποτε δεν ειχε τετοια υφεση και τετοιο ποσοστο ανεργιας!!
Καλο ειναι να δειτε και αυτο:
https://www.facebook.com/nicolas.laos.714/posts/1443751979198145?fref=nf