Με αφορμή την έξαρση του κριμαϊκού ζητήματος, εκθέτω κάποιες σκέψεις περί του δικαιώματος των λαών να αυτοδιατίθενται, ήτοι του δικαιώματός τους σε απόσχιση, ένωση, ανεξαρτησία, αυτονομία, ομοσπονδιοποίηση ή ότι άλλο.
Πρώτον
Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης είναι ένα συλλογικό δικαίωμα, που κατοχυρώνεται νομικά στο άρ. 1 του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων (ΔΣΑΠΔ), κυρωτικός νόμος 2462/1997:
Όλoι oι λαoί έχoυv τo δικαίωμα της αυτoδιάθεσης. Σύμφωvα με τo δικαίωμα αυτό καθoρίζoυv ελεύθερα τo πoλιτικό καθεστώς τoυς και εξασφαλίζoυv ελεύθερα τηv oικovoμική, κoιvωvική και μoρφωτική αvάπτυξή τoυς.
Αλλά και ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών καθορίζει την αυτοδιάθεση ως σκοπό στο πρώτο άρθρο του:
To develop friendly relations among nations based on respect for the principle of equal rights and self-determination of peoples, and to take other appropriate measures to strengthen universal peace.
Δεύτερον
Τα σύνορα υπάρχουν για τους ανθρώπους και όχι αντίστροφα. Δεν υπάρχει τίποτε το ιερό σε μια γραμμή στον χάρτη, ειδικά αν οι άνθρωποι που την υφίστανται έχουν άλλη γνώμη. Οι άνθρωποι άλλωστε δεν αλλάζουν τόσο εύκολα γνώμη για τα σύνορά τους (αν είναι χαραγμένα σωστά βέβαια και όχι αν έχουν επιβληθή από κάποιο δικτάτορα που ένιωθε ενοχές για την συμμετοχή του σε μια γενοκτονία). Αλλά αν αλλάξουν, φταίει το μέχρι τώρα κράτος τους που δεν τους πρόσεξε και όχι εκείνοι.
Τρίτον
Το φάντασμα της αυτοδιάθεσης στοιχειώνει εδώ και μια γενιά την Ευρώπη: Κύπρος, Υπερδνειστερία, Αμπχαζία, Κροατία, Βοσνία, Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Ν. Οσετία, Κριμαία, Σκωτία, Καταλωνία. Το εθνικό κράτος καλά κρατεί, καλώς ή κακώς, και δεν ζούμε ακόμη στο στρουμφοχωριό της ιλαρής ομοιομορφίας.
Πέραν τούτου, μονάδα μέτρησης του ιστορικού χρόνου δεν είναι ο εφήμερος βίος μας. Οι άνθρωποι έρχονται και παρέρχονται, οι ιδεολογίες αλλάζουν, η εθνογένεση συντελείται αδιάκοπα. Όταν όμως αλλάζει το περιεχόμενο, λέγε με εθνικό φρόνημα, αλλάζει και το δοχείο, λέγε με καθεστημένα σύνορα. Πρέπει λοιπόν να έχουμε μια θεωρία για τη αυτοδιάθεση και όχι να φετιχιζώμαστε με την εδαφική ακεραιότητα και το αμετακίνητο των συνόρων.