Δικαίωμα ναι, αλλά τίνος;

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες οι άνθρωποι μιλούν συχνά για δικαιώματα. Λέμε, για παράδειγμα, ότι έχουμε δικαίωμα στη ζωή, στην υγεία, στην ίση μεταχείριση κοκ. Στη γλώσσα των δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά σύνηθες να προηγείται της λέξης το επίθετο «ανθρώπινος». Αυτό, υποψιάζομαι, πηγάζει από την αντίληψη –και υπονοεί ότι- τα δικαιώματα είναι αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπινου είδους. Όλο και πιο τακτικά, όμως, συναντά κανείς στο δρόμο διαδηλώσεις υπέρ των «δικαιωμάτων των ζώων» και σε πολλές έννομες τάξεις της Ευρώπης υπάρχουν πλέον διατάξεις που θα υπέθετε κανείς ότι καθιερώνουν ή προστατεύουν τέτοια δικαιώματα. Αξίζει, λοιπόν, να ασχοληθεί κανείς όχι μόνο με το τι είναι ένα δικαίωμα αλλά και με το ερώτημα «ποιος λογίζεται ως φορέας ενός δικαιώματος». Για τον σκοπό αυτής της συζήτησης αρκεί μία οποιαδήποτε αντίληψη της έννοιας που ο Μιλλ αποκαλεί στη δεύτερη σελίδα του On Liberty «αφηρημένο δικαίωμα» – ένα δικαίωμα, δηλαδή, που υφίσταται ανεξαρτήτως του αν θεσπίζεται νομικά ή γίνεται αποδεκτό από συγκεκριμένες κοινωνίες σε συγκεκριμένους τόπους και χρόνους. Όποιος πιστεύει ότι μία τέτοια έννοια υφίσταται, μπορεί με ασφάλεια να προχωρήσει στις επόμενες παραγράφους.

Η ιδέα ότι δικαιώματα έχουν μόνο οι άνθρωποι έχει τόσο σαθρά θεμέλια που μόνο το γεγονός ότι οι φιλοσοφούντες είναι μέλη του συγκεκριμένου είδους δικαιολογεί το γεγονός ότι δεν έχει γνωρίσει την αναμενόμενη κριτική. Το γεγονός ότι κάποιος γεννιέται ως μέλος του είδους homo sapiens είναι εξίσου τυχαίο με το αν γεννιέται κανείς στη Freetown ή τη Νέα Υόρκη, λευκός ή μαύρος, κοντός ή ψηλός κοκ. Ως τυχαίο γεγονός, λοιπόν, θα ανέμενε κανείς πως δε θα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα σε ό,τι αφορά ζητήματα δικαιωμάτων. Κι όμως, ενώ με μεγάλη ευκολία αποδεχόμαστε ότι οι λευκοί, ψηλοί, Νεοϋορκέζοι κοκ δεν έχουν περισσότερα δικαιώματα από όσους δεν έτυχε να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, σπανίως δείχνουμε την ίδια διάθεση αμφισβήτησης της θέσης ότι το γεγονός ότι έτυχε να γεννηθούμε homo sapiens μας καθιστά αυτομάτως κατόχους όλων αυτών των υπέροχων δικαιωμάτων που προστατεύουν την ύπαρξη και την ευζωία μας.

Read moreΔικαίωμα ναι, αλλά τίνος;