κατοχη

Πόσοι ήταν οι νεκροί του κατοχικού λιμού τον φοβερό χειμώνα 1941-1942;
Ή:
Γιατί ένα φρικτό ιστορικό συμβάν πρέπει να περιβάλλεται απαραιτήτως από μια άλω υπερβολών, μυθοπλασιών, ψευδών ή αβάσιμων ισχυρισμών; Γιατί όποιος επιχειρεί να το τοποθετήση στις πραγματικές του ιστορικές διαστάσεις κατηγορείται ως ανθέλλην ή κάτι τέτοιο;

Στην σχετική συζήτηση αναφέρονται διάφοροι φανταστικοί αριθμοί, όπως κατεξοχήν ο αριθμός 500.000. Γενικά όμως, θεωρείται ότι ο αριθμός των νεκρών ήταν της τάξης των εκατοντάδων χιλιάδων.

Ας ξεκινήσουμε με μερικές γενικές διαισθητικές σκέψεις. Οι άνθρωποι, σαν ατελή όντα που είναι, είναι εξαιρετικά κακοί στον υπολογισμό μεγάλων αριθμών. Έχοντας εξελιχθή βιολογικά μέσα σε μικρές σχετικές αγέλες, τους είναι σχεδόν αδύνατον να υπολογίσουν ένα μεγάλο αριθμό ατόμων. Όταν μάλιστα καλούνται να υπολογίσουν την συχνότητα σπάνιων ή φρικτών περιστατικών, περιστατικών δηλαδή που εντυπώνονται στην μνήμη και ασκούν επίδραση, σχεδόν πάντοτε υπερεκτιμούν τον αριθμό ή την πιθανότητα επέλευσής τους. Ακόμη, αν κληθούν να υπολογίσουν ένα αριθμό και έχουν συμφέρον (ηθικό, πολιτικό, συναισθηματικό ή παρόμοιο) ο αριθμός αυτός να είναι μεγάλος, τότε, ναι, θα είναι σημαντικά μεγαλύτερος από τον πραγματικό.

Read moreΠόσοι ήταν οι νεκροί του κατοχικού λιμού;

Αναφέρεται σχετλιαστικά από πολλούς ιστορικούς ότι τις πρώτες ημέρες της τριπλής Κατοχής, εκεί κατά τον Μάιο 1941, κάποιος παλαιός πολιτικός είπε περίπου ότι “η Ελλάς έκαμε το χρέος της. Τώρα πρέπει να κοιμηθή και να περιμένη να την απελευθερώσουν οι Μεγάλες Δυνάμεις”.

Πάντα απορούσα για τον σχετλιασμό.

[Εντόπισα και τι μου θυμίζει όλη αυτή η ιστορία: τον δραματικό ρητορικό αγώνα στον Καπετάν Μιχάλη του Καζαντζάκη, σελ. 339-345, όπου οι πρωτοκαπετάνιοι της Ανατολικής Κρήτης λογαριάζουν αν πρέπει να ξεσηκωθούν ή όχι. Ο καπετάν Μιχάλης αναφωνεί πρώτος “Το αίμα των σκοτωμένων βουάει, σηκωθείτε απάνω, καπεταναίοι, Ελευτερία ή Θάνατος!”, αλλά ο γερο-Καμπανάρος τον προσγειώνει: “Πότε θα βάλουμε για όνομα του Θεού γνώση;… παίρνουμε, εμείς οι καπεταναίοι, χιλιάδες ψυχές στον λαιμο μας!”. Αλλά την ομήγυρη κερδίζει ο δάσκαλος λέγοντας “Πότε γίνηκε ένα μεγάλο πράμα στον κόσμο με τέτοια σιγουράδα;”. Επιλέγοντας, “ο γερο-Καμπανάρος κούνησε την γεμάτη γνώση κεφάλα του: -Το μπουζούκι του Ρήγα Φεραίου, μουρμούρισε, θα μας φάει!”. Επρόκειτο να είναι η τελευταία κρητική επανάσταση, που κέρδισε την αυτονομία. Η Κρήτη απελευθερώθηκε λίγα χρόνια μετά, χωρίς επανάσταση].

Πρώτα μερικές διευκρινίσεις: εδώ εννοώ την μαζική και ένοπλη Αντίσταση, αυτήν που πήρε την μορφή ανταρτοπολέμου και εκδηλώθηκε σε μάχες με τον εχθρό και απελευθέρωση εδάφους. Δεν εννοώ την, ας πούμε χαμηλής κλίμακας αντίσταση, που κυμάνθηκε από την υποστολή της γερμανικής σημαίας στην Ακρόπολη μέχρι τα συλλαλητήρια του ΕΑΜ το 1943 μέχρι την φυγάδευση Βρετανών στην Μέση Ανατολή μέχρι την έκδοση πλαστών πιστοποιητικών βαπτίσεως για τους Εβραίους μέχρι ενέργειες δολιοφθοράς ή κατασκοπίας, όπως αυτή εδώ. Με όλα αυτά δεν έχω κανένα πρόβλημα, ούτε και με τις συνέπειές τους.

Επίσης, όπως διαφαίνεται και από το ερώτημα, δεν με ενδιαφέρουν οι ωφέλειες που προκλήθηκαν από την Αντίσταση σε επιμέρους υποκείμενα, ατομικά ή συλλογικά, πλην του έθνους. Δεν με ενδιαφέρει αν εξαιτίας της Αντίστασης πολέμησαν 5-6 λιγώτερες γερμανικές μεραρχίες β΄ διαλογής στο Ανατολικό Μέτωπο ούτε αν χάρη στην Αντίσταση έλαμψε το άστρο του δείνος στρατιωτικοπολιτικού παράγοντα. Με ενδιαφέρει να εξακριβώσω αν, συνυπολογίζοντας όλα τα συν και όλα τα πλην, τελικά τον Οκτώβριο του 1944 το ελληνικό έθνος βγήκε ωφελημένο ή όχι.

Περαιτέρω, κρίνω πως η απάντηση στο ερώτημα συναρτάται απολύτως με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Αν δεν είχε υπάρξει το Έπος του 1940-41, αν δεν είχαμε πληρώσει φόρο αίματος περίπου 15.000 Ελλήνων, αν δεν είχαμε, πρώτοι εμείς, σταθή απέναντι στον επιδρομέα, αν ήμασταν Γάλλοι με λίγα λόγια, τότε θα υπείχαμε πολύ διαφορετικά καθήκοντα τα χρόνια που ακολούθησαν. Αλλά είχαμε υποφέρει ήδη πολύ.

Read moreΩφέλησε το Έθνος η Εθνική Αντίσταση;