χορτοφαγια

Γράφοντας και διαβάζοντας περί χορτοφαγίας συναντώ συχνά τους ίδιους κοινούς τόπους ενστάσεων, αντιρρήσεων, κατηγοριών, αλλά και παρεξηγήσεων εκ μέρους των φίλων στομαχοκέφαλων. Οπότε θα αφιερώσω ένα άρθρο για να συζητήσω λίγο μερικές από αυτές. Πράγμα που έχουμε ξαναπεί γενικά, απλώς τα μαζεύω λίγο εδώ.

1. Η κρεοφαγία ανήκει στην ανθρώπινη φύση.

Ω, πόσες και πόσες ατελείωτες φορές δεν έχω διαβάσει αυτό το επιχείρημα! Πόσες φορές, με την μία διατύπωση ή την άλλη, δεν δηλητηριάζει κάθε σοβαρή ηθική συζήτηση!

Θα μπορούσα να εκφέρω αντιρρήσεις στο οντικό επίπεδο. Θα μπορούσα να υποδείξω ότι οι άνθρωποι μασούν, δεν καταπίνουν. Ότι έχουν πολλούς τραπεζίτες, αλλά κάτι σχεδόν άχρηστους κυνόδοντες. Ότι το εντερικό τους σύστημα είναι πολύ πιο περίπλοκο από των σαρκοφάγων ζώων. Ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν τρώγοντας μόνο κρέας. Είναι σαφές βέβαια ότι φυσιολογικά οι άνθρωποι είναι παμφάγα ζώα, με περισσότερες προσαρμογές προς την χορτοφαγική παρά προς την κρεοφαγική πλευρά. Αυτό δεν αμφισβητείται και καταδικάζω τις υπερβολές από όπου και αν προέρχωνται.

Αλλά δεν είναι αυτή βασική αδυναμία του φυσιοκρατικού επιχειρήματος. Πρόκειται για γνωστή λογική πλάνη, που συνάγει το δέον από το ον, ως μη έδει. Σε πιο απλά λόγια, το γεγονός ότι τρώμε ή μπορούμε να φάμε κρέας ζώων δεν σημαίνει ότι επιβάλλεται ή ότι επιτρέπεται να το φάμε, όπως ακριβώς το γεγονός ότι μπορούμε να φάμε κρέας ανθρώπων δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται να το φάμε. Μεσολαβούν πολλά ηθικά βήματα ακόμα. Αφήστε την φύση λοιπόν ήσυχη.

Επικαλούνται κανονιστικώς την φύση άνθρωποι που γράφουν το επιχείρημα αυτό με πληκτρολόγιο σε ένα υπολογιστή που επικοινωνεί μέσω του διαδικτύου με άλλους υπολογιστές, χρησιμοποιώντας ηλεκτρικό ρεύμα, δεν περιγράφω άλλο.

Read moreΥπέρ της χορτοφαγίας ΙΙΙ: ενστάσεις και διευκρινίσεις

Στις 21 Δεκεμβρίου 2016, αυτής της δίσεκτης χρονιάς, πέθανε αιφνιδιαστικά, αναπάντεχα και άδικα στο χωράφι του ο διαδικτυακός φίλος Τάσος Καρκαντζέλης. Ο Τάσος, μηχανικός στο επάγγελμα, έχοντας δουλέψει πολλά χρόνια στον χώρο του τροφίμου, τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε επιδοθή με πάθος και επιστημοσύνη στην ωοπαραγωγή, έχοντας αφιερώσει ατελείωτες ώρες μελέτης, διαβασμάτων και φροντίδας στο έργο του, την Φάρμα Δοξάτου. Εκεί φιλοδοξούσε να δημιουργήση μια πρότυπη και επικερδή μονάδα ωοπαραγωγής, όπου η ποιότητα και ο σεβασμός στο περιβάλλον και στις όρνιθες θα συνδυάζονταν με την οικονομική αποδοτικότητα και την αξιοποίηση της εγκαταλελειμμένης και υποβαθμισμένης αγροτικής γης μας.

Μπορείτε να βοηθήσετε τα ορφανά παιδιά του, που το 2015 έχασαν την μητέρα τους και το 2016 τον πατέρα τους, μέσω της σχετικής ομάδας στο φατσαμπούκι “Οι φίλοι του Τάσου Καρκαντζέλη”. Υπάρχει τραπεζικός λογαριασμός στο όνομα της αδερφής του Ξανθής στην Πειραιώς με ΙΒΑΝ GR 7801710670006067138420221. Αξίζει τον κόπο.

Read moreΤο Oρνιθοκομείο

Σας είχα υποσχεθή να αναπτύξω κάποια στιγμή πώς αντιλαμβάνομαι την ηθική κλιμάκωση των ειδών. Μπορούμε να βαθμολογήσουμε και εν συνεχεία να κατατάξουμε τα είδη ζωής σε μία κλίμακα, ονομαζομένη κλίμακα Θάλυς από τον ευρέτη της. Η κλίμακα αυτή βαθμονομείται από το μηδέν έως το άπειρο, ή τέλος πάντων συνεχίζεται και μετά το σημείο όπου βαθμολογείται ο άνθρωπος, για τον απλό λόγο ότι μπορούμε να φανταστούμε (και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε) ένα είδος ζωής με ιδιότητες τέτοιες που να συγκεντρώνη υψηλότερες βαθμολογίες από τον άνθρωπο.

Πάνω στην κλίμακα σημειώνονται διάφορα όρια, εκ των οποίων ενδιαφέρει ιδίως ο πήχυς εδωδιμότητας: κάθε είδος που τον υπερβαίνει δεν επιτρέπεται ηθικώς να χρησιμοποιηθή από τον άνθρωπο για λόγους γαστριμαργικούς. Άλλος τέτοιος πήχυς είναι π.χ. ο πήχυς πειραματισμού, ήτοι με ποια είδη ζωής επιτρέπεται να πειραματιστούμε και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Η βαθμολόγηση τώρα διενεργείται επί τη βάσει κριτηρίων, στην εκτίμηση των οποίων, καθ’ όσον αφορά τις ανανθρώπινες μορφές ζωής, ιδιαίτερη σημασία έχει η συνδρομή της Ζωοηθολογίας. Μπορούμε να συζητήσουμε σχετικά με το ποια θα είναι τα κριτήρια αυτά, ποιο είναι το ηθικό βάρος καθενός και γιατί αποκλείεται το α ή το β και πιθανώς να υπάρξουν κάποιες επιμέρους διαφωνίες. Ωστόσο, λίγοι νομίζω θα διαφωνούσαν με ένα κατάλογο σημείων σαν τον ακόλουθο (όπου οι ιδιότητες δεν καταχωρίζονται κατ’ αξιολογική σειρά):

1. Νοημοσύνη,
2. Αυτοσυνειδησία,
3. Ικανότητα πόνου,
4. Συναίσθηση.

Read moreΠερί της κλίμακας εδωδιμότητας

Το οικολογικό επιχείρημα κατά της κρεοφαγίας δεν είναι το ισχυρότερο, αλλά είναι και έγκυρο και αληθές και πειστικό από μόνο του κιόλας.

Η βασική τριάδα του είναι η εξής:

1. Η δυτική κατανάλωση κρέατος δεν είναι επιβιώσιμη.

Μελετώντας την κατά κεφαλήν κρεοφαγία (και διατηρώντας μια μικρή επιφύλαξη για την αξιοπιστία των δεδομένων), διαπιστώνουμε (καμία έκπληξη!) ότι πολύ κρέας τρώνε οι πλούσιες χώρες, με πρωταθλήτριες την Ν. Ζηλανδία, την Δανία και το Λουξεμβούργο, που κινούνται πάνω από το όριο των 140 κιλών ετησίως. Αυτό σημαίνει κοντά στα 400 γραμμάρια (μικτού, δηλαδή και με κόκαλα, λίπη κλπ, αλλά και προοριζόμενου για κατοικίδια) κρέατος την ημέρα. Έλεος ρε φίλε.

Από την μια ντουζίνα χώρες που καταναλώνουν πάνω από 100 κιλά κρέατος ετησίως, όλες (πλην δύο καραϊβικών και της Μογγολίας! Κυνηγάνε ακόμα καβάλα στ’ άλογα οι ταμερλάνοι φαίνεται) ανήκουν σε ΕΕ και αγγλοσαξωνικό κόσμο. Το κρέας είναι ακριβό.

Εντύπωση προκαλεί επίσης η χαώδης διακύμανση, από τα 5 κιλά της υποηπείρου Ινδίας στα 52 της Κίνας στα 80 περίπου Ελλάδας και Γερμανίας μέχρι τα 125 των ΗΠΑ. Δεδομένου του τεράστιου περιθωρίου αύξησης της κρεοφαγίας που επαπειλείται σε μεγάλες πληθυσμιακά χώρες (: Ινδονησία 8 κιλά, Πακιστάν 12, Τουρκία 19), αντιλαμβάνεται κανείς ότι το κρέας δεν φτάνει για όλους. (και δεν εννοώ τα παρόντα επίπεδα παραγωγής του, αλλά και τα δυνητικά, βλ. υπό 3) Όσο πλουσιώτερη γίνεται μια χώρα, τόσο αυξάνει η κρεατική ζήτηση, αν δε μάλιστα οι νεοεισερχόμενοι στην λέσχη των ευμαρών θελήσουν να αντιγράψουν τα δυτικά επίπεδα κατανάλωσης κρέατος (πράγμα που συνιστά εύλογη υπόθεση), δημιουργείται πολύ σοβαρό οικολογικό πρόβλημα. Αν όλος ο πλανήτης έτρωγε όσο κρέας τρώμε εμείς, η κρεοφαγία θα αποκτούσε αίφνης πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Read moreΥπέρ της χορτοφαγίας ΙΙ: το οικολογικό επιχείρημα

Τι θα επέλεγαν άραγε όσοι βρίσκονται στην ρωλσιανή πρωταρχική θέση, αν το πέπλο της άγνοιας κάλυπτε ακόμη και το βιολογικό είδος;

Η ιδέα της πρωταρχικής θέσης εισάγεται στο 3ο κεφάλαιο της Θεωρίας της Δικαιοσύνης [την οποία ένας μεταφραστικός λαθροδάκτυλος απέδωσε ως “Θεωρία της Δικαιοσύνης” στα ελληνικά και όχι “Μια Θεωρία”, όπως είναι ο αγγλικός τίτλος. Οι έρευνες συνεχίζονται.]. Βρισκόμαστε ακόμη σε ένα υποθετικό στάδιο πριν την σύμπηξη της πολιτικής κοινωνίας, ένα είδος φυσικής κατάστασης ας πούμε, και καλούμαστε να αποφασίσουμε ποιες αρχές δικαιοσύνης θα διέπουν την βασική διάρθρωση της μελλοντικής μας κοινωνίας.

Ο Ρωλς περιγράφει τους πρωταρχίτες ως ελεύθερα και έλλογα πρόσωπα, εμφορούμενα από αμοιβαία αδιαφορία, σε μια κατάσταση ισότητας, που δεν γνωρίζουν όμως την θέση τους στην κοινωνία. Ένα πέπλο άγνοιας καλύπτει προσωρινά κατηγορήματα όπως ο πλούτος, η υγεία, η θρησκεία, η γενετήσια προδιάθεση, το ύψος, η κοινωνική κατάσταση, η οπαδική προτίμηση, γενικά οτιδήποτε συγκαθορίζει την κοινωνική ταυτότητα καθενός μας. Με αυτόν τον απλό, κομψό και έξυπνο μηχανισμό εξασφαλίζεται ότι οι πρωταρχίτες δεν θα μεροληπτήσουν κατά την κατάστρωση των αρχών της δικαιοσύνης, αλλά θα προσεγγίσουν τους μελλοντικούς κοινωνικούς θεσμούς από μια κατά το δυνατόν αντικειμενικώτερη οπτική γωνία. Μέσα από την περιγραφόμενη διαδικασία προκύπτουν ακριβοδίκαιες αρχές: αν δεν ξέρεις αν είσαι πατέρας ή γυιος, άντρας ή γυναίκα, νέος ή γέρος, πλούσιος ή φτωχός, αριστερός ή δεξιός, πλειονότητα ή μειονότητα, ευφυής ή ΑΝΕΛ, εύλογα ενδιαφέρεσαι εξίσου για τα συμφέροντα όλων.

Read moreΠερί των πρωταρχιτών ως χορτοφάγων

Μετά την εισαγωγική ανάρτηση στο θέμα, θα σας ταράξω στην χορτοφαγία στο εξής. Όπως τα έχω στο μυαλό μου, υπάρχουν τρία επιχειρήματα υπέρ της χορτοφαγίας: το ηθικό, το οικολογικό και το διατροφικό.

Αρχίζουμε λοιπόν με το ηθικό επιχείρημα, που είναι και το σπουδαιότερο. Δηλαδή, ακόμη και αν δεν υπήρχαν τα άλλα δύο, αν ζούσαμε σε ένα κόσμο με πρακτικά απεριόριστους πόρους και ακόμη και αν η κρεοφαγία δεν επιβάρυνε σημαντικά την υγεία μας, και πάλι το ηθικό επιχείρημα θα επαρκούσε.

Πρώτα πρώτα όμως να ξεκαθαρίσουμε ποιος φέρει το βάρος αποδείξεως: εκείνος που τρώει δολοφονημένα ζώα ή εκείνος που δεν τα τρώει; Εκείνος που υποστηρίζει την καταστροφή αισθαντικών οργανισμών ή εκείνος που την καταδικάζει; Ο πράττων ή ο παραλείπων (χωρίς ιδιαίτερη προς πράξη υποχρέωση); Το πράγμα είναι προφανές: δικαιολόγηση απαιτεί και προϋποθέτει η βλάβη και όχι η έλλειψη βλάβης. Εκείνη που προκαλεί ηθική απορία είναι η πράξη, όχι η παράλειψη. Στο επιχειρηματολογικό βάρος πρέπει λοιπόν να ανταποκριθούν οι κρεοφάγοι.

Αλλά επειδή εκείνοι δεν μπορούν να πουν και πολλά, τι να πουν οι κακόμοιροι, ας δώσω τον λόγο στους χορτοφάγους. Η κρεοφαγία συνιστά αδιαμφισβήτητα μια βλάβη προς έτερον, ήτοι την θανάτωση ενός ζωντανού οργανισμού. Μια τέτοια βλάβη μπορεί σαφώς να δικαιολογήται με διάφορους τρόπους, ανάλογα όμως με την ηθική βαθμίδα στην οποία τοποθετούμε τους φίλους μας τα ζώα. Αυτήν την βαθμίδα πρέπει να εξερευνήσουμε πρώτα πρώτα.

Read moreΥπέρ της χορτοφαγίας Ι: το ηθικό επιχείρημα, μέρος Α΄