Τις τελευταίες μέρες λυσσομανούσε η δημόσια διαβούλευση για το σχέδιο νόμου σχετικά με την τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγενείας. Μια μεγάλη μερίδα ανησυχούντων συμπολιτών μας έθεσε με έμφαση στο προσκήνιο το αίτημα για δημοψήφισμα. Μια εξίσου μεγάλη απέρριψε το αίτημα όχι μόνο με επιχειρήματα πολιτικά, αλλά και νομικά: το δημοψήφισμα θα ήταν συνταγματικώς ανεπίτρεπτο, επειδή “δεν χωρεί δημοψήφισμα σε θέματα δικαιωμάτων”.
Είναι όμως έτσι;
Καταρχάς, όποιος τυχόν υποστηρίξη την ανωτέρω ευρεία διατύπωση ως έχει, σφάλλεται. Για παράδειγμα, προ ετών άλλαξαν οι ώρες έναρξης και λήξης της εκλογικής διαδικασίας από μεταξύ ανατολής και δύσης του ηλίου σε μεταξύ 0700 και 1900. Υποστηρίζει κανείς σταλήθεια ότι δεν θα μπορούσε να αποτελέση αυτό αντικείμενο δημοψηφίσματος;
Αυτό βέβαια, έρχεται ο αντίλογος, δεν αφορά το δικαίωμα καθαυτό, αφορά το πώς και το πότε και το πού κ.λπ., αφορά δηλαδή εξωτερικούς όρους απόλαυσης του δικαιώματος. Θεωρώ όμως ότι και ζητήματα αναγόμενα στην ουσία του δικαιώματος μπορούν να τεθούν σε δημοψήφισμα. Για παράδειγμα, όταν μία ημέρα των ημερών δεήση ο Θεός της Ελλάδας να καταργήση το ν.δ. 794/1971 περί δημοσίων συναθροίσεων και αποκτήσουμε ένα σύγχρονο θεσμικό κείμενο για το ποια συνάθροιση είναι ήσυχη και άοπλη, ποιος την περιφρουρεί, ποιος την διαλύει, πότε και πώς, θα απαγορευόταν ένα σχετικό δημοψήφισμα; Όχι βέβαια, μάλλον θα επιβαλλόταν.
(Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι επιτρέπονται κάθε είδους δημοψηφίσματα).