Το αίτημα για διαγενεακή δικαιοσύνη

Αντώνιος Γ. Καραμπατζός
Επ. Καθηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών

Δημοσιεύτηκε στα Νεα στις 27.8.2013

Η βαθιά κρίση που διέρχεται η χώρα φέρνει στην επιφάνεια πληθώρα διαχρονικών παθογενειών, όχι μόνον του πολιτικού μας συστήματος αλλά και της κοινωνίας μας. Μιας κοινωνίας, που συχνά δυσκολεύεται να δει, με παρρησία και διάθεση αυτοκριτική, τις παραλείψεις της ιδίως στο επίπεδο της πολιτικής ηθικής, των βασικών καθηκόντων που έχουμε όλοι, ως πολίτες, έναντι της κοινωνίας και των συμπολιτών μας.
Αν αποτολμήσουμε μία τέτοια (αυτο)κριτική αποτίμηση του ρόλου μας ως πολιτικών όντων, θα διαπιστώσουμε ότι, περισσότερο ίσως απ’ όλα, τις τελευταίες δεκαετίες παραβλέψαμε στον τόπο μας ένα αίτημα θεμελιώδες για κάθε ευημερούσα και συνεκτική κοινωνία: το αίτημα για διαγενεακή δικαιοσύνη.

Σε αδρές γραμμές, το αίτημα αυτό –στη σύγχρονη εποχή αναγόμενο κατά βάση στον μεγάλο φιλόσοφο του δικαίου John Rawls– σημαίνει ότι η παρούσα-ζώσα γενεά θα πρέπει να φροντίζει για τις συνθήκες διαβίωσης και πολιτισμού στις οποίες θα ζήσει η επόμενη γενεά· θα πρέπει δηλαδή η πρώτη να συμπεριφέρεται κατά δίκαιο τρόπο έναντι της επομένης και να μη θεωρεί ότι το εκ της ιδέας της δικαιοσύνης απορρέον καθήκον της εξαντλείται οριζοντίως, αλλά ότι αυτό προεκτείνεται στον χρόνο, τρόπον τινά καθέτως. Οι σχέσεις μεταξύ των κοινωνών και των γενεών, στις ευημερούσες και ευνομούμενες κοινωνίες τουλάχιστον, δεν βασίζονται στην αρχή της ανταλλαγής (do, ut des), αλλά στην αρχή της συνέχειας: «σου μεταβιβάζω κάτι, για να το μεταβιβάσεις περαιτέρω». Με τον τρόπο αυτό, στη θέση του αξιώματος «σου δίνω για να μου δώσεις» φαίνεται ότι υπεισέρχεται εδώ ο χριστιανικός κανόνας του «δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε» (Κατά Ματθαίον 10, 8), που μας προτρέπει ακριβώς να δώσουμε επειδή μας δόθηκε.

Read moreΤο αίτημα για διαγενεακή δικαιοσύνη

Είναι άδικες οι απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων;

Σωτηρης Γεωργανας και Κωνσταντινος Καλλιρης
Δημοσιευτηκε σε λιγο διαφορετικη εκδοση στα Νεα

Η εργασιακή ασφάλεια των δημοσίων υπαλλήλων τίθεται, για πρώτη ίσως φορά στην ελληνική μεταπολιτευτική ιστορία, εν αμφιβόλω. O tempora o mores: έπρεπε να βρεθεί η χώρα στο χείλος του δημοσιονομικού γκρεμού για να συζητηθεί ρεαλιστικά έστω το ενδεχόμενο συστηματικών απολύσεων στο δημόσιο. Παρά το γεγονός ότι η ελληνική έννομη τάξη δεν αποκλείει μία τέτοια επιλογή, κανένα κοινοβουλευτικό κόμμα ως σήμερα δεν αποτόλμησε να την συμπεριλάβει στις προτάσεις του. Ακόμα και σήμερα, και παρά τις διαφορές τους, σε ένα ζήτημα συμπλέουν τα τρία κόμματα της συγκυβέρνησης, όπως διαφαίνεται από τις δημόσιες τοποθετήσεις των στελεχών τους: τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποχωριστούν έστω και έναν δημόσιο υπάλληλο. Έστω έναν από εκείνους που χαρακτηρίστηκαν «επίορκοι» ή των οποίων οι θέσεις καταργούνται. Έστω προκειμένου να αντικατασταθούν με άτομα υψηλότερης εξειδίκευσης ή υπευθυνότητας. Κι όμως, τις απολύσεις αυτές τις επιτάσσουν λόγοι δικαιοσύνης.

Η καταρρευση της απασχολησης στην Ελλαδα. Στοιχεια ΕΣΥΕ
Η καταρρευση της απασχολησης στην Ελλαδα. Στοιχεια ΕΣΥΕ

Με τουλάχιστον 800.000 θέσεις εργασίας να έχουν χαθεί από το 2008 στον ιδιωτικό τομέα, φαίνεται εκ πρώτης όψεως δίκαιο οι δημόσιοι υπάλληλοι να μοιραστούν κάποια από τα βάρη της κρίσης, με πρώτους υποψήφιους για αποχώρηση εκείνους που δεν προσφέρουν έργο.

Read moreΕίναι άδικες οι απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων;

Φορτηγα δημοσιας χρησης, αισθημα δικαιου και ατομικη ευθυνη

Αν υπαρχει ενα τραγουδι που μπορει να χαρακτηρισει την συμπεριφορα πολλων Ελληνων κατα την κριση ειναι το Wasn’t Me του Shaggy. Επι δεκαετιες ως ψηφοφοροι ανεχομασταν την συνεχη χρεωση του δημοσιου, ως συνταξιουχοι παιρναμε συνταξεις πολυ πανω απο τις εισφορες που πληρωναμε, οδηγουσαμε σε δρομους που ειχαν χρηματοδοτηθει με χρεος, ως δημοσιοι υπαλληλοι παιρναμε αυξησεις που δεν ειχαν καμμια αντιστοιχια με την παραγωγικοτητα μας. Αλλα οταν εφτασε η μερα της κρισης, αυτο που βγηκε ευκολα απο το στομα τοσων Ελληνων ηταν: Τι φταιω εγω? Δεν το κανα εγω!

Δεν θελω να συζητησω το ζητημα του χρεους εδω, αλλα να δειξω οτι η ιδια ανακλαστικη συμπεριφορα αποποιησης ευθυνης και ενστικτωδους αδιαφοριας για το κοινο καλο φαινεται να βασιλευει πολυ γενικοτερα. Με το που ζοριζονται, ψαχνουν τον ευκολο δρομο. Και αν τους μιλησεις για υποχρεωσεις? Δεν ημουν εγω, δεν φταιω εγω, να καει το Συμπαν, δεν ειναι δικο μου προβλημα.

Εχουμε επιχειρηματολογησει εκτενως γιατι τα κλειστα επαγγελματα πρεπει να ανοιξουν. Ακουγεται (αν και ειναι δυσκολο να βρεις αξιοπιστα στοιχεια με αυτο το κρατος) οτι ο αριθμος αδειων για φορτηγα δημοσιας χρησης εχει μεινει στο ιδιο επιπεδο επι δεκαετιες, παρα την αλματωδη αυξηση του ΑΕΠ και του μεταφορικου εργου. Δεν ειναι περιεργο οτι η τιμη της αδειας εχει εκτοξευθει, δηλωνοντας ευθεως το υψος των ολιγοπωλιακων κερδων που βγαζει ο κατοχος της. Ειναι λοιπον προφανες οτι η εισοδος νεων παικτων στην αγορα ειναι απαραιτητη, για να πεσουν οι τιμες και να εχουμε καλυτερες μεταφορικες υπηρεσιες.*

Στην διαδικασια για αυξηση των αδειων και απελευθερωση της αγορας οι ιδιοκτητες των φορτηγων αντιδρουν, συχνα με ακραιο και ακαλαισθητο τροπο. Δυστυχως μετα απο τοσα χρονια μεταρρυθμισεων στην Ελλαδα, δεν περιμενα κατι πολυ διαφορετικο. Αυτο που με απαγοητευσε ομως ειναι η συμπεριφορα πολλων πολιτων, που ζητουν απελευθερωση χωρις καμμια απολυτως προνοια για τα δικαιωματα των σημερινων ιδιοκτητων. Η ιδια αντικοινωνικη συμπεριφορα και ελλειψη ευαισθησιας για την οποια μπορει να κατηγορησει κανεις οσους εκβιαζουν ολη την χωρα για να διατηρησουν αδικα προνομια, φαινεται να εκδηλωνεται ενιοτε και απο τα εως τωρα θυματα της αναισθησιας.

Read moreΦορτηγα δημοσιας χρησης, αισθημα δικαιου και ατομικη ευθυνη

Σχόλιο σε μια επέτειο

Ο πρόωρος και άδικος θάνατος του εφήβου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου πέρυσι συγκλόνισε τους πάντες. Η νεοελληνική κοινωνία πέρασε δύσκολες ώρες, το κοινό περί δικαίου αίσθημα όλων μας δοκιμάστηκε, κλονίστηκε ανεπανόρθωτα η δημόσια ασφάλεια, εθίγησαν ατομικά δικαιώματα πολλών –για να το πούμε τελοσπάντων, εντελώς αγοραία, επικράτησε πανικός και μπάχαλο. Το συμπέρασμα που κάθε παρατηρητικός Νεοέλληνας συνήγαγε ή πάντως όφειλε να έχει συναγάγει από την περυσινή περιπέτεια ήταν σαφές: Πρέπει ως νεοελληνική Πολιτεία και ως οργανωμένο Κράτος να καταφέρουμε να ελέγξουμε επιτέλους τρία πράγματα: Την αστυνομία μας (εκπαίδευση και προσλήψεις προσωπικού σε αυτή), τις διάφορες αντιεξουσιαστικές ομάδες από νεόκοπους Τσε των Εξαρχείων και, τέλος, το συναίσθημά μας…

Έναν χρόνο μετά το θλιβερότατο συμβάν, ακόμη και αν ο Χρυσοχοίδης καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες να ελέγξει τα δύο πρώτα από τα τρία που ανέφερα, αποτυγχάνει ωστόσο παταγωδώς στον έλεγχο του τρίτου. Η αποτυχία του βέβαια δεν είναι προσωπική, δεν του καταλογίζεται λοιπόν ως μομφή. Η αποτυχία είναι συλλογική, είναι αποτυχία ενός λαού, καθενός εξ ημών χωριστά και όλων από κοινού εις ολόκληρον. Αποτυγχάνουμε και φέτος να ελέγξουμε το συναίσθημά μας, όπως αποτύχαμε και πέρυσι. Ενόψει της δίκης ενός κατηγορουμένου (του Κορκονέα, όπως νομίζω ότι λέγεται ο εμπλεκόμενος αστυνομικός από την σφαίρα του οποίου έχασε την ζωή του ο Γρηγορόπουλος), αποτυγχάνουμε παταγωδώς να εξασφαλίσουμε στον κατηγορούμενο μια δίκαιη με όλη την σημασία της λέξης διαδικασία (μια fair trial επί το αγγλικότερον).

Read moreΣχόλιο σε μια επέτειο

Ουαι τοις ητημενοις

Το πολιτευμα μας κρινεται απο το πως συμπεριφερεται οταν νικαει εναντια σε αυτους που το αποστρεφονται. – Οι συλληψεις στο Χαλανδρι ειναι ενα σημαδι οτι η αστυνομια κανει την δουλεια της. Τωρα πρεπει και η δικαιοσυνη να κανει την δικη της σωστα

Ειναι εντυπωσιακο νομιζω οτι οι συλληφθεντες στο Χαλανδρι αλλα και αυτοι για τους οποιους ετοιμαζονται ενταλματα συλληψης* ειναι παιδακια 20-21 χρονων και μεταξυ αυτων υπαρχουν αρκετες γυναικες. Δεν ειναι λιγοτερο αξιοπροσεκτο οτι η φερομενη ως “γιαφκα” τους δεν ηταν στα Εξαρχεια ή σε καποια υποβαθμισμενη περιοχη του κεντρου, αλλα στο μεσοαστικο περαν πασης υποψιας Χαλανδρι.

Μιλωντας με κοσμο στην Αθηνα βλεπω μια μικρη εκπληξη. Κανεις δεν περιμενε να συλληφθουν, και αποτι φαινεται λιγοτερο απο ολους το περιμεναν οι ιδιοι οι θυτες. Καταρρεει ετσι η εντυπωση οτι τα παιδια που ασχολουνται με γκαζακια και αλλες τετοιες καταστροφες δεν προοκειται ποτε να συλληφθουν ή τιμωρηθουν για αυτα που κανουν. Αυτη η ιδιοτυπη ατιμωρησια του αναρχοαυτονομου χωρου στην Ελλαδα πρεπει σαφεστατα να σταματησει. Δεν μπορω να καταλαβω γιατι οταν εγω καταλαθος τρακαρω ενα αλλο αυτοκινητο πρεπει να πληρωνω, ενω αυτοι παρ’ολη την εσκεμμενη πυρποληση ενος αυτοκινητου την βγαζουν με τραγουδια και χαρα.

Βρισκω ομως οτι αυτα τα παιδια πρεπει να τιμωρηθουν κατ’αντιστοιχια με 10χρονα παιδακια που σπανε λαμπες στον δρομο

Read moreΟυαι τοις ητημενοις

Το περισσευμα βιας και το ελλειμμα ψυχραιμιας στην Ελλαδα

Την μερα που δολοφονηθηκε ο Δρ. Μαρτιν Λουθερ Κινγκ, ο Πητυ Γκρην, ενας νεος Αφροαμερικανος που μολις ειχε βγει απο την φυλακη οπου βρισκοταν για ενοπλη ληστεια, με ελαχιστη μορφωση και βιαιο παρελθον, ετυχε να ειναι στο μικροφωνο ενος μεγαλου ραδιοσταθμου της Ουασιγκτων. Αυτο που ηθελε να κανει ειναι να ουρλιαξει, να βγει εξω και να τα σπασει ολα. Αυτο που εκανε ειναι να κατσει στο στουντιο, να πνιξει τον πονο του και να προσπαθησει να καταπραϋνει τους ακροατες του, να τους αποτρεψει απο καθε βιαιη πραξη. Μετα την δολοφονια του σημαντικοτερου ισως συμβολου της μαυρης κοινοτητας των ΗΠΑ, ενας ανθρωπος που απο κανενα δεν εμαθε να φερεται και να σκεφτεται σαν πολιτισμενο ον, βρηκε την δυναμη να κανει το σωστο.

Χτες το απογευμα, στο κεντρο της Αθηνας, η μακροχρονια βεντετα μεταξυ ανεγκεφαλων παιδιων και βιαιων αστυνομικων ειχε ενα ακομα θυμα. Το τι εκτυλιχτηκε ακριβως αυτην την φορα δεν το ξερουμε. Το τι γινεται ομως συνεχως στα Εξαρχεια, στα πανεπιστημια, στα γηπεδα, σε αστυνομικα τμηματα, στα συνορα, σε καταυλισμους λαθρομεταναστων, το ξερουμε καλα. Η Ελλαδα ειναι εθισμενη στην βια. Οι πολιτες την διδασκονται απο μικρα παιδια, οι αστυνομικοι την εξασκουν συστηματικα, τα δικαστηρια την απαλλασσουν, η κοινωνια της δειχνει μια τεραστια και ανεξηγητη ανοχη.

Κιαν η κουλτουρα της βιας στην Ελλαδα ειναι ενα γνωστο προβλημα στο οποιο εχουμε αναφερθει και παλιοτερο, η συνεχιζομενη ουδετερη εως εμπρηστικη σταση των ταγων της ελληνικης πολιτειας μου ειναι ανεξηγητη. Απο την μια ο πρωθυπουργος διοριζει ακαταλληλα ατομα στην ηγεσια της δημοσια ταξης και η κυβερνηση της Νεας Δημοκρατιας ανεχεται ποινες χαδια στους βιαιους αστυνομικους. Απο την αλλη η αριστερα αντι να εκπολιτιζεται και να προσεγγιζει τα ευρωπαϊκα προτυπα φαινεται να ονειρευεται ακομα αιματηρες επαναστασεις.

Read moreΤο περισσευμα βιας και το ελλειμμα ψυχραιμιας στην Ελλαδα

Τα προβληματα στις ελληνικες φυλακες και μια λυση

Λενε οτι η ποιοτητα του χαρακτηρα ενος ατομου κρινεται οταν αυτο το ατομο αποκτησει εξουσια. Το πως θα την χρησιμοποιησει,το πως θα φερθει σε οσους δεν εχουν εξουσια, το αν θα την εκμεταλλευτει για καλο ή για κακο.

Νομιζω οτι γενικα για τις χωρες ισχυει κατι παρομοιο. Το πολιτισμικο επιπεδο μιας χωρας φαινεται, ισως περισσοτερο απο καθε αλλο δεικτη, στο πως μεταχειριζεται αυτους που δεν ανηκουν στους πολλους, δεν ειναι καν ιδιαιτερα επιθυμητοι απο την πλειονοτητα, δεν εχουν δυναμη ουτε κανεναν προστατη, δεν εχουν φωνη και μεσο πιεσης. Το πως φερομαστε σε αυτους που δεν μπορουν να αντισταθουν, να φωναξουν, να κανουν απεργια και να ζητανε 150.000 ευρω εφαπαξ.

Σε αυτους τους αδυναμους και ανεπιθυμητους περιλαμβανονται σιγουρα οι μεταναστες, ειδικα οσοι χωρις χαρτια ερχονται απο την θαλασσα και αιτουνται ασυλο. Σε αυτους αδυναμους και ανεπιθυμητους περιλαμβανονται σιγουρα και οι φυλακισμενοι, Ελληνες ή μη.

Η χωρα μας εχει την τυχη, χαρισμα ή κατακτηση, δειτε το οπως θελετε, να εχει πολυ χαμηλη εγκληματικοτητα. Η χωρα μας ομως φερει και το ονειδος να φερεται σε οσους λιγους εγκληματισουν (ή υποψιαστει αστυνομικος οτι εγκληματουν) με τον χειροτερο τροπο. Αν παραβεις καποιον νομο και δεν εισαι πολιτικος ή επιφανης (αυτοι εχουν ασυλια ως γνωστον), το συστημα σου επιφυλασσει την χειροτερη μεταχειριση. Απο τα χερια των βιαιοτατων αστυνομικων, κατα καθε παραβαση του Συνταγματος, εως την αναποτελεσματικη, συχνοτατα ερασιτεχνικη και ενιοτε προκατηλλειμενη αποδεικτικη και δικαστικη διαδικασια, η χρηση της λεξης “δικαιοσυνη” για να περιγραψει αυτο το συστημα ειναι απο καταχρηστικη εως απλα γελοια. Και δυστυχως αν μπλεξεις με την ελληνικη δικαιοσυνη και δεν εχεις χρηματα, κοινωνικη επιφανεια και στηριξη απο καλο δικηγορο, εχεις καλες πιθανοτητες να σε ριξουν σε ενα σωφρονιστικο ιδρυμα αναξιο δυτικης χωρας.

Η εξεγερση στις φυλακες μας δεν ξερω τι αφορμη εχει. Εχει ομως πολλες και βασιμες αιτιες. Το προβλημα ειναι σαφες: στιβαζουμε ανθρωπους στις φυλακες σαν σαρδελες και τους αφαιρουμε βασικα δικαιωματα τους (ο Θανασης αναφερει μερικα). Το να χτισουμε κατευθειαν 50 νεες φυλακες δεν ειναι ευκολο, ουτε φτηνο. Μην ξεχναμε οτι εν τελει ενα κρατος δεν μπορει να ξοδευει περισσοτερα για τους φυλακισμενους του αποτι για αλλους πολιτες που εχουν αναγκες (συνταξιουχους, ανεργους κτλ). Ειναι ομως πολυ πιο ευκολο να δρασουμε επιτελους εναντιον της αστυνομικης βιας, καταπολεμωντας συστηματικα καθε εκφανση της. Και ειναι ευκολο να αποσυμφορησουμε τις φυλακες καταργωντας την ποινη της φυλακισης για σειρα αδικηματων. Νομιζω οτι ακριβως επειδη ειναι λιγοι οι Ελληνες στις φυλακες, ο μεσος ανθρωπος δεν μπορει να καταλαβει ποσο βαρια ποινη ειναι η στερηση ελευθεριας. Γιαυτο και ανεχομαστε να μπαινουν ατομα στις φυλακες για ψυλου πηδημα, ανεχομαστε μαλιστα η στερηση ελευθεριας να συνοδευεται με απανθρωπα βασανιστηρια και κακομεταχειριση.

Τα πρωτα αδικηματα που πρεπει να σταματησουμε να τιμωρουμε με φυλακιση σχετιζονται με χρηση και μικροεμπορια ναρκωτικων.

Read moreΤα προβληματα στις ελληνικες φυλακες και μια λυση