συνταγμα

Ιεραρχούνται άραγε μεταξύ τους τα συνταγματικά δικαιώματα;

Η γρήγορη και σωστή απάντηση είναι καταρχήν όχι. Μπορούμε βέβαια αφηρημένα να αναφερθούμε στο συνήθως συμβαίνον, που είναι ότι πράγματι στις περισσότερες περιπτώσεις συγκρούσεων κάποια δικαιώματα συνήθως υποσκελίζουν τα άλλα. Για παράδειγμα, η θρησκευτική ελευθερία συνήθως επικρατεί της οικονομικής, αλλά αυτό απέχει μακράν του να είναι απόλυτο. Έτσι, η ηλεκτρική εταιρεία μπορεί να εγκαταστήση τις ανεμογεννήτριές της στην αντικρινή κορφή, κι ας ισχυρίζωνται οι μοναχές ότι παρενοχλείται η προσευχή τους (όντως συνέβη!).

Ωστόσο, όλοι ξέρουμε ότι, υπό αυτήν την έννοια έστω του συνήθως συμβαίνοντος, υπάρχουν κάποια συνταγματικά δικαιώματα που είναι πιο σκληρά από άλλα. Για παράδειγμα, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, με τους τόσους και τόσους περιορισμούς τους οποίους υφίσταται, ανήκει μάλλον στα πιο μαλακά (έως τρυφερά) δικαιώματα. Από την άλλη, το δικαίωμα της ζωής αφενός μεν διακηρύσσεται ρητορικά ως (δήθεν) “απόλυτο”, αλλά και στην πράξη περιορίζεται σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις, π.χ. άμυνα. Διαισθητικά ήδη φαίνεται σαν να υπάρχουν (τουλάχιστον) δύο κατηγορίες ατομικών δικαιωμάτων, αυτά που πρόχειρα ονόμασα σκληρά και μαλακά.

Αλλά επειδή εδώ δεν είναι ο λόγος για ναρκωτικά, αντί για σκληρά και μαλακά ας τους βρούμε μια πιο βαρύγδουπη ονομασία. Θα ονομάζω λοιπόν τα συνταγματικά δικαιώματα που συνήθως επικρατούν επικρατή και υπολειπόμενα, δανειζόμενος την σχετική βιολογική ορολογία.

Read moreΤα συνταγματικά δικαιώματα ως υπαρκτικά δικαιώματα

Το άρ. 16 παρ. 2 Σ προβλέπει τα εξής:

Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.

Με απασχολεί εδώ η διττή στοχοθεσία του άρ. 16 παρ. 2 Σ, ήτοι η ανάπτυξη τόσο της εθνικής, όσο και της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων, για την ακρίβεια των Ελληνοπαίδων.

Όπως έχω δείξει και αλλού, ανάπτυξη σημαίνει την εκδίπλωση, την αύξηση, την προώθηση, την μεγέθυνση: η “ανάπτυξη”, που κελεύει το άρ. 16 παρ. 2 Συντ., μπορεί να αναφέρεται μόνο σε ένα θετικό μέγεθος και όχι σε μια άρνηση, σε μια απουσία, σε μια έλλειψη. Σχηματικά, αποστολή της κρατικής εκπαίδευσης είναι να παραλάβη το τίποτε και να το μετατρέψη σε κάτι. Να μεταπλάση ένα (αεθνή;) και (άθρησκο;) μαθητή σε Έλληνα και σε θρησκεύοντα, συνήθως Χριστιανό Ορθόδοξο.

Λοιπόν, εγώ έχω πρόβλημα με την διάταξη αυτή.

Read moreΚατά του άρ. 16 παρ. 2 Συντ.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ επιδιώκει να καταβιβάση το κατώτατο όριο του δικαιώματος του εκλέγειν στα 17 έτη (από 18 που είναι σήμερα). Πρόκειται φυσικά για μια πρόταση απολύτως σύμφωνη με την σοσιαλεθνικιστική ιδεολογία της, αλλά και με τους ειδικώτερους εκλογικούς και μικροκομματικούς σχεδιασμούς της. Το γλείψιμο στους πιτσιρικάδες αποτελεί προνομιακό πεδίο για τον ΣΥΡΙΖΑ, τουλάχιστον από τότε που η κομματική τους φυλλάδα κυκλοφορούσε το 2008 με χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο με την καμμένη Αθήνα και “αντικάλαντα”.

Τι δέον ψηφίζειν όμως επί της προτάσεως αυτής; Ιδού μερικές σκέψεις:

Καταρχάς, να βάλουμε κάτω τα δεδομένα. Σήμερα ζουν στην Ελλάδα περί τους 100.000 17ρηδες (γεννήσεις 1999: 100.643). Αυτή είναι η νέα εκλογική πελατεία που θέλει να κολακεύση ο Τσίπρας και οι συν αυτώ, προσδοκώντας γύρω στις 30.000-40.000 ψήφους για το κόμμα τους, αν αφαιρέσουμε την αποχή και τις ψήφους των άλλων κομμάτων. Συγκριτικά, δεν είναι κάτι το πολύ σπουδαίο εκλογικά, αν αναλογιστούμε ότι τις εκλογές του Σεπτ 2015 τις κέρδισαν οι ΣΥΡΙΖΑίοι με περιθώριο 400.000 ψήφους.

Read moreΟ δεκαεπταετής εκλογέας

Δημοσιεύθηκε στις 05Ιουν16 η πρόταση “Ένα Καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα” των Αλιβιζάτου/Βουρλούμη/Γεραπετρίτη/Κτιστάκι/Μάνου/Σπυρόπουλου (ΚαινΣ). Τέσσερις νομικοί, Καθηγητές Πανεπιστημίου στο Δημόσιο Δίκαιο, και δύο επιχειρηματίες με μεγάλη πείρα ζωής και πολιτική συμμετοχή κατέστρωσαν ένα πολύ ενδιαφέρον, ριζοσπαστικό σε πολλά σημεία του, συνταγματικό σχέδιο για τον αιώνα μας. Περιττεύει να πω πόσο εκτιμώ την δημόσια παρουσία πολλών από αυτούς, γιαυτό και διάβασα με πολύ ενδιαφέρον την αναθεωρητική τους πρόταση.

Θα ήθελα στην ανάρτηση αυτή να σχολιάσω μερικά σημεία της, τα περισσότερα επικριτικά. Το έχουμε αυτό εμείς οι γκρινιάρηδες, ψάχνουμε να βρούμε το κάρφος στον οφθαλμό του άλλου για να κάνουμε τον έξυπνο. Στην πραγματικότητα, το θεωρώ μια πολύ ερεθιστική βάση συνταγματικής συζήτησης και περιμένω με ανυπομονησία την δημοσίευση και της αιτιολογικής της έκθεσης.

Περισσότερο ίσως και από τις προτάσεις του, το ΚαινΣ εκπλήσσει και πρωτοτυπεί με την σιωπή του: όντας πολύ πιο συνοπτικό από το ισχύον (11.500 λέξεις έναντι 25.000) παραλείπει σιωπηρά πολλές διατάξεις του σημερινού μας Συντάγματος, από τους ενόρκους μέχρι το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους μέχρι τα περίπλοκα κωλύματα εκλογιμότητας. Δεν έχω ελέγξει όλες αυτές τις παραλείψεις, αλλά υποψιάζομαι ότι εκεί έγκειται πολλή από την καινοτομία της κρινόμενης πρότασης. Όχι απαραιτήτως για καλό πάντα.

Read more35 σχόλια για το Καινοτόμο Σύνταγμα

Σύμφωνα με το άρ. 67 Σ:

Η Βουλή δεν μπορεί να αποφασίσει χωρίς την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών, που όμως ποτέ δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το ένα τέταρτο του όλου αριθμού των βουλευτών. Σε περίπτωση ισοψηφίας επαναλαμβάνεται η ψηφοφορία και, ύστερα από νέα ισοψηφία, η πρόταση απορρίπτεται.

Για την λειτουργία της Βουλής εισάγεται λοιπόν ο αυτονόητος κανόνας της απόλυτης πλειοψηφίας. Ό,τι θέλουν οι πολλοί! Δεν είναι τάχα αυτός ο θεμελιώδης αλήθεια κανόνας δημοκρατικής λειτουργίας;

Είναι όμως σταλήθεια τόσο αυτονόητος;

Ας υποθέσουμε ότι είμαστε μια παρέα 7 ατόμων και σκεφτόμαστε πώς να περάσουμε το σαββατόβραδό μας. Οι τρεις θέλουν να μείνουμε μέσα και να απαγγείλουμε ποίηση, οι δύο να πάμε σε ένα κωλόμπαρο και να γίνουμε λειώμα, ο ένας να γράψουμε ένα καταγγελτικό άρθρο στο φβ που να προκαλέση πάταγο και ο τελευταίος να πέσουμε νωρίς για ύπνο. Ας υποθέσουμε επίσης ότι έχουμε προσυμφωνήσει ότι πάντως κάτι πρέπει να κάνουμε και μάλιστα ότι θα το κάνουμε μαζί.

Ο κανόνας της απόλυτης πλειοψηφίας εμφανώς δεν λειτουργεί εδώ πέρα, αλλά οδηγεί σε αδιέξοδο ή, έστω, σε μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις για να πειστή αυτός που θέλει να κοιμηθή να αφιερώση πρώτα λίγες ώρες στην απαγγελία ποίησης, ώστε να σχηματιστή απόλυτη πλειοψηφία.

Κάθε λογικός άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι εν προκειμένω ο ορθός κανόνας σχηματισμού απόφασης είναι όχι η απόλυτη, αλλά η σχετική πλειοψηφία. “Ό,τι θέλουν οι πολλοί” σημαίνει “ό,τι θέλουν οι περισσότεροι”, ειδικά αν το σύνολο όσων αποφασίζουν και το εύρος των επιλογών τους συνεχώς μεγαλώνουν. Δηλαδή, είναι σχετικώς έως απολύτως απίθανο να σχηματιστή απόλυτη πλειοψηφία συντρεχουσών των εξής συνθηκών: α. εκατομμύρια αποφασίζοντες, β. μη δημοψηφισματικές συνθήκες τύπου ΝΑΙ – ΟΧΙ, αλλά εύλογο εύρος επιλογών.

Read moreΚατά του άρ. 67 Σ

Συχνά γράφω πράγματα που συναντούν αντίδραση, καίτοι είναι αυτονόητα για ένα νομικό (ή θα έπρεπε να είναι…) και εν πάση περιπτώσει δεν απαιτούν και καμιά μεγάλη ευφυΐα για την κατανόησή τους. Θα μαζέψω σε αυτήν την ανάρτηση μερικά πραγματάκια που κάναμε στην σχολή σχετικά με τα συνταγματικά δικαιώματα, απλά πράγματα και διαισθητικά κιόλας προσεγγίσιμα, για να τα έχω εδώ πρόχειρα για παραπομπή.

Μια θεμελιώδης διάκριση των δικαιωμάτων είναι μεταξύ αρνητικών και θετικών δικαιωμάτων. Τα αρνητικά δικαιώματα, νοείται πάντα έναντι του κράτους, είναι αμυντικά δικαιώματα, ορίζοντα στο κράτος τι δεν επιτρέπεται να πράξη. Όσα δικαιώματα λοιπόν ανήκουν στο στάτους νεγκατίβους του πολίτη διαγράφουν την πρωταρχική του σφαίρα ελευθερίας: είναι τα κατεξοχήν φιλελεύθερα δικαιώματα. Εδώ ανήκουν το δικαίωμα ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας, το άσυλο της κατοικίας, η θρησκευτική ελευθερία, το δικαίωμα εργασίας, το δικαίωμα γάμου, η ελευθερία της έκφρασης κλπ.

Read moreΠερί μικτών δικαιωμάτων