Γάμος και αντίγαμος

Γάμος είναι σύμβαση του Οικογενειακού Δικαίου, cοniunctiο maris et feminae et cοnsοrtium οmnis vitae, diνini et humani juris cοmmunicatio, που έλεγε ο παππούς Μοδεστίνος. Εκτός όμως από την προσφιλή μας συγκλήρωσιν, εσχάτως στο νομικό οικοσύστημα μάς προέκυψε και ένα αποπαίδι του γάμου: το σύμφωνο συμβίωσης, άλλως αντίγαμος.

Αλλά γιατί αντίγαμος; Πρώτον, επειδή επέχει θέση γάμου, pro matrimonio habetur, απλώς ντρέπονται να τον πουν γάμο. Αλλά και επί της ουσίας, δεύτερον, ο καινοφανής θεσμός αντιστρατεύεται ευθέως τον θεσμό του γάμου.

Σύμφωνα λοιπόν με το άρ. 1 Ν. 4356/2015:

Η συμφωνία δύο ενήλικων προσώπων, ανεξάρτητα από το φύλο τους, με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο συμβίωσης) καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η ισχύς της συμφωνίας αρχίζει από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου στο ληξίαρχο του τόπου κατοικίας τους, το οποίο καταχωρίζεται σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου.

Το άρ. 5 ορίζει επιπλέον τα εξής:

1. Στις προσωπικές σχέσεις των μερών του συμφώνου μεταξύ τους εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τις σχέσεις των συζύγων από το γάμο, εφόσον δεν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση στον παρόντα ή άλλο νόμο.

2. Στις μη προσωπικές σχέσεις των μερών μεταξύ τους εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τις σχέσεις των συζύγων από το γάμο, εκτός αν τα μέρη τις ρυθμίσουν διαφορετικά κατά τη σύναψη του συμφώνου με βάση τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης. Τα μέρη δεν μπορούν να παραιτηθούν από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα πριν από τη γέννησή της.

Το άρ. 7 παρ. 3 προσθέτει ότι:

3. Για τη διατροφή μετά τη λύση του συμφώνου εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τη διατροφή μετά το διαζύγιο, εκτός αν τα μέρη παραιτηθούν από το σχετικό δικαίωμα κατά την κατάρτιση του συμφώνου.

Επίσης, το άρ. 8 συνεχίζει με την πρόβλεψη ότι:

Ως προς το κληρονομικό δικαίωμα των μερών του συμφώνου εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα που αφορούν τους συζύγους. Κατά την κατάρτιση του Συμφώνου το κάθε μέρος μπορεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του στη νόμιμη μοίρα.

Και τέλος την εξομοίωση γάμου και αντιγάμου ολοκληρώνει το άρ. 12:

Άλλες διατάξεις νόμων που αφορούν αξιώσεις των συζύγων μεταξύ τους, καθώς και αξιώσεις, παροχές και προνόμια έναντι τρίτων ή έναντι του Δημοσίου εφαρμόζονται αναλόγως και στα μέρη του συμφώνου, εφόσον δεν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση στον παρόντα ή άλλο νόμο. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται μετά από πρόταση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης εντός έξι μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, μπορεί να προσαρμόζονται, όπου αυτό απαιτείται, οι κείμενες διατάξεις του εργατικού δικαίου και του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης, στις απαιτήσεις του παρόντος άρθρου.

Read moreΓάμος και αντίγαμος

Υπόθεση Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδος: η ουσία

Λέγαμε στην προηγούμενη ανάρτηση για τα προκαταρκτικά της πολύ σημαντικής υπόθεσης Βαλλιανάτου και λοιπών κατά Ελλάδος. Περισσότερο σημαντική όμως από τα προκαταρκτικά είναι η ουσία.

Γρηγόρης Βαλλιανάτος
Γρηγόρης Βαλλιανάτος

Read moreΥπόθεση Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδος: η ουσία

Υπόθεση Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδος: τα προκαταρκτικά

Ποτέ μου δεν κατάλαβα τι είναι το σύμφωνο συμβίωσης και τι το χρειαζόμαστε: επειδή υπάρχουν κάποιοι που θέλουν να είναι έγγαμοι, αλλά να μην το λένε γάμο; Για ποιο λόγο χρειαζόμαστε μια οικογενειακή σύμβαση που να είναι κάτι παραπάνω από μνηστεία και κάτι λιγώτερο από γάμος; Γιατί τότε να μην εισαγάγουμε και καναδυό βαθμίδες ημιγάμων ακόμη;

Τέλος πάντων, ο νόμος είναι νόμος. Και εν προκειμένω νόμος είναι ο Ν. 3719/2008, ο οποίος προβλέπει τα εξής στο άρ. 1:

Η συμφωνία δύο ενήλικων ετερόφυλων προσώπων με την οποία οργανώνουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο συμβίωσης) καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η ισχύς της συμφωνίας αρχίζει από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου στον ληξίαρχο του τόπου κατοικίας τους, το οποίο καταχωρείται σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου.

Οι συμβαλλόμενοι συμβιωτές συνεπώς πρέπει να είναι ετερόφυλοι κατά νόμον. Αυτό συνιστά εξόφθαλμη διάκριση λόγω φύλου, φανταστήτε μόνο να επιτρεπόταν η πώληση κάποιου εμπορεύματος ή το δάνειο μόνο μεταξύ ετεροφύλων (ή μόνο μεταξύ ομοφύλων, το ίδιο είναι). Αυτά τα έχουμε πει εδώ και χρόνια, τι να λέμε τώρα.

Στην υπόθεση Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδος (Νοε 13) προσεβλήθη λοιπόν ενώπιον του Στρασβούργου ακριβώς αυτό.

Από την άποψη αυτή, η έκβαση της υπόθεσης ενώπιον του ΕΔΔΑ ήταν απολύτως αναμενόμενη. Το ίδιο και η συντριπτική πλειοψηφία 16-1 της διηυρυμένης σύνθεσης.

Υπήρξε όμως και ένας λέων στην μειοψηφία.

Read moreΥπόθεση Βαλλιανάτος και λοιποί κατά Ελλάδος: τα προκαταρκτικά

Μικρό περί γάμου ομοφύλων ΙΙ

Στην σύζητηση για το γάμο ομοφύλων επικεντρωνόμαστε συχνά στο αν ο Αστικός Κώδικας προβλέπει την διαφορά φύλων ως προϋπόθεση του γάμου (που δεν την προβλέπει), τι σημαίνει αυτό, πώς εξηγείται, πώς αξιοποιείται ερμηνευτικά. Συμπληρωματικά, ανατρέχουμε και στην ΕΣΔΑ, η οποία προβλέπει δικαίωμα συνάψεως γάμου μόνο για τον άνδρα και την γυναίκα στο άρ. 12, και ο καθένας βγάζει όποια συμπεράσματα θέλει από αυτό.

Υπάρχει όμως και ένα ακόμη άρθρο στην νομοθεσία μας, που ομιλεί εμμέσως πλην σαφώς για το θέμα αυτό. Η εν λόγω διάταξη είναι το άρ. 341 ΠΚ περί απατηλής επίτευξης συνουσίας.

Read moreΜικρό περί γάμου ομοφύλων ΙΙ

Μικρό περί γάμου ομοφύλων

Για το θέμα του γάμου ομοφύλων είχα πει μια γνώμη εδώ, θα επανέλθω εν καιρώ, αλλά τώρα θυμήθηκα μια άλλη λεπτομέρεια.

Ένα από τα επιχειρήματα που προσάγεται προς υπεράσπιση της de lege lata νομιμότητας των γάμων μεταξύ ομοφύλων είναι ότι η διαφορά φύλου πουθενά δεν αναφέρεται στον Αστικό Κώδικα ως προϋπόθεση εγκυρότητας του γάμου. Συναφώς, δεν περιλαμβάνεται ούτε στους λόγους ακυρότητας, ακυρωσίας ή ακόμη ανυποστασίας του γάμου. Και για λόγους ασφάλειας του δικαίου, αλλά και προστασίας του ατομικού δικαιώματος του γάμου, και εδώ ισχύει ότι επιτρέπεται ό,τι δεν απαγορεύεται: εφόσον η διαφορά φύλου δεν είναι λόγος ούτε ακυρότητας ούτε ακυρωσίας ούτε ανυποστάτου, έπεται ότι δεν βλάπτει.

Δεν είναι κι άσχημο το επιχείρημα, αλλά ξέρω ένα ομορφότερο.

Read moreΜικρό περί γάμου ομοφύλων

Ούτε κοδράντης στην χήρα

Σήμερα θα θυμηθούμε μια ιστορία από το κατά Μάρκον, στην πιο σύγχρονη εκδοχή της βεβαια.

Καὶ καθίσας κατέναντι τοῦ γαζοφυλακίου ἐθεώρει πῶς ὁ ὄχλος βάλλει χαλκὸν εἰς τὸ γαζοφυλάκιον: καὶ πολλοὶ πλούσιοι ἔβαλλον πολλά.

Στην απόφαση Şerife Yiğit κατά Τουρκίας (Νοε 10) η Διηυρυμένη Σύνθεση του ΕΔΔΑ έκρινε ότι καλώς δεν αναγνώρισε η Τουρκία τον θρησκευτικό γάμο που είχε συνάψει η αιτούσα και, άρα, καλώς δεν της χορηγήθηκαν τα δικαιώματα που συνδέονταν με το καθεστώς της χήρας μετά τον θάνατο του άντρα της (αλλά όχι συζύγου της).

Αρκεί που σώθηκε ο κεμαλισμός.

Read moreΟύτε κοδράντης στην χήρα

Κατά του άρ. 1505 ΑΚ

Το άρθρο 1505 του Αστικού μας Κώδικα αναφέρεται στο επώνυμο των τέκνων. Εύλογα θα αναρωτηθή κανείς, τι πρόβλημα πια μπορεί να εμφανίζη μια διάταξη που ασχολείται με κάτι τόσο απλό και ασήμαντο.

Αμ δε.

Υπάρχουν δύο σημεία στα οποία θα μπορούσε κανείς να κατακρίνη το άρ. 1505 ΑΚ. Ένα εύκολο, στο οποίο έχει ήδη ασκηθή δίκαιη κριτική, και ένα δύσκολο, στο οποίο, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχει διακρίνει κανείς κάποιο πρόβλημα.

Το εύκολο σημείο ανευρίσκεται στην τρίτη παράγραφο του άρθρου, όπου ορίζεται ότι “αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους”. Η διάταξη αυτή οφθαλμοφανώς παραβιάζει την αρχή της ισότητας των φύλων και συνιστά ίσως το τελευταίο νομικό απολίθωμα της εποχής της πατριαρχίας (μαζί με την υποχρέωση της συζύγου να υποβάλη φορολογική δήλωση στο όνομα του συζύγου της). Αντιθέτως, θα έπρεπε να προβλέπεται ότι ως επώνυμο ισχύει ο συνδυασμός των επωνύμων των γονέων σε αλφαβητική σειρά*. Απλά πράγματα. Ας σημειωθή μόνο ότι η διάταξη δεν φαίνεται να έχη πρακτική σημασία, γιατί ο δήμαρχος ή ο ιερέας πάντα ζητεί την σχετική πληροφορία από τους νυμφευομένους.

Θα ασχοληθώ λοιπόν με το δύσκολο σημείο. Σύμφωνα με το άρ. 1505 παρ. 2 ΑΚ “Το οριζόμενο επώνυμο, κοινό για όλα τα τέκνα, κ.λπ. κ.λπ.”. Ερωτάται: και γιατί τάχα να έχουν όλα τα τέκνα κοινό επώνυμο;

Read moreΚατά του άρ. 1505 ΑΚ