Ρε γαμώτο, δεν υπάρχει ένα θέμα με τα εις -ον ουδέτερα;
Καταρχάς, το λογικώς πρότερον ερώτημα: υπάρχουν ουδέτερα εις -ον; Αφού στην Κοινή ΝεοΕλληνική (KNE) λήγουν όλα σε -ο! [όχι βέβαια και στα κυπριακά]
Αυτή είναι μια πολύ σωστή παρατήρηση καθ’ όσον αφορά στον κανόνα. Πράγματι, τα ουδέτερα υπό ΚΣ λήγουν σε -ο: το μωρό, το δέντρο, το βάζο, το χουργιό.
Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό, εξαιρέσεις που έλκουν την καταγωγή τους καταρχάς από παλαιότερες, προ-ΚΝΕ φάσεις της γλώσσας μας, αλλά όχι μόνο.
Το κοινό πρόβλημα που τίθεται εν προκειμένω είναι το εξής:
Πώς είναι οι υπόλοιπες πτώσεις των εις -ον ουδετέρων; Ειδικώτερα, κλίνονται κανονικά, ακολουθώντας το κλιτικό υπόδειγμα τον εις -ο ετεροθαλών αδελφών τους, ή μήπως παραμένουν άκλιτα;
Περιμένετε, το πράγμα δεν είναι τόσο απλό όσο ίσως φαίνεται. Για να δούμε:
1. Πρώτα πρώτα υπάρχουν οι ονομασίες των γραμμάτων μας:
έψιλον/ύψιλον/όμικρον
Έψιλον είναι το ψιλόν ε, ύψιλον το ψιλόν υ (γιατί; αφού δασύνεται πάντα!) και όμικρον το μικρόν ο. Πρόκειται για επίθετα που συνοδεύουν ένα ουσιαστικό, αλλά φαίνεται ότι το έχουμε ξεχάσει αυτό.
Σταχυολογώ από το δίκτυο:
Η χαμένη νοηματοδότηση του ύψιλον (Υ).
Η συνωμοσία του Ύψιλον
Τα έψιλον στις τροφές.
Τα έψιλον της Ελένης.
Καλό Σαββατόβραδοοοοοο!(τα όμικρον για έμφαση, φυσικά).
Δεν θέλω να λαθολογήσω τώρα ούτε να κράξω τους ως άνω εν διαδικτύω συνοδοιπόρους. Απλώς παρατηρώ καταγράφοντας την γλωσσική πρακτική. Και την σχολιάζω κιόλας.
Το ε, το υ και το είναι κανονικά ουδέτερα σε -ο. Άρα, λέω εγώ τώρα, πρέπει να κλιθούν:
Του έψιλου, του ύψιλου, του όμικρου. Τα έψιλα, τα ύψιλα, τα όμικρα.
Όχι;
2. Υπάρχουν ακόμη τα αριθμητικά σημεία:
ίσον/μείον
Εδώ φαίνεται πιο σωστό να πούμε ότι το ίσον και το μείον έχουν επιρρηματοποιηθή, όπως π.χ. λέξεις όπως το δωρεάν, δημοσία, πεζή. Οπότε, ας τις αφήσουμε ήσυχες αυτές: ένα και ένα ίσον δύο και όχι ίσα δύο.
3. Έπονται τα αρχαιοπρεπή:
πλαγκτόν/τέλσον/νέον/Ίλιον
Σερφάροντας με το φως του πλαγκτόν.
Επιγραφές νέον.
Φρίκη στις γειτονιές του Ίλιον.
Κλίνετέ τα βρε παιδιά, δεν είναι ντροπή, μην τα φοβάστε. Η ακλισιά αποδεικνύει βέβαια δύο πράγματα: πρώτον ότι αποτελούν ψιλοξένα σώματα εντός της ΚΝΕ, και δεύτερον ότι υπερβολικά πολλοί συμπολίτες μας έχουν τιμηθή με απολυτήριο Γυμνασίου.
4. Και μετά υπάρχουν και οι ξένες λέξεις:
καλσόν/ντεπόν/μπέικον/νάιλον/μπετόν/κραγιόν
Εδώ η λύση είναι μία: κανονικοποίηση, εξελληνισμός, συμμόρφωση στο κλιτικό υπόδειγμα, αφομοίωση. Μίλα ελληνικά ή ψόφα, που λέει και μια ναζιστική ψυχή.
Έτσι λοιπόν έχουμε ήδη τα μπετά, έχω ακούσει να λέγεται τα νάυλα. Γιατί όχι λοιπόν και τα μπέικα και τα καλτσά ή ακόμα καλύτερα τα κραγιόνια, που υπάρχει ήδη; Ομοίως και τα εις -αν, άρα τα κρουασάνια και τα σαμπουάνια.
Άμποτε!
Η γλώσσα εξελίσσεται. Από εμάς.
” Εδώ η λύση είναι μία: κανονικοποίηση, εξελληνισμός, συμμόρφωση στο κλιτικό υπόδειγμα, αφομοίωση. Μίλα ελληνικά ή ψόφα, που λέει και μια ναζιστική ψυχή.”
Οι γλώσσες είναι ζωντανοί οργανισμοί, οι οποίοι στο πέρασμα των χρόνων αναπόφευκτα εμπλουτίζονται με ξενικούς λεκτικούς τύπους – μόνο σε αποκλεισμένες κοινωνίες όπως η βορειοκορεατική η γλώσσα παραμένει ανόθευτη και στάσιμη. Ο εξελληνισμός ως προς τις καταλήξεις είναι η θεμιτή συμπεριφορά απέναντι στους νεοεισελθόντες στη γλώσσα μας λεκτικούς τύπους. Όμως πώς θα γίνει αυτό; Θα με υποχρεώσει κάποιος να χρησιμοποιώ τους καθημερινούς γλωσσικούς τύπους σαντουίτσια, ταξιά, φελιζόλιο κτλ; Θα με πάρουν με τις πέτρες! Σε πιο λόγιες, όμως, ξενικές λέξεις, οι οποίες πρωτοεμφανίζονται από επιστήμονες(βερμπαλισμός, οπορτουνισμός μπιχεβιορισμός) η τροποποίηση μπορεί να γίνει αμα τη εμφανίσει.
Αυτό που πρέπει άμεσα να γίνει όσον αφορά τη γλωσσική παιδεία είναι η πλήρης αναπροσαρμογή των στόχων του συγκεκριμένου μαθήματος στα σχολεία (ο περισσότερος ύπνος στο σχολείο έπεφτε στα μαθήματα της γλώσσας και της λογοτεχνίας): προτεραιότητα πρέπει να γίνει η εκμάθηση της ιστορικής ορθογραφίας, της ετυμολογίας των λέξεων (θα είχε ενδιαφέρον για όλους τους μαθητές φαντάζομαι να μάθαιναν πώς απο το ὕδωρ φτάσαμε στο νερό)και η διαρκής εκμάθηση νέων λέξεων. Τη θυμάσαι την καρτέλα των βιβλίων της γλώσσας στο δημοτικό, στην οποία μας έβαζε ο δάσκαλος να γράφουμε τις λέξεις των κειμένων; Εάν η ίδια καρτέλα υπήρχε σε όλα τα βιβλία της γλώσσας μέχρι τη Γ΄ Λυκείου, στην οποία οι καθηγητές μας έβαζαν να γράφουμε και να μαθαίνουμε κάθε χρόνο νέους λεκτικούς τύπους δεν θα εμπλουτιζόταν το λεξιλόγιό μας;
Είπαμε, από εμάς εξελίσσεται η γλώσσα, αν το κάνουμε εμείς, έχει ήδη γίνει. Δεν τίθεται θέμα υποχρέωσης, τίθεται θέμα πειθούς, να σε πείσω δηλαδή ότι όπως η chanteuse έγινε στο στόμα του λαού σαντέζα, χωρίς να πάρουν κανένα με τις πέτρες, έτσι και τα νάυλα είναι σημείο γνησιότητας και πηγαιότητας στην χρήση της γλώσσας και όχι επαρχιωτισμού ή αγραμματοσύνης.
Καλά, και εννοείται ότι λέω τα ταξιά και σιντιά, πώς αλλιώς δηλαδή;
” Δεν τίθεται θέμα υποχρέωσης, τίθεται θέμα πειθούς, να σε πείσω δηλαδή ότι όπως η chanteuse έγινε στο στόμα του λαού σαντέζα”
Το θέμα ειναι ποιος θα με πείσει να χρησιμοποιώ λόγο γραμματικά και συντακτικά ορθό, μη κατακρεουργημένο, με τι επιχειρήματα, αλλά και αν εγώ είμαι σε θέση να κατανοήσω τα επιχειρήματα.
Οπότε θεωρώ, ότι το σωστό ρήμα δεν είναι το “πείσει”, αλλά το “εξοικειώσει” – “συνηθίσει”.
Το σχολείο, οι εφημερίδες, τα κανάλια, όλοι όσοι εκφέρουν δημόσιο λόγο πρέπει να κατανοήσουν το ρόλο τους ως διαμορφωτή του τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς του λαού και να επιμελούνται περισσότερο το δημόσιο λόγο τους. Για παράδειγμα, τα κυπριακά ΜΜΕ: η μέρα με τη νύχτα με τα ελλαδικά σε σχέση με την ποιότητα του εκφερόμενου λόγου.
Καλημέρα.
Νομίζω ότι δεν ανήκουν όλες οι περιπτώσεις στην ίδια κατηγορία. Ας πούμε, τα ονόματα των γραμμάτων επικράτησε να είναι όλα άκλιτα, ήδη από την αρχαιότητα, επειδή τα περισσότερα δεν κλίνονται. Αν θυμάμαι καλά, όταν το έψιλον εκφερόταν σε δυο λέξεις (ε ψιλόν) κλινόταν.
Από κει και πέρα, συμφωνώ (και κλίνω) το μπετό. Φοβάμαι πώς τα νάυλα κτλ. θα μείνουν στιγματισμένοι λαϊκοί τύποι που οι πολλοί θα τους αποφεύγουν μη θεωρηθούν αμόρφωτοι.
Το πλαγκτόν και το Ίλιον κλίνονται.
Ενδιαφέρον έχει το νέον. Επειδή διατηρεί το τελικό ν μένει άκλιτο, ενώ το μπετό(ν) επειδή απέβαλε το τελικό ν κλίνεται.
ΥΓ Πολύ δύσκολο να υποβάλει κανείς σχόλιο εδώ, βρε Θανάση. Και να δώσουμε ονοματεπώνυμο, και να συμπληρώσουμε Κάπτσα, μόνο μεγαρόσημο που δεν μου ζήτησε!
Βασικά, εδώ το ωμέγα είναι το θέμα. Του ωμεγάλου; ;-)
Όχι μόνο αυτό, νομίζω συναρτάται με το ότι ο ομιλητής δεν γνωρίζει το έτυμο της λέξης, ότι δηλαδή είναι σταλήθεια η ίδια λέξη με το νέος-α-ο.
Νομίζω μόνο την πρώτη φορά που κάποιος υποβάλλει σχόλιο, όχι; Καιρός να το βγάλουμε το κάπτσα.
Τα περισσότεα γράμματα πάντως θα μπορούσαν να κλίνονται, είτα κατά το νερό (ρ) «τα ρα του έρωτα», είτε κατά το σκυλί (μ, ν, ξ, π) «διατήρηση του τελικού νιου», είτε κατά το χρώμα (α, β, γ, δ)… Ειδικά τα τελευταία θα ήταν και εύηχα, μια που πολλά λήγουν σε «τα» και έτσι θα είχαμε «το Σάββατο γράφεται με δύο βήτατα», «πού πήγε ο τόνος του διαζευκτικού ήτατου;». Θα έμενε ένα πρόβλημα, «ο συγγραφέας γράφεται με δύο γάμματα»…
Νομίζω πως είναι και θέμα ξενομανίας και επιδειξιομανίας. Είχα ακούσει σε μία ομιλία τον πληθυντικό «τα τρακτέρς»* και παρατήρησα ότι σε λίγους έκανε εντύπωση… Αντίθετα, ο γεωργός που «του έσκασε το λάστιχο του τρακτεριού του» το είπε επειδή είναι αγράμματος! Θεωρούμε πλέον έλειψη μόρφωσης την προσαρμογή λέξεων στο δικό μας κλιτικό σύστημα.
* Μην ξεχνάμε και ότι όλες οι ξένες λέξεις ακολουθούν την αγγλική, που την ψήφισαν και διεθνή γλώσσα. Κι έτσι η πιτσαρία της γειτονιάς μου δίνει στις 2 pizzas άλλη μία δώρο!
Ένας τρόπος να πετύχεις τον εξελληνισμό λάου-λάου είναι μεταρτέποντας τις ξένες λέξεις σε ελληνοφανείς. Π.χ. αντί για μπέικον βακόνιο (το βακόνιο, του βακόνιου…), αντί για καλσόν καλσόνιο, κ. λπ. Το κάναμε με την παρέα μου για αστείο και μας έμεινε.
Χαχαχαχα, βακόνιο, καλό, τι χρόνο ημιζωής έχει;
Αν είναι στο δικό μου πιάτο, εξαιρετικά σύντομο! :)
πλακα εχει οτι καποιες λεξεις ειναι ελληνικες αλλα πια δεν μας φαινονται ελληνικες επειδη εχουν καταληξεις που παρατησαμε, πχ τα σε -ρ. (προγαστωρ, αλεκτωρ κτλ που πολλοι νομιζουν οτι ακουγονται ξενα κατα το κομπιουτορ κτλ)