Περί ενόρκων ο λόγος.
Σύμφωνα με το άρ. 97 παρ. 1 Σ
Τα κακουργήματα και τα πολιτικά εγκλήματα δικάζονται από μικτά ορκωτά δικαστήρια που συγκροτούνται από τακτικούς δικαστές και ενόρκους, όπως νόμος ορίζει. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων αυτών υπόκεινται στα ένδικα μέσα που ορίζει ο νόμος.
Να λοιπόν η έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας και στην δικαστική λειτουργία! Μπορεί οι δικαστές μας να είναι ανομιμοποίητοι δημοκρατικώς, αφού δεν εκλέγονται (και καλά κάνουν), οι δικαστικές αποφάσεις όμως εμβαπτίζονται στα νάματα του λαού, όπως εκφράζεται διά των ενόρκων.
Είναι άραγε έτσι όμως;
Καταρχάς, γιατί το Σύνταγμα προβλέπει μικτά και όχι αμιγή ορκωτά δικαστήρια, ήτοι αποτελούμενα από τακτικούς δικαστές και ενόρκους και όχι μόνο από ενόρκους; Αν οι ένορκοι εκφράζουν την λαϊκή κυριαρχία, ασφαλώς δεν χρειάζονται ως κηδεμόνες δίπλα τους τους τακτικούς δικαστές!
Ας δούμε όμως πώς αποκρυσταλλώνεται η λαϊκή συμμετοχή στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (άρ. 379 και 380 – Προσόντα και κωλύματα των των ενόρκων):
άρ. 379 παρ. 1 ΚΠΔ
1. Ικανοί να εκπληρώσουν καθήκοντα ενόρκου είναι: α) Για το μικτό ορκωτό δικαστήριο, οι Ελληνες πολίτες και των δύο φύλων που κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα στην έδρα του πρωτοδικείου όπου συγκροτείται το μικτό ορκωτό δικαστήριο, έχουν συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας τους, δεν έχουν όμως περάσει το 70ό, έχουν τουλάχιστον απολυτήριο από τη στοιχειώδη εκπαίδευση και δεν έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα. β) Για το μικτό ορκωτό εφετείο, οι Ελληνες πολίτες και των δύο φύλων που κατοικούν ή διαμένουν μόνιμα στην έδρα του εφετείου, όπου συγκροτείται το μικτό ορκωτό εφετείο, έχουν συμπληρώσει το 40ό έτος της ηλικίας τους, δεν έχουν όμως περάσει το 70ό, έχουν τουλάχιστον απολυτήριο από Γυμνάσιο παλαιού τύπου ή από Λύκειο και δεν έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα.
άρ. 380 ΚΠΔ
Δεν μπορούν να είναι ένορκοι: α) ισοβίως οι κληρικοί κάθε θρησκεύματος και κάθε γενικά βαθμού, καθώς και οι μοναχοί, β) προσωρινά και όσο διαρκεί η ιδιότητά τους ο πρόεδρος της δημοκρατίας, ο πρωθυπουργός, οι αντιπρόεδροι της κυβέρνησης, οι υπουργοί, οι υφυπουργοί, οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων, οι βουλευτές, οι καθηγητές πανεπιστημίων, οι νομάρχες, οι διπλωματικοί υπάλληλοι, οι ισόβιοι δικαστικοί λειτουργοί κάθε κατηγορίας και οι πάρεδροι, το κύριο προσωπικό του νομικού συμβουλίου του κράτους, οι δήμαρχοι, οι πρόεδροι κοινοτήτων και οι υπάλληλοι της γραμματείας όλων των δικαστηρίων και των εισαγγελιών.
Τι μας λένε τα κριτήρια αυτά, αρνητικά και θετικά; Ότι η ιδιότητα του ενόρκου δεν είναι ταυτοπλατής με την ιδιότητα του πολίτη, αλλά πολύ ειδικώτερη εκείνης, καθώς προσαπαιτεί πολλά πρόσθετα ποιοτικά στοιχεία. Από τον ένορκο δεν απαιτείται απλώς και μόνο να είναι λαός, αλλά να ξέρη πέντε κολλυβογράμματα (αλλά όχι και υπερβολικά πολλά!) και να έχη ζήσει πέντε πράγματα στην ζωή του. Προσέξτε μάλιστα ότι στο Εφετείο ανεβαίνει το επίπεδο όχι μόνο της ηλικίας, αλλά και των γραμματικών γνώσεων που απαιτούνται. Υπάρχουν επομένως ένορκοι “ανώτεροι” και “κατώτεροι”.
Τι σχέση έχουν όλες αυτές οι ποιοτικές διαβαθμίσεις με την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, βάσει της οποίας οι ψήφοι δεν σταθμίζονται, αλλά μετρούνται;
Απολύτως καμία.
Το άλλο επιχείρημα υπέρ των ενόρκων είναι υποτίθεται ότι φέρνουν το αίσθημα της επιείκειας στις δικαστικές αίθουσες και μεταγγίζουν την λαϊκή αίσθηση του δικαίου στο ψυχρό γράμμα του νόμου και κάτι τέτοια.
Ούτε αυτό ισχύει. Πολλοί ένορκοι θα ήθελαν να κρεμάσουν τον δολοφόνο, αυτό τους υπαγορεύει το λαϊκό αίσθημα δικαιοσύνης. Ούτε μπορούν να καταλάβουν γιατί αφήνεται ελεύθερος ενόψει εφέσεως αυτός που μόλις καταδίκασαν σε 7 χρόνια κάθειρξη.
Παρεμπιπτόντως να στηλιτεύσω την ολοφάνερη και διαχρονική αντισυνταγματικότητα που πλήττει το άρ. 97 παρ. 2 Σ:
Κακουργήματα και πολιτικά εγκλήματα, που με συντακτικές πράξεις, ψηφίσματα και ειδικούς νόμους έχουν υπαχθεί έως την ισχύ του Συντάγματος στη δικαιοδοσία των εφετείων, εξακολουθούν να δικάζονται από αυτά, εφόσον δεν υπαχθούν με νόμο στην αρμοδιότητα των μικτών ορκωτών δικαστηρίων. Με νόμο μπορεί να υπαχθούν στη δικαιοδοσία των ίδιων εφετείων και άλλα κακουργήματα.
Τι συμβαίνει εδώ; Το Σύνταγμα απαιτεί τα κακουργήματα να εκδικάζωνται από τα Μικτά Ορκωτά στη παρ. 1, επιτρέπει όμως στο τέλος της παρ. 2 κάποια κακουργήματα να υπάγωνται στα Εφετεία Κακουργημάτων (παλαιότερα πενταμελή σε πρώτο βαθμό, πλέον τριμελή και ήδη ακόμη και μονομελή). Η σχέση κανόνα και εξαίρεσης είναι όμως σαφής: καταρχήν στα Μικτά Ορκωτά, κατ’ εξαίρεσιν στα Εφετεία.
Πώς εφαρμόστηκε στην πράξη η πρόβλεψη; Το 95% των εγκλημάτων και των υποθέσεων έχει ανατεθή στα Εφετεία. Τα Μικτά Ορκωτά δικάζουν μόνο αίμα και σπέρμα, και αυτές τις πράξεις μόνο όταν δεν συνδυάζονται με άλλες, π.χ. εγκληματική οργάνωση ή ναρκωτικά. Κάθε νέο κακούργημα που εισάγεται σχεδόν αυτομάτως ανατίθεται στα Εφετεία. Συμβαίνει δηλαδή ακριβώς το αντίθετο από αυτό που επιτάσσει το Σύνταγμα. Και δεν ιδρώνει το αφτί κανενός.
Ο λόγος φυσικά για αυτήν την έλλειψη εφιδρώσεως είναι ότι κανείς δεν εμπιστεύεται τους ενόρκους. Οι ένορκοι δεν καταλαβαίνουν, βαριούνται, φοβούνται, διστάζουν, δεν γνωρίζουν το αντικείμενο και δεν θέλουν και να το μάθουν. Είναι θλιβεροί ερασιτέχνες σε μια δουλειά που απαιτεί επαγγελματίες. Είναι ευεπίφοροι σε συναισθηματισμούς, ενώ καθυστερούν την διαδικασία, γιατί πρέπει να τους εξηγούνται τα πάντα. Τους λείπει η πρακτική ψυχολογική αίσθηση που προκύπτει στις δικαστικές αίθουσες από την τριβή με ανθρώπους όλων των στρωμάτων, εισοδημάτων, ηλικιών, γλωσσών και πεποιθήσεων. Επίσης, σε πιο πρακτικό επίπεδο, δεν αποζημιώνονται και, άρα, χάνουν το μεροκάματο. Με αποτέλεσμα ως ένορκοι να διαπρέπουν σχεδόν αποκλειστικά δημόσιοι υπάλληλοι και τραπεζικοί. Με μία λέξη κυμαίνονται ανάμεσα στο “δεν θέλω” και στο “θα το ανθέξω”.
Ναι, αλλά η Αμερική;, ακούω ήδη το αντεπιχείρημα. Άλλο νομικό και δικαστικό σύστημα εκεί, άλλες δικλίδες ασφαλείας, γενικώς άλλη αντίληψη. Και καλό θα ήταν να μην σχολιάζουμε με αυτοπεποίθηση πράγματα που γνωρίζουμε μόνο από την τηλεόραση. Συγνώμη, αλλά δεν τους ζηλεύω.
δικλίδες ή δικλείδες;
Δικλίδες.
Έχοντας διαβάσει το ποστ και χωρίς να έχω σχετική εμπειρία ή γνώση, σκέφτομαι πως πριν την κατάργηση θα άξιζε να γίνει μία προσπάθεια -τι άλλο; =) – αναμόρφωσης του θεσμού των ενόρκων για να περισωθεί η αξία που υπάρχει στη λήψη αποφάσεων μετά από διαβούλευση κληρωτών πολιτών. Δηλαδή, αν ο νόμος όριζε ωριαία αποζημίωση ίση με τις απολαβές του μέσου εργαζόμενου και ότι η κλήρωση θα γίνει από λίστα όσων είχαν δηλώσει ενδιαφέρον να δικάσουν και είχαν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο δικαίου, θα παρουσιάζονταν ανάλογα προβλήματα;
Μπορούμε να προχωρήσουμε την σκέψη: όχι απλή αποζημίωση, αλλά κανονικό μισθό. Όχι δήλωση ενδιαφέροντος, αλλά αίτηση. Όχι σεμινάρια δικαίου, αλλά ένα έτος μαθημάτων σε σχολή.
Εμ, αυτούς τους λέμε δικαστές.
Γιατί υπάρχει αξία στην διαβούλευση κληρωτών πολιτών για θέματα τεχνικά, θέματα που άλλοι τα σπουδάζουν και τα ζούνε χρόνια; Γιατί να μην διαβουλεύωνται κληρωτοί πολίτες και για τους κανόνες επιτήρησης που θέτει η Τράπεζα της Ελλάδος ας πούμε;
Έχω την -πιθανότατα εσφαλμένη- εντύπωση ότι υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που δεν αφορούν αμιγώς τεχνικά ζητήματα, αλλά προϋποθέτουν σταθμίσεις ή ερμηνείες διατάξεων, είναι κατά κάποιο τρόπο δηλαδή πολιτικές και ότι για τις αποφάσεις σε αυτού του είδους τις δίκες θα πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους πολιτική/δημοκρατική νομιμοποίηση. Δευτερες και -θέλω να ελπίζω- κρείττονες σκέψεις υπαγορεύουν ότι αυτό δεν αφορά όλες τις περιπτώσεις εκείνες που ορίζει το Σύνταγμα.
Μα φυσικά και υπάρχουν! Εκείνες που είναι κατεξοχήν πολιτικές αποφάσεις και εκείνες που προϋποθέτουν σταθμίσεις ηθικοπολιτικών αξιών και εκείνες, άρα, που θα χρειάζονταν περισσότερο την γενικώτερη πολιτική νομιμοποίηση δεν εκδίδονται όμως από Μικτά Ορκωτά αλλά από, σωστά το μάντεψες, από Συνταγματικά Δικαστήρια.
Οπότε το ερώτημα είναι: γιατί άραγε κανείς δεν διανοείται να εισαγάγη ενόρκους στην σύνθεση ενός συνταγματικού δικαστηρίου;
Αυτό είναι ένα καίριο ερώτημα.
προσθετω εδω ασμοδαιε οτι θα υπηρχε φριχτο selection bias, δηλαδη καθε αργοσχολος που σιχαινεται τους Αλβανους θα επαιρνε 5 νομικα σεμιναρια και θα προσπαθουσε ολη την ωρα να γινει ενορκος σε δικες με Αλβανους. Τουλαχιστον τωρα για να γινεις δικαστης χρειαζεται πολυ σημαντικη επενδυση, που -ελπιζω- δεν την κανεις απλα και μονο λογω καποιων συμπλεγματων.
Προσθέτω και κάτι ακόμη, που δεν το έχω ζήσει, αλλά το έχω ακούσει:
Οποιοσδήποτε ένορκος μπορεί να απαλλαγή πολύ εύκολα από το καθήκον του. Πολύ απλά, προσεγγίζει τον συνήγορο υπεράσπισης και τον ενημερώνει ότι θα είναι καταδικαστικός για τον κατηγορούμενο (ή αντιστρόφως προς τον συνήγορο της πολιτικής αγωγής), αν εκείνος δεν ζητήση την εξαίρεσή του.
Ούτως ή άλλως, συχνά οι δικηγόροι ρωτάνε μόνοι τους τους ενόρκους μήπως θέλουν να εξαιρεθούν.
Τέτοια κωμωδία.
μα καλα, δεν απαγορευεται δικηγορος να μιλαει σε ενορκο εκτος δικαστηριου?
Κατα τα αλλα το ολο κειμενο θα μπορουσε να ξααγραφτει αντικαθιστωντας την λεξη δικη με μακροοικονομικη πολιτικη, ή πολιτικη υγειας κτλ κτλ Χρειαζεται ενα γενικοτερο κειμενο για το θεμα, γιατι εχω βαρεθει να ακουω στην Ελλαδα επιφανειακοτητες υπερ της αμεσοδημοκρατιας
Θανάση, ωραία και καλά αυτά που λές. Όμως το σύστημα όπως το περιγράφεις έχει πολλές στρεβλώσεις.
1ον Οι κληρωτοί δεν πληρώνονται άρα δεν έχουν λόγο. Εγώ προτείνω να πληρώνονται και να παραμένουν για ένα χρόνο με έναν ευπρεπή μισθό. Επίσης θεωρώ το μόνο κριτήριο να είναι η βασική εκπαίδευση και η Ηλικία.
2ον παρουσιάζονται μόνο οι Δημόσιοι υπάλληλοι και οι Τραπεζικοί, κάστα στην Ελλάδα που δεν φημίζεται για την ευελιξία της ή τις διαφορετικές εμπειρίες της και δε θέλει να μάθει. Είναι στην ιδιοσυγκρασία τους(δεν ξέρω αν φταίει ο τρόπος που δουλεύουν ή επειδή είναι έτσι ο χαρακτήρας τους επέλεξαν την δουλειά τους)
3ον Εκδικάζονται μόνο κακουργήματα, στα οποία καλώς η κακώς την περισσότερη εμπειρία την έχετε οι δικηγόροι. Εγώ μιλάω να φέρουμε το tacit knowledge στο προσκήνιο. Τι γίνεται με άλλα αδικήματα, όπως εμπορικά, φορολογικά, τεχνικά θέματα. Π.χ. Αν συμβεί ατύχημα σε εργοστάσιο, οι Δικαστές θα κρεμάσουν τον ιδιοκτήτη και τον τεχνικό ασφαλείας, αλλά αν υπάρχει προσωπικό στους ενόρκους μπορεί να ξέρει την κακή συνήθεια των εργατών να βγάζουν κράνοι και ιμάντες ασφαλείας μόλις γυρίσει ο τεχνικός ασφαλεία το κεφάλι του απο την άλλη(προσωπική εμπειρία). Ακόμα σε μια φορολογική διαφωνία θα μπορεί ο Δικαστή να κατανοήσει την απόφαση?
υ.γ1 Είμαι τελείως άσχετως με το θέμα οπότε να είσαι ευγενικός στη δευτερολογία σου
υ.γ.2 SG το ίδιο ισχύει και για τα οικονομικά. έχω πει κατα διαστήματα οτι μπορούν οι βουλευτές να κληρώνονται και να ψηφίζουμε εκτελεστική εξουσία που θα φέρνει τους τεχνοκράτες στη βουλή να εξηγούν στα νομοσχέδια τα οποία θα παίρνανε απο το λαϊκό φίλτρο χωρίς την τριγωνική πληροφόρηση απο ξερόλες δημοσιογράφους.
Να προσθέσω πως η Δράση εισήγαγε πρόσφατα το κληρωτό πειθαρχικό με σκοπό να έχει μια πειθαρχία στο πολιτικό σώμα της αλλά ταυτόχρονα να μην πνίγεται κάθε διαφορετική φωνή απο τη Δεσποτεία του αρχηγού. Θα μου πείς άσχετο με το δικαστήριο, αλλά εγώ το βρίσκω σχετικό διότι αποτελεί μηχανισμό λήψης αποφάσεων.
Δεν είμαι κατά της κλήρωσης γενικά, αλλά κατά της κλήρωσης ασχέτων. Και οι συνθέσεις στα δικαστήρια των μεγάλων πρωτοδικείων και εφετείων με κληρώσεις σχηματίζονται.
Και πώς ορίζεται ο σχετικός και ο άσχετος. Πώς μπορεί π.χ. να αποφασίσει ένας δικαστής για φορολογικά θέματα όταν δεν έχει ποτέ του αντιμετωπίση την ασυδοσία της ΣΔΟΕ ή του τμήματος μητρώου και το παράλογο του κώδικα Βιβλίων. Με το γράμμα του νόμου που έχουν φτιάξει γραφειοκράτες που επίσης δεν έχουν καμία σχέση με το πρόβλημα. Ναι θα είναι νόμιμος μα θα είναι ηθικός?
υπάρχει και κάτι άλλο, ακόμα και αν γίνεται κλήρωση επειδή πρακτικά ανακυκλώνεται πεπερασμένος αριθμός ατόμων είναι εύκολο να βρείς ή να ξέρεις ποιοι μπορεί να χρηματιστούν.
Υ.Γ χρόνια πολλά καλά χριστούγεννα. Πάντα γεροί και δυνατοί να θέτετε ερωτήματα και απαντήσεις. anamorfosis το είπαμε.
Ο δικαστής με την τριβή των υποθέσεων αποκτά εξοικείωση με μια πολύ μεγάλη ποικιλία βιοτικών περιστατικών. Σε διαβεβαιώ ότι ξέρει πολύ καλύτερα από τον μέσο πολίτη πώς σπάνε τις επιταγές οι τοκογλύφοι, πώς εκδίδονται τα εικονικά τιμολόγια κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση, έχει πίσω του μια δικογραφία που συντάχθηκε από τους κατά τεκμήριο ειδικούς προανακριτικούς υπαλλήλους, όπου χρειάζεται, και περιέχει πραγματογνωμοσύνες από ειδικούς, πάλι όπου χρειάζεται. Όλα αυτά δεν τα βλέπει για πρώτη φορά στην ζωή του, όπως οι ένορκοι.
Με αφορμή μάλιστα αυτήν την ανάρτηση ένας συνάδελφος μού διηγήθηκε περιστατικό με πελάτη του, κατηγορούμενο για ανθρωποκτονία. Ο πελάτης του αθωώθηκε με ψήφους 4-3, όπου 4 οι ένορκοι και 3 οι τακτικοί δικαστές, όπως συνήθως συμβαίνει.
Ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες: α) ο κατηγορούμενος ήταν Ελληνας και ο παθών Αλβανός, β) ο κατηγορούμενος ήταν ένοχος.
Αυτοί είναι οι ένορκοι.
“χρόνια πολλά καλά χριστούγεννα. Πάντα γεροί και δυνατοί να θέτετε ερωτήματα και απαντήσεις. anamorfosis το είπαμε.”
Ευχαριστούμε πολύ, Αντώνη! Και κάποια στιγμή, πού θα πάη, θα σας αναμορφώσωμεν! :-Ρ
Και για το θέμα της δωροδοκίας τι λές? Δεν είναι ποιο εύκολο να λαδώσεις ή να εκβιάσεις συγκεκριμένα άτομα? Είμαι σίγουρος για την ιστορία σου, Υπάρχει κάποια συγκριτική μελέτη για την αποτελεσματικότητα των αποφάσεων μεταξύ των δύο συστημάτων.
υ.γ. οι προαγωγές Δικαστών με τι σύστημα γίνονται?
Αν τεθή θέμα δωροδοκίας ή εκβιασμού, τότε και πάλι προφανώς οι ένορκοι είναι χειρότερη επιλογή: οι δικαστές έχουν εχέγγυα ανεξαρτησίας, έχουν άλλο ήθος και παράδοση, ελέγχονται πειθαρχικά, υποβάλλουν δηλώσεις πόθεν έσχες, πολύ πιο δύσκολα θα δειλιάσουν, έχουν αυξημένο αίσθημα ευθύνης κ.λπ.
Οι δικαστικοί προάγονται μέσω δικαστικών συμβουλίων, δηλαδή ενδοδικαστικά, εκτός από τις βαθμίδες του Προέδρου και Εισαγγελέα ΑΠ.