Ποιοι ωφελούνται από την φοροδιαφυγή;

Αναδημοσιευση με αδεια του συγγραφεα

«Αν οι φτωχοί είχαν περισσότερες ευκαιρίες φοροδιαφυγής από ό,τι οι πλούσιοι, ή ήταν ικανότεροι σε αυτήν, τότε ο προοδευτικός πολιτικός [the egalitarian policy maker] θα είχε έναν καλό λόγο να αντιμετωπίζει τη φοροδιαφυγή με χαμόγελο επιείκειας: μέχρι ενός σημείου τουλάχιστον». Τάδε έφη Frank Cowell, καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στη London School of Economics.

Ενδιαφέρουσα ιδέα. Πράγματι, γνωρίζουμε τις αρνητικές παρενέργειες της φοροδιαφυγής: στερεί πολύτιμα έσοδα από το κράτος, διατηρεί τεχνητά στη ζωή μη βιώσιμες επιχειρήσεις, στρεβλώνει την αγορά εργασίας ωθώντας προς δραστηριότητες με μεγαλύτερες δυνατότητες απόκρυψης εισοδημάτων, εισάγει «οριζόντιες» ανισότητες διαφοροποιώντας το καθαρό εισόδημα φορολογουμένων με το ίδιο προ φόρου εισόδημα.

Γνωρίζουμε, επίσης, τις ευρύτερες τοξικές επιδράσεις της – ή θα έπρεπε: εάν είχε δίκιο ο Φ. Ρούζβελτ, ότι «οι φόροι είναι τα τέλη συνδρομής που πληρώνουμε για τα προνόμια που απολαμβάνουμε ως μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας», τότε η φοροδιαφυγή (αγαπημένο χόμπυ των τζαμπατζήδων που ενώ απαιτούν τα προνόμια αρνούνται να πληρώσουν τα «τέλη συνδρομής») υποσκάπτει τα θεμέλια μιας τέτοιας κοινωνίας.

Μήπως, όμως, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η φοροδιαφυγή έχει τουλάχιστον αυτό το καλό: ότι βοηθά τους φτωχούς να τα βγάλουν πέρα, πράγμα δύσκολο ή αδύνατο εάν επρόκειτο να πληρώσουν τους φόρους που τους αναλογούν;

Ομολογουμένως, το ερώτημα έχει λογική βάση. Ανήκει στην κατηγορία των επιστημονικών ερωτημάτων, εκείνων δηλ. που μπορούν να επαληθευτούν ή να διαψευστούν διά της εμπειρικής έρευνας. Βέβαια, για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο ερευνητής να έχει πρόσβαση σε δυσπρόσιτα ή / και εμπιστευτικά δεδομένα, π.χ. τις φορολογικές δηλώσεις των ατόμων.

Αυτό ακριβώς είναι το ερώτημα που προσπαθήσαμε να απαντήσουμε – ο υπογράφων μαζί με την κ. Μαρία Φλεβοτόμου, ερευνήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος και διδακτορική φοιτήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών – με την πρόσφατη έρευνά μας για τις «διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής». Η έρευνα είχε το πλεονέκτημα της πρόσβασης σε δεδομένα από 27.414 φορολογικές δηλώσεις (41.283 φορολογούμενοι συν 12.203 παιδιά και άλλα «εξαρτημένα μέλη») του οικονομικού έτους 2005, τα οποία μας παραχώρησε η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων σε ανώνυμη μορφή, αφού πρώτα αφαίρεσε οποιαδήποτε πληροφορία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ταυτοποίηση των φορολογουμένων.

Η εκτίμηση του μεγέθους και της κατανομής της φοροδιαφυγής προϋποθέτει γνώση του δηλωθέντος στην Εφορία εισοδήματος αλλά και του πραγματικού εισοδήματος των φορολογουμένων, περιλαμβανουμένου και του τμήματος που αποκρύπτεται. Έστω ότι το δείγμα μας (0,53% του συνόλου των φορολογουμένων) ήταν αρκετά αντιπροσωπευτικό ώστε να επιτρέπει την εκτίμηση του δηλωθέντος εισοδήματος με ικανοποιητική ακρίβεια. Γνωρίζουμε το πραγματικό εισόδημα για να το συγκρίνουμε με αυτό;

Εδώ η απάντηση είναι «και ναι και όχι». Χρησιμοποιήσαμε την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΣΥΕ, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης για την κατανομή του εισοδήματος, και συνεπώς για την εκτίμηση της φτώχειας και της ανισότητας. Ναι μεν γνωρίζαμε ότι δεν υπάρχει καμμιά εγγύηση για το αληθές των εισοδημάτων που δηλώνει εκεί κάθε νοικοκυριό, αλλά δεχθήκαμε ως εύλογη την υπόθεση ότι τα κίνητρα απόκρυψης του εισοδήματος σε μια στατιστική έρευνα είναι ασθενή, ίσως και ανύπαρκτα, αφού τα οφέλη της απόκρυψης δεν είναι άμεσα και υλικά όπως με τη δήλωση στην Εφορία. Σε κάθε περίπτωση, το μόνο σίγουρο είναι ότι η ΕΟΠ μας παρέχει μια ελάχιστη εκτίμηση των πραγματικών εισοδημάτων, τα οποία παραμένουν άγνωστα. Συνεπώς, προχωρήσαμε εν πλήρει συνειδήσει ότι κάθε εκτίμηση (όπως η δική μας) που βασίζεται στη σύγκριση ΕΟΠ και φορολογικών δηλώσεων μοιραία υποτιμά το πραγματικό μέγεθος της φοροδιαφυγής.

Συγκρίναμε, λοιπόν, το δείγμα μας των φορολογικών δηλώσεων του 2005 με δεδομένα για 17.386 άτομα σε 6.555 νοικοκυριά από την τελευταία ΕΟΠ του 2004/5, η οποία καλύπτει την ίδια χρονική περίοδο απόκτησης των εισοδημάτων. Συγκεκριμένα, χωρίσαμε τον πληθυσμό σε 16 σχετικά ομοιογενείς κατηγορίες, ανάλογα με την κύρια πηγή εισοδήματος και τη γεωγραφική περιφέρεια. Στη συνέχεια, συγκρίναμε το εισόδημα της κάθε κατηγορίας όπως αναφέρεται σε κάθε μια από τις δύο βάσεις δεδομένων. Τέλος, χρησιμοποιήσαμε τον λόγο των δύο μεγεθών για να χωρίσουμε τα εισοδήματα που αναφέρονται στην ΕΟΠ στο τμήμα που δηλώνεται στην Εφορία και στο τμήμα που αποκρύπτεται. Με άλλα λόγια, δίπλα στην ήδη διαθέσιμη κατανομή του (υποτιθέμενου) «πραγματικού» εισοδήματος κατασκευάσαμε μια «συνθετική» κατανομή εισοδήματος: την κατανομή του δηλωθέντος εισοδήματος.

Τα αποτελέσματα, παρότι αναμενόμενα, ήταν μάλλον εντυπωσιακά. Πραγματικά και δηλωθέντα εισοδήματα ταυτίζονται κατά 100% στην περίπτωση των συντάξεων και κατά 99,5% σε εκείνη των μισθών. Αντίθετα, το ποσοστό των αγροτικών εισοδημάτων που δηλώνεται στην Εφορία μετά βίας φτάνει το 47%, ενώ εκείνο των εισοδημάτων από ελεύθερο επάγγελμα δεν υπερβαίνει το 76%. Όσον αφορά τη γεωγραφική περιφέρεια, το δηλωθέν εισόδημα υπολογίστηκε σε 94% του συνολικού στην Αττική, και από 84% έως 88% στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τέλος, ο συνολικός λόγος δηλωθέντος και πραγματικού εισοδήματος εκτιμήθηκε σε 90,1%.

Με βάση τα παραπάνω, και χωρίς να ληφθεί υπόψη ότι μαζί με το εισόδημα αυξάνεται και το κίνητρο για φοροδιαφυγή, προέκυψε μια συνθετική κατανομή δηλωθέντος εισοδήματος που υπολείπεται της κατανομής του πραγματικού εισοδήματος κυρίως στα άκρα, και μάλιστα περισσότερο στην κορυφή παρά στη βάση. Το ποσοστό απόκρυψης εισοδήματος ήταν 15% στο πλουσιότερο 10% του πληθυσμού (και έφτανε το 24% στο πλουσιότερο 1%). Αμέσως μετά, το φτωχότερο 30% του πληθυσμού απέκρυπτε το 10-11% του εισοδήματός του. Τα δεκατημόρια 4 και 5 απέκρυπταν το 5-6%, και τα δεκατημόρια 6 έως 9 το 7-8% του εισοδήματος.

Χρησιμοποιώντας το υπόδειγμα φόρων-παροχών Euromod «μεταφράσαμε» την απόκρυψη του εισοδήματος σε χρηματικό όφελος μείωσης φόρου. Λόγω της συγκεκριμένης κατανομής του δηλωθέντος εισοδήματος, σε συνάρτηση με την άνοδο των φορολογικών συντελεστών καθώς αυξάνεται το εισόδημα, η απόκρυψη του κατά μέσο όρο 10% του εισοδήματος προκαλεί απώλεια ίση με το 35% των σημερινών εσόδων από το φόρο εισοδήματος. Τέλος, όσον αφορά τις διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής, εξ αιτίας της η κατανομή εισοδήματος γίνεται ανισότερη (κατά 3-9%), η φτώχεια υψηλότερη (κατά 1-2%), και η προοδευτικότητα του φορολογικού συστήματος ασθενέστερη (κατά 10-24%, ανάλογα με τον δείκτη που χρησιμοποιείται).

Ας σταματήσουμε εδώ – άλλωστε η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη. Όλα όσα, όμως, μας έμαθε για τη φοροδιαφυγή επιβεβαιώνουν την αρχική υποψία μας ότι όχι, ο προοδευτικός πολιτικός δεν έχει κανένα λόγο να αντιμετωπίζει τη φοροδιαφυγή με χαμόγελο επιείκειας. Αντίθετα, έχει κάθε λόγο να εργαστεί μεθοδικά για την καταπολέμηση αυτού του ευρύτατα διαδεδομένου αλλά βαθύτατα αντικοινωνικού χόμπυ.

8 thoughts on “Ποιοι ωφελούνται από την φοροδιαφυγή;”

  1. θελω να τονισω κανα δυο πραγματα απο αυτο το πολυ καλο κειμενο που περιεργως περασε ελαφρα απαρατηρητο:

    το ποσοστό των αγροτικών εισοδημάτων που δηλώνεται στην Εφορία μετά βίας φτάνει το 47%, ενώ εκείνο των εισοδημάτων από ελεύθερο επάγγελμα δεν υπερβαίνει το 76%

    αναρωτιεμαι πως γινεται οι αγροτες να εχουν τοσο μεγαλο μερος του εισοδηματος τους να ερχεται απο επιδοτησεις της ΕΕ αλλα και παλι να καταφερνουν φοροδιαφυγη της ταξης του 53%!!

    το δηλωθέν εισόδημα υπολογίστηκε σε 94% του συνολικού στην Αττική, και από 84% έως 88% στην υπόλοιπη Ελλάδα.

    αλλος ενας λογος να λεμε οτι η Αττικη ειναι ο μεγαλος ριγμενος φορολογικα.

    Το ποσοστό απόκρυψης εισοδήματος ήταν 15% στο πλουσιότερο 10% του πληθυσμού (και έφτανε το 24% στο πλουσιότερο 1%). Αμέσως μετά, το φτωχότερο 30% του πληθυσμού απέκρυπτε το 10-11% του εισοδήματός του. Τα δεκατημόρια 4 και 5 απέκρυπταν το 5-6%, και τα δεκατημόρια 6 έως 9 το 7-8% του εισοδήματος.

    και εδω εχουμε κατι τρομερο: οι πλουσιοι φοροδιαφευγουν περισσοτερο απο τους φτωχους, με την μικροαστικη ταξη να ειναι στην χειροτερη θεση! συμπερασμα?

    ο προοδευτικός πολιτικός δεν έχει κανένα λόγο να αντιμετωπίζει τη φοροδιαφυγή με χαμόγελο επιείκειας. Αντίθετα, έχει κάθε λόγο να εργαστεί μεθοδικά για την καταπολέμηση αυτού του ευρύτατα διαδεδομένου αλλά βαθύτατα αντικοινωνικού χόμπυ.

    Reply
  2. Νομίζω ότι το κείμενο επαναφέρει ένα παλιό ερώτημα: μήπως θα ήταν καλό να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές και παράλληλα να ενισχυθούν οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί;

    Θα είχε ενδιαφέρον να ξαναγίνει αυτή η έρευνα με στοιχεία του 2009 ή του 2010(όταν υπάρξουν). Από το 2004, από το οποίο είναι τα δεδομένα της μελέτης, έχουν μειωθεί οι φορολογικοί συντελεστές, οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί μάλλον έχουν απαξιωθεί ακόμη περισσότερο…

    Λογικό ήταν να περάσει απαρατήρητο το κείμενο μες στις γιορτές.

    Reply
  3. ΑΦΟΡΟΛΟΓΗΤΟ ΟΡΙΟ Π.Χ 15.000 ΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΙΑΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΜΕ 2 ΠΑΙΔΙΑ, 20.000 € ΜΕ 3 ΠΑΙΔΙΑ.
    ΑΠΟ ΕΚΕΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑ 1 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ.
    ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΣΟΔΟ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟΝ ΕΙΝΑΙ ΕΞΟΔΟ ΓΙΑ ΑΛΛΟΝ.
    ΟΠΟΙΟΣ ΠΙΑΣΤΕΙ ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΤΗΝ 1 ΦΟΡΑ ΕΠΙ 100 ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΛΕΙΣΙΜΟ.
    ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΦΠΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

    Reply
  4. Αγαπητοί φωστήρες οικονομολόγοι γιατί δεν πιάνετε την ουσία από την αρχή και απλά.
    Όταν ο μέσος επαγγελματίας πληρώνει στα 500 – 700 ευρό το τρίμηνο , λόγω της φόρο-άμυνας* σας προτείνω – μείωση του φπα στο 10%, ώστε να κόβονται η πλειοψηφία των αποδείξεων, για να έχει επιτέλους ο επαγγελματίας ( αυτός που ζει 3.000.000 κόσμο οικογένεια υπαλλήλους κ.λ.π.) με μεγάλη φορολογική δήλωση να μπαίνει στα επιδοτούμενα προγράμματα , που τώρα πετάγεται έξω , να μπορεί να δανείζετε εύκολα για σπίτι αμαξι κ.λ.π. αμέσως και πιο πολλή φπα σίγουρα 100% θα καταβάλει γιατί είναι ανταποδοτικό και θα κινηθεί η οικονομία.
    Και θα σταματήσει να έχει τον βραχνά του παρανόμου.
    Το νόμιμο είναι και πιο υγιεινό.
    Τη θα γίνει αν κόβονται όλες οι αποδείξεις με φπα 19/20/21 % ?
    Πρώτο μετακυλύετε το κόστος στον λεγόμενο πελάτη δηλαδή εμάς, μετά θα μπει η συναλλαγή π.χ. το προϊόν κάνη τώρα 15 εύρο , μετά 17-18 η« απόδειξη για 7 να είμαστε όλοι καλυμμένοι και 16 η τιμή που θα καταβάλουμε.
    Θα το δείτε στην πράξη αν εθελοτυφλίσετε.
    Την φοροδιαφυγή την κάνατε φόρο άμυνα, ρίχτε δοκιμαστικά το φπα και θα πάθετε σοκ με την μεγάλη αύξηση τζίρου και δημοσίων εσόδων. Κάντε το τουλάχιστο σε οικονομικό μοντέλο και μελετήστε το , και πάρτε το μέσο όρο της κάθε εταιρίας και αν δεν γίνει έτσι υποχρεώστε την να καταβάλει την διαφορά λόγω δοκιμής για να μην πελαγώσετε – χάσετε για τον χρόνο δοκιμής.
    Η πλειονότητα των μικρό επαγγελματιών φόρο αμύνονται γιατί δεν επιβιώνουν αλλιώς \ αυτή είναι η πικρή αλλά αληθινή πραγματικότητα!!
    * επεξήγηση
    Και το βασικότερο κάντε παραγωγικό τον εαυτό σας – δημόσιο με αξιοκρατία , όπως με «απολύει» εμένα ο πελάτης αν είμαι απαράδεκτος αρχίστε να δείχνετε την έξοδο στην μετριότητα – αρκετά με τα ταμπού της δημοκρατίας \ ασυδοσίας των ασυνείδητων, αν το δημόσιο εργαζόταν με το 55% των δυνατοτήτων δεν θα κάναμε την φοροδιαφυγή φόρο άμυνα.
    Θα μπορούσα να σας περιέγραφα πολλά αλλά κρατήστε την ουσία τα ξέρετε… ΌΛΑ.!
    takis355@in.gr

    Reply
    • το προϊόν κάνη τώρα 15 εύρο , μετά 17-18 η« απόδειξη για 7 να είμαστε όλοι καλυμμένοι και 16 η τιμή που θα καταβάλουμε…

      Kαταλαβαίνει πως το ΦΠΑ δεν σου ανήκει;; Πως ουσιαστικά κάνεις φοροσυλλογή εκ μέρους του δημοσίου; Πως δεν πρέπει να κάνεις προυπολογισμό υπολογίζοντας στα έσοδα από ΦΠΑ;

      Αν δεν μπορείς να τα βγάλεις πέρα (ή να αγοράσεις τα υλίκά αγαθά που επιθυμείς – όπως ακριβό αμάξι, σπίτι στα παιδιά σου κτλ) κλείστη τη ριμάδα την επιχείριση και κάνε κάτι άλλο περισσότερο χρήσιμο.

      Κλέβουμε τον φόρο από το κράτος και ζητάμε από πάνω και τα ρέστα… Λάβε υπόψιν φίλε μου πως δεν είναι όσο δύσκολο νομίζεις να εντοπίσουν τη φοροκλοπή σου. Όταν αποφασίσουν να σπάσουν τα αυγά δεν θα γλυτώσεις ότι κουτοπονηριά και να κάνεις…

      Reply
  5. “Kαταλαβαίνει πως το ΦΠΑ δεν σου ανήκει;; Πως ουσιαστικά κάνεις φοροσυλλογή εκ μέρους του δημοσίου; Πως δεν πρέπει να κάνεις προυπολογισμό υπολογίζοντας στα έσοδα από ΦΠΑ;”

    Ωραίες νομικίστικες και ηθικοπλαστικές παρόλες.

    Όταν πάω να ψωνίσω ένα παντελόνι και ρωτάω πόσο κάνει μου λένε 95,2€. Δεν μου λένε 80€ για τον έμπορο και 15,2€ για το κράτος. Κι ούτε μ’ενδιαφέρει άλλωστε. Τον αγοραστή τον ενδιαφέρει η τελική τιμή που πληρώνει. Αλλιώς να του εξηγήσουμε και πόσο είναι το αρχικό κόστος αγοράς, πόσο τα ποσοστά, ενοικίου, ΔΕΗ-ΟΤΕ κλπ, μισθοδοσίας, ασφαλιστικών εισφορών, ΦΜΥ κλπ. Και να του λέμε και που πάνε όλ’ αυτά.

    Ο πελάτης την απόφαση του να αγοράσει ένα προϊόν την παίρνει με βάση το συνολικό κόστος. Δεν λέει το παντελόνι κάνει 80€, τα υπόλοιπα 15,2€ πολύ σωστά πάνε στο κράτος που φροντίζει για όλους μας και πρέπει να τα δώσω.

    Για να μην πούμε πως το κράτος είναι συνεταίρος στα έσοδα της επιχείρησης, αφού εκεί υπάρχει παντού ΦΠΑ, αλλά όχι στα έξοδα, αφού εκεί δεν υπάρχει παντού ΦΠΑ (ενοίκια, μισθοί, εισφορές κ.ά.)

    Reply
  6. Τυχαία βρήκα την ακαδημαϊκή έκδοση του άρθρου, εδώ, για όποιον τυχόν ενδιαφέρεται.

    Reply
  7. Ωραιο. Ενδιαφερον οτι η αποκρυψη εισοδηματος κανει την σχετικη φτωχεια να μοιαζει υψηλοτερη (βλ. πινακα 6), κατι που δηλωνεται και στο ποστ εδω αλλα δεν ειχα καταλαβει ακριβως.

    Reply

Leave a Comment