Επειδή βλέπω ότι έχετε όρεξη λοιπόν, να ένα αίνιγμα ακόμα, κατά την γνώμη μου δύσκολο:
Πού υπάρχει η πρώτη αναφορά σε ελευθερία της θρησκείας; Όχι κατά το νόημα, αλλά με την χρησιμοποίηση αυτής ακριβώς της ορολογίας, σε οποιαδήποτε γλώσσα, σε οποιαδήποτε εποχή.
Ίσως σε κάποια από τις διακηρύξεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αμερικανικών Πολιτειών; Ίσως σε κάποιο συγγραφέα του Διαφωτισμού; Σε ποια από τις κοιτίδες της νεωτερικότητας και του φιλελευθερισμού;
Προσθήκη 27Ιουν 09:20
Ουδέ λοιπόν στους συγγραφείς του Διαφωτισμού ουδέ στις κοιτίδες της νεωτερικότητας. Η αρχαιότερη αναφορά σε ελευθερία της θρησκείας, με αυτήν ακριβώς την διατύπωση, υπάρχει στο Ήδικτο των Μεδιολάνων του 313, ενθυμείσθε από το σχολείο ασφαλώς. Εκεί ο Αύγουστος Κωνσταντίνος και ο Αύγουστος Λικίνιος είπαν διάφορα μεγάλα λόγια.
Στο πρωτότυπο λατινικό κείμενο του διατάγματος βέβαια, ενώ γίνεται αναφορά στην liberam potestatem sequendi religionem, που είναι το ίδιο νοηματικά, δεν υπάρχει η, εντελώς σύγχρονη, έκφραση “ελευθερία της θρησκείας”.
Ευτυχώς όμως που υπάρχουν και οι αιρετικοί και ολίγον γλείφτες εκκλησιαστικοί άνδρες. Ο Ευσέβιος Καισαρείας συγκεκριμένα, ο έγκριτος ιστορικός της εποχής. Στην Εκκλησιαστική Ιστορία του, γραμμένη σε ωραία και ρητορικά ελληνικά, ο Ευσέβιος παραθέτει ένα λίγο διαφορετικό κείμενο του διατάγματος, με το εξής καταπληκτικό προοίμιο:
Ἤδη μὲν πάλαι σκοποῦντες τὴν ἐλευθερίαν τῆς θρῃσκείας οὐκ ἀρνητέαν εἶναι, ἀλλ᾿ ἑνὸς ἑκάστου τῇ διανοίᾳ καὶ τῇ βουλήσει ἐξουσίαν δοτέον τοῦ τὰ θεῖα πράγματα τημελεῖν κατὰ τὴν αὐτοῦ προαίρεσιν ἕκαστον, κεκελεύκειμεν τοῖς τε Χριστιανοῖς τῆς αἱρέσεως καὶ τῆς θρῃσκείας τῆς ἑαυτῶν τὴν πίστιν φυλάττειν.
Ποιος μπορεί να αρνηθή, αλήθεια, την ελευθερία της θρησκείας; Σαν να γράφτηκε χτες!
Τώρα, κατά πόσον τηρήθηκαν όλα αυτά τα ωραία λόγια, οι Μεδιολανείς βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά, τι κούφια λόγια ήσανε αυτές οι ελευθερίες της θρησκείας.
Μεδιόλανα, 313 μ.Χ.;
Ο Μωάμεθ ο Πορθητής το χίλια τετρακόσια πενήντα ή εξήντα κάτι είχ’ έκδώσει ένα φιρμάνι που εγγυώνταν τη θρησκευτική ελευθερία στη Βοζνία-Ερζεγοβίνη.
Κάπου στο Κοράνι γράφει ότι προστατεύονται οι άλλες δύο μονοθεϊστικές θρησκείες.
Παραπομπές, παραπομπές!
Κάπου 250 π.Χ., στα Ήδικτα του Ασόκα, βουδιστή βασιλιά στην αρχαία Ινδία:
All religions should reside everywhere, for all of them desire self-control and purity of heart. Rock Edict Nb7
Contact (between religions) is good. One should listen to and respect the doctrines professed by others. Beloved-of-the-Gods, King Piyadasi [εναλλακτικό όνομα του Ασόκα], desires that all should be well-learned in the good doctrines of other religions. Rock Edict Nb12
(wikipedia)
Μετράει αυτό το “all religions should reside everywhere”; Θέλεις ακριβώς τη σύγχρονη έκφραση;
http://en.wikipedia.org/wiki/Bosnian_Franciscans#History
http://tr.wikisource.org/wiki/Fatih_Sultan_Mehmet'in_Bosna_rahiplerine_ferman%C4%B1
http://mehmetedebali.wordpress.com/2007/02/12/fatih-sultan-mehmetin-bosna-fermani/
http://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mehmed#Fatih.E2.80.99in_Bosna_Fransiskanlar.C4.B1.E2.80.99n.C4.B1n_.C3.B6zg.C3.BCrl.C3.BC.C4.9F.C3.BC_ile_ilgili_ferman.C4.B1
Μεταφέρω από FB, λοιπόν my attempt: Είχα πει Κύρος ο Μέγας δίνοντας αυτό το dubious(?) link.
Οι Εβραίοι τον θεωρούν ευεργέτη τους και τον τιμούν ακόμα και σήμερα!
Πάρε και κατάλαβε σοβαρό λαό.
Απ’ την αυτοβιογραφία του Cyrus Gordon (“A Scholar’s Odyssey”):
Φσντόινγκ! Μου θυμίζει κάτι Λαοκράτηδες και κάτι Μόσχες.
@AKM: Καλά κάνεις και δεν εμπιστεύεσαι το link, γιατί μοιάζει πως ο κύλινδρος του βασιλιά Κύρου ήταν ένα πολύ πιο πεζό κείμενο από αυτό που παρουσιάζουν κατά καιρούς διάφορες προπαγάνδες:
(από εδώ, το site πρέπει να είναι έγκυρο). Δες εδώ και μια μετάφραση του περιεχόμενου του κυλίνδρου, από το ίδιο site.
Την παραπομπή του Ηλία δεν μπορώ να την ελέγξω, μιας και δεν κατέχω τα, μμμμ, τι γλώσσα μιλούσανε αυτοί είπαμε;
Τέλος πάντων, εγώ ζήτησα την ορολογία “ελευθερία της θρησκείας” επί λέξει.
Στεππεμβόλφε, χωρίς να είμαι ειδικός, υποψιάζομαι ότι δεν υπάρχει τίποτε το ιδιαίτερο στο φιρμάνι αυτό, αλλά ότι παρόμοια θα έχου εκδοθή για όλους τους λαούς της Βίβλου στα κατακτημένα εδάφη.
ΑΚΜ, είναι μούφα το θέμα και φωνάζει από μακριά. Βάζω και εγώ την αντίκρουση από την Βικιπαίδεια.
Άντε, πες μας, να το πάρει το ποτάμι
Στο φιρμάνι αυτό έχει δοθεί ιδιαίτερη αξία, π.χ. Παραμονές εκλογών στην Πόλη:
Λοιπόν, να το πάρη το ποτάμι, εν μέρει όμως.
Ήταν σωστή η διαίσθηση της Φορτούνας. Στο Διάταγμα των Μεδιολάνων το 313 απαντά η πρώτη αναφορά, εξ όσων γνωρίζω, στην ορολογία “ελευθερία της θρησκείας”.
Εδώ το κείμενο. Και τώρα αρχίζει το δεύτερο σκέλος του αινίγματος:
Πού λέει εκεί μέσα για ελευθερία της θρησκείας;
«ut daremus et christianis, et omnibus liberam potestatem sequendi religionem, quam quisque voluisset»
Υπάρχουν διαφορές στη μορφή του διατάγματος μεταξύ της παραπομπής που έδωσες και του κειμένου στην ελληνική Wikipedia. Η πρώτη μορφή έχει διάφορα τυπογραφικά λάθη, π.χ. cinvenissemus αντί για convenissemus και reticissima αντί για rectissima. Επίσης υπάρχουν διαφορές στη διατύπωση.
“…so that we might grant to the Christians and others full authority to observe that religion which each preferred” είναι η απόδοση που βρίσκω εδώ.
Πάντως δεν καταλαβαίνω γιατί η ελευθερία της θρησκείας να πιστωθεί στον Κωνσταντίνο κι όχι στον Ασόκα! Οι δύο εκφράσεις μού ακούγονται το ίδιο καλές. Κοίτα τι ωραία που τα λέει κι ο Ασόκα (ήδικτο 12 από το Girnar):
(To “All religions should reside everywhere” είναι το ήδικτο 7 από το Girnar). Όχι μόνο να μην καταδιώκεται καμία θρησκεία, αλλά να υπάρχει και πλουραλισμός επίσης*, πολύ μπροστά ο τύπος! Αν είχες να γράψεις μια ιστορική εισαγωγή, ποιον θα πίστωνες με την ιστορικά πρώτη αναφορά στην ελευθερία του θρησκεύεσθαι;
————————————————————————
* Για να είμαι δίκαιος, να πω εδώ ότι ο Αγαπημένος-των-Θεών, ο βασιλιάς Πιγιαντάσι, πρέπει να είχε στο μυαλό του μόνο τις καθώς πρέπει θρησκείες της εποχής, δηλαδή τον Βουδισμό, τον Τζαϊνισμό (δεν πρέπει να είχε διαχωριστεί από τον Βουδισμό ακόμα τότε), τη θρησκεία των Βραχμάνων και τη θρησκεία των Ουπανισάδων. Αμφιβάλλω αν συμπεριελάμβανε τις αναρίθμητες λατρευτικές μικροθρησκείες, καθώς και τους αμέτρητους τοπικούς ανιμισμούς και σαμανισμούς, όλα αυτά πρέπει να τα έβλεπε ως “μαγείες” και “προλήψεις”. Όμως δεν τα καταδίκαζε: “In times of sickness, for the marriage of sons and daughters, at the birth of children, before embarking on a journey, on these and other occasions, people perform various ceremonies … These types of ceremonies can be performed by all means, but they bear little fruit. What does bear great fruit, however, is the ceremony of the Dhamma … Other ceremonies are of doubtful fruit, for they may achieve their purpose, or they may not, and even if they do, it is only in this world. But the ceremony of the Dhamma is timeless” (ήδικτο 9 από το Girnar)
γιατί η ελευθερία της θρησκείας να πιστωθεί στον Κωνσταντίνο κι όχι στον Ασόκα;
Μάλλον διότι αναφερόμαστε στον Δυτικό πολιτισμό. Τα Διατάγματα των Βράχων του Ασόκα δεν είχαν καμιά επίδραση στην ευρωπαϊκή ιστορία.
Δεν το έθεσε έτσι ο Θανάσης όμως, δεν είπε τίποτα για Δυτικό πολιτισμό! Κι ούτε είμαι 100% σίγουρος ότι ο βασιλιάς Ασόκα δεν είχε καμία επίδραση στην ευρωπαϊκή ιστορία. Θα πρέπει να το ψάξω περισσότερο. Προς το παρόν, βρήκα αυτόν τον τύπο από τους Irregular Times, που λέει: Asoka’s reign was so influential, after all, that it influenced the ancient Greeks, with whom he was in regular diplomatic contact. Through the Greeks, Asoka’s ideas about government in a multicultural society have had a strong influence upon the growth of Democracy in the West (μπορεί και να τα παραλέει όμως)
Δείχνει επίσης κι αυτός να πιστώνει την πρώτη θεσμοθέτηση της ελευθερίας της θρησκείας στον Ασόκα
Ηλία,
καλά τώρα, δεν θα τα χαλάσουμε για τον Ασόκα. Πάντως, άγνωστος στην Ευρώπη έμεινε και χωρίς επιρροές.
Στεππεμβόλφε,
καλή η λίμπερα ποτέστας σεκβέντι ρελιγκιόνεμ, αλλά δεν είναι λίμπερτας ρελιγκιόνις. Νοηματικά το ίδιο είναι, εννοείται, αλλά εμένα μου έκανε εντύπωση η ταυτόσημη με την σύγχρονη διατύπωση που συνάντησα κάπου αλλού.
Πού; Η απάντηση στην ανάρτηση.