Περί ακαδημαϊκού ασύλου

Η παρούσα ανάρτηση αφορά όχι το εάν του ακαδημαϊκού ασύλου, αλλά το τι και το πώς και το ποιος. Όχι λοιπόν το, καλό και άγιο, de lege ferenda ερώτημα, αλλά το de lege lata [Για να μην υπεκφύγω όμως, συνοπτικά η άποψή μου είναι ότι το άσυλο καθαυτό δεν είναι ούτε κακό ούτε ασύμβατο με μια ευνομούμενη πολιτεία, όπως όμως ερμηνεύεται και εφαρμόζεται στην σύγχρονή μας ακαδημαϊκή πραγματικότητα βλάπτει, και μάλιστα πολύ, και πρέπει να καταργηθή. Ότε και αν γίνουμε σοβαροί άνθρωποι, μπορούμε να το επαναφέρουμε. Οι σοβαρές κοινωνίες βέβαια δεν έχουν ανάγκη από άσυλα. Τέλος πάντων].

Σύμφωνα με το άρ. 3 Ν. 3549/2007:

1. Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών.
2. Δεν επιτρέπεται η επιβολή ορισμένων μόνον επιστημονικών απόψεων και ιδεών και η διεξαγωγή απόρρητης έρευνας.
3. Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων ανεξαιρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας των Α.Ε.Ι., και των εργαζομένων σε αυτά, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει.
4. Το ακαδημαϊκό άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του Α.Ε.Ι. στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται με απόφαση και ευθύνη της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.. Δεν επιτρέπεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης στους παραπάνω χώρους, παρά μόνο κατόπιν πρόσκλησης ή άδειας του αρμόδιου οργάνου του Ιδρύματος και με την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής.
5. Αρμόδιο όργανο για την πρόσκληση ή άδεια της προηγούμενης παραγράφου είναι το Πρυτανικό Συμβούλιο για τα Πανεπιστήμια και το Συμβούλιο για τα Τ.Ε.Ι., με δικαίωμα ψήφου όλων των μελών τους. Τα όργανα αυτά συνέρχονται αμέσως, αυτεπαγγέλτως ή μετά από καταγγελία. Το αρμόδιο όργανο αποφασίζει κατά πλειοψηφία, τηρουμένων των διατάξεων του Εσωτερικού Κανονισμού του οικείου ιδρύματος και του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας.
6. Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι. επιτρέπεται μόνον εφόσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής.
7. Οι παραβάτες των διατάξεων του άρθρου αυτού για το ακαδημαϊκό άσυλο τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών μετά από έγκληση του αρμόδιου οργάνου της παραγράφου 5 του άρθρου αυτού ή της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.

Ο νόμος αυτός υλοποιεί την συνταγματική πρόβλεψη του άρ. 16 παρ. 1 εδ. α΄ Σ:

Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες· η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η κατάργηση του νόμου περί ασύλου θα ήταν αντισυνταγματική, σημαίνει απλώς ότι το ακαδημαϊκό άσυλο είναι ένας από τους τρόπους τους οποίους επέλεξε το κράτος για την υλοποίηση της συνταγματικής επιταγής περί ανάπτυξης και προαγωγής της τέχνης, της επιστήμης κ.λπ.

Τι προβλέπει όμως το άσυλο; Εδώ έγκειται το μεγάλο πρόβλημα, πρόβλημα όχι νομικό ή ερμηνευτικό, γιατί οι σχετικές διατάξεις είναι σχετικά σαφείς, αλλά πρόβλημα πολιτικό και κοινωνικό. Γιατί υπάρχουν δύο θεσμοί ασύλου: ο πραγματικός, ο ισχύων, ο νόμιμος και ο κατά φαντασίαν, ο όπως θα τον θέλαμε, ο όπως τον νομίζουμε. Από την δυσαρμονία αυτή και την συναφή με αυτήν άγνοια έχουν προκύψει πάρα πολλά προβλήματα.

Καταρχάς, το άσυλο δεν υπάρχει χάριν του ασύλου, αλλά εξυπηρετεί τον ως άνω συνταγματικό σκοπό, ή, όπως το θέτει το άρ. 3 παρ. 3 Ν. 3549/2007, “Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία”. Το ἀσυλο λοιπόν δεν υπάρχει για να καλύπτη εργαστήρια παρασκευής μολότοφ, για να μην παρεμποδίζη αλλοδαπούς μικροπωλητές να πουλήσουν την πραμάτεια τους, για να προστατεύη αυτοσχέδιους ραδιοφωνικούς σταθμούς, για να προσφέρη καταφύγιο από την Αστυνομία σε σπάστες κουκουλοφόρους ή για να αφαιρή από το οπτικό μας πεδίο κάθε κίνδυνο να αντικρίσουμε ένα αστυνομικό. Το ακαδημαϊκό άσυλο είναι ακριβώς ακαδημαϊκό και όχι γενικό άσυλο, συνάπτεται δηλαδή αμέσως με την ακαδημαϊκή διαδικασία και ό,τι σχετίζεται με αυτήν, όχι όμως με αλλότριες επιδιώξεις ούτε καν με την ελευθερία της έκφρασης γενικά και αφηρημένα.

Το άσυλο επίσης έχει φορείς. Φορείς του είναι “όλα ανεξαιρέτως τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας των Α.Ε.Ι. και οι εργαζόμενοι σε αυτά”, όχι δηλαδή εξωσχολικοί και άσχετοι τύποι. Ακόμη, το άσυλο απευθύνεται “έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει”, όχι συνεπώς κατά των πολιτικών μας αντιπάλων, όχι κατά της κυβέρνησης, όχι έναντι οποιουδήποτε δεν γουστάρουμε. Σκληρό, αλλά να ακουστή: έτσι είναι ο νόμος.

Εντευκτήριο ασύλου;

Ο οποίος νόμος ορίζει επίσης ξεκάθαρα ότι το άσυλο δεν καλύπτει κάθε χώρο που τυχόν ανήκη στο Πανεπιστήμιο, αλλά “όλους τους χώρους του Α.Ε.Ι. στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα”. Και το ποιοι είναι αυτοί καθορίζεται μεν “με απόφαση και ευθύνη της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.”, η ολιγωρία, η ευθυνοφοβία και εν τέλει η παραβίαση του νόμου εκ μέρους των οποίων όμως δεν αναιρεί την έκταση του ασύλου: χώροι εκπαίδευσης και έρευνας. Και αν τα υπεύθυνα ακαδημαϊκά όργανα δεν τολμούν να μας πληροφορήσουν ποιοι χώροι είναι αυτοί, κάθε δικαστήριο που θα κληθή να κρίνη σχετικώς μπορεί και πρέπει να το διαγνώση αυτεπαγγέλτως. Εγώ ας πούμε θα έλεγα ότι χώροι εκπαίδευσης και έρευνας δεν είναι τα πεζοδρόμια της Πανεπιστημίου, δεν είναι καν τα Προπύλαια, όπου μόνο εκδηλώσεις και τελετές γίνονται, δεν είναι ένα εντευκτήριο Καθηγητών. Δεν είναι ακόμη ένα κτήριο που τυχόν νοικιάζει το Πανεπιστήμιο, δεν είναι τα γραφεία της γραμματείας, δεν είναι εστιατόρια ή κατασκηνώσεις. Φυσικά, κάποιες αμφιβολίες μπορεί να υπάρξουν και καλό θα ήταν αν αμφιβολία να κρίνουμε υπέρ του ασύλου. Για παράδειγμα, η χρήση ενός κτηρίου ως χώρου εκπαίδευσης και έρευνας κρίνεται από την βασική και δεσπόζουσα χρήση του, που δεν αναιρείται από την ύπαρξη π.χ. κυλικείου, τουαλετών ή χώρου στάθμευσης. Ούτε πρέπει να κατατέμνουμε αυτόνομες πολεδομικά μονάδες και να ψάχνουμε κάθε γραφέιο τι χρήση έχει. Ακόμη, σημασία έχει η λειτουργική χρήση και όχι η τυπική ονομασία: αν κάποιος εκκεντρικός καθηγητής διδάσκει τις ηλιόλουστες ημέρες στον κήπο της Πανεπιστημιούπολης, αυτό το μέρος καλύπτεται ασφαλώς από το ακαδημαϊκό άσυλο. Αλλά όλα αυτά είναι λεπτομέρειες.

Παραβίαση ακαδημαϊκού ασύλου;

Από τι τέλος πάντως όμως είναι άσυλο το ακαδημαϊκό άσυλο; Όχι ασφαλώς από την ισχύ των νόμων: η κλοπή είναι κλοπή όπου και αν τελήται. Το άσυλο αφορά μόνο την “επέμβαση δημόσιας δύναμης”. Και επειδή μιλάμε όλοι την ίδια γλώσσα, καταλαβαίνουμε ότι επέμβαση δεν είναι η απλή φυσική παρουσία της δημόσιας δύναμης, ακόμη και ένστολων αστυνομικών, ακόμη και ένοπλων αστυνομικών [πολλώ δε μάλλον χωρίς στολή ή εκτός υπηρεσίας]. Δεν συνιστά “επέμβαση” η υπέρπτηση αστυνομικού ελικοπτέρου ούτε καν η διέλευση ενός αστυνομικού αυτοκινήτου. “Επέμβαση” είναι η εφαρμογή των διατάξεων του τρίτου μέρους του π.δ. 141/1991 (αστυνομικές έρευνες, επιτηρήσεις, παραστάσεις σε συναθροίσεις, αναζητήσεις, εξακρίβωση στοιχείων, προστατευτική φύλαξη) και, πολύ περισσότερο, η τέλεση προανακριτικών πράξεων κατά τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (π.χ. συλλήψεων).

Επέμβαση;

Η επέμβαση επιτρέπεται όταν τελούνται αυτόφωρα κακουργήματα, καθ’ οιουδήποτε εννόμου αγαθού, και αυτόφωρα πλημμελήματα κατά της ζωής, δηλαδή ουσιαστικά μόνο ανθρωποκτονία εξ αμελείας, πρακτικά μηδέν. Στα αυτόφωρα κακουργήματα της πρώτης περίπτωσης όμως εντάσσεται και το άρ. 15 παρ. 1 Ν. 2168/1993, το οποίο πιστεύω ότι κάτι σας θυμίζει:

Όποιος εισάγει, κατέχει, κατασκευάζει, μετασκευάζει, συναρμολογεί, εμπορεύεται, παραδίδει, προμηθεύει ή μεταφέρει πολεμικά τυφέκια, αυτόματα, πολυβόλα, πιστόλια, περίστροφα, χειροβομβίδες, πυρομαχικά, εκρηκτικές ύλες, εκρηκτικούς μηχανισμούς και λοιπά είδη πολεμικού υλικού, με σκοπό τη διάθεσή τους σε τρίτους για διάπραξη κακουργήματος ή με σκοπό τον παράνομο εφοδιασμό ομάδων, οργανώσεων, σωματείων ή ενώσεων προσώπων, τιμωρείται με κάθειρξη, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη.

(μέρος της νομολογίας θεωρεί τις μολότοφ εκρηκτικούς μηχανισμούς και μέρος εμπρηστικούς. Στην πρώτη περίπτωση, η κατασκευή τους με τον σκοπό που προβλέπει η διάταξη είναι κακούργημα)

Τέλος, αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι περί το άσυλο παραβιάσεις διώκονται κατ’ έγκλησιν. Αυτό δείχνει όχι μόνο την μικρή σχετικά βαρύτητά τους, αλλά αποτελεί και βαλβίδα διαφυγής: αν οι απομέσα έχουν άσυλο, εύκολα βρίσκουν στην πράξη και οι αστυνομικοί.

Συνελόντι ειπείν: άλλο το άσυλο, άλλοι για το άσυλο

15 thoughts on “Περί ακαδημαϊκού ασύλου”

  1. Ο νόμος περί ασύλου δεν μπορέι να καταργηθεί επειδή στηρίζεται σε ψυχολογικά και συναισθηματικά αίτια -παρά τις νομικές σου προτάσεις με τις οποίες δε διαφωνώ. Σήμερα είναι φανερό ότι υπάρχουν νόμοι που επιτρέπουν ανά πάσα στιγμή της μερική/προς στιγμή άρση του ασύλου προκειμένου να προστατευτεί ο χώρος και το ακαδημαϊκό δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης.
    Έτσι, ο όλος διάλογος -πολιτικά τουλάχιστον- μένει εκτός ουσίας, εφόσον υπάρχουν δικλείδες που απλά δεν τις υιοθετούν οι δυνάμεις ασφαλείας και οι δικαστικοί λειτουργοί. Το θέμα είναι ότι η άρση θα ξεσηκώσει -και μόνο στο άκουσμα- θύελλα αντιδράσεων χειρότερων από εκείνων που είδαμε προ 2ετίας.

    Reply
      • Το θέμα είναι, λοιπόν, πώς θα πείσουμε τους διαφόρους ότι μπορεί να διατηρηθεί το άσυλο, αρκεί να προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία της έρευνας και γνώμης/κρίσης.
        Και όπως ελέχθη από συσσχολιαστή κάθε αστυνομικός σε χώρο πανεπιστημιακό δε σημαίνει ότι καταστρατηγεί το άσυλο. Κι εγώ είχα σχετικούς καβγάδες όταν ένας μπάτσος μπήκε στη σχολή προκειμένου να συζητήσουμε, να τον ενημερώσουμε για τη διαδρομή της πορείας της κινητοποίησής μας. Καθόμουν και μάλωνα με τους “επαναστάτες”…

        Reply
  2. Τη στιγμή που ένας (1) αστυνομικός μπαίνει με τη στολή στην πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη Ιωαννίνων για να δανειστεί ένα βιβλίο και προκαλείται η μέγιστη αναστάτωση (πορεία φοιτητών, μετάθεση του άφρωνος αστυνομικού, ανακοίνωση της πρυτανείας και απειλή για νομικά μέτρα, συγγνώμη του αστυνομικού διευθυντή) καταλαβαίνουμε όλη πόσο απέχουμε ακόμη μέχρι να φτάσουμε στο σημείο εκείνο που αυτά που γράφεις θα θεωρηθούν λογικά. Για την ώρα η λογική που επικρατεί είναι ότι εν έτει 2010 η ακαδημαϊκή ελευθερία κινδυνεύει από την αστυνομία και την κυβέρνηση και ότι το πανεπιστημιακό άσυλο την προστατεύει. Καλό μας ξημέρωμα!

    Reply
    • Απο που γνωριζουμε οτι πηγε να δανειστει βιβλιο?Γιατι η αλλη εκδοχη λεει οτι την ωρα αυτη γινοταν συνελευση στη σχολη που οντως γινοταν και οι αστυνομικοι ηταν απο εξω.Και οι διαμαρτυριες με αυτο εχουν να κανουν.

      Reply
  3. Ποιος θα μας προστατέψει από την ακαδημαϊκή ελευθερία να διορίζονται μέλη ΔΕΠ συγγενικά πρόσωπα καθηγητών ή γνωστών τους; Χρήσιμοι οι αγώνες αλλά για αυτά έγιναν ποτέ καταλήψεις;
     

    Reply
  4. Η ανακοίνωση ΠΙ είναι πραγματικά, κατά την γνώμη μου, θλιβερή.

    Επιβεβαιώνει πλήρως όσα εύστοχα γράφει ο ΑΑ: Ταυτίζει κατ’ εξωφρενικά παράλογο τρόπο τό άσυλο με δήθεν δικαίωμα να “αφαιρεί(ται) από το οπτικό μας πεδίο κάθε κίνδυνο(ς) να αντικρίσουμε έναν αστυνομικό”. Συν τοις άλλοις δηλ. η ανακοίνωση των Καθηγηταδων εκεί, είναι και απαραδέκτως επαγγελματικά ρατσιστική: Μοιάζει να λέει “Οι μπάτσοι να μην πατήσουν ποτέ το πόδι τους με στολή σε χώρο πανεπιστημίου, ούτε για να δανειστούν βιβλία. Η στολή τους μας είναι απεχθής.” Απίστευτα πράγματα. Θλιβερά…

    Λυπάμαι για λογαριασμό των εκεί αρμοδίων και ιθυνόντων και παραμένω βαθιά απαισιόδοξος για τα Πανεπιστήμια της Χώρας, όταν διοικούνται από φορείς τέτοιων απαράδεκτων, σχεδόν ανεγκέφαλων επιχειρηματολογιών, όπως αυτή της ανακοίνωσης…

    Reply
  5. Κανείς να μην μπαίνει στα πανεπιστήμια ρε νεοφιλελεύθερα γουρούνια.

    Reply
  6. Ακαδημαϊκό Άσυλο στον κάθε αγωνιστή τώρα. Σε κάθε εστία, καφέ και γενικοτέρως χώρο ιδεών.

    Reply
  7. Επειδή τυχαίνει να βρίσκομαι αυτή την περίοδο στα Ιωάννινα και έτυχε να περάσω μια βόλτα από το Campus του ΠΙ, θα ήθελα να διευκρινίσω κάποια πράγματα σχετικά με το προηγούμενο σχόλιό μου, διευρύνοντας, ίσως, τον χρήσιμο προβληματισμό στο άρθρο του ΑΑ.
     
    Η ανακοίνωση ΠΙ λέει ότι «εισήθαν στο χώρο της πανεπιστημιούπολης με μηχανές τρεις ένστολοι…» και μπλα μπλα. Βλέποντας τον χώρο, εισερχόμενος και ο ίδιος με το αυτοκίνητό μου, κατανοώ το εξής: Ενδέχεται, πράγματι, η είσοδος μαυροντυμένου “απειλητικού” ενστόλου με αυτές τις μεγάλου κυβισμού μοτοσικλέτες της Αστυνομίας στην Πανεπ/πολη Ιωαννίνων να προκαλέσει ισχυρή εντύπωση επέμβασης, ακόμη και αν τέτοια δεν σκοπείται. Αυτό είναι ένα δεδομένο που δεν είχα υπόψη μου και οφείλει να συνυπολογιστεί σοβαρά.
     
    Ωστόσο, παρατηρητέα τα εξής: Στον χώρο της πύλης υπάρχει θυρωρός που ελέγχει είσοδο και έξοδο. Ο θυρωρός αυτός, βλέποντας τους αστυνομικούς να εισέρχονται, δύναται να τους σταματήσει, να ενημερωθεί για τις προθέσεις τους, να ζητήσει ίσως πριν τους επιτρέψει την είσοδο τη γνώμη του Πρύτανη τηλεφωνικώς, να ζητήσει κάποιες οδηγίες, για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο πρόκλησης εντύπωσης αστυνομικής επέμβασης. Προσοχή όμως, εδώ: Οι οδηγίες πρέπει να αφορούν το πώς θα αποτραπεί ένα σχετικό ενδεχόμενο και όχι την απόφαση για επιτρεπτό ή απαγορευμένο της εισόδου οποιουδήποτε σε μια βιβλιοθήκη, ακόμη και ενστόλου. Έχει μεγάλη διαφορά…
     
    Όλα αυτά φαίνεται ότι δεν έγιναν. Αν είχαν γίνει, θα είχαν προληφθεί τόσο η αναστάτωση όσο και οι άστοχες, πομπώδεις ανακοινώσεις, όπως αυτή του γραφείου τύπου του ΠΙ που παραπάνω παρατέθηκε. Το να γίνουν δε, δεν απαιτούσε τίποτε περισσότερο από το εξής απλό: Να λειτουργεί το Πανεπιστήμιο οργανωμένα, συντονισμένα, υπεύθυνα και σοβαρά», να μην απουσιάζει αδικαιολόγητα ο θυρωρός ή ο Πρύτανης, να έχουν δοθεί κατάλληλες οδηγίες στους υπαλλήλους του (εδώ τον θυρωρό) για την αντιμετώπιση σχετικών καταστάσεων και τέτοια στοιχειώδη πράγματα.
     
    [Στοιχειώδες (που λέει και ο Χολμς στον Γουώτσον)!]
     
    υγ. Δυστυχώς φαίνεται ότι τα όργανα διοίκησης του ΠΙ και η Πρυτανεία  του φέρουν ευθύνη όχι (απλώς ή μόνο) για μιαν άστοχη αντίδραση, εκφρασμένη σε ένα δελτίο Τύπου. Αλλά για σοβαρή ανεπάρκεια κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, η οποία μάλλον δεν τους καταλογίστηκε, ακόμη, από κανέναν, ώστε να φροντίσουν –τουλάχιστον στο μέλλον- να την καλύψουν…  

    Reply
  8. Το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων δεν έχει κάμπους. Έχει μια μορφή αστικής εξουσίας βασισμένης στο προτεκτοράτο των καθηγητών. Και να φύγουν τα πυρηνικά απ’τις βάσεις μας.

    Reply
  9. Πριν από λίγες ημέρες το άρ. 3 Ν. 4009/2011 κατήργησε το ακαδημαϊκό άσυλο ολοκληρωτικά, ορίζοντας ότι

    Σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία.

    Οπότε, ευτυχώς, και η παρούσα ανάρτηση έχει πλέον ιστορικό μόνο ενδιαφέρον.

    Reply

Leave a Comment