Δικαίωμα ναι, αλλά τίνος;

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες οι άνθρωποι μιλούν συχνά για δικαιώματα. Λέμε, για παράδειγμα, ότι έχουμε δικαίωμα στη ζωή, στην υγεία, στην ίση μεταχείριση κοκ. Στη γλώσσα των δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά σύνηθες να προηγείται της λέξης το επίθετο «ανθρώπινος». Αυτό, υποψιάζομαι, πηγάζει από την αντίληψη –και υπονοεί ότι- τα δικαιώματα είναι αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπινου είδους. Όλο και πιο τακτικά, όμως, συναντά κανείς στο δρόμο διαδηλώσεις υπέρ των «δικαιωμάτων των ζώων» και σε πολλές έννομες τάξεις της Ευρώπης υπάρχουν πλέον διατάξεις που θα υπέθετε κανείς ότι καθιερώνουν ή προστατεύουν τέτοια δικαιώματα. Αξίζει, λοιπόν, να ασχοληθεί κανείς όχι μόνο με το τι είναι ένα δικαίωμα αλλά και με το ερώτημα «ποιος λογίζεται ως φορέας ενός δικαιώματος». Για τον σκοπό αυτής της συζήτησης αρκεί μία οποιαδήποτε αντίληψη της έννοιας που ο Μιλλ αποκαλεί στη δεύτερη σελίδα του On Liberty «αφηρημένο δικαίωμα» – ένα δικαίωμα, δηλαδή, που υφίσταται ανεξαρτήτως του αν θεσπίζεται νομικά ή γίνεται αποδεκτό από συγκεκριμένες κοινωνίες σε συγκεκριμένους τόπους και χρόνους. Όποιος πιστεύει ότι μία τέτοια έννοια υφίσταται, μπορεί με ασφάλεια να προχωρήσει στις επόμενες παραγράφους.

Η ιδέα ότι δικαιώματα έχουν μόνο οι άνθρωποι έχει τόσο σαθρά θεμέλια που μόνο το γεγονός ότι οι φιλοσοφούντες είναι μέλη του συγκεκριμένου είδους δικαιολογεί το γεγονός ότι δεν έχει γνωρίσει την αναμενόμενη κριτική. Το γεγονός ότι κάποιος γεννιέται ως μέλος του είδους homo sapiens είναι εξίσου τυχαίο με το αν γεννιέται κανείς στη Freetown ή τη Νέα Υόρκη, λευκός ή μαύρος, κοντός ή ψηλός κοκ. Ως τυχαίο γεγονός, λοιπόν, θα ανέμενε κανείς πως δε θα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα σε ό,τι αφορά ζητήματα δικαιωμάτων. Κι όμως, ενώ με μεγάλη ευκολία αποδεχόμαστε ότι οι λευκοί, ψηλοί, Νεοϋορκέζοι κοκ δεν έχουν περισσότερα δικαιώματα από όσους δεν έτυχε να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, σπανίως δείχνουμε την ίδια διάθεση αμφισβήτησης της θέσης ότι το γεγονός ότι έτυχε να γεννηθούμε homo sapiens μας καθιστά αυτομάτως κατόχους όλων αυτών των υπέροχων δικαιωμάτων που προστατεύουν την ύπαρξη και την ευζωία μας.

Ας είμαστε, όμως, δίκαιοι: μερικές αιτιολογικές βάσεις υπονοούνται πράγματι σε έργα που είναι τόσο παλιά όσο και η δυτική διανόηση. Για παράδειγμα, πολλοί δυτικοί θεολόγοι υποστήριζαν ότι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τις Γραφές, ο άνθρωπος είναι το κέντρο της δημιουργίας και τα υπόλοιπα ήδη προέκυψαν με σκοπό να τον υπηρετούν αρκεί για την προνομιακή του μεταχείριση. Σε πολύ πιο ενδιαφέρον επίπεδο, ο προτεστάντης θεολόγος Joseph Fletcher έλεγε ότι υπάρχουν μερικές ενδείξεις ότι κάποιος είναι «άνθρωπος» και δεν είναι άλλες από αυτές που εννοούμε όταν λέμε ότι «αυτός είναι ένας αληθινός άνθρωπος»: αυτοσυνειδησία, αυτοέλεγχος, αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος, ικανότητα δημιουργίας σχέσεων με και ενδιαφέρον για άλλα όντα, επικοινωνία και περιέργεια. Κοντά σε αυτή τη λογική, ο John Locke πίστευε ότι ένα «πρόσωπο» (person) είναι ένα σκεπτόμενο και έξυπνο ον που έχει λογική και ικανότητα σκέψης και μπορεί να αντιληφθεί τον εαυτό του ως αυτό που είναι, το ίδιο δηλαδή σκεπτόμενο ον, σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους». Είναι σαφές ότι αυτή η έννοια του «προσώπου» δεν απέχει πολύ από τον ορισμό του «ανθρωπίνου όντος» του Fletcher και, πρωτίστως, απομακρύνεται πολύ από την ιδιότητα που περικλείεται στην έκφραση «μέλος του ανθρωπίνου είδους», δηλαδή του είδους homo sapiens

Ξεκινώντας από αυτή την αφετηρία, ο Peter Singer δηλώνει στο τέταρτο κεφάλαιο των Practical Ethics του ότι αντιλαμβάνεται ως «πρόσωπο», περίπου όπως και ο Locke, ένα λογικό (rational) και συνειδητοποιημένο ον. Και είναι αυτό το ον, το «πρόσωπο», και όχι το μέλος κάποιου είδους, που είναι φορέας δικαιωμάτων. Από όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα, είναι σαφές ότι η έννοια «μέλος του ανθρωπίνου είδους» δεν ταυτίζεται με την έννοια «πρόσωπο». Αυτό συνεπάγεται μία σειρά από ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, ένα βρέφος που δεν είναι ούτε λογικό ούτε συνειδητοποιημένο ον και που δεν έχει αντίληψη της πραγματικότητας, του παρελθόντος και του μέλλοντος δεν έχει δικαιώματα! Αυτό που ο Singer αποκαλεί personhood (και που ορίζεται όπως περιγράψαμε αμέσως παραπάνω) είναι μηδενικό, εντελώς ανύπαρκτο, στην περίπτωση των βρεφών, αλλά και των βαρύτατα διανοητικά ασθενών και, φυσικά, των εμβρύων, ανεξαρτήτως της ηλικίας τους. Συνεπώς, μπορεί κανείς να σκοτώσει ένα βρέφος και να μην παραβιάζει κανένα δικαίωμα του; Ακριβώς! Συνεπάγεται αυτό ότι όποιος σκοτώνει ένα βρέφος δεν κάνει τίποτα κακό και δεν πρέπει να παρεμποδίζεται ή και να τιμωρείται; Όχι απαραιτήτως, λέει ο Singer, διότι υπάρχουν τόσα πρόσωπα γύρω από το μωρό (με πρώτους τους γονείς) των οποίων δικαιώματα θα θιγούν από μία τέτοια πράξη. Αν, όμως, τέτοια πρόσωπα δεν υπάρχουν ή δεν ενδιαφέρονται; Τότε, τα επιχειρήματα στερεύουν: το ίδιο το βρέφος δεν έχει περιθώρια άμυνας.

Νομίζω ότι υπάρχει κάτι πολύ καλό στη βασική θέση του Singer που δεν έχει αξιοποιηθεί αναλόγως – τουλάχιστον όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω. Είναι, δηλαδή, ιδιαίτερα ελκυστική, θα έλεγα καταλυτικά πειστική, η θέση ότι είναι αυτή η personhood από την οποία πηγάζουν τα δικαιώματα και όχι η ιδιότητα του homo sapiens. Όμως, έχω την εντύπωση ότι η βασική διαίσθησή του, που εξυπηρετείται από αυτή την κατασκευή, στοιχειώνει την επιχειρηματολογία του. Είναι γνωστό ότι ο Singer είναι ένας από τους πρωτεργάτες του κινήματος για τα δικαιώματα των ζώων και ιδιαιτέρως των πρωτευόντων. Ο σκοπός του, τον οποίο ασπάζομαι και εγώ, εξυπηρετείται απολύτως από τη βασική αυτή θέση και η διατήρηση της εσωτερικής συνοχής της επιβάλλει την αποδοχή των δυσάρεστων αποτελεσμάτων της. Νομίζω, όμως, ότι δεν είναι καθόλου απαραίτητο να αποδεχθούμε τα αποτελέσματα αυτά. Και εξηγούμαι: αν το να είναι κανείς «πρόσωπο» είναι πολύτιμο (κάτι που είναι προφανές), η δυνατότητα να γίνει τέτοιο, αν τα πράγματα αφεθούν στη φυσιολογική τους πορεία, θα πρέπει να είναι επίσης άξια κάποιας προστασίας. Αυτό θα «έσωζε» τα βρέφη του προηγούμενου παραδείγματος. Από την άλλη, νομίζω ότι και οι βαρύτατα διανοητικά ασθενείς θα πρέπει να είναι άξιοι κάποιων βασικών δικαιωμάτων στη βάση του ότι αφενός μεν είναι αδύνατον να γνωρίζουμε με ακρίβεια ποια είναι η αντίληψη του περιβάλλοντος που έχουν –και κυρίως η ικανότητά τους να συνάπτουν ουσιαστικές σχέσεις που να αντιλαμβάνονται ως τέτοιες- και αφετέρου διότι κανείς δεν ξέρει πότε θα επανέλθουν ή θα βρεθεί η θεραπεία για την περίπτωσή τους. Εν αμφιβολία, λοιπόν, υπέρ του δικαιώματος.

Ένα πρόβλημα, όμως παραμένει, άλυτο: η personhood είναι προφανέστατα διαβαθμίσιμη. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι όποιος έχει περισσότερη θα έχει και περισσότερα ή ισχυρότερα δικαιώματα. Διαισθητικά, έχω την εντύπωση ότι δυσκολεύομαι να αποδεχθώ ότι ένα βρέφος έχει λιγότερο ισχυρό δικαίωμα στη ζωή από έναν επαγγελματία δολοφόνο, για παράδειγμα και γι’ αυτό θα εισήγαγα εδώ μία υποχρέωση απόλυτου σεβασμού ενός σκληρού πηρύνα δικαιωμάτων όλων των προσώπων ή προβλέψιμα μελλοντικών προσώπων (βρέφη) ή προσώπων «υπό αναστολή» (διανοητικά ασθενείς) ανεξαρτήτως του «πόση» personhood έχουν – οσηδήποτε αρκεί. Και πάλι, φυσικά, υπάρχει μία παγίδα: ένα έξυπνο σκυλί έχει περισσότερη personhood από ένα βρέφος και, συνεπώς, θα πρέπει κι εκείνο να απολαμβάνει τον εν λόγω σεβασμό τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό. Αν, λοιπόν, σε μία κατάσταση ανάγκης, μπορούμε να σώσουμε είτε το σκυλί είτε το μωρό, δεν υπάρχει prima facie κανένας καλός λόγος για να διαλέξουμε το δεύτερο. Υπάρχει, ίσως, μία δικαιολογία, αν το πράξουμε, αλλά όχι και καλός λόγος. Ομοίως, το έμβρυο είναι προβλέψιμα μελλοντικό συγκεκριμένο πρόσωπο – άρα προστατεύεται από την πρώτη μέρα της σύλληψης. Αν άλλαζα το σχήμα μου και επιφύλασσα αυτόν τον σεβασμό για όλα τα ζώα (συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου); Τότε θα έλυνα το πρόβλημα με το έμβρυο, αλλά θα έμενα με το πρόβλημα του σκυλιού και του βρέφους. Και, φυσικά, θα έπρεπε να δεχθώ ότι τα ζώα δε θα πρέπει να φονεύονται για κανένα λόγο – ούτε προς βρώσιν. Ο Peter με έχει στα σχοινιά…

6 thoughts on “Δικαίωμα ναι, αλλά τίνος;”

  1. Ωραία θέτεις το ζήτημα και δε διαφωνώ. Το κείμενό σου μοιάζει ως απάντηση σε παλαιότερο δικό μου. Ωστόσο, στην όλη εξέσια ανάλυσή σου, απενοχοποιείς το δημοκρατικό σύστημα, το οποίο είναι που στην ουσία μέσα στην επιβολή κυνηγιού κέρδους παραβιάζει κάθε δικαίωμα. Δεν αρνούμαι την ορολογία ανθρώπινος. Κάλιστα θα μπορέσουν να ειπωθούν δημοκρατικά δικαιώματα ή ψευτοδικαιώματα. Μια ψευδαίσθηση είναι, που επιτρέπουν σε επιχειρήσεις και θεωρητικούς να μιλάνε και να αποπρσανατολίζουουν το λαό από την ουσία των πραγμάτων.

    Εξάλλου, σήμερα πια τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν επεκταθεί και στα περιβαλλοντικά.

    Reply
  2. Πάντως ένα στοιχείο που θα έπρεπε να μας λέει κάτι είναι ότι ακόμη και αν διαισθητικά δίνουμε στα παιδιά κάποια δικαιώματα, δεν τους δίνουμε τα ίδια δικαιώματα με αυτά των ενηλίκων. Συνεπώς το πραγματικό personhood έχει μεγαλύτερη αξία από το δυνητικό.

    Διαφωνώ με αυτό που λέει το άρθρο στην αρχή πως η τυχαιότητα του που, πότε και ως τι γεννηθεί κανείς παίζει σημαντικό ρόλο στη συζήτηση. Όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζουμε στα πρόσωπα είναι «τυχαία» ή για την ακρίβεια καθορίζονται και από παράγοντες που δεν περιορίζονται φυσικά στο πρόσωπο. Για παράδειγμα, η μητέρα ενός παιδιού έχει κάποια δικαιώματα πάνω στο παιδί της που δεν έχει η γυναίκα δίπλα της παρ’ότι δεν υπάρχει τίποτα πάνω τους που να δικαιολογεί αυτή τη διαφορά.

    Μία θεωρία είναι ότι, είτε είσαι σκύλος, είτε βρέφος, είτε ενήλικας άνθρωπος είναι να μπορείς να εκφέρεις βάσιμες αιτιάσεις για αυτό που δικαιούσαι. Μιλάω για μια δραστηριότητα που πρέπει κανείς να αναλάβει στη πράξη, όχι για μια ιδιότητα που έχει αυτομάτως ως αφηρημένη «ικανότητα». Για παράδειγμα εάν ένας σκύλος μπει στο δικαστήριο και ανταποδώσει στους ανθρώπους αυτά που μεταξύ τους αποδίδουν τότε αποκτά δικαιώματα με τον ίδιο τρόπο που τα αποκτούν και οι άνθρωποι. Ένα βρέφος ή ένα διανοητικά καθυστερημένο άτομο δεν θα μπορούσε να κατακτήσει με αυτό τον τρόπο δικαιώματα (ούτε και ο πραγματικός σκύλος βέβαια) αλλά προστατεύεται, όπως λέει και το άρθρο, μέσω των αιτιάσεων των κηδεμόνων του. Αυτό θα ισχύει άσχετα με το δυνητικό της νοημοσύνης (τα περί «αναστολής» της ιδιότητας προσώπου είναι λιγάκι ακροβασίες δε νομίζετε;). Θα μου πείτε, ένα γκριφόν κανίς του οποίου ο κηδεμόνας έχει ισχυρές αιτιάσεις (για παράδειγμα συναισθηματικούς δεσμούς) θα έπρεπε να προστατεύεται το ίδιο καλά με ένα βρέφος; Η απάντηση εξαρτάται από πόσο σχετικά ισχυρές είναι οι αιτιάσεις: εάν οδηγώ μεθυσμένος και χτυπήσω ένα παιδί θα τιμωρηθώ περισσότερο απ’ότι αν χτυπήσω ένα γκριφόν κανίς, για τον λόγο ότι ο κηδεμόνας του παιδιού μπορεί να προφέρει πιο βάσιμες αιτιάσεις για την αποζημίωση του απ’ότι ο ιδιοκτήτης του κανίς. Πολλά στοιχεία κάνουν μια αιτίαση πιο βάσιμη, ένα από τα οποία είναι η ισχύς του δεσμού μεταξύ κηδεμόνα και κηδεμονευόμενου αλλά και η αξία για τον κηδεμόνα που είναι συσσωρευμένη μέσα στο κηδεμονευόμενο υποκείμενο, μια αξία που μετριέται και από το πόσο έχει κοστίσει η κηδεμονία στο παρελθόν αλλά και από την αξία που θα μπορούσε ο κηδεμόνας να ελπίζει να κερδίσει στο μέλλον. Ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα αυτής της σκέψης είναι ότι οι γονείς ενός δολοφονημένου έφηβου δικαιούνται περισσότερα απ’ότι οι γονείς ενός βρέφος, κάτι που βρίσκω λογικό.

    Όσον αφορά τον δολοφόνο και το βρέφος και σύμφωνα με τα παραπάνω ο δολοφόνος έχει παραπάνω δικαιώματα από το βρέφος στο βαθμό που οι αιτιάσεις του ξεπερνούν τις αιτιάσεις των γονέων του βρέφους. Για παράδειγμα οι αιτιάσεις των γονέων στη ζωή του βρέφους δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να υπερβούν τις αιτιάσεις του δολοφόνου για την ζωή του (εξού και η θανατική ποινή είναι άδικη). Ωστόσο εάν ο δολοφόνος πάει να με σκοτώσει τότε οι αιτιάσεις μου στη ζωή είναι παραπάνω από ίσες με τις δικές του και μπορώ να αμυνθώ θανάσιμα.

    Εκεί που πάσχει λίγο η παραπάνω θεωρία είναι στο τι γίνεται με τα διανοητικά καθυστερημένα άτομα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να μην βρεθεί κανένας να διεκδικήσει τη επανόρθωση των ενδεχόμενων ζημιών τους από τρίτους. Ακόμα και οι γονείς (εάν υπάρχουν) μπορεί να μην αισθάνονται αυτή την ανάγκη, μπορεί δηλαδή να το έχουν παρατήσει «στη τύχη του». Νομίζω όμως ότι εάν συμφωνούμε αρκετοί πως η ηθική μας αίσθηση προσβάλλεται από τέτοιες περιπτώσεις τότε θα μπορούμε εθελοντικά να δημιουργήσουμε τους απαραίτητους θεσμούς ώστε να αποκτήσουν και τα αζήτητα παιδιά κηδεμόνες.

    Πάντως ένα στοιχείο που θα έπρεπε να μας λέει κάτι είναι ότι ακόμη και αν διαισθητικά δίνουμε στα παιδιά κάποια δικαιώματα, δεν τους δίνουμε τα ίδια δικαιώματα με αυτά των ενηλίκων. Συνεπώς το πραγματικό personhood έχει μεγαλύτερη αξία από το δυνητικό.

    Διαφωνώ με αυτό που λέει το άρθρο στην αρχή πως η τυχαιότητα του που, πότε και ως τι γεννηθεί κανείς παίζει σημαντικό ρόλο στη συζήτηση. Όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζουμε στα πρόσωπα είναι «τυχαία» ή για την ακρίβεια καθορίζονται και από παράγοντες που δεν περιορίζονται φυσικά στο πρόσωπο. Για παράδειγμα, η μητέρα ενός παιδιού έχει κάποια δικαιώματα πάνω στο παιδί της που δεν έχει η γυναίκα δίπλα της παρ’ότι δεν υπάρχει τίποτα πάνω τους που να δικαιολογεί αυτή τη διαφορά.

    Μία θεωρία είναι ότι, είτε είσαι σκύλος, είτε βρέφος, είτε ενήλικας άνθρωπος είναι να μπορείς να εκφέρεις βάσιμες αιτιάσεις για αυτό που δικαιούσαι. Μιλάω για μια δραστηριότητα που πρέπει κανείς να αναλάβει στη πράξη, όχι για μια ιδιότητα που έχει αυτομάτως ως αφηρημένη «ικανότητα». Για παράδειγμα εάν ένας σκύλος μπει στο δικαστήριο και ανταποδώσει στους ανθρώπους αυτά που μεταξύ τους αποδίδουν τότε αποκτά δικαιώματα με τον ίδιο τρόπο που τα αποκτούν και οι άνθρωποι. Ένα βρέφος ή ένα διανοητικά καθυστερημένο άτομο δεν θα μπορούσε να κατακτήσει με αυτό τον τρόπο δικαιώματα (ούτε και ο πραγματικός σκύλος βέβαια) αλλά προστατεύεται, όπως λέει και το άρθρο, μέσω των αιτιάσεων των κηδεμόνων του. Αυτό θα ισχύει άσχετα με το δυνητικό της νοημοσύνης (τα περί «αναστολής» της ιδιότητας προσώπου είναι λιγάκι ακροβασίες δε νομίζετε;). Θα μου πείτε, ένα γκριφόν κανίς του οποίου ο κηδεμόνας έχει ισχυρές αιτιάσεις (για παράδειγμα συναισθηματικούς δεσμούς) θα έπρεπε να προστατεύεται το ίδιο καλά με ένα βρέφος; Η απάντηση εξαρτάται από πόσο σχετικά ισχυρές είναι οι αιτιάσεις: εάν οδηγώ μεθυσμένος και χτυπήσω ένα παιδί θα τιμωρηθώ περισσότερο απ’ότι αν χτυπήσω ένα γκριφόν κανίς, για τον λόγο ότι ο κηδεμόνας του παιδιού μπορεί να προφέρει πιο βάσιμες αιτιάσεις για την αποζημίωση του απ’ότι ο ιδιοκτήτης του κανίς. Πολλά στοιχεία κάνουν μια αιτίαση πιο βάσιμη, ένα από τα οποία είναι η ισχύς του δεσμού μεταξύ κηδεμόνα και κηδεμονευόμενου αλλά και η αξία για τον κηδεμόνα που είναι συσσωρευμένη μέσα στο κηδεμονευόμενο υποκείμενο, μια αξία που μετριέται και από το πόσο έχει κοστίσει η κηδεμονία στο παρελθόν αλλά και από την αξία που θα μπορούσε ο κηδεμόνας να ελπίζει να κερδίσει στο μέλλον. Ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα αυτής της σκέψης είναι ότι οι γονείς ενός δολοφονημένου έφηβου δικαιούνται περισσότερα απ’ότι οι γονείς ενός βρέφος, κάτι που βρίσκω λογικό.

    Όσον αφορά τον δολοφόνο και το βρέφος και σύμφωνα με τα παραπάνω ο δολοφόνος έχει παραπάνω δικαιώματα από το βρέφος στο βαθμό που οι αιτιάσεις του ξεπερνούν τις αιτιάσεις των γονέων του βρέφους. Για παράδειγμα οι αιτιάσεις των γονέων στη ζωή του βρέφους δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να υπερβούν τις αιτιάσεις του δολοφόνου για την ζωή του (εξού και η θανατική ποινή είναι άδικη). Ωστόσο εάν ο δολοφόνος πάει να με σκοτώσει τότε οι αιτιάσεις μου στη ζωή είναι παραπάνω από ίσες με τις δικές του και μπορώ να αμυνθώ θανάσιμα.

    Εκεί που πάσχει λίγο η παραπάνω θεωρία είναι στο τι γίνεται με τα διανοητικά καθυστερημένα άτομα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να μην βρεθεί κανένας να διεκδικήσει τη επανόρθωση των ενδεχόμενων ζημιών τους από τρίτους. Ακόμα και οι γονείς (εάν υπάρχουν) μπορεί να μην αισθάνονται αυτή την ανάγκη, μπορεί δηλαδή να το έχουν παρατήσει «στη τύχη του». Νομίζω όμως ότι εάν συμφωνούμε αρκετοί πως η ηθική μας αίσθηση προσβάλλεται από τέτοιες περιπτώσεις τότε θα μπορούμε εθελοντικά να δημιουργήσουμε τους απαραίτητους θεσμούς ώστε να αποκτήσουν και τα αζήτητα παιδιά κηδεμόνες.

    [quote post=”151″]Πάντως ένα στοιχείο που θα έπρεπε να μας λέει κάτι είναι ότι ακόμη και αν διαισθητικά δίνουμε στα παιδιά κάποια δικαιώματα, δεν τους δίνουμε τα ίδια δικαιώματα με αυτά των ενηλίκων. Συνεπώς το πραγματικό personhood έχει μεγαλύτερη αξία από το δυνητικό. [/quote]

    Διαφωνώ με αυτό που λέει το άρθρο στην αρχή πως η τυχαιότητα του που, πότε και ως τι γεννηθεί κανείς παίζει σημαντικό ρόλο στη συζήτηση. Όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζουμε στα πρόσωπα είναι «τυχαία» ή για την ακρίβεια καθορίζονται και από παράγοντες που δεν περιορίζονται φυσικά στο πρόσωπο. Για παράδειγμα, η μητέρα ενός παιδιού έχει κάποια δικαιώματα πάνω στο παιδί της που δεν έχει η γυναίκα δίπλα της παρ’ότι δεν υπάρχει τίποτα πάνω τους που να δικαιολογεί αυτή τη διαφορά.

    Μία θεωρία είναι ότι, είτε είσαι σκύλος, είτε βρέφος, είτε ενήλικας άνθρωπος είναι να μπορείς να εκφέρεις βάσιμες αιτιάσεις για αυτό που δικαιούσαι. Μιλάω για μια δραστηριότητα που πρέπει κανείς να αναλάβει στη πράξη, όχι για μια ιδιότητα που έχει αυτομάτως ως αφηρημένη «ικανότητα». Για παράδειγμα εάν ένας σκύλος μπει στο δικαστήριο και ανταποδώσει στους ανθρώπους αυτά που μεταξύ τους αποδίδουν τότε αποκτά δικαιώματα με τον ίδιο τρόπο που τα αποκτούν και οι άνθρωποι. Ένα βρέφος ή ένα διανοητικά καθυστερημένο άτομο δεν θα μπορούσε να κατακτήσει με αυτό τον τρόπο δικαιώματα (ούτε και ο πραγματικός σκύλος βέβαια) αλλά προστατεύεται, όπως λέει και το άρθρο, μέσω των αιτιάσεων των κηδεμόνων του. Αυτό θα ισχύει άσχετα με το δυνητικό της νοημοσύνης (τα περί «αναστολής» της ιδιότητας προσώπου είναι λιγάκι ακροβασίες δε νομίζετε;). Θα μου πείτε, ένα γκριφόν κανίς του οποίου ο κηδεμόνας έχει ισχυρές αιτιάσεις (για παράδειγμα συναισθηματικούς δεσμούς) θα έπρεπε να προστατεύεται το ίδιο καλά με ένα βρέφος; Η απάντηση εξαρτάται από πόσο σχετικά ισχυρές είναι οι αιτιάσεις: εάν οδηγώ μεθυσμένος και χτυπήσω ένα παιδί θα τιμωρηθώ περισσότερο απ’ότι αν χτυπήσω ένα γκριφόν κανίς, για τον λόγο ότι ο κηδεμόνας του παιδιού μπορεί να προφέρει πιο βάσιμες αιτιάσεις για την αποζημίωση του απ’ότι ο ιδιοκτήτης του κανίς. Πολλά στοιχεία κάνουν μια αιτίαση πιο βάσιμη, ένα από τα οποία είναι η ισχύς του δεσμού μεταξύ κηδεμόνα και κηδεμονευόμενου αλλά και η αξία για τον κηδεμόνα που είναι συσσωρευμένη μέσα στο κηδεμονευόμενο υποκείμενο, μια αξία που μετριέται και από το πόσο έχει κοστίσει η κηδεμονία στο παρελθόν αλλά και από την αξία που θα μπορούσε ο κηδεμόνας να ελπίζει να κερδίσει στο μέλλον. Ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα αυτής της σκέψης είναι ότι οι γονείς ενός δολοφονημένου έφηβου δικαιούνται περισσότερα απ’ότι οι γονείς ενός βρέφος, κάτι που βρίσκω λογικό.

    Όσον αφορά τον δολοφόνο και το βρέφος και σύμφωνα με τα παραπάνω ο δολοφόνος έχει παραπάνω δικαιώματα από το βρέφος στο βαθμό που οι αιτιάσεις του ξεπερνούν τις αιτιάσεις των γονέων του βρέφους. Για παράδειγμα οι αιτιάσεις των γονέων στη ζωή του βρέφους δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να υπερβούν τις αιτιάσεις του δολοφόνου για την ζωή του (εξού και η θανατική ποινή είναι άδικη). Ωστόσο εάν ο δολοφόνος πάει να με σκοτώσει τότε οι αιτιάσεις μου στη ζωή είναι παραπάνω από ίσες με τις δικές του και μπορώ να αμυνθώ θανάσιμα.

    Εκεί που πάσχει λίγο η παραπάνω θεωρία είναι στο τι γίνεται με τα διανοητικά καθυστερημένα άτομα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να μην βρεθεί κανένας να διεκδικήσει τη επανόρθωση των ενδεχόμενων ζημιών τους από τρίτους. Ακόμα και οι γονείς (εάν υπάρχουν) μπορεί να μην αισθάνονται αυτή την ανάγκη, μπορεί δηλαδή να το έχουν παρατήσει «στη τύχη του». Νομίζω όμως ότι εάν συμφωνούμε αρκετοί πως η ηθική μας αίσθηση προσβάλλεται από τέτοιες περιπτώσεις τότε θα μπορούμε εθελοντικά να δημιουργήσουμε τους απαραίτητους θεσμούς ώστε να αποκτήσουν και τα αζήτητα παιδιά κηδεμόνες.

    Πάντως ένα στοιχείο που θα έπρεπε να μας λέει κάτι είναι ότι ακόμη και αν διαισθητικά δίνουμε στα παιδιά κάποια δικαιώματα, δεν τους δίνουμε τα ίδια δικαιώματα με αυτά των ενηλίκων. Συνεπώς το πραγματικό personhood έχει μεγαλύτερη αξία από το δυνητικό.

    Διαφωνώ με αυτό που λέει το άρθρο στην αρχή πως η τυχαιότητα του που, πότε και ως τι γεννηθεί κανείς παίζει σημαντικό ρόλο στη συζήτηση. Όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζουμε στα πρόσωπα είναι «τυχαία» ή για την ακρίβεια καθορίζονται και από παράγοντες που δεν περιορίζονται φυσικά στο πρόσωπο. Για παράδειγμα, η μητέρα ενός παιδιού έχει κάποια δικαιώματα πάνω στο παιδί της που δεν έχει η γυναίκα δίπλα της παρ’ότι δεν υπάρχει τίποτα πάνω τους που να δικαιολογεί αυτή τη διαφορά.

    Μία θεωρία είναι ότι, είτε είσαι σκύλος, είτε βρέφος, είτε ενήλικας άνθρωπος είναι να μπορείς να εκφέρεις βάσιμες αιτιάσεις για αυτό που δικαιούσαι. Μιλάω για μια δραστηριότητα που πρέπει κανείς να αναλάβει στη πράξη, όχι για μια ιδιότητα που έχει αυτομάτως ως αφηρημένη «ικανότητα». Για παράδειγμα εάν ένας σκύλος μπει στο δικαστήριο και ανταποδώσει στους ανθρώπους αυτά που μεταξύ τους αποδίδουν τότε αποκτά δικαιώματα με τον ίδιο τρόπο που τα αποκτούν και οι άνθρωποι. Ένα βρέφος ή ένα διανοητικά καθυστερημένο άτομο δεν θα μπορούσε να κατακτήσει με αυτό τον τρόπο δικαιώματα (ούτε και ο πραγματικός σκύλος βέβαια) αλλά προστατεύεται, όπως λέει και το άρθρο, μέσω των αιτιάσεων των κηδεμόνων του. Αυτό θα ισχύει άσχετα με το δυνητικό της νοημοσύνης (τα περί «αναστολής» της ιδιότητας προσώπου είναι λιγάκι ακροβασίες δε νομίζετε;). Θα μου πείτε, ένα γκριφόν κανίς του οποίου ο κηδεμόνας έχει ισχυρές αιτιάσεις (για παράδειγμα συναισθηματικούς δεσμούς) θα έπρεπε να προστατεύεται το ίδιο καλά με ένα βρέφος; Η απάντηση εξαρτάται από πόσο σχετικά ισχυρές είναι οι αιτιάσεις: εάν οδηγώ μεθυσμένος και χτυπήσω ένα παιδί θα τιμωρηθώ περισσότερο απ’ότι αν χτυπήσω ένα γκριφόν κανίς, για τον λόγο ότι ο κηδεμόνας του παιδιού μπορεί να προφέρει πιο βάσιμες αιτιάσεις για την αποζημίωση του απ’ότι ο ιδιοκτήτης του κανίς. Πολλά στοιχεία κάνουν μια αιτίαση πιο βάσιμη, ένα από τα οποία είναι η ισχύς του δεσμού μεταξύ κηδεμόνα και κηδεμονευόμενου αλλά και η αξία για τον κηδεμόνα που είναι συσσωρευμένη μέσα στο κηδεμονευόμενο υποκείμενο, μια αξία που μετριέται και από το πόσο έχει κοστίσει η κηδεμονία στο παρελθόν αλλά και από την αξία που θα μπορούσε ο κηδεμόνας να ελπίζει να κερδίσει στο μέλλον. Ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα αυτής της σκέψης είναι ότι οι γονείς ενός δολοφονημένου έφηβου δικαιούνται περισσότερα απ’ότι οι γονείς ενός βρέφος, κάτι που βρίσκω λογικό.

    Όσον αφορά τον δολοφόνο και το βρέφος και σύμφωνα με τα παραπάνω ο δολοφόνος έχει παραπάνω δικαιώματα από το βρέφος στο βαθμό που οι αιτιάσεις του ξεπερνούν τις αιτιάσεις των γονέων του βρέφους. Για παράδειγμα οι αιτιάσεις των γονέων στη ζωή του βρέφους δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να υπερβούν τις αιτιάσεις του δολοφόνου για την ζωή του (εξού και η θανατική ποινή είναι άδικη). Ωστόσο εάν ο δολοφόνος πάει να με σκοτώσει τότε οι αιτιάσεις μου στη ζωή είναι παραπάνω από ίσες με τις δικές του και μπορώ να αμυνθώ θανάσιμα.

    Εκεί που πάσχει λίγο η παραπάνω θεωρία είναι στο τι γίνεται με τα διανοητικά καθυστερημένα άτομα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να μην βρεθεί κανένας να διεκδικήσει τη επανόρθωση των ενδεχόμενων ζημιών τους από τρίτους. Ακόμα και οι γονείς (εάν υπάρχουν) μπορεί να μην αισθάνονται αυτή την ανάγκη, μπορεί δηλαδή να το έχουν παρατήσει «στη τύχη του». Νομίζω όμως ότι εάν συμφωνούμε αρκετοί πως η ηθική μας αίσθηση προσβάλλεται από τέτοιες περιπτώσεις τότε θα μπορούμε εθελοντικά να δημιουργήσουμε τους απαραίτητους θεσμούς ώστε να αποκτήσουν και τα αζήτητα παιδιά κηδεμόνες.

    Reply
  3. κουκ σε παρακαλουμε προσεχε λιγο με το κουμπι quote. Τα tags θελουν και κλεισιμο με /quote , παραλιγο να μας ανατιναξεις τον σερβερ :-)

    Επισης φαινεται να υπαρχει καποιο προβλημα με το σχολιο σου, διπλο κειμενο κτλ Πες μας πως θες να διορθωθει…

    Reply
  4. Το σχόλιο του δείμου του πολίτη έδωσε ρέστα! Πιο γραφική και άστοχη φλυαρία δεν έχω ξαναδεί!

    Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνουν οι ‘αιτιάσεις’ στην ανάρτηση του κούκ. Εννοείς απλά τη δικαιολόγηση που έχει να προσφέρει ο καθένςα?

    Reply
  5. Δείμε, όπως σου έχω πει και στο παρελθόν, δεν καταλαβαίνω τι εννοείς με τα περί ψευδοδιδικαιωμάτων, δημοκρατίας με πλάγιους χαρακτήρες κοκ. Στο βαθμό που αυτό έχει σχέση με την συζήτησή μας το διευκρινίζεις και τα ξαναλέμε. Ελπίζω να μην σκεφτόσουν τη δική μου περίπτωση όταν μιλούσες για “λαοπλάνους θεωρητικούς”!

    Κουκ,

    Συνεπώς το πραγματικό personhood έχει μεγαλύτερη αξία από το δυνητικό

    Αυτό δεν το αρνήθηκα.

    Όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζουμε στα πρόσωπα είναι «τυχαία» ή για την ακρίβεια καθορίζονται και από παράγοντες που δεν περιορίζονται φυσικά στο πρόσωπο.

    Αυτό δεν το καταλαβαίνω – πιθανόν δεν ήμουν σαφής στο κείμενο. Αυτό που λέω είναι ότι δεν μπορεί να είναι πειστικό το (ας πούμε) επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο το τυχαίο γεγονός ότι ανήκουμε στο ανθρώπινο είδος μας εξασφαλίζει δικαιώματα που δεν έχουν άλλα είδη – χωρίς άλλη κουβέντα. Από την άλλη, ξεκαθάρισα ότι μιλάω για “αφηρημένα” δικαιώματα, δηλαδή για δικαιώματα που έχει ο καθένας μας ανεξαρτήτως του που, πότε και από ποιον γεννήθηκε, του χρώματος του δέρματος του κοκ. Συνεπώς, το τι “αναγνωρίζουμε” είναι άσχετο με την συζήτηση. Γενικά δε φαίνεται να διαχωρίζεις σαφώς τα νομικά από τα ηθικά δικαιώματα καθ΄όλη την έκταση του σχολίου σου και αυτό προκαλεί ένα κάποιο μπέρδεμα.

    Για παράδειγμα, η μητέρα ενός παιδιού έχει κάποια δικαιώματα πάνω στο παιδί της που δεν έχει η γυναίκα δίπλα της παρ’ότι δεν υπάρχει τίποτα πάνω τους που να δικαιολογεί αυτή τη διαφορά.

    Τα νομικά δικαιώματα που έχει τα έχει καλώς στο βαθμό που αυτό γίνεται για λόγους πρακτικούς και στη βάση της εύλογης υπόθεσης ότι οι γονείς νοιάζονται -κατά κανόνα- για το παιδί τους όσο κανείς. Αν υπονοείται κάποιο δικαίωμα εξουσίας ή γενικότερης διαχείρισης το θεωρώ απαράδεκτο. Το γεγονός ότι η κηδεμονία αφαιρείται όταν ασκείται πλημμελώς με καθησυχάζει όσον αφορά αυτό το τελευταίο. Αλλά αυτό δεν είναι προφανώς το θέμα μας και δε θα επεκταθώ.

    Μία θεωρία είναι ότι, είτε είσαι σκύλος, είτε βρέφος, είτε ενήλικας άνθρωπος είναι να μπορείς να εκφέρεις βάσιμες αιτιάσεις για αυτό που δικαιούσαι

    Όταν λες αιτιάσεις φαντάζομαι ότι εννοείς λόγους, αιτιολογία – έτσι δεν είναι;

    Μιλάω για μια δραστηριότητα που πρέπει κανείς να αναλάβει στη πράξη, όχι για μια ιδιότητα που έχει αυτομάτως ως αφηρημένη «ικανότητα».

    Αυτό καθιστά τη “θεωρία” αυτή μάλλον αδιάφορη από κανονιστικής απόψεως. Είναι αδιανόητο να εξαρτώνται τα δικαιώματά μου από το αν μπορώ να επιχειρηματολογήσω καλά σε ένα δικαστήριο! Θα θεωρήσω, λοιπόν, ότι αναφέρεσαι ακριβώς σε αυτή την “ικανότητα” για να μπορέσω να απαντήσω. Άλλωστε, αυτό φαίνεται να λες κι εσύ όταν εξηγείς παρακάτω:

    για τον λόγο ότι ο κηδεμόνας του παιδιού μπορεί να προφέρει πιο βάσιμες αιτιάσεις για την αποζημίωση του απ’ότι ο ιδιοκτήτης του κανίς

    Παρακάτω:

    τα περί «αναστολής» της ιδιότητας προσώπου είναι λιγάκι ακροβασίες δε νομίζετε

    Δεν ξέρω για τους άλλους – εγώ δεν κατανοώ τι σημαίνει “ακροβασίες” αλλά δε διαφωνώ σε ό,τι αφορά τη δυσκολία περιγραφής ενός τέτοιου κριτηρίου.

    Πολλά στοιχεία κάνουν μια αιτίαση πιο βάσιμη, ένα από τα οποία είναι η ισχύς του δεσμού μεταξύ κηδεμόνα και κηδεμονευόμενου αλλά και η αξία για τον κηδεμόνα που είναι συσσωρευμένη μέσα στο κηδεμονευόμενο υποκείμενο, μια αξία που μετριέται και από το πόσο έχει κοστίσει η κηδεμονία στο παρελθόν αλλά και από την αξία που θα μπορούσε ο κηδεμόνας να ελπίζει να κερδίσει στο μέλλον

    Η ισχύς του δεσμού μεταξύ κηδεμόνα και κηδεμονευομένου δεν είναι ασφαλώς σταθερή και, αν το ζήτημα δεν είναι τι “μπορεί” να πει αλλά τι πραγματικά λέει ως προς αυτό ο πρώτος, τα δικαιώματα του δεύτερου (η ζωή του η ίδια!) είναι στο έλεος της επιχειρηματολογικής ικανότητας των γονέων του! Για εμένα, αυτό ειναι προφανώς άτοπο: δεν είναι δυνατόν δύο άνθρωποι (ακόμα και δύο δίδυμα που μεγαλώνουν με διαφορετικούς γονείς!) να έχουν διαφορετικά δικαιώματα επειδή τον ένα τον αγαπούν περισσότερο οι κηδεμόνες του. Ομοίως, θέλω να πιστεύω ότι δεν αντιλαμβάνεσαι τις εξωφρενικά δυσάρεστες συνέπειες που θα είχε η αποδοχή του “κόστους” της κηδεμονίας στο παρελθόν και του προσδωκόμενου κέρδους ως κριτηρίων. Ο Σκρουτζ Μακ Ντακ έχει έναν εντονότατο δεσμό με την πρώτη του δεκάρα, έχει ξοδέψει μία περιουσία και έχει φθαρεί ψυχικά για να την προστατεύσει ή να την επανακτήσει κατά το παρελθόν και προσδοκά τεράστια κέρδη από την “επιβίωσή” της. Αν, λοιπόν, η δεκάρα αυτή κινδυνεύει ταυτόχρονα με ένα μωρό (ή έναν οποιοδήποτε άνθρωπο, η θεωρία σου δε φαίνεται να διακρίνει) και ειδικά μάλιστα ένα που δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητό σε κανέναν, και κινδυνεύουν κατά τρόπο που μας υποχρεώνει να σώσουμε ή την μία ή το άλλο, εσύ προτείνεις να σώσουμε τη δεκάρα. Βλέπεις κάτι βαθύτατα δυσάρεστο σε βαθμό παραλογισμού ή εγώ είμαι υπερβολικά ευαίσθητος όσον αφορά τα μωρά;

    Εκεί που πάσχει λίγο η παραπάνω θεωρία είναι στο τι γίνεται με τα διανοητικά καθυστερημένα άτομα που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να μην βρεθεί κανένας να διεκδικήσει τη επανόρθωση των ενδεχόμενων ζημιών τους από τρίτους. Ακόμα και οι γονείς (εάν υπάρχουν) μπορεί να μην αισθάνονται αυτή την ανάγκη, μπορεί δηλαδή να το έχουν παρατήσει «στη τύχη του». Νομίζω όμως ότι εάν συμφωνούμε αρκετοί πως η ηθική μας αίσθηση προσβάλλεται από τέτοιες περιπτώσεις τότε θα μπορούμε εθελοντικά να δημιουργήσουμε τους απαραίτητους θεσμούς ώστε να αποκτήσουν και τα αζήτητα παιδιά κηδεμόνες.

    Πρώτον, με εντυπωσιάζει το γεγονός ότι βρίσκεις μόνο αυτό το ψεγάδι στη “θεωρία” σου. Το γεγονός ότι ένα κοριτσάκι που ζει με μία πολυμελή οικογένεια στην Κίνα ή την Ινδία δε θα έχει σχεδόν κανένα δικαίωμα σε σχέση με ένα κοριτσάκι που έχει γεννηθεί στην Ευρώπη χωρίς το πρώτο να ευθύνεται στο απειροελάχιστο για αυτό δεν σε απασχολεί; Το γεγονός ότι η ζωή ενός αθώου εξαρτάται από το πόσο καλούς λόγους μπορεί να προβάλει ο δολοφόνος του; Το γεγονός ότι ένα δικαίωμα υποβιβάζεται σε άδεια εξαρτώμενη από μπακάλικους λογαριασμούς τρίτων; Δεύτερον, αυτό το “εθελοντικά” τι ακριβώς φιλοδοξεί να επιλύσει; Δηλαδή, αν δε βρεθούν εθελοντές ένας διανοητικά ασθενής μεταβάλλεται σε άψυχο αντικείμενο χωρίς ιδιοκτήτη; Τέλος, νομίζω πως αν αρκεί η “προσβολή της ηθικής μας αίσθησης” (αν καταλαβαίνω καλά τι εννοείς) τότε και τα προβλήματα με το μωρό και τους λοιπούς τα έχουμε λύσει πριν καν προκύψουν: εννοείται πως η συντριπτική πλειονότητα εξ ημών θεωρεί βαθύτατα προσβλητική τη θανάτωση οποιουδήποτε αθώου ανθρώπου. Τέλος, μιλάς συνεχώς για μία “θεωρία” αλλά δυσκολεύομαι να βρω κάποιο κανονιστικό ενδιαφέρον εντός της. Υπάρχει κάποια παραπομπή για να ρίξω μία πιο προσεχτική ματιά;

    Reply
  6. ο Peter Singer δηλώνει στο τέταρτο κεφάλαιο των Practical Ethics του ότι αντιλαμβάνεται ως «πρόσωπο», περίπου όπως και ο Locke, ένα λογικό (rational) και συνειδητοποιημένο ον. Και είναι αυτό το ον, το «πρόσωπο», και όχι το μέλος κάποιου είδους, που είναι φορέας δικαιωμάτων

    ωραια αυτο θα ελεγα ειναι αυτονοητο, οτι δεν φτανει να ονομαζεσαι ανθρωπος για να εχεις δικαιωματα, ουτε μονο οι ανθρωποι τα εχουν. Αλλα κριτηριο ειναι μονο να εισαι συνειδητοποιημενος? η ικανοτητα να αισθανθεις πονο δεν μετραει? δηλαδη αν το εμβρυο αισθανεται πονο αλλα δεν εχει ακριβως αυτοσυνειδηση (που ειναι κατι αλλο βεβαια) μπορουμε να το βασανιζουμε?

    αν το να είναι κανείς «πρόσωπο» είναι πολύτιμο (κάτι που είναι προφανές), η δυνατότητα να γίνει τέτοιο, αν τα πράγματα αφεθούν στη φυσιολογική τους πορεία, θα πρέπει να είναι επίσης άξια κάποιας προστασίας

    καλο τρυκ αλλα επικινδυνο. Το σπερμα μπορει να γινει προσωπο, ειναι αρα εγκλημα να το πετας μεσα σε ενα χρησιμοποιημενο προφυλακτικο?

    και οι βαρύτατα διανοητικά ασθενείς θα πρέπει να είναι άξιοι κάποιων βασικών δικαιωμάτων στη βάση του ότι αφενός μεν είναι αδύνατον να γνωρίζουμε με ακρίβεια ποια είναι η αντίληψη του περιβάλλοντος που έχουν[…]και αφετέρου διότι κανείς δεν ξέρει πότε θα επανέλθουν

    ωραιο αυτο.

    Αν, λοιπόν, σε μία κατάσταση ανάγκης, μπορούμε να σώσουμε είτε το σκυλί είτε το μωρό, δεν υπάρχει prima facie κανένας καλός λόγος για να διαλέξουμε το δεύτερο.

    αυτο ειναι προβλημα? γιατι δεν μπορεις να πεις απλα οτι μονο οσοι εχουν τουλαχιστον το δυναμικο να γινουν καποτε πληρεις ανθρωποι ή να εχουν αντιστοιχη “προσωποσυνη” εχουν τα πληρη δικαιωματα? Το βρεφος θα γινει προσωπο αν σωθει, ο σκυλος οχι.

    ΥΓ να σημειωσω καπου εδω Γιαννη οτι μου φαινεται προτιμοτερο να μην επιτιθεσαι με εντονο υφος σε αλλους σχολιαστες. Αν θες να γραψεις καποιο επιχειρημα, μετα χαρας θα το δεχτουν ολοι, η σκετη ξερη επιθεση δεν ξερω αν εχει νοημα.

    Reply

Leave a Comment