Διανύουμε καιρό πανδημίας, πράγμα που συνιστά μια καινούργια εμπειρία για όλους μας. Πρόκειται για κάτι που κανείς μας δεν έχει ξαναζήσει. Ούτε καν το Σύνταγμα, ούτε καν οι σοφοί συνταγματολόγοι μας.
Δοκιμαζόμαστε όλοι λοιπόν, δοκιμάζεται και η συνταγματική τάξη. Τα νομικά εργαλεία που προβλέπονται για έκτακτες καταστάσεις πρέπει να ερμηνευθούν και να δοκιμαστούν στην πράξη. Ας εξετάσουμε λοιπόν μερικά σημεία:
1. Το άρ. 48 Σ προβλέπει περί εφαρμογής του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας (εφαρμοστικός Ν. 566/1977), κοινώς για πόλεμο. Περίπτωση εφαρμογής του άρ. 48 Σ συνιστά η “άμεση απειλή της εθνικής ασφάλειας“, όρος που δεν αφορά την δημόσια υγεία, ακόμη και σε περίπτωση πανδημίας, όπως φαίνεται από την σύνδεσή της από τις άλλες περιπτώσεις εφαρμογής του άρ. 48 Σ (περιπτώσεις “πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων, … καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος”). Είναι σαφές ότι ο συντακτικός νομοθέτης προέβλεψε την εφαρμογή του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας σε δύο ομάδες περιπτώσεων, 1. επί εξωτερικών απειλών, ήτοι πολέμου και επιστρατεύσεως, 2. επί εσωτερικών απειλών μόνο επί απόπειρας πραξικοπήματος. Και τούτο είναι μια εύλογη απόφαση, που εξηγείται απολύτως ιστορικά, διότι ο συντακτικός νομοθέτης δεν ήθελε να παράσχη στον κοινό νομοθέτη το Δίκαιο της Ανάγκης για πήδημα εσωτερικού ψύλλου, π.χ. διασάλευση της δημόσιας τάξης, έχοντας πικρή πείρα των σχετικών υπερβάσεων κατά την διάρκεια της πολυκύμαντης συνταγματικής μας ιστορίας, όπως το 1936 και το 1967. Συνεπώς, δεν επιτρέπεται και δεν πρόκειται να κηρυχθή κατάσταση πολιορκίας λόγω της πανδημίας.
2. Σε κατάσταση πολιορκίας η κυβέρνηση έχει δικαίωμα να αναστείλη μεταξύ άλλων την εφαρμογή του άρ. 11 Σ, ήτοι του δικαιώματος του συνέρχεσθαι. Εξ αντιδιαστολής προκύπτει ότι μόνον τότε έχει το δικαίωμα της αναστολής και όχι αν δεν εφαρμοστή το άρ. 48 Σ, ήτοι σε μια απλή πανδημία. Σε τέτοιου είδους περιπτώσεις απειλής κατά της δημόσιας υγείας, ασφαλώς βέβαια το κράτος μπορεί να περιορίση το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, σε συμφωνία πάντοτε με τους περιορισμούς που προβλέπει το ίδιο το άρ. 11 Σ και αρκεί ο περιορισμός να μην αναιρή τον πυρήνα του δικαιώματος. Με άλλα λόγια, δεν επιτρέπεται να απαγορευθούν όλες οι συναθροίσεις, αλλά απαιτείται αναλογικότητα μεταξύ του μέτρου και του επιδιωκόμενου σκοπού.
3. Ποιοι όμως είναι αυτοί οι επιτρεπτοί συνταγματικώς περιορισμοί; Το άρ. 11 Σ ορίζει ότι “Οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει”. Από το άρθρο αυτό προκύπτει ότι η αναλογική απαγόρευση των συναθροίσεων, έστω π.χ. άνω των 10 ατόμων, δεν μπορεί να είναι καθολική, αλλά μόνο τοπική (διότι δεν προκύπτει κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια). Σημειώνω εν παρόδω ότι, δυστυχώς και δυστυχέστατα, δεν διαθέτουμε σύγχρονη νομοθεσία περί συναθροίσεων.
4. Ας επιμείνω όμως λίγο σε αυτό το σημείο. Το άρ. 68 παρ. 2 της ΠΝΠ της 20ής Μαρτίου 2020 (ΦΕΚ Α-68) περί δυνατότητας απαγόρευσης των συναθροίσεων είναι εν μέρει αντισυνταγματικό. Η δημόσια υγεία δεν συνιστά περίπτωση της δημόσιας ασφάλειας, συνεπώς δεν μπορεί να επιβληθή γενική, παρά μόνο τοπική απαγόρευση των συναθροίσεων (άρ. 11 Σ). Το νομικό ερώτημα λοιπόν εντοπίζεται στο εξής: συνιστά η δημόσια υγεία περίπτωση δημοσίας ασφαλείας; Αν ναι, δεν υπάρχει αντισυνταγματικότητα. Αν όχι, όπως υποστηρίζω εγώ, υπάρχει αντισυνταγματικότητα. προβλέπει λοιπόν το άρ. 68 παρ. 2:
Για επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας που συνίστανται στη μείωση του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, είναι δυνατόν, με απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνο-μίας μετά από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID-19, να επιβάλλεται, για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα, σε όλη την Επικράτεια ή σε ορισμένη μόνο περιοχή, απαγόρευση δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων, στις οποίες συμμετέχει ένας ελάχιστος αριθμός ατόμων.
5. Προτού χωρήσω σε γραμματική και συστηματική και τελεολογική ερμηνεία, να ξεπετάξουμε πρώτα μερικές προκαταρκτικές αντιρρήσεις. Όχι, το Σύνταγμα δεν είναι ευχολόγιο ή κατάλογος συμβουλών, είναι νομικό κείμενο που αναπτύσσει κανονιστικότητα. Ναι, οι λέξεις έχουν νόημα και δεν μπορούμε να τις τανύουμε για πολιτικές σκοπιμότητες. Όχι, οι περιορισμοί των περιορισμών των ατομικών δικαιωμάτων δεν παρακάμπτονται με επικλήσεις σε λατινικές φράσεις όπως σάλους πάτριαε σουπρέμα λεξ. Όχι, το δημόσιο συμφέρον δεν συνιστά άγραφο περιορισμό των ατομικών δικαιωμάτων, που κατανικά την ρητή βούληση του συντακτικού νομοθέτη. Όχι, singularia non sunt extendenda. Όχι, οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων δεν ερμηνεύονται διασταλτικά, δεν εφαρμόζονται αναλογικά, δεν είναι ευέλικτοι, προσαρμόσιμοι, πλαδαροί, εύπλαστοι, βολικοί. Εννοώ πάντα στην αποδώ μεριά του Αιγαίου.
6. Τι είναι λοιπόν η δημόσια ασφάλεια; Το Σύνταγμα δεν την ορίζει, αλλά υπάρχει στην κείμενη νομοθεσία. θα καταφύγουμε λοιπόν στην κοινή νομοθεσία για να ερμηνεύσουμε ένα συνταγματικό όρο, όπως ακριβώς θα κάναμε και με όρους όπως “σύλληψη”, “έγκλημα”, “βασανιστήρια”, όρους που επίσης υπάρχουν, αλλά δεν ορίζονται στο Σύνταγμα. Ερευνώντας λοιπόν την κοινή νομοθεσία, παρατηρώ ότι το Υπουργείο Υγείας δεν διαθέτει Διεύθυνση Δημόσιας Ασφαλείας, διαθέτει όμως Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας. Για φαντάσου. Αντιθέτως, μαντέψετε ποιος διαθέτει Διεύθυνση Δημοσίας Ασφαλείας: απίστευτο, το Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως. Αλλά και η κοινή των λέξεων χρήση ομιλεί υπέρ της άποψής μου: όταν λέμε ότι ο διαβήτης συνιστά μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας ή ότι το έννομο αγαθό του νόμου περί ναρκωτικών είναι η δημόσια υγεία, κανενός το μυαλό δεν πηγαίνει στην απαγόρευση συναθροίσεων, για τον πολύ απλό λόγο ότι η δημόσια υγεία δεν έχει καμία σχέση με το δικαίωμα του συνέρχεσθαι!
7. Υπάρχει όμως και αυθεντικός ορισμός της δημόσιας ασφάλειας στην κείμενη νομοθεσία, που είναι ασφαλώς η αστυνομική νομοθεσία και όχι η νομοθεσία περί υγείας. Το άρ. 11 παρ. 5 Ν. 4249/2014 (ΕΛΑΣ) προβλέπει τα εξής:
Η άσκηση της αστυνομίας δημόσιας ασφάλειας περιλαμβάνει ιδίως: α. την δίωξη των εγκλημάτων κατά της ζωής, της προσωπικής ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και λοιπών περιουσιακών δικαιωμάτων, β. την δίωξη του οικονομικού και του ηλεκτρονικού εγκλήματος, γ. τον έλεγχο και την δίωξη της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, δ. την δίωξη του λαθρεμπορίου και της αρχαιοκαπηλίας, ε. την μέριμνα για την προστασία των ανηλίκων και την εφαρμογή των διατάξεων για τα ήθη, στ. τον έλεγχο της τήρησης των διατάξεων που αφορούν τα υπομνήματα και την προστασία του εθνικού νομίσματος και συναλλάγματος, ζ. την επιτήρηση των τόπων όπου συχνάζουν οι ύποπτοι διάπραξης εγκλημάτων και τον έλεγχο των προσώπων αυτών, η. την αναζήτηση εξαφανισθέντων προσώπων και απολεσθέντων και κλεμμένων αντικειμένων, θ. την αναζήτηση και σύλληψη των διωκόμενων προσώπων.
ΟΕΔ.
8. Κι αν ο συντακτικός νομοθέτης του 1975 το ξέχασε; Θα κάτσουμε να πεθάνουμε όλοι για μια τυπικότητα; Καταρχάς, το Σύνταγμα μόλις αναθεωρήθηκε, από την ίδια τούτη δω την κυβέρνηση. Στον αναθεωρητικό νομοθέτη, τον τέταρτο κατά σειρά, ήσαν γνωστές επιδημίες, όπως της γρίππης των χοίρων, των πτηνών και παρόμοιες, αλλά δεν θεώρησε αναγκαίο να περιορίση τα ατομικά δικαιώματα περαιτέρω. Τέλος, θυμίζω ότι όλη αυτή η συζήτηση αφορά την καθολική απαγόρευση, ήτοι την ολοκληρωτική και ομοιόμορφη απαγόρευση στην Αθήνα και την Πάτρα, την Πίνδο και την Κάσο. Η τοπική απαγόρευση είναι καθ’ όλα νόμιμη (έστω και εμμέσως, επειδή “απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής”) και ικανοποιεί περίφημα τον νομοθετικό σκοπό.
9. Όλα όσα έχουμε πει μέχρι τώρα, αφορούν την απαγόρευση μόνο των υπαίθριων συναθροίσεων. Οι συναθροίσεις που δεν είναι υπαίθριες απαγορεύεται να περιοριστούν (γιαυτό άλλωστε και δεν προβλέπεται τίποτα σχετικά στην επίμαχη ΠΝΠ). Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί παρά να σημαίνη ότι ούτε καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας μπορεί να επιβληθή. Δηλαδή, εκτός των εξαιρέσεων για εργαζομένους, ιατρούς, σώματα ασφαλείας κλπ, εξυπακούεται συνταγματικώς ότι δεν μπορεί να απαγορευθή στους πολίτες να κυκλοφορούν για να συνέρχωνται σε ιδιωτικές κατοικίες ίνα παίξωσι μπιρίμπα. Είναι ηλίθιο, είναι επικίνδυνο, αλλά δεν μπορεί να γίνη παράνομο.
10. Ωστόσο το άρ. 68 παρ. 3 της επίμαχης ΠΝΠ άλλα κελεύει, περιγράφοντας την νομιμότητα των μη υπαιθρίων συναθροίσεων:
Για επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας που συνίστανται στη μείωση του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, είναι δυνατόν να επιβάλλονται ως μέτρα πρόληψης και για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα, περιορισμοί ή απαγόρευση της κυκλοφορίας των πολιτών εν όλω ή εν μέρει στην Επικράτεια. Από τα μέτρα του προηγούμενου εδαφίου εξαιρούνται μετακινήσεις των πολιτών για την εξυπηρέτηση ζωτικών, προσωπικών ή επαγγελματικών, αναγκών τους που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν με άλλον τρόπο.
11. Από την στιγμή που ζήτημα εφαρμογής της κατάστασης πολιορκίας δεν τίθεται, το κράτος δεν αποκτά ούτε τις υπόλοιπες έκτακτες εξουσίες του Ν. 566/1977, όπως είναι για παράδειγμα οι απεριόριστες έρευνες σε κατοικία, ήτοι χωρίς παρουσία δικαστικού λειτουργού, οι διοικητικές εκτοπίσεις, οι συλλήψεις χωρίς ένταλμα ή η απαγόρευση της απεργίας. Τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και θα εξακολουθήσουν ισχύοντα, πανδημία ξεπανδημία.
12. Το άλλο συνταγματικό δικαίωμα που πλήττεται ευθέως και βαθέως από τα κυβερνητικά μέτρα είναι η θρησκευτική ελευθερία ως ελευθερία θρησκευτικής λατρείας. Και εδώ δεν μπορεί να παραβιαστή ο πυρήνας του δικαιώματος και κάθε κρατικό μέτρο πρέπει να σέβεται την αρχή της αναλογικότητας. Μέχρι στιγμής τα κυβερνητικά μέτρα που περιορίζουν την άσκηση της θρησκευτικής λατρείας φαίνονται εν τάξει εξ επόψεως νομιμότητας. Η θρησκευτική λατρεία περιωρίστηκε κατόπιν διαβούλευσης, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας και χωρίς να παραβιαστή ο πυρήνας του δικαιώματος.
Προσθήκη 27Μαρ20:
13. Το θέμα εντοπίζεται πλέον στους περιορισμούς της κυκλοφορίας που επεβλήθησαν μετά την συγγραφή αυτού του άρθρου (για την ντε φάκτο απαγόρευση των μη υπαίθριων συναθροίσεων δεν βλέπω να κόπτεται κανένας). Οι περιορισμοί αυτοί δεν συνιστούν καθολική απαγόρευση της κυκλοφορίας, δεδομένου ότι επιτρέπουν ευρείες εξαιρέσεις, ακόμη και για να βγάλουμε τον σκύλο μας βόλτα ή να πάμε για τρέξιμο. Επιπλέον, η προσωπική μετακίνηση δεν προϋποθέτει άδεια της αρχής, αλλά απλή γνωστοποίηση, δεδομένου ότι το μήνυμα που στέλνουμε δεν το επεξεργάζεται κανένας υπάλληλος, αλλά απαντάται με τρόπο μηχανικό. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για μέτρα βαρύτατα και πρωτοφανή, τα οποία αντιστρέφουν την σχέση κανόνα και εξαίρεσης, απαγορεύουν αδιακρίτως ολόκληρες κατηγορίες μετακινήσεων, όπως τα ταξίδια αναψυχής, και δεν διακρίνουν μεταξύ νοσούντων, υγιών και υπόπτων πολιτών. Εύλογα υποστηρίζεται λοιπόν ότι συνιστούν προσβολή του πυρήνα της οικείας ατομικής ελευθερίας. Μιας ελευθερίας η οποία θυμίζω ότι δεν αναστέλλεται ούτε καν σε κατάσταση πολιορκίας: αν γινόταν πραγματικός πόλεμος και αν εφαρμοζόταν πραγματικό Δίκαιο της Ανάγκης, η κυβέρνηση δεν θα είχε δικαίωμα να μαντρώση όλο τον πληθυσμό στο σπίτι του.
Έτσι τουλάχιστον το έβλεπε ο Μάνεσης το 1982:
“Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί παρά να σημαίνη ότι ούτε καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας μπορεί να επιβληθή. Δηλαδή, εκτός των εξαιρέσεων για εργαζομένους, ιατρούς, σώματα ασφαλείας κλπ, εξυπακούεται συνταγματικώς ότι δεν μπορεί να απαγορευθή στους πολίτες να κυκλοφορούν για να συνέρχωνται σε ιδιωτικές κατοικίες ίνα παίξωσι μπιρίμπα. Είναι ηλίθιο, είναι επικίνδυνο, αλλά δεν μπορεί να γίνη παράνομο.”
Ενδιαφέρουσα άποψη, επειδή όμως “οι λέξεις έχουν νόημα και δεν μπορούμε να τις τανύουμε για πολιτικές σκοπιμότητες” και “το Σύνταγμα δεν είναι ευχολόγιο ή κατάλογος συμβουλών, είναι νομικό κείμενο που αναπτύσσει κανονιστικότητα”, ας διαβάσουμε το άρθρο 5.4 του Συντάγματος καθώς και την ερμηνευτική αυτού δήλωση:
“4. Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν.” Και η ερμηνευτική αυτού δήλωση: “Ερμηνευτική δήλωση: Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει.”
Μα η ερμηνευτική δήλωση του άρ. 5 αφορά την απαγόρευση *ατομικών* διοικητικών μέτρων. Τα περιοριστικά μέτρα που επεβλήθησαν, που δεν θα τα ωνόμαζα “απαγόρευση κυκλοφορίας”, δεν συνιστούν ατομικά, αλλά *καθολικά* διοικητικά μέτρα.
Το ουσιώδες, που δεν το έχει θίξει κανείς, είναι ότι δεν επιτρέπεται η απαγόρευση των μη υπαίθριων συναθροίσεων. Συνεπώς, δεν απαγορεύεται ούτε η μετάβαση στον τόπο της μη υπαίθριας συνάθροισης.
Αν επιτρέπεται ο περιορισμός για *κάθε ένα* μέρος του συνόλου, έπεται ότι επιτρέπεται και για όλα τα μέλη του συνόλου. Άρα επιτρέπονται και τα καθολικά μέτρα.
Πολλώ δε μάλλον που υπάρχει και το 21.3: “Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων.”
“Το ουσιώδες, που δεν το έχει θίξει κανείς, είναι ότι δεν επιτρέπεται η απαγόρευση των μη υπαίθριων συναθροίσεων. Συνεπώς, δεν απαγορεύεται ούτε η μετάβαση στον τόπο της μη υπαίθριας συνάθροισης.”
Αν ισχύει αυτό, τότε η ερμηνευτική δήλωση του 5.4 είναι κενή νοήματος, πρακτικά ανεφάρμοστη κι απρόσφορος ο ρητά επιτρεπόμενος περιορισμός. Επειδή δε μπορεί να ισχύει τίποτα από αυτά, προφανώς ο περιορισμός του 5.4 περιλαμβάνει και περιορισμό της ελευθερίας συνάθροισης, υπαίθρια και μη.
Πόσο πιο σαφώς να πη ο συντακτικός νομοθέτης ότι επιτρέπονται μόνο τα ατομικά μέτρα; Δες το άρθρο του Κουρουνδή στην Εφημερίδα των Συντακτών, έχει παραπομπές Δαγτόγλου, Μάνεση, Χρυσόγονο και όλοι λένε το ίδιο πράγμα, αυτό που λέω και εγώ.
https://www.efsyn.gr/node/236348
Η στόχευση των ατομικών μέτρων αφορά τους νοσούντες και τους υπόπτους, όχι ένα πληθυσμό 11 εκ., όπου περιλαμβάνονται π.χ. ανήλικοι και απομονωμένοι επί 13 ήδη ημέρες.
“Η στόχευση των ατομικών μέτρων αφορά τους νοσούντες και τους υπόπτους, όχι ένα πληθυσμό 11 εκ., όπου περιλαμβάνονται π.χ. ανήλικοι και απομονωμένοι επί 13 ήδη ημέρες.”
Σε πρώτη φάση αυτό το κρίνουν επιδημιολόγοι κι ειδικοί δημόσιας υγείας, όχι νομικοί που μέχρι χτες δεν ήξεραν τι είναι η επιδημική καμπύλη ή με επίκληση γνωμοδοτήσεων που είχαν κατά νου τη Μακρόνησο κι όχι πανδημίες.
Επιπλέον δεν αναιρεί η επίκληση στην αυθεντία τη λογική: εφόσον είναι δυνατόν να εκδοθεί ατομικός περιορισμός για οποιονδήποτε κάτοικο της χώρας (δεδομένου ότι τούτο κρίνεται αναγκαίο και με σεβασμό στην αναλογικότητα κλπ κλπ), δίχως περιορισμό στο πόσους αφορά, έπεται ότι μπορεί να τους αφορά *όλους*. Πόσο πιο απλά να το πει το έρμο Σύνταγμα;
Εγω πάλι νομίζω οτι οι νομικίστικοι σχολαστικισμοί ειναι ανώφελοι, και κάμπτονται μπροστα στην Ανάγκη.
Αληθεια, τι εκανε ο Βασιλιάς Αγησίλαος, οταν οι σπαρτιατικές μόρες γυρισαν ντροπιασμένες από τα Λεύκτρα, εχοντας τραπεί σε φυγη προ του εχθρου;
Οι Νόμοι προέβλεπαν ρητώς την ποινή του θανάτου, κατι το οποίο ένεκα της λειψανδρίας θα αφηνε την πολη χωρις στρατό, εν οψει της επικείμενης θηβαϊκης εισβολης.
Μήπως συμβουλευθηκε τη Νομικη Υπηρεσία περί του πρακτέου; Μαλλον οχι, διοτι οταν προσταζει η Ανάγκη, τότε “τους νόμους δει σήμερον εάν καθεύδειν”.
Η απαγορευση των συναθροίσεων ειναι και εύλογη, και αναλογική και νόμιμη, και ολα τα καλά του Θεού, αφού η Επιστήμη την κρίνει αναγκαία και επιβεβλημένη.
Η απαγόρευση της κυκλοφορίας στους δρόμους είναι κραυγαλέα παρανομία και καταπάτηση του Συντάγματος απο την Κυβέρνηση του Κούλη, αφού ο κύριος Τσιόδρας είπε οτι δεν ειναι αναγκαία.
Αυτο το πρωτοφανους γελοιοτητας μετρο δεν εχει επιβληθει σε καμμια χωρα του δυτικου κοσμου.
Στην Ιταλία εξ οσων γνωρίζω επεβληθη -ορθως- απαγορευση εξοδου των πολιτων απο τα ορια του δήμου τους, και αυτο μονο στις περιοχες με πολλα κρούσματα.
Επειδή υπέπεσε στην αντίληψη μου ότι δυσκολεύεστε να κατανοήσετε το σχόλιο μου, ίσως θα ήταν καλό να μελετήσετε την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ 4675/1998 η οποία έκρινε συνταγματική *γενική ρύθμιση* που περιορίζει τα δικαιώματα του άρθρου 5 του Σ κι έχει “προσωρινό και επείγοντα χαρακτήρα και αποβλέπει στην αντιμετώπιση μείζονος προβλήματος της χώρας”.
Επειδή δεν είμαι ανέντιμος και κακοπροαίρετος συνομιλητής, πράγμα που δε μπορώ δυστυχώς να ορκιστώ για εσάς και την διαδικτυακή σας παρέα, θα σας πω κι ότι η εν λόγω απόφαση είχε ισχυρή μειοψηφία, η οποία όμως αφορούσε το αν το εν λόγω μέτρο ήταν όντως γενικό ή ατομικό.
Από το ότι επιτρέπεται το λίγο, δεν συνεπάγεται ότι επιτρέπεται το πολύ, όπως ακριβώς από το ότι επιτρέπεται να πιω μια μπίρα και να οδηγήσω δεν συνεπάγεται ότι επιτρέπεται να πιω δέκα μπίρες και να οδηγήσω. Το λογικό επιχείρημα λειτουργεί ακριβώς ανάποδα λοιπόν.
Εσύ υποστηρίζεις ότι μέτρα που εισάγονται με νόμο και αφορούν 11 εκ. ανθρώπους είναι ατομικά; Κάπου οι λέξεις χάνουν το νόημά τους. Δεν είναι καν γενική ατομική διοικητική πράξη.
Η έξοδος από την χώρα των οφειλετών του Δημοσίου αφορά περιορισμό της ελευθερίας μιας μικρής μερίδας πολιτών. Εδώ έχουμε οιονεί φυλάκιση του συνόλου των πολιτών. Έχει διαφορά.
Κατά τα λοιπά, το γαλλικό Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε σε αυτήν την φάση καθολική απαγόρευση: https://www.conseil-etat.fr/actualites/actualites/statuant-en-urgence-le-conseil-d-etat-rejette-la-demande-de-confinement-total-et-enjoint-au-gouvernement-de-preciser-la-portee-de-certaines-interd.
“Από το ότι επιτρέπεται το λίγο, δεν συνεπάγεται ότι επιτρέπεται το πολύ”
Δε μιλάμε για πολύ και λίγο, αλλά για σύνολο και τα μέλη του. Έστω ότι η Ελλάδα κατοικείται από 4 μόνο άτομα, το ένα ταυτόσημο με το άλλο πλην του ονόματος: το Θάνο, το Θανάση, το Σάκη και τον Αθανάσιο. Κι έστω ότι η χώρα καλύπτεται παροδικά από πυρηνικό σύννεφο, η έκθεση στο οποίο είναι θανατηφόρα. Είναι αντισυνταγματικό να περιορίσουμε την κυκλοφορία του *συνόλου του πληθυσμού της χώρας* ενώ θα ήταν συνταγματικό να περιορίσουμε την κυκλοφορία μόνο του Σάκη; Όλοι βρίσκονται στην ίδια κατάσταση και το κράτος έχει τις ίδιες υποχρεώσεις απέναντι τους.
Εσείς ισχυρίζεστε ότι ναι, θα ήταν αντισυνταγματικό. Εγώ ισχυρίζομαι ότι αν μπορεί να ασκηθεί μία πράξη σε οποιοδήποτε μέλος του συνόλου, τότε μπορεί να ασκηθεί σε κάθε μέλος του συνόλου εφόσον πληρούνται οι ίδιες προϋποθέσεις, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα ασκηθεί σε όλα τα μέλη του συνόλου.
Επί του συγκεκριμένου, στην Ελλάδα δεν έχει επιβληθεί ολοκληρωτική απαγόρευση κυκλοφορίας, αλλά μέτρα παρόμοια με αυτά που έχουν επιβληθεί στη Γαλλία και με τα οποία το γαλλικό ΣτΕ δεν έχει ως τώρα πρόβλημα. Σημειωτέον ότι οι Γάλλοι δικαστές στο ανωτέρω λινκ λέει ότι κάποιες από τις εξαιρέσεις που έχει προβλέψει το κράτος στον περιορισμό “apparait trop large”.
Κατά τα λοιπά δεν έχω ισχυρή γνώμη. Σε αντίθεση μ’εσάς ίσως, δεν έχω μελετήσει τυχόν υπερνομοθετικά κείμενα, νομολογία δικαστηρίων (όπως η ανωτέρω απόφαση του ΣτΕ), πορίσματα επιδημιολόγων και λοιπών ειδικών για να γνωμοδοτήσω ως προς το αν ο περιορισμός είναι επιτρεπτός, πρόσφορος κι αναγκαίος. Έχω την κακή συνήθεια βλέπετε να αμφιβάλω για την ορθότητα της διαίσθησης μου.
“Η έξοδος από την χώρα των οφειλετών του Δημοσίου αφορά περιορισμό της ελευθερίας μιας μικρής μερίδας πολιτών. Εδώ έχουμε οιονεί φυλάκιση του συνόλου των πολιτών. Έχει διαφορά.”
Θα απαντήσω με παραπομπή σε έναν σπουδαίο διανοούμενο και φιλόσοφο του διαδικτύου που πιθανόν γνωρίζετε:
“Το ερώτημα που θέτω είναι άλλο: τι κάνει αυτό το κείμενο νομικό; Είναι καν νομικό κείμενο; Αρκεί ότι εκφέρεται από έναν νομικό εφ’ ενός νομικού ζητήματος και περιέχει μια νομική κρίση;”
Αναρτώ και εδώ με την άδειά σας.
Η πρόθεση των συντακτών του Σ1975 ήταν να περιορίσουν τη δυνατότητα του καινού τότε κρατικού μας μηχανισμού (…) να αναπτύξει δραστηριότητες που είχε στο τσεπάκι της η προηγηθείσα εθνοσωτήριος επταετής διοίκηση της χώρας από συνταγματάρχες.
Επί ορισμένων σημείων της παρούσης αναρτήσεώς σου:
Επί των σημείων 9-11: Η παρ. 4 του άρ. 5Σ είναι φτιαγμένη, για να μην μπορεί η κυβέρνηση να απαγορεύει την ελεύθερη είσοδο, έξοδο, κίνηση στη Μελίνα Μερκούρη, τον Μίκη Θεοδωράκη και όλους όσοι την αμφισβητούν και θέλουν να την αλλάξουν. Δεν διατυπώθηκε, ώστε να ρυθμίζει τα της δημόσιας υγείας. Εξ ου και η ερμηνευτική δήλωσή της, που όντως αφορά μόνο τα ατομικά διοικητικά μέτρα, δείχνει e contrario τον σκοπό της, που ήταν λαϊκιστί “είπαμε να μην εκδίδετε ατομικά διοικητικά μέτρα εις βάρους κάποιου που έχει αντίθετη γνώμη για το πολίτευμα, αλλά μην είμαστε μαλάκες: αν αυτός ο κάποιος έχει λοιμώδη νόσο, να του εκδώσετε ατομικό διοικητικό μέτρο”.
Επί του σημείου 4: Ομοίως, το άρθρο 11 του Συντάγματος καταστρώθηκε σε τρόπο ώστε να μην μπορούν τα όργανα του κράτους να περιορίζουν την ελευθερία των συναθροίσεων οι οποίες γίνονται για να τα ανατρέψουν και να εγκαθιδρύσουν άλλα. Αυτό ισχύει τόσο ως προς την πρόνοια του Συντάγματος να απαγορεύει στην αστυνομία την παρουσία της στις ιδιωτικές μη υπαίθριες συναθροίσεις όσο και ως προς τη χρήση των εννοιών “δημόσια ασφάλεια” και “σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής” αναφορικά με τις υπαίθριες συναθροίσεις.
Τον συντακτικό νομοθέτη ενδιέφερε η δημόσια ασφάλεια και όχι η δημόσια υγεία, γιατί ήθελε να περιορίσει τις δυνατότητες των κρατικών οργάνων στην πρώτη μόνο περίπτωση και ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΏΣ ΘΑ ΡΥΘΜΙΖΕ τη δεύτερη περίπτωση. Εξ ου και οι έννοιες “δημόσια ασφάλεια” και “κοινωνικοοικονομική ζωή” διατυπώνονται ως αντίθετες, ώστε δηλαδή να μην μπορεί “γενικά” το κρατικό όργανο να απαγορεύει τις υπαίθριες συναθροίσεις παρά μόνο για επικείμενο σοβαρό κίνδυνο της δημόσιας ασφάλειας και να μην μπορεί “σε ορισμένη περιοχή” για για τον ίδιο λόγο, αλλά για άλλον (τη διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής). Αυτό το κενό νόμου δεν μπορεί να καλυφθεί κατ’ αναλογία των διατάξεων του άρθρου 11, γιατί δεν είναι κατασκευασμένο για να ρυθμίσει τις ίδιες καταστάσεις του συλλογικού βίου.
Ερωτάται λοιπόν: Και ποιο άρθρο εφαρμόζεται στην περίπτωση της πανδημίας λόγω ιού; Μα η παρ. 3 του άρθρου 5 του Συντάγματος, τόσο απλό.
Καλώς τον. Δεν υπάρχει κανένα υπερδικαίωμα στο Σύνταγμα, που παντού και πάντα υπερνικά τα άλλα. Όπου υπάρχουν σαφείς απαγορεύσεις, υπάρχουν σαφείς απαγορεύσεις, τελεία.
Παράδειγμα: κρατούμενος θετικός στον ιό συμπληρώνει 18μηνο. Πρέπει να απολυθή; Υπάρχει κενό; Είχε συνυπολογίσει ο συντακτικός νομοθέτης το ενδεχόμενο πανδημίας; Μήπως πρέπει πραίτερ λέγκεμ να εισαγάγουμε μια εξαιρεσούλα;
Κατά τον ίδιο τρόπο, οι μη υπαίθριες συναθροίσεις δεν μπορούν να απαγορευθούν. Αλλά αυτό ακριβώς έγινε.
Επικαλείσαι τους περιορισμούς της προσωπικής ελευθερίας του άρ. 5 παρ. 3 Σ. Το άρ. 5 παρ. 3 δεν αναστέλλεται ούτε καν σε κατάσταση πολιορκίας! Βρισκόμαστε τάχα ενώπιον περιορισμού που αφήνει άθικτο τον πυρήνα; Η σχέση κανόνα με εξαίρεση έχει σαφώς αντιστραφή. Σκέψου για παράδειγμα ρύθμιση που να προβλέπη πριν εκφράσης μια άποψη να ενημερώνης μια δημόσια αρχή. Θα ήταν υφ’ οιεσδήποτε συνθήκες συνταγματικός ένας τέτοιος περιορισμός;
Τίθενται επίσης θέματα αναλογικότητας, καθώς είμαστε έγκλειστοι λίγο πολύ από τις 11 Μαρτίου, άρα έχουμε διανύσει το στάδιο της 14ήμερης απομόνωσης και είμαστε κατά τεκμήριο υγιείς.
Κύριε Αναγνωστόπουλε,
Τώρα που γυρίσατε από τον περίπατο ακτίνας μερικών χιλιομέτρων που σας επιτρέπεται ως οιωνεί φυλακισμένος που είστε, μπορείτε να μου γνωστοποιήσετε αν καταλάβατε τη διαφορά ανάμεσα σε μικρό και μεγάλο από τη μία και σύνολο και μέλη αυτού από την άλλη; Ή έστω να μου δείξετε πού σφάλει λογικά το παράδειγμα με το πυρηνικό σύννεφο. Με λύπησε ιδιαίτερα η, άστοχη κατά τη γνώμη μου, υπαγωγή στο a fortiori που κάνατε.
“Καλώς τον. Δεν υπάρχει κανένα υπερδικαίωμα στο Σύνταγμα, που παντού και πάντα υπερνικά τα άλλα. Όπου υπάρχουν σαφείς απαγορεύσεις, υπάρχουν σαφείς απαγορεύσεις, τελεία.”
Καλώς σε βρήκα. Μα αυτό ακριβώς επικαλούμαι κι εγώ εις βάρος των περισσότερων ερμηνειών επιμέρους διατάξεων του Συντάγματος. Όπως υπάρχει η προσωπική ελευθερία κίνησης, εγκατάστασης, εισόδου & εξόδου, έτσι υπάρχει και η προστασία της υγείας. Το ποιο θα επικρατήσει στη χρονική συγκυρία εξαρτάται από το πώς θα κρίνει η Βουλή και η Κυβέρνηση. Τώρα κρίνουν ότι πρέπει να κάτσουμε μέσα, συνήθως κρίνουν το αντίθετο διότι δεν υπάρχει λόγος να κρίνουν κάτι άλλο. Σαφής απαγόρευση είναι το 18μηνο που περιέχει νούμερο και μπορώ να μετρήσω, δεν είναι σαφές τίποτε άλλο στο Σύνταγμα ότι κάποιο δικαίωμα νικάει άλλο.
“Παράδειγμα: κρατούμενος θετικός στον ιό συμπληρώνει 18μηνο. Πρέπει να απολυθή; Υπάρχει κενό; Είχε συνυπολογίσει ο συντακτικός νομοθέτης το ενδεχόμενο πανδημίας; Μήπως πρέπει πραίτερ λέγκεμ να εισαγάγουμε μια εξαιρεσούλα;”
Δεν καταλαβαίνω γιατί επικαλείσαι αυτό το παράδειγμα. Φυσικά και θα απολυθεί δυνάμει των διατάξεων που προβλέπουν την προθεσμία του 18μήνου και αμέσως θα εφαρμοστεί ατομικό διοικητικό μέτρο που θα αφορά την υγεία του.
“Κατά τον ίδιο τρόπο, οι μη υπαίθριες συναθροίσεις δεν μπορούν να απαγορευθούν. Αλλά αυτό ακριβώς έγινε.”
Δεν ερμηνεύω τη βούληση του συντακτικού νομοθέτη έτσι, ώστε οποιοδήποτε δικαίωμα να είναι απόλυτο. Και το δικαίωμα της υγείας είναι απόλυτο με τον τρόπο που διατυπώνεται.
“Επικαλείσαι τους περιορισμούς της προσωπικής ελευθερίας του άρ. 5 παρ. 3 Σ. Το άρ. 5 παρ. 3 δεν αναστέλλεται ούτε καν σε κατάσταση πολιορκίας! Βρισκόμαστε τάχα ενώπιον περιορισμού που αφήνει άθικτο τον πυρήνα; Η σχέση κανόνα με εξαίρεση έχει σαφώς αντιστραφή. Σκέψου για παράδειγμα ρύθμιση που να προβλέπη πριν εκφράσης μια άποψη να ενημερώνης μια δημόσια αρχή. Θα ήταν υφ’ οιεσδήποτε συνθήκες συνταγματικός ένας τέτοιος περιορισμός;”
Επικαλούμαι το “όπως νόμος ορίζει” της παρ. 3 του άρ. 5. Η θεωρία του πυρήνα των συνταγματικών δικαιωμάτων δεν είναι καν θεωρία, καθώς δεν μπορεί να ορίσει τι είναι πυρήνας σε καθένα από αυτά (και άρα ξεκινάει κατευθείαν η αυθαιρεσία ερμηνευτών, δικαστών και συνταγματολόγων). Ο κανόνας με την εξαίρεση με ικανοποιεί περισσότερο ως κριτήριο. Ναι, στην Ελλάδα σήμερα έχουμε αντιστροφή τους, γιατί αυτό έκρινε η Κυβέρνηση και θα πρέπει να επικυρώσει και η Βουλή. Επικαλούνται τους γνωστούς λόγους, είτε σε πείθουν ή όχι, αυτοί έχουν πληρέστερη πληροφόρηση και εξειδικευμένη συμβουλευτική από τους λοιμωξιολόγους.
Επομένως, το αντιπαράδειγμά σου για την ελευθερία του λόγου δεν το θεωρώ ισχυρό, επειδή δεν μπορώ να φανταστώ λόγους και συνθήκες, υπό τις οποίες αυτή η προληπτική αδειοδότηση της γνώμης θα έπληττε άλλο συνταγματικό δικαίωμα. Βέβαια, ας σκεφτούμε και τους συμπαθείς παλαιοημερολογίτες (Γ.Ο.Χ. νομίζω αυτοαποκαλούνται) να μοιράζουν φυλλάδια έξω από την Παναγία της Τήνου στις 15 Αυγούστου στους προσερχόμενους προσκυνητές (παράδειγμα καθηγητού μας Ν. Αλιβιζάτου από τις πανεπιστημιακές του παραδόσεις). Στην περίπτωση αυτή, θεωρείς ότι αστυνομική διαταγή που θα απαγόρευε τη διανομή του φυλλαδίου θα ήταν συνταγματικώς σύννομη ή όχι; Εάν είχες (α) 40% πληθυσμό της χώρας Γ.Ο.Χ., (β) την πρόθεσή τους να μοιράζουν φυλλάδια σε κάθε θρησκευτική εορτή των πιστών της Ανατολικής Ορθόδοξης Πίστεως στις αυλές των εκκλησιών και (γ) εκτεταμένα επεισόδια κατά τη διανομή αυτή ανά την επικράτεια, θα θεωρούσες συνταγματική την υποχρεωτική προληπτική προσκομιδή των επίμαχων φυλλαδίων στις κατά τόπους αστυνομικές αρχές και αναλόγως με τη διαπίστωση του περιεχομένου τους τη σχετική αδειοδότηση ή μη (αν θρησκευτικό το περιεχόμενο => απαγόρευση, εάν άλλο, πολιτικό ή εμπορικό => αδειοδότηση) ; Υπό συνθήκες δηλαδή, ναι, μπορώ να φανταστώ και την προληπτική εξέταση γραπτής γνώμης από την αστυνομία.
“Τίθενται επίσης θέματα αναλογικότητας, καθώς είμαστε έγκλειστοι λίγο πολύ από τις 11 Μαρτίου, άρα έχουμε διανύσει το στάδιο της 14ήμερης απομόνωσης και είμαστε κατά τεκμήριο υγιείς.”
Ναι, αλλά εάν τίθεται ζήτημα εκθετικής αύξησης των κρουσμάτων από ασυμπτωματικούς ασθενείς, πώς γνωρίζεις ότι δεν θα προκύψει κατάσταση Μπέργκαμο Ιταλίας τον Ιούνιο στην Ελλάδα, εάν χαλαρώσουν τα μέτρα λόγω της κατά τεκμήριο υγιούς κλινικής εικόνας των περισσοτέρων από εμάς;
“Σαφής απαγόρευση είναι το 18μηνο που περιέχει νούμερο και μπορώ να μετρήσω, δεν είναι σαφές τίποτε άλλο στο Σύνταγμα ότι κάποιο δικαίωμα νικάει άλλο”.
Απολύτως σαφής είναι και ο περιορισμό του περιορισμού ως προς τις μη δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις, αλλά δεν βλέπω να ίδρωσε κανενός το αφτί.
“Και το δικαίωμα της υγείας είναι απόλυτο με τον τρόπο που διατυπώνεται.”
Κανένα δικαίωμα δεν είναι απόλυτο, ούτε καν της ζωής, πολλώ δε μάλλον της υγείας. Επιμέρους πτυχές είναι όμως απόλυτες.
“Ο κανόνας με την εξαίρεση με ικανοποιεί περισσότερο ως κριτήριο. Ναι, στην Ελλάδα σήμερα έχουμε αντιστροφή τους, γιατί αυτό έκρινε η Κυβέρνηση και θα πρέπει να επικυρώσει και η Βουλή”.
Ε αυτό δεν μοιάζει λίγο με προσβολή του πυρήνα; :-) Τι πάει να πη “έκρινε η Κυβέρνηση και η Βουλή”; Υπάρχουν όρια. Είσαι βέβαιος ότι θες να αναγνωρίσης στην κρατική εξουσία το δικαίωμα να αντιστρέφη την σχέση κανόνα-εξαίρεσης, επειδή έτσι έκρινε;
“Υπό συνθήκες δηλαδή, ναι, μπορώ να φανταστώ και την προληπτική εξέταση γραπτής γνώμης από την αστυνομία.”
Νά τα μας…
Χ, χαίρομαι που με παρακολουθείς και στο φβ. Η διαφορά ενός συνόλου με τέσσερα μέλη με ένα σύνολο με 11 εκ. μέλη είναι γκλιν γκλον γκλονγκ 2,75 εκ. φορές. Το ζήτημα είναι όμοιο με το ζήτημα του πόσα πρόβατα δημιουργούν κοπάδι. Ένα μέτρο που αφορά το 25% του πληθυσμού δεν είναι ατομικό μέτρο, είναι καθολικό μέτρο, πολλώ δε μάλλον αν αφορά το 100%. Μπορεί να δικαιολογήται ως τέτοιο, αλλά δεν δικαιολογείται πάντως από την εξαίρεση του άρ. 5 παρ. 4, η οποία αφορά ατομικά μέτρα και όχι καθολικά. Ατομικά σημαίνει πρωτίστως εξατομικευμένα και όχι αδιαφοροποίητα. Εξ ορισμού αφορούν μια μειοψηφία του πληθυσμού.
Απάντησέ μου τώρα και εσύ σε ποιο εγχειρίδιο Συνταγματικού προβλέπεται απαγόρευση των μη υπαίθριων συναθροίσεων (γιατί στο Σύνταγμα δεν προβλέπεται, τουλάχιστον σε αυτό μπορούμε να συμφωνήσουμε). Η απορία μου είναι ειλικρινής, μπορεί να μην τα θυμάμαι καλά από την σχολή και δεν έχω βιβλιοθήκη πρόχειρη.
Από το εκτενές και ενδιαφέρον άρθρο του Βενιζέλου σχετικά:
“Άρα έχουμε μια κανονιστική/ νομοθετική επιβολή απαγόρευσης κίνησης και μετακίνησης η οποία δεν είναι ατομικό διοικητικό μέτρο αλλά γενικής εφαρμογής μέτρο αναγκαίο για την προστασία της δημόσιας υγείας και της υγείας των προσώπων που βρίσκονται στην επικράτεια ή εισέρχονται σε αυτήν’.
https://evenizelos.gr/mme/articlesinthepress/435-articles2020/6218-ev-venizelos-pandimia-themeliodi-dikaiomata-kai-dimokratia.html
“Η διαφορά ενός συνόλου με τέσσερα μέλη με ένα σύνολο με 11 εκ. μέλη είναι γκλιν γκλον γκλονγκ 2,75 εκ. φορές. Το ζήτημα είναι όμοιο με το ζήτημα του πόσα πρόβατα δημιουργούν κοπάδι. Ένα μέτρο που αφορά το 25% του πληθυσμού δεν είναι ατομικό μέτρο, είναι καθολικό μέτρο, πολλώ δε μάλλον αν αφορά το 100%.”
Δεν αντιλαμβάνομαι το επιχείρημα. Υπάρχει κάποιο όριο πλήθους στοιχείων πάνω από το οποίο ισχύουν άλλοι λογικοί κανόνες; Οι διάδοχοι του Cantor και του Russell θα ενδιαφέρονταν πολύ να μάθουν πώς προκύπτει αυτό το παράδοξο.
Εκτός αν ισχυρίζεστε ότι στο παράδειγμα του νέφους δε θα περιορίζατε την κίνηση ούτε του Σάκη (1/4 του πληθυσμού). Όμως τότε θα είχαμε σαφή παραβίαση της προσταγής του 21.3. Άρα η στάθμιση που κάνατε ήταν λανθασμένη κι ελπίζω να μη χρειάζεται να εξηγήσω γιατί.
“σε ποιο εγχειρίδιο Συνταγματικού προβλέπεται απαγόρευση των μη υπαίθριων συναθροίσεων”
Αριστόβουλος Ι. Μάνεσης, *Ατομικές ελευθερίες*, σελίδες 134-137.
Χαίρομαι που βοήθησα.
Κύριε Αναγνωστόπουλε,
Μόλις πρόσεξα ότι βάλατε ένα απόσπασμα από το εγχειρίδιο του Μάνεση. Θα σας συμβούλευα να ξεσκονίσετε το προσωπικό σας αντίγραφο για να μην εκτίθεστε.
1) Τρεις σελίδες πιο μετά ο Μάνεσης γράφει:
“Περιορισμοί […] είναι […] δυνατό να επιβληθούν με νόμο ή βάσει
νόμου για λόγους *δημόσιας υγείας*, π. χ. για την πρόληψη ή περιστολή
επιδημικών νόσων […] Περιορισμούς της προσωπικής ελευθερίας […]
συνεπάγονται οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί και ιδίως η απομόνωση των
πασχόντων από λοιμώδεις μεταδοτικές ασθένειες”
Το μόνο ερώτημα είναι αν γνωρίζατε ότι διαπράττατε λαθροχειρία ή σας παρέσυραν.
2) Ακόμα κι αν μείνουμε στο απόσπασμα που παραθέσατε και μόνο, ο προσεκτικός αναγνώστης θα προσέξει ότι ο Μάνεσης δεν έχει πρόβλημα με τους περιορισμούς σε αλλοδαπούς. Επειδή δε μπορεί να γίνεται ανεχτή διάκριση μόνο και μόνο λόγω της υπηκοότητας, είναι προφανές ακόμα και από το εν λόγω απόσπασμα ότι κατά το Μάνεση μπορούν κατόπιν στάθμισης να γίνουν δεκτοί και περιορισμοί στους ημεδαπούς. Το οποίο είναι ακριβώς αυτό που γράφει ο ίδιος ο Μάνεσης τρεις σελίδες μετά.